Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
AT OLYGYDD "Y TYST CYMREIG."
AT OLYGYDD "Y TYST CYMREIG." SYR, Hen Deiliwr ydwyf fi, ni wn i yn y byd pwy ydych chwi, ond rhaid eich bod yn rhywun, ac yn rhywun mewn awdurdod i ollwng yneb a fynoch i mewn, ac i gau y neb a fynoch allan, o ystafelloedd Y TYST. mi debygwn. Pa groeso a gaf fi wrth eich porth, amser a ddengys os fy nghau allan a wnewch bydd raid i mi dreio dwyn y groes, ac ni bydd hono'n groes mor drom a llawer croes a orfu i mi ei dwyn yn ystod fy ymdaith deiliwraethol trwy'r byd yma. Fel y dywedais, hen deiliwr, a hen deiliwr o ganol gwlad ydwyf, yn arfer myned o dy i dy i gyflawni dyledswyddau fy ngalwedigaeth, ac felly wedi gweled llawer o'r byd yma yn y cylch y bum iyn troi ynddo. Y mae gan deiliwr yn y wlad fwy o fantais i wybod dirgelion cymdeitbas nag un crefftwr arall. Y,mae r gof yn gwneyd ei waith ef ar aelwyd ei efail ei hun gartref; a dyna y saer yntau, er ei fod yn myned o gwmpas o dy i dy fel y teiliwr, allan o'r ty y mae o'n gwneyd ei waith, ond y mae y teiliwr gyda'r teulu i mewn-yn nghymdeithas y gwragedd a'r merched, yn gweled pob smic, ac yn clywed pob gair a ddywedir, ac fe ddylai ef fod yn dipyn o philosopher go lew yn hanes y natur ddynol, yn ol y manteision a rydd ei alwedigaeth iddo. Ond dylwn ddyweyd i chwi fy mod yn ddi- weddar wedi retirio oddiwrth y nodwydd, a'i rhoi hi a'r siswrn, a'r labwt, a'r bwicin, a holl offerynau y grefft i gadw. Ni choelieeh chwi ddim mo'r chwith oedd genyf feddwl fy mod yn gadael yr hen grefft, pan oeddwn yn diosg fy arfogaeth, ac yn ei rhoddi i gadw am byth. Methais yn deg ac atal tori allan i wylo,—" Wel, hen gymdeithion fy mywyd," medd- wn, dyma'r dydd wedi dyfod i ni ymadael a'n gil- ydd Dyma dymor ein cydymdeithio wedi dyfod 1 ben- Tr°s ddeng mlynedd a deugain y buom gv da'n gilydd, ond wele yr amser maith hwn wedi msned heibio-wedi myned heibio! Nid yw ond fel doe genyf feddwl am y diwrnod pan aetham yn hogyn deuddeg oed yn brentis at Huw Prys, Tan y wal, er fod mwy na haner cant o flvnyddeedd er hyny. Cei di y nodwydd gysgu yn dy bincws o hyn allan. Llawer cenhedlaeth o nodwyddau a dreuliwvd ymaith yn fy Haw er pan ymaflais yn y gyntaf, hyd tydi yr olaf. Gwisgodd ami i siswrn allan hefyd, o'r a'r ff y. dlwe1dclar 5 ond chwychwi yr wydd i » a ddaliasoch ati o'r dechreu hyd v diwedd* hvn vr n§hesail ° 1 "J f M a'n ifh-J,! ,1" "'J' Ni syrthiasom allan an gilydd ezioed, ond rhaid i ni ymadael a'n gilydd yn awr. Yr ydwyf fi Wedi myned yn rhy hen ac yn y garbwl l ddal ati yn hwy. a rhaid i bobol y dydjau yma gael dynxfa^0 deiliwr, yn deall y cut ar ffaswn siwr m thai hen grefftwr fel fi ddim yn y byd ganddynt, fel mae nhw fFola druain Wei wei hen gymdeithion fy mywyd, rai'ch cad' waf yn barchus tra byddwyf fyw, ac mi gymera ofal na chaiff un teiliwr arall gyffwrdd a chwi byth. Gorphwvswoh mewn heddwch." Fel yna y bitm yn traethu uwch eu penau, wedi i mi eu gosod yn y bocs i gadw, ac yn wir, nid yohydig o ddafnau a ollyngais i'w hen- -vr lni(f cau arnynt» ac a dyweyd y gwir i chwi, ;L y .1,, cael gwaith peidio wylo y funud yma, l yr adSofion hyn. Ghwerthin am fy ]i„n ei fy1 wna l^wer un hwyrach, wrth ddar- Wplnin os gwnewch chwi ei gyhoaddi o. ^vlotS