Y Tyst Cymreig

LLOFRUDDIAETH ERCHYLL YN DOWLAIS. Am un o'r gloch boreu y Sabbath diweddaf, llofruddiwyd un Saunders Henderson, 38, mlwydd oed, gan ei gydletywr Thomas Watkins, 40 mlwydd oed. Yr oedd y ddad yn ddibriod, ac yn lletya gydag un Murphy, gwyliwr yn Ngweithiau Dowlais, hen wr 70 oed, yr hwn oedd fgyda ei orchwyl nos Sadwrn. Oddeutu un-ar-ddeg y noson hono, daeth y ddau letywr i mewn, a chydswperasant. Aeth yr hen wraig allan, a phan y dychwelodd yn mhen yr awr, cafodd fod Watkins wedi myned i fyny y grisiau, gan adael Henderson yn ymddangos yn cysgu ar y gadair. Aeth hi i'r gwely, ac yn mhen ychydig daeth Henderson ati yno; yna cododd ar ei heistedd, a gwaeddodd, pan y clywai Wat- kins yn dyfod i lawr y grisiau, a neidiodd o'r gwely, gan adael Henderson yno, ac aeth tua'r gegin, a chyfarfyddodd Watkins a hi, gan ei tharaw i lawr gyda'r pocer, ac aeth ef i'r ystaf- ell. Nis gwyddai yr hen wraig beth a fu ar ol hyn, ond iddi fyned yn hollol ddideimlad. Ond yn fuan galwyd ar un Mrs. Rees i mewn, a syl- wodd Watkins ei fod yn tybied ei fod wedi gor- phen Henderson. Ac ar hyny yr oedd cvnhwrf mawr. Aeth dau neu dri o bersonau i mewn i'r ystafell, a chawsant Henderson yn gorwedd mewn llyn o waed. Daeth heddgeidwad i mewn, a chymerodd Watkins yn garcharorar y cyhudd- iadolofruddio Henderson. Dygwyd efger bron yr Ynadon yn Merthyr ddydd Llun, gwadai iddo daraw Henderson a phocer, ond traddod- wyd ef i gymeryd ei heawf yn y frawdlys nesaf, ar y cyhuddiad o Lofruddiaeth Wirfoddol.

TYSTEB Y PARCH. H. MORGANS, SAMMAH. zC S. D. Aelodau a cliynnulleidfa Sammah 18 7 5 Casgliad Dinas 1 2 0 Parch. E. Hughes, Penmain 110 „ W. Lloyd, Llundain 1 0 0 „ W. Roberts, Liverpool 1 0 0 W. Hughes, Esq, ditto 1 0 0 W. Hughes Jones, Esq., ditto 0 10 0 Mr. Joseph Elias, ditto 0 10 0 Mrs. Elias, ditto 0 10 0 Parch. H. Pugh, Mostyn 0 10 0 „ M. D. Jones, Bala 0 10 0 „ Joseph Hillier, Croesoswallt 0 10 0 Mr. Joseph Evans, ditto 0 10 0 Parch. D. M. Davies, Llanfyllin 0 5 0 0. Evans, Llanbrynmair 0 5 0 „ D. Evans, Penarth 0 5 0 Cyfaill 0 5 0 Mri. G. & R. Griffiths, Llangollen 0 5 0 Mr. John Jone i, Dolgadfan 0 5 0 John Breese, Dolfach 0 5 0 David Jones, Bachie 0 5 0 „ Evan Evans, Dolobran 0 5 0 William Jones, Ty mawr 0 5 0 Mrs. Pugh, Liverpool 0 5 0 Miss R. Evans, Penmain 0 5 0 Mr. W. Williams (Gwilym Cyfeiliog) 0 8 0 „ J. Evans, Bryn glas 0 3 0 „ E. Davies, C. M. Dolfach 0 2 6 R. Davies (Mynyddog) ••• 0 2 6 „ W. Jones, Cwmcarnedd isaf 0 2 6 R. Hughes 0 2 6 J. Hughes, etto 0 1 0 D. Davies, Fron, Llanbrynmair 0 2 6 W. Thomas, Cwmllune 0 2 6 J. Parry, Cemmaes 0 2 6 D. Evans, etto 0 2 6 R. Evans, Croesoswallt 0 2 6 Richard Jones 0 2 6 Miss Margaret Leek, Llanidloes 0 2 6 Parch. E. Roberts, Cemmaes 0 2 6 Mr. D. Morgans, Felin isaf 0 2 6 Mrs. M. Jones, Brynaere. 0 2 6 Mr. Thomas Jones 0 1 0 232 3 5