nid 0 Ws genyf fi; go& /{ngi/1?n i bynag. Y mae ad- ol a dvddn/t 6a Profiadol ynbethaudifrif- a dyddorol iawu, Yn siwr i chwi-iddo ef ei hun cofiweh nf'i y wlad w.yf yn feddwl, am dau- v^r tedwriaid y trefydd ddim yn y byd Cyn myn'd ymlaen ymhellach, goddefwch i mi ddyweyd nad yw y teiliwr yn cael y parch ddylai fo gael yn y byd yma—yn ein byd ni yn Nghymru, beth bynag. Gobeithio fod pobol bydoedd eraill, neu ranau eraill o'r by d hwn, yn gallach yn y peth yma o leia' nag ydyw'n pobol ni. Os bydd rhywun salach na'i gilydd mewn ardal, yr hen deiliwr tila," meddant am dano. Tydio'n ffit i ddim byd ond i fod yn wr bonheddig, neu deiliwr, neu berson yn deiliwr y dylase fo fod a geiriau cyffeiyb glywais i ganwaith, fel pe bai'r teiliwr yn rhyw sal- ach stwff na rhyw greadur arall. Yr wyf fi, yn enw'r holl frawdoliaeth deiliwraidd trwy Gymru a'r byd, ynprotestio yn erbyn pob syniad o'r fath yna. Yr wyf yn cofio'n dda, yn amger rhyfel Buonaparte, lawer blwyddyn yn ol bellach, i lencyn o'n hardal, a elwid Huwcyn y teiliwr, enlistio i'r fyddin, a mawr oedd y son a'r synu am y peth —teiliwr yn myned yn sowldiwr! Glywodd neb erioed son am y fath beth! A meddai un coeglanc, Mac hi wedi myn'd i'r pen ar Boni druan rwan, mi fydd Huwcyn y teiliwr yn siwr o roi pwyth iddo fo, cyn sicred a'i fod o yn Boni, a synwn i ddim na ladde fo bob Ffrencyn o honyn nhw cyn daw o yn ei ol. Mae o wedi myn'd a gwerthcoron o nodwyddau yn ei boced i wnio'u crwyn nhw." "Spite y burgyn," ehwedl yr hen barson Llwyd, oedd hynyna i gyd. A.'i chym- meryd hi ar y tir yna rwan, mi fentrwn i fyn'd a byddin o ddeng mil o deiliwriaid i'r maes yn erbyn deng mil o unrhyw ddosbarth arall o ddynion, ac yr wyf yn o siwr y curem hwy hefyd. Edrychwch chwi ar y Teiliwr-Bresident yna yn America rwan, beth" bynag feddylioch chwi am dano fo, rhaid i bawb addef fod plwc i ryfeddu ynddo—mae o'n stowt i'r pen beth bynag. A dyna deiliwriaid Llundain hefyd wedi profi ger bron y deyrnas, yn y strike yna, eu bod yn ddynion gwrol, penderfynol i'r eitha'. Nid wyf fi am geisio amddiffyn mesurau fy mrawd-deiliwr Johnson yn America, na gwaith fy mrodyr-deiliwr- iaid yn Llundain yn sefyll allan, nid dyna'r cwestiwn ar hyn o bryd; ond profi yr wyf nad yw y teiliwr ddim yn ol i neb pwy bynag mewn gwrolder meddwl, ac na raid iddo ostwng ei ben mewn cymdeithas ar un cyfrif yn y byd. Peth arall, beth a ddeuai o'r byd heb y teiliwr ? Onid efe sy'n gwisgo'r byd a. dillad? Byd noeth, llwm, barbaraidd fyddai'r byd yma heb deiliwr. Beth fyddai deun, dd dillad o werth heb y dilled- ydd ? Ni fyddai ond ynfydrwydd i chwi fyn'd a chorn o frethyn i'r efail at y gof, nac i siop y saer, chwi wyddoch o'r gore. Y teiliwr sydd yn harddu, yn cynhesu, ac yn coethi'r byd; ei swydd ef mewn gwirionedd yw yr un bwysicaf a gwertbfawrocaf o'r cwbl. Mewn gair y mae y teiliwr yn anhebgorol i fywyd a chysuron cymdeithas, adylai gael pob parch ac anrhydedd gan gymdeithas, ac nid ei ddirmygu fel bod israddol. Yr wyf wedi teimlo awydd lawer gwaith i sefyll i fynu dros urdd anrhydeddus y nodwydd. Os caiff y llythyr hwn ymddangos yn Y TYST, hwyrach y tery yn fy mhen i ysgrifenu eto. Mi derfynaf ar hyn y tro hwn beth bynag, rhag eich poeni a meithder. YB HEN DEILIWR.
AT OLYGWYR "Y TYST CYMREIG."
AT OLYGWYR "Y TYST CYMREIG." FONEDDIGION, Nid oes neb yn curo wrth eich drws mar fynych a myfi, mi debygwn ond lie caffo Cymro y cais," meddai 'r hen air. Yr wyf wedi darllen y ddau DYST bob tlpyn, a tnystion yn iawn ydynt. A gaf fi ddy- weyd wrthych y ffordd wyf wedi gymmeryd i'w ddar- llen i'r teulu. Pwy a wyr na phar hyny i rywun arall wneyd yr un fath. A waeth i mi ddweyd beth a barodd i mi feddwl am y cynllun. Yr oeddwn yn myn'd heibio Ty 'r Ddol y dydd o'r blaen, ac mi glywn Martha yn trin Siencyn, o blegid ei fod a'i drwyn yn y papyr, ac yn cadw 'r cwbl iddo ei hunan. Meddyliais yn y fan mai y ffordd oreu i gadw Martha yn ddiddig fuasai i Siencyn roi rhan o'r wledd oedd yn y papyr iddi. Pan ddaw papyr newydd i dý, y mae pawb yn ysu am weled beth sydd ynddo." 0 blegid hyny byddaf yn ei ddarllen yn uchelfely gallo pawb gael yr un mwynhad a minnau. Byddaf yn ceisio darllen ar yr amser mwyaf eyfleus i bawb o'r teulu glywed, a'r amser y byddont gyda'r gorchwylion mwyaf didrwst. Nid gwiw meddwl am ddarllen pan byddo 'r llestri llaeth ar y llawr, a'r ceirt yn cloncian ar y buarth, a'r plant yn bystulad yn y ty. Rhaid eael llonydd i ddarllen cyn y bydd bias i mi na hwythau. Byddaf yn darllen y pethau mwyaf difyr yn gyntaf er mwyn galw eu sylw, ac wedi i ryw chwedl flasus ddechreu, bydd pawb o'r tenlu yn ceryddu eu gilydd i fod yn ddistaw. Er mwyn tipyn o newid, byddaf' yn rhoddi Edwin, fy mab henaf, i ddarllen yn fy lie ac os digwydd iddo gamgymmeryd, byddaf yn ei gorrettio, a byddant hwythau yn cymmeryd eu rhyddid i'm correctio innau, a'r cwbl yn cael ei wneud heb na digter na dadl. 'Rwyf wedi gweled er ys blynyddau bellach mai un peth hanfodol i ddysgu pobl yw eu cadw mewn natur dda. Pan y gwelaf ambell air go fawr, ag y byddaf yn meddwl nad ydynt yn ei ddeall, byddaf yn aros ac yn gofyn idd- ynt beth yw ei ystyr. Os gwelaf nad ydynt, byddaf yn ei esbonio fy hunan. A chwi ryfeddwch chwi sydd yn ysgrifenu i'r papurau pe gwyddech gym- maint o'ch geiriau mai llawer o'ch darllenwyr heb eu deall. Nid yw eich trafferth chwi a'n trafferth nin- nau ddim yr un. Cael geiriau newydd ydyw eich trafferth chwi, ond deall yr hen yw ein trafferth ni. A chyda llaw, goddefweh i mi ddyweyd y byddai o'r goreu i'ch holl ysgrifenwyr lenwi yr hen eiriau adnabyddus a meddwl cyn mynd i goinio rhai newydd. Hyd yma, yr wyf yn meddwl fy mod wedi deall eich geiriau chwi; ac os digwydd i mi ar ol hyn gwrdd ag ambell air na byddaf yn ei ddeall, nid oes genyf ond ymofyn a rhyw un eallaeh na myfi am ei ystyr o blegid nid wyf yn ddigon ffol i dybied mai myfi yw y dyn callaf yn y cwm hwn. Ac os na byddant hwythau chwaith yn ei ddeall ni bydd genyf ond anfon atoch am esboniad ar eich geiriau. Dyna i gyd sydd ar fy meddwl y tro hwn, a waeth i mi heb amlhau geiriau pan y mae y meddyliau wedi darfod. Yr eiddoch, &c., HYWEL O'R CWM.