THE WELSH NEWSPAPER COMPANY, LIMITED. (Registered under the Joint Stock Company's Act, 1862.) CAPITAL, XIOOO, IN 200 SHARES OF X5 EACH. £2 10s, to be paid on application and allotment; the remainder to be called up when required. PROVISIONAL DIRECTORS: REV. WiLLIAMEEES, D.D., Liverpool, Chairman. THOMAS WILLIAMS, ESQ., Merthyr Tydfil. REV. ROBERT THOMAS, Bangor. REV. JOSHUA LEWIS, Henllan. C. R. JONES, ESQ., Llanfyllin. REV. ELLIS HUGHES, Penmain, Newport. ELLIS PUGH, ESQ., Manchester. REV. W. EVANS, Aberaeron. REV. JOHN DAVIES, Cardiff. SOLICITORS: MESSRS. RICHARDSON, OLIVER JONES, & BILL- SON, 10 Cook Street, Liverpool, HONORARY SECRETARY: REV. J. THOMAS, 11, The "Willows, Liverpool. AUDITOR: P. M. WILLIAMS, ESQ., Manchester. TREASURER: EBENEZER REES, ESQ., North and South Wales Bank, 5, Great George Place, Liverpool. Application for Shares should be immediately made to the Secretary. EIN TELERAU A'N DOSBARTHWYB. Anfonir4,8,12, ynddidraultrwy ypost, gan ycyhoedd- wyr, i unrhyw le yn ol Ceiniog yr un. Trefnir i gael Qoruchwyliwr (Agent) yn mhob tref a phentref o bwys, a gellir cael ganddo ef unrhyw nifer. Anfowir sypynau o unrhyw nifer yn uniongyrchol 0''1' Swyddfa i bob lie, a chaniateir yr elw arferol am ddosbarthu a gofalu am yr anewt. Bydd yr hyn a ganiateir am ddosbarthu yn ymddibynu ar y nifer a werthir; oblegid wrth anfon y sypynau gyda'r Rail- way ni bydd amfon deg dwsin ond ychydig yn fwy o drawl nag anfon dau d&wsin.-Cadwed ein dosparth- wyr olwg ar hyn. Yr arian i'w hanfon i'r Swyddfa yn fisol, a'r ctyfrifon i'w gwastadhau yn llwyr ar derfyn pob chwwrter. Pob archebion (orders) i'w hanfen, a phob arian i'w gwneyd yn daladwy i REV. H. E. THOMAS, 19 Chapel Walks, South Castle Street, Liverpool. TELEBA U AM HYSBYSIADA U. Chive' llinell a than hyny Is. 6c. y tro. Am bob llinell ychwanegol 3c. Hysbysiadau am chwarter blivyddyn a throsodd, am brisiojU llawer is. AT EIN GOHEBWYR. Gomerydd, Ffestiniog.—Yr ydym yn diolchi chwi am y teimlad da a ddangosir yn eich llythyr. Bydd cael newyddion Ileol oddiyna yn dderbyniol iawn. Cyfarfod Ysgol yn Arfon.—-Yixiddengys adroddiad Edrychydd yn ein nesaf. I>. E.—Yn rhy grefyddol ai e P Wei, dichon fod sail i'r acliwyniad, ond os na bydd un gwyn arall yn erbyn Y TYST ni raid iddo gywilyddio. Tebyg na fynai neb i ni fod yn llai crefyddol. end dichon y dymunent i ni fod yn fwy cyffredinol. Cymerwn yr awgrym. Togarmah. Yr oedd y rhan fwyaf o'r pethau cynwys- edig yn eich ysgrif wedi eu cysodi cyn i'r eiddoch chwi ddyfod i law. Diolch i chwi am eich parodrwydd i'n gwasanaethu. Bydd yn dda genym gael oddiwrthych bob digwyddiad o ddyddordeb yn eich cylch. D. O.—Buasai yn dda genym gyhoeddi hanes Tysteb y Parch. H. Pugh, ond gaii na welodd neb yn dda ei anfon i ni nis gallasem wneyd. Nis gwyddom pa le y mae y bai. Pa fodd by nag yr ydym yn llawen fod gwyr Edeyrnion ac eraill wedi anrhydeddu eu hunain trwy anrhydeddu Mr. Pugh. Llanddaniel, TJCJI. Ieuan Afan, ac eraill yn ein nesaf. Rhaid i ni erfyn am i'n gohebwyr wneyd eu hadroddiadan mor fyr ag y byddo modd. Nid ydym am gymeryd y gwellaif os gallwn beidio, ond pan y byddo cynffonau hirion i hansion gorfodir ni i wneyd. Byddwn yn ddiolchgar iawn am bob math o newyddion cynredmol o bob cwr o'r Dywysogaeth. OW Deallwn fod Mr. W. J. Richards, o Athrofa y Bala, wedi derbyn galwad unfrydol o Abererch a Lliwilog. Cymer yr urddiad le yr ail wythnos yn Awst. Od oes rhyw gamgymmeriad yn nifer y sypynau a anfonir i'r DOSBARTHWYK, erfynir arnynt anfon gai.rir swyddfa yn brydlon, fel y galler anfon y nifer gofynol i bob lie. Mae dychwelyd nifer o bapurau heb hysbysu o ba le y deuant yn arwain i ddyryswch hollol. Cyfeirier y gohebiaethau oil—To the Editors of the -CYST CYMREIG, 19 Chapel Walks, South Castle Street, Liverpool,