Y "TYST CYMREIG" A CHYNNRYCHIOL-AETH…
Y "TYST CYMREIG" A CHYNNRYCHIOL- AETH CYMRU. Gan fod y TYST wedi plannu Human rhyddid, annibyniaeth, a gwirionedd yn nghanol byddinoedd Ymneillduol Cymru, gofynaf yn hyderus am gyfran fechan o'i ofod i roddi o flaen ei ddarllenwyr sefyll- fa bresenol cynnrychiolaeth ein hen wlad anwyl. A chan fod cynnrychiolaeth y bohl yn un or pyngc. iau mwyaf pwysig- yn mhob ystyr, yn enwedig yn y dyddiau hyn, a gobeithio mai dim ond dechreu ar lwybr a ddilynir gan eraill mwy eu dylanwad a'u g-wybodaeth yr ydwyf yn yr ychydig nodiadau hyn. Ac os byddaf yn foddion i dynu sylw rhyw un o'm hanwyl gydwladwyr at ei ddyledswydd fel dinesydd, teimlaf fy mod wedi gwneuthur rhyw ran o'r hyn y mae Cymru fel fy r.genedigol wlad, yn hawlio oddi wrthyf,-sef fy ngwasanaeth. Cyfrifir fod o ddeutu naw o bob deg o'r genedl Gymreig yn Ymneillduwyr o ran credo ac wrth reswm, nis gall neb ond Ymneillduwyr eu cydwyb- odol gynnrychioli. Ond etto i gyd (gyda chywil- ydd yr ydym yn gorfod addef hyn), nid oes genym heddyw, ac ni fn erioed genym yr un Ymneillduwr yn cynnrychioli ein hegwyddorion yn nhy y senedd. Ac nid yn unig hyny, ond y mae y mwyafrif o'r aelodau Cymreig (?) yn gwrthwynebu bron pob mesur a wna roddi diwygiad, ac a wna les i boblogaeth Cymru. Nid yn uniy gwrthodant eu cynnorthwy i aelodau rhyddfrydig ac Ymneillduol Lloegr i ysgafn- hau'r baich sy'n gwasgu ar y wlad ond ymdrech- ant daflu rhagor o bwysau ar y camel sydd eisoes bron ar dori asgwrn ei gefn. Gellir yn briodol eu cymmharu i'r ci yn y preseb yn chwedlau -2Ei sop. Nid ymfoddlonant ar beidio gwneud dim da eu hunain, ond rhaid iddynt gael gwneud drwg drwy lanw 'r sefyllfaoedd a diystyru y manteision a ddefn- yddiai eraill er daioni. Y maent (i ddefnyddio ffigiwr John Bright ar amgylchiad arall) yn fath o costermongers' cart, yn sefyll ar ffordd y tren sy'n dwyn bendithion a rhyddid i eraill. Mewn gwir- ionedd, ein brodyr Ymneillduol Seisnig sydd wedi ymladd ein holl frwydrau ni; ac oni ba'i ein bod yn cael o'r ychydig friwsion sydd yn cwympo oddi ar eu byrddau llawnion hwy, buasem ni fel* cenedl wedi newynu o ran dim mai y personau hyny a gamenwir ein cynnrychiolwyr wedi wneuthur dros- om. Yn wir, hyd yn hyn, mae'r bobl Gymreig heb eu. cynnrychioli, a gellir symio y cwbl i fyny mewn un gairGW ARTHUS. Mae yn warth arnom fel cenedl yn gyffredinol, ac ar ddysgawdwyr y genedl yn neillduoL Mae ein dynion ieuaingc wedi eu dwyn i fyny mewn anwybodaeth hollol o wleidiad- aeth, ac y mae corfl; y genedl yn byw mewn diystyr- wch anesgusodol o lwyddiant yr egwyddorion y maent yn broffesu. Mae ein newyddiaduron yn lie c addysgu y genedl yn myngciau pwysig y wladwr- iaeth, yn rhoddi ei gofod yn ormodol i ryw ymgecr- aeth a dadleuon dibaid a diles. Ac y mae ein dyn- ion ieuaingc yn gwastraffu eu hamser gwerthfawr i gyfansoddi rhyw rigymau dienaid, yn lie ymdrechu llesoli eu hunain a'u gwlad trwy ymddyrchafu mewn gwybodaeth. Pa hyd, ynte, y pery hyn ? Pa hyd y caiff ein gelynion wawdio ein proffes o egwyddorion Ymneillduol fel rhywbeth arwynebol yn unig ? Pa hyd y rhaid i bob gwladgarwr o Gymro wrido pan yn siarad am gynnrychiolaeth ei wlad ? Nid hir y pery'r nos, oblegid y mae 'r wawr ar dori ac ond i ryw hanner dwsin o Gymry twym- galon gymmeryd y peth i'w dwylaw yn egniol, gellir meddiannu tir lawer yn yr etholiad cyffredinol nesaf. Mae'r wlad yn dechreu dadebru at ei gwaith, ac nid oes ond eisiau chwythu tipyn o ysbryd an- nibyniaeth a rhyddid i'w chalon, a rhoddi cleddyf gwybodaeth yn ei Haw; ac yna gellid cyhoeddi gwobr am englyn er cof am Doryaeth yn Nghy- mru," yn un o'r Eisteddfodau Cenhedlaethol nesaf. Mae gwaith mawr o flaen y TYST yn Nghymru a Liverpool hefyd oblegid rhaid iddo, os myn ennill gair da gan y gwirionedd ei hun," nid yn unig dystiolaethu y gwir yn ddifloesgni am ym- ddygiad bradychwyr egwyddorion hanfodol Ym- neillduaeth, ond rhaid iddo wasgu 'r egwyddorion hyny i benau a chalonau y sawl sydd yn byw mewn diystyrwch o honynt. Rhaid iddo gael yn gerfiedig ar ei faner arwyddair y dewr Wm. Lloyd Garrison I will be as harsh as truth, as uncompromising as justice, and I will be heard." Yr eiddoch, &c.. Wi J. E. —
MERTHYR TYDFIL.—AELOD NEWYDD.
MERTHYR TYDFIL.—AELOD NEWYDD. PWY gaiff yr anrhydedd o fod yr Aelod newydd ? Dyma bwnc y dydd yn Merthyr ac Aberdare y dyddiau hyn. Nid oes prinder ymgeiswyr, oblegid y mae tri eisioes ar y maes sef, Mr. Fothergill, Mr. Elderton, a Mr. Williams; pa nifer yn ychwaneg ddaw allan nis gwyddom. Y mae y ddau olaf wedi dod allan ar eu cyfrifoldeb eu hunain, ond Mr. Fothergill ar gais neillduol wedi ei arwyddo gan dros 3,500 o bersonan. Nis gallwn adael y cais hwn i basio heb wneud ychydig sylwadau arno. Nid oes eisiau craffder o radd uchel i ganfod fod camddeall- dwriaeth rhwng Mr. Fothergill a'r deputation, sydd wedi bod gydag ef fwy nag unwaith, neu fod yr aelodau ymneillduol o'r deputation hyny,yn cellwair a'u brodyr ac a'u hegwyddorion ymneillduol. Nid unwaith na dwywaith, yn gyhoeddus ac mewn pwyllgorau, y mae y cyfeillion hyu wedi tystio yn y modd difrifolaf, nad oe"ld ganddynt y bwriad lleiaf i gymhell Mr. Fothergill i ddod allan i sefyll am yr ail sedd; ond fel gwrthwynebydd i Mr. Rruce, a mwy na hyny, ei fod ef yn teimlo yn anmharod i wneud dim la' dueddo i beryglu safle Mr. Bruce, yr hwn sydd wedi gwasaqaethu yr etholwyr :cyhyd ac mor deilwng. Onid yw hyna yu ddigon i brofi fod Mr. Fothergill am i Mr. Bruce sefyll lie y mae, ac na wnai ef gynyg yn ei le. Fel aelod ychwan- egol at Mr. Bruce y mae Mr. Fothergill yn cynyg ei hun, ac nid fel gwrthwynebydd iddo. Na, nid felly, meddai yr aelodau ymneillduol o'r deputation, fel gwrthwynebydd i Mr. Bruce y mae yn rhaid iddo sefyll; oblegid yr ydym ni wedi addaw cyduno a'n brodyr ymneillduol i roddi y sedd newydd i Ymneill- duwr, ac nid yw Mr. Fothergill yn ymneillduwr. Ymddengys i ni fod y cyfeillion hyn yn cellwair mewn modd gwarthus a Mr. Fothergill, neu a'u brodyr ymneillduol. Rhag i'r cyhuddiad yna fod yn rhy gryf. dywedwn nad ydynt wedi bod mor onest tuag at Mr. Fothergill ag y maent wedi bod tuag at yr ymneillduwyr. Y maent wedi ymrwymo i gydweithredu a'r pwyllgor ymneillduol er cael un yn ymneillduwr, a'n bod i Mr. Fothergill gymeryd lie Mr. Bruce. Yn awr, nid yw mor eglur eu bod wedi dyweyd wrth Mr. Fothergill:—Yr ydym ni fel ymneillduwyr wedi ymrwymo i gydweithredu fel corph er cael ymneilldHwr i fod yn ail Aelod, ondyr ydym yn ceisio genych chwi i ddod yn erbyn Mr. Bruce. Cewch ein cefnogaeth ni i datlu Mr. Bruce allan, ond am yr ail sedd, yr ydym wedi ymrwymo i gadw hono i ryw ymneillduwr teilwng. Yn awr, a ddywedwyd pethau felly yn onest wrth Mr Fothergill. Yn ngoleuni ei:annerchiad ef rhaid dyweycl,gtaddo. Pe y dywedasid felly wrtlio, credwn y buaswn ar unwaith yn gwrthod dod allan, ac yn addaw cefnog-i Mr. Bruce, a chydnabod y eyfiawnder i fwrdeisdref o fath hon i gael un o'i haelodau yn Ymneillduwr trwyadl. Nis gallwn lai na chredu fod Mr. Fother. gill wedi ei gamarwain, a thrwy hyny fod llwydd- iant yr Ymneillduwyr yn y mudiacl hwn amheus iawn, a dweyd y lleiaf. Gan fod Mr. Fothergill a'i lygaid ar y gadair newydd, y mae yn cymeryd yn ganiataol y bydd Mr. Bruce yn eistedd yn yr hen gadair yn ei ymyl; a bydd hyny yn fantais fawr iddo fel dyn dieithr, mewn lie diaithr, ac yn mhlith cwmni sydd wedi astudio rhyw beth heblaw y ffordd i wneud haiarn y ffordd rataf, a'i werthu am y gein- iog uchaf. Buasai gwell mantais gan Ymneillduwr pe y buasai Mr. Fothergill yn uod allan yn broffes- edig yn erbyn Mr. Bruce; drwy hyny buasai y naill yn gwneud ei oreu yn erbyn y Hall. Ond yn awr, gan fod Fothergill yn bleidiol i Bruce, a Bruce i Fothergill, (am nad yw yn dod allan yn ei erby n ef) bydd y naill yn gweithio gyda a thros y Hall. Mae Crawshay wedi addawcefnogi Fothergill, mae Dow- lais yn sicr o gefnogi Bruce Gan nad yw y naill yn erbyn y llall, a chan y carai Crawshay weled Foth- ergill i mewn, a Dowlais weled Bruce i mewn er sicrhau dychweliad y ddau, cyduna Dowlais a Craw- shay i gefnogi y ddau. Yr un fath, cyduna pleidwyr y ddau yn Aberdare yna, pa beth a ddaw o'r Ym- neillduwr druan. Os ydym wedi prophwydo yn gywir, maddened ein cyfeillion ymneillduol, a gym- hellasant Mr. Fothergill i ddod allan, i ni, am eudal hwynt yn gyirifol am fethiant yr Ymneillduwr. Y mae Mr. Elderton yn rhyddfrydig iawn, ond nid yw wedi traethu ei olygiadau yn', bendant ar y pwnc sydd yn ngwaelod calon pob ymneillduwr cydwybodol,—dadgysylltiad yr eglwys a'r wladwr- iaeth. Dyna ein maenprawfni fel ymneillduwyr yn yr ymdrech hon. Rhaid cael yr ymgeisydd i'rj fan yna, a rhaid iddo ddatgan ei farn a'i benderfyniad dros y dadgysylltiad cyn y gallwn ni drwy ei gefn- ogi fod yn deilwng o'n tadau, ac yn ffyddlon i ni ein hunain acli'n hegwyddorion. Cyn y traethwn ein barn ar y pwnc hwn eto, yr ydym yn gobeithio y bydd y pwyllgor. wedi nodi ei dyn, ac wedi cael addewid ganddo i sefyll fel ymgeisydd am y sedd newydd. Cadwn ein llygaid yn agored; am yr ail sedd y mae pob un o'r ymgeiswyr sydd ar y maes yn cynyg, ac nid at le Mr. Bruce. Nid oes un ohonynt yn proffesu ei fod yn dod allan yn ei erbyn ef. Am hyny gwyliwn, rhag ein cael yn annheilwng o'r an- rhydedd a osodwyd arnom. BYCHAN.