CYFARFODYDD MAWRION PARIS A RHUFAIN. BYDD gan y flwyddyn hon hithau, fel y flwyddyn ddiweddaf, ei phethau hynod yn goffadwriaethau am dani. Bydd yr Ar- ddangosfa fawr yn Paris yn un digwyddiad o bwys yn ei hanes. Ni chyfarfu cynifer o benau coronog yn nghyd yn yr un man ar un achlysur arall erioed o'r blaen fe ddichon. Nid ydym yn meddwl y gellir dysgwyl y daw rhyw lawer iawn o ddaioni i'r byd oddi wrth gydgynnulliad y penaduriaid, nac o'r tu arall i ofni rhyw lawer o ddrwg oddi- wrtho. Dysgwylid y buasent ar ol cydgyf- arfod yn dyfod i ryw gyd-ddealltwriaeth yn nghylch amgylchiadau cydberthynasol teyrn- asoedd Ewrop, er diogelu yr heddwch cyff- redin, ond nid yw yn ymddangos fod pethau yn nerriawi- well yn yr ystyr hono nag oedd- ynt cyn hyny; edrych a llygaid eiddigus ar eu gilydd y mae Ffrainc a Phrwssia eto, nid yw y Hew Napoleon, a'r teigr Bismark, yn fawr well cyfeillion nag oeddynt o'r blaen. Ond y cyfarfod mawr yn Rhufain yw yr un hynotaf a phwysicaf o lawer. Ni welodd y ddinas dragywyddol ei hun er's oesoedd, os gwelodd erioed, gyfarfod o fath yr un presenol. Y mae holl urddasolion yr eglwys Babaidd o'r dwyrain a'r gorllewin, y gogledd a'r dehau, wedi ymgasglu iddo, fel y mae y Fabilon fawr hono weithian yn drigfa or- lawn o o bethma,—be gelwir hwy ? ond ni waeth ei gadael yn y fan yna. Am- can proffesedig Pio Nono a'i gynghor o Gar- dinaliaid yn gwahcdd esgobion ac urddasolion yr eglwys o bob cwr o'r byd i Rufain, oedd i fod o honynt yn dystion o'r ffaith, ac yn gydgyfranogion yn y fraint o gadw gwyl deunaw-can-mlwyddiant St. Pedr. Deunaw can mlynedd i eleni, meddant hwy, y mer- thyrwyd yr Apostol yn Rhufain, ond y mae amryw haneswyr eglwysig hen a diweddar yn gryfion o'r farn na fu Pedr erioed yn Rhufain. Yr oedd ar ddeall fod Pedr i gael ei anrhydeddu ar yr achlysur presennol, drwy fod i bedwar neu bump o hen ffyddloniaid a merthyron yr eglwys gael eu sanctciddio a'u hychwanegu at y lliaws dirif o saint sydd eisoes wedi eu rhestru ar ganon yr eglwys. Y cyntaf a'r penaf oedd i gael (wedi cael bellach) ei santio ydoedd Arbocs, un o hen swyddogion y chwil-lys yn Yspaen, ac un o'r rhai gwaethaf a bryntaf o'r giwed felldig- edig hono y clybuwyd erioed son am dano. Gwaith a phleser bywyd y cythreul-ddyn hwnw oedd rhostio Iuddewon a Phrotestan- iaid yn fyw, poenydio a difetha hereticiaid, fel y gelwid pawb a ymwrthodent a'r eglwys Babaidd, yn y modd creulonaf ac y gallai athrylith cynddaredd dyn dan ysbrydoliad dieflig ei ddyfeisio. A dyma'r adyn ysgym- mun y myn Pio Nono a'r eglwys Babaidd yn awr ei anrhydeddu mewn modd cyhoeddus ac arbenig ger bron y byd-ie, a cher bron y nefoedd hefyd O