¿\dolygind a ng.
¿\dolygind a ng. ABERTH MOLIANT: Detholion o Salmau (Ie Emynau at wasanaeth addoliad cynnulleidfaol, dan arolygiaeth y PARCH. WILLIAM REES, LIVERPOOL. Argraphwyd gan Isaac Foulkes" J867. "Yr hwn a abertho foliant a'm gogonedda i." Mynegwyd yn y rhifyn laf o'r TYST, td. 8, y "gelwir sylw pellach at y llyfr b wn yn fuan etto." Y mae llawer o lyfrau yn cael eu hanfon i olygwyr i'w hadolygu, y rhai y mae galw sylw yn fyr atynt am unwaith. yn ddigon; ond y mae ambell lyfr yn cael ei anfon iddynt y dylid galw sylw ato lawer gwaith, ac yn gofyn mwy o amser i'w adolygu nag y gallant hwy fforddio ei roddi. Yn y fath amgylchiadau, nid oes gan y Gol. ddim i'w wneuthur ond gadael y gor- chwyl i rai o'r gohebwyr. Ymddengys mai felly y teimlai Gol. y TYST gyda golwg ar Aberth Moliant. Pa wedd bynag, dymunir ar y dar- llenydd gofio mai un o'r gohebwyr sy'n gyfrifol am yr ysgrif yma, ac nid y golygwyr. Y llyfr mwyaf pwysig a berthyn i eglwys Dduw, ond Y LLYFR-Llyfr Cyfraith yr Eglwys —ydyw ei Llyfr Hymnau. Cred yr ysgrifenydd ydyw mai tri llyfr a berthyn yn neillduol i'r eglwys, fel Eglwys, 0 gwbl: llyfr y gyfraith— c/fraith y BRENIN-y BEIBL, llyfr hymnau, a llyfr i ysgrifenu enw 'r gwr a'r gwr ynddo, a onir vno:" y tri hyn, a'r mwyaf o'r rhai hyn," fel y gwyr pawb, yw 'r Beibl; ae, a ydyw yn ormod dywedyd, a'r ail sy gyffelyb iddo —y Llyfr Hymnau ? Y mae Llyfr Hymnau yr eglwys morbwysig, fel mai prin y gall yr ysgrif- enydd gael ymwared a'r syniad na ddylai gyn- nwys dim ond "Psalmau, a Hymnau, ac Odlau Ysbrydol" y Beibl, wedi eu cyfieithu ar gan, yn debyg i'r dull y maent yn yr iaith wreiddiol. Un peth sy sicr ddiau ganddo, sef, mai y Llyfr Hymnau goreu, yn ddilys ddiammheu, ydyw yr hwn y byddo ei holl hymnau yn nesaf, 0 ran eu syniadau a'u geiriad, i'r Beibl; ac wrth y safon yma yr ydym wedi ceisio mesur a phwyso 'r llyfr hymnau dan sylw, a el wir mor ddeheuig yn Aberth Moliant. Nid ydym sicr a yw pawb o ddarllenwyr y TYST; ie 'n wir, a ydyw pawb o'r saint yn yr oesoedd hyn, wedi ystyried yn briodol y fath le mawr oedd Moliant" yn ei gael yn eglwys Dduw, yn mhob oes, pan oedd dan arweiniad digyfrwng yr Ysbryd Glan, dan Moses, a'r Barnwyr, ac yn neillduol dan Dafydd a Solomon,. dan y prophwydi, a'r Gwaredwr, a hyd ddiwedd yr oes apostolaidd. Y mae gan Gymro uniaith gryn anfantais i ddeall hyn yn ei lawn ilerthl- am nad ydyw 11 Psalmau, a Hymnau, ac Odlati yshrydol" yr eglwys wedi eu gosod i lawr yn ein cyfieithiad ni o'r Beibl, ar ddull Barddon- iaeth, fel y maent yn y ddwy iaith gyssegredigy yr Hebraeg a'r Groeg. Gall gael rhyw syniad ammherffaith am eangder "Moliant yr eglwys yn mhob oes Ysgrythyrol, pan ddywedwn fod rhanau o Bum Llyfr Moses ar gan, ac o lyfr y Barnwyr, o lyfrau Samuel, or 1 Cronicl, llyfr Job agos oil, holl lyfr y Diarhebion, y rhan fwyaf o lyfr y Pregethwr, holl Ganiad Solomon, Esaiah bron oil, Jeremiah agos oil, y Galarnad oil, y rhan fwyaf o lawer 0 Ezeciel, rhan fechan o Daniel, a'r Prophwydi bach bron i gyd oil, ac ychydig o'r Testament Newydd. Cymmerai ormod o le i ni nodi pob Psalm, a phob hymn, a phob odl ysbrydol sydd yn y Beibl, o hymn Jacob wrth fendithio ei feibion (heb son am hymn fer Lamech wrth ei wragedd), hyd hymn y saint i'r Oen yn y Datguddiad ond credwn na fethem lawer pe dywedem fod dwy ran o dair o'r Hen Destament yn Psalmau, a Hymnau, ac Odlau ysbrydol." Nid oes ond ychydig, mewn cymmhariaeth, o'r Testament Newydd ar gan; ond nid yw hyny yn profi nad oes "sain can a moliant" i fod "ym mhyrth merch Sion" dan y Testament Newydd cystal a'r Hen: yn wir, y mae esiampl Crist, ac esiampl a gorchymmynion yr apostol- ion yn profi yn hollol i'r gwrthwyneb, fel y
EISTEDDFOD LLANELLI.
Am y Deuawd goreu "0 gollwng fi," 8s, i John Rees Davies a'i gyfaill, Ystalyfera. Am yr Unawd goreu, Ho, dacw'r lan," i Thomas Richards, Glandwr. Am y Gan oreu o glodi Richard Nevill, Ysw., zc,2, i Mr. David Buwen, (Deheufardd), Llan- elli. Am y Canu Corawl goreu o "Fy Ngwlad," £ 4. Pedwar cor yn ymgystadlu. Goreu, Cor Oapel Newydd, Llanelli, dan flaenoriaeth Mr. Evan Samuel. Am y Gan Seisnig oreu o glod i'r Meistri Boughton, Smith, & Co., X3. Goreu, Brython- fryn, Abertawy. Am ganu Galar Dafydd ar ol Absalom," 5s. Rhanedig rhwng Rachel Williams, Oastellnedd, a Selina Jenkins, Aberdulais. Am y Gan oreu ar Tranoeth i'r Pay." Y goreu oedd Profiadol, ond ni atebwydi'r enw. Am ddatganu unrhyw Gan. Yr oedd tua deugain yn cystadlu, ond wedi i rai ganu, cyd- unwyd i gydganu Hen Wlad fy Nhadau. Dy- farnwyd fod i'r wobr gael ei rhanu cydrhyng- ddynt oil, ond dychwelwyd y swm i'r pwyllgor. Am y Canu Oorawl o He gave them hailstones for rain," X20. Wyth cor yn cystailu, pob cor yn cynnwys tua 150 o nifer. Cyhoeddwyd Cor Glan Tawe yn oreu; arweinydd John George, Treforis. Am y Gan oreu ar Lanelli a'i Chynydd Mas- nachol, C3, i Rhydderch ab Morgan, Aberafon. Am y Gan oreu o glod i T. Harris, Ysw. Y wobr gyntaf zE 2, i Dafydd Morganwg yr ail, i David Jenkins, Llwynhendy. Am yr wyth Englyn goren i Dr. Price, Aber- dar, il, i Gwilym Mai, Caerfyrddin. Am y Fancy Work goreu, i Mrs. Caroline Mor- gan, Pontarddulais. Am ddatganu Canig "Y Wenynen," zC2. Chwel _party yn cystadlu; goreu, wyth o Ystrad- gynlais. Am ddatganu y Deuawd, Tell me where do Fairies dwell" los. Pum party yn cystadlu; goreu, Eos Catwg a Miss Morgans, Aberdulais. Am ddatganu unrhyw Catch, 8s., i J. George, La.ndwr, a'i gyfeillion. Am yBryddestoreu ar "Y mweliady Doeth- ion a Bethlehem," £8. 1R yn cystadlu goreu, y Parch. W. Thomas (Islwyn), Coed-duon, Mynwy. Yr oedd gwaith mor fawr wedi ei dori allan, fel y bu raid i'n gohebydd ymadael cyn i'r rhan arall o'r rhaglen gael ei orphen. Bernir fod tua 4000 yn bresenol, ond gresyn fod trefn yr adeilad mor ddiffygiol, a'r cyfleus- derau mor dda tuag at wneuthur pabell mor ar- dderchog.