chwi nefoedd a daear, synwch ac echrydwch yn aruthrol uwch ben traha, rhyfyg, a digywilydd-dra putteinig yr eglwys lygredig ac adgas hon. Gwneir hyn er anrhydedd i Pedr Os yw Pedr yn y nefoedd rywbeth yn debyg i'r hyn oedd yma ar y ddaear, ped elai i Rufain yn awr a chanddo gleddyf yn ei law, nid diogel fyddai clustiau na phenau y rhai a warthruddant enw ei Arglwydd ag yntau fel hyn. Ond yfnddengys yn awr fodamcan pellach a dyfnach i'r cynnulliad offeiriadol hwn, na seintio yr ychydig fileiniad hyny, sef pender- fynu pwnc yr anffaeledigaeth babaidd. Dy- rysbwnc yw hwn y methodd awdurdodau yr eglwys trwy yr [oesau gyfcuno arno. Dad- L leua rhai mai yn yr eglwys gyffredinol ar wasgar trwy y byd y cartrefa'r anffaeledig- aeth ereill mai yn y Pab, nid fel dyn, ond yn ei swydd fel ficer Crist a phen daearol yr eglwys ereill eto mai mewn cyngor cyif- redinol yn annibynol ar y Pab, y mae ac ereill drachefn mai mewn cyngor cyffredinol mewn undeb a'r Pab fel pen iddo y mae yn hanfodi. Wedi'r cwbl, y mae y gofyniad yn codi, A pha le y mae ? Ni chytunodd yr eglwys sydd yn ei gableddus honi, erioed hyd yma ar y mater. Cawn weled yn fuan bellach pa ateb a rydd y gymanfa fawr yn Rhufain i'r cwestiwn. Cyn belled ac y gellir deall hyd yma, y tebygolrwydd yw, os deu- ant i ryw benderfyniad ar y pwnc, mai yn y Pab, Pio Nono, yn annibynol ar yr eglwys, y cardimaliaid, a'r cyngor cyffredinol, y lleolir yr anffaeledigaeth. Bydd hyny yn taflu yr eglwys babaidd, i dywyllwcli duach a chaeth- iwed tynach nac y mae wedi bod ynddo erioed; as y mae llawer o'i hoffeiriaid a'i haelodau yn g weled hyny, ac yn arswydo rhagddo. Y rhai y mae Duw am eu dinystrio, y mae yn eu hynfydu," medd hen wireb, ac onid yw blaenoriaid yr eglwys babaidd fel pe byddent wedi eu taraw a rhyw ddallineb a gwallgofrwydd barnol yn y dyddiau diw- eddaf hyn ? Onid ymddengys fod y babaeth yn chw arae ei thranciau olaf cyn trengu, yn awr ? Onid yw yn ymddangos yn anghred- adwy y gallai cynnifer o ddynion a ystyrir yn ddysgedig a deallus gyflawni y ffolbranc- iau anfad yn ngwydd haul ac yn llygaid gol- euni y bedwaredd ganrif ar bumtheg ? Ond gwir yw, er ei fod mor anhygoel a dim a all- esid ei ddychymygu. Ni ddangosodd yr eglwys babaidd mewn un amgylchiad yn ei hanes brawf mwy am-- lwg o'r afael gref sydd ganddi ar y byd, nac a ddengys yn y cynnulliad rhyfeddol presenol yn Rhufain, a mawr yw ei gorfoledd o'i blegid. Y mae calon Pio Nono yn dychlamu o'i few:a gan orfoledd wrth weled cynnifer o ffycldloniaid o bob parth o'r bydyn cylchynu. ei gadair, [ac wrth dderbyn eu hanrhegion gwerthfawr o aur ac arian, a pherlau, a gwisgoedd a dodrefn, a gyflwynant iddo, ond. pwy a wyr nad o uchder y gogoniant a'r balchder hwn, yr hyrddir y babol ddinas ymaith fel ei chynddelw, yr hen Fabilori, gynt—"i uffern -i ystlysau y ffos." Beth pe neidiai Garibaldi fel dywalgi ar eu gwarthaf ? Efe a benderfynai bwnc yr An- ffaeledigaeth yn dra buan, byddai yno ddych- rynu a rhedeg anffaeledig beth bynag, a phwy a wyr nad hyny fydd diwedd y chwarae ? O'n rhan ni, ni ofidiem lawer pe felly y dig- wyddai.