Gwalia

GEIRIAU OLAF YR ARLYWYDD: MYNEG- IAD GAN DR. MANN. New York, dydd Sadwrn,—Mewn ynigorn gydag un o gynrychiolwyr y wasg, DT. Mann a. ddywedodd mai anhwyldeb y galon, a ym- ddangosai yr-achos uniongyrchol o farwolaeth, serch nad oedd hyn yn hollol glir, ac fe ddy- wedir y dylai "autopsy" igael ei gario allan. Nid oedd curiad gwaed (pulse) yr Arlywydd yn gyftlym, oanys nid oedd ei galon wedi bod yn iawn er pan daniwyd yr ergyd farwol, ac yr oedd y meddygon wedi bod yn ymladd a'r drwg hwn am y pedair awr ar hugain diweddaf. I fyny i heddy/vv ni chredodd Mr ItKinley am eiliad y buasai farw. Yn y boreu dywedodd ei fod yn hyderus y b'yddai iddo fendio yn gyflym, ac yr oedd yn chwerthin ac ysmalio tra y trwsid y clwyf. Djnvedodd ei fod yn "teimlo" y byddai iddo wella. Yn yr hwyr, pa fodd bynag, efe a ddywedodd wrth Dr. Rixey y teimlai fod pob- peth drosodd o'r bron, a gofynodd am weled Mrs McKinley. Arhosodd ei wraig gyda'r Arlywydd am awr a haner. ac yn 'ystod yr holl amser yna hi a eisteddai wrth ochr y gwely yn serchog glaspio ddwylaw ei gWT. Pan v teimbdcl Mr McKinley ei hun yn sudclo, efe a ffarwelicdd cyda Mrs McKinley ac eraill oeddynt o amgylch y gvrcly. Yna edrychoad o'i gwmrs, L i eiriau olaf oeddynt: '"Ffarwel baw'h, ifa-twel ffordd yr Arglwydd ydy;w, ai ew'yllys Ef a. wneler, nid yr eiddom ni." Wedi hyny ebai yr Arlywydd "'Nearer, my God, to Thee, E'en^huugh it be a cross,' is my constant prayer." Yn ddilynol dechreuodd y claf ddvrysu yn ci l&ferydd. Dr. Mann a ychwanegodd fod holl gyfeillion yr Arlywydd wedi myned i'r ystafell ar ol hyny a ffarwelio ag ef; ond bu i'r Seneddwr Ha-nna ac ychydig eraill OI'i ffryhdiau mwyaf mvnwesol arcs gyda'r Arlywydd.

Yr Arlywydd Newydd. EI YMAGWEDDIAD CYHOEDDUS. Y Press Association a ddywed!:—Trwy farwolaeth yr Arlywydd McKinley, y mae'r Milwriadi Roose- velt (LlywodraetliM-r Talaeth New York, yr Is- Arlywydd), yn 01 Cyfansoddiad y Weriniaetb. yn dyfod yn Arlywydd am y rhan sy'n ol o dymhor swydd Mr McKinley. Tyngwyd ef i mewn i'r nvydd brydnawn Sadwin. Efe a ddywed y bydd iddb gario allan bolisi ei ddiweddar ben-acth, er y syIwa gwJeidyddwyr na fydd iddo o amgenrhcidnvydd wneud hyny un swyddogion ao yn yr un dull. Gredir fod uwcliafiaeth politicaidd y Seneddwr Mark Hanna, prif gynghorydd Mr McKinley, air bem. Meddylir hefyd y gwneir i ffwrdid a gsrasan- aeth y Seneddwr Platt, "arglwydd'" Talaeth New York. Rkagfynegir hefyd y teflir Ysgrifenydd y Wlad- wriaeth diros y bwrdd. Os ydfigwydd hyny, bydd i'w briodoli, m.eddir i deimlad cyfeillgar Mr Roose velt tuag at Biydain yn y drafodaeth parthed yr atighydwe'ediad yn nglyn a. therfyndir Alaska. a. Oh;un!;us Nicaragua. Y Haith ydyw, mae gan yr Arlywydd newydd allu i ddiswyddo holl aelodiau y W-cinyddiaeth a dewis rhai newydd.

DIWR-NOD 0. ALAR A GWEDDI. Mae yr Arlywydd newydd wedi penodi dydd Iau neMJ, sef diwrnod claddedigaeth yr Arlywydd ymadawedig, fel diwrnod o alar a, gweddi drwy yr oil o'r Uniol Dalactliau. Dymunir ar i bawb ym- gynull yn eu gwalwnol leoedd addoliad i "ym- yn isel mewn ymostyngiad i ewyllys yr Hol'alluog Dduw ac i dalu gwajogaeth o gariad a pharch i'r Arlywydd mawr a da, marwolaeth yr hwn sydd1 wedi taflu y genedl i alar dwfn a chwei-wl"

CENADWRI AT Y BRENIN EDWARD. Pellebrwyd y newydd p:udd am farwolaeth yr Arlywydd i'r Brenin Edward1 a phemu coronog eraill; anfonwyd gair hefyd i'r Swyddfa Dramor.

CYDYMDELMLAD Y BRENIN. Yr Exchange 'JVegraph Company a ddtywed i'r genadwri ganlynol gael ei clerbyn yn y Trafnodd-dy Americanaidd odd'iwith; y Brenin "Yr wyf yn cydymdeimlo yn y modd trylwyraf gyda chwi a chyda'r oil o'r genedi Amiericanaidd oherwydd oolli eicli Arlywydd enwog a bytligofiad- wy.—Edward R."

ATEBIAD MR CHOATE IR BRENIN. Darfu i Mr Clioate (y Llysgenliadwr American- aidd yn Llundain) anfon y pellebyr canlynol i'r Brenin yn America ys. wir ddiolchgar i'ch Mawrhydi am y datganiad dwys o gydymdeiniilad oil o'r genedl Americanaidd yn eu colled alaetlnis trwy farwolaeth yr Arlywydd. Mae eich gofaL dycklordeb gwastadol drosom yn y dyddiau profedigaethus .hyn wedi cyffwrdd calonau fy nghydwladwyr i'r byw."

Byr Fywgraphiad. Ganwyd yr Arlywydd M'Kinley o rieni Y s- gota.idd yn Nites, ar y 29ain o lonawr, 1843. Cafodd ddygiad i fyny rhagorol, a'i yni- arferyd .mewn bywyd iachus mewn teulu di- ymhongar. Yr oedd ei dad yn meddu tuedd- iadau ac o egwyddoirion manwl; yn hoffwr o lyfrau, ac yn gwerthfawrogi yr hyn a ddarllenai. Yr oedd ei fam yn ddynes o gymeriad ansigl- edig ac o yni digyffelyb. Gwelir, felly, fod yr Arlywydd yn hanu o gyff rhagorol. Bedair canrif yn ol bu un o'i hynafiaid, o'r enw \Vm. M'Kinley, farw ar faes brwydr yn yr Alban yn nes i lawr atom bu ganddo hen daid yn ymladd yn mrwydrau y Rliyfel Cartrefol. Bu yr Arlywydd yn nodus mewn un peth arall heb- law ei achau. Ganwyd ef yn y flwyddyn 1843, ac yr oedd newydd orphen cwrs ei addysg, ac yn gwasanaethu fel athraw ysgol yn un o'r ys- golion bjchain yn ei dalaetli enedigol, pan y torodd y Rhyfel Gartrefo] allan. Yr oedd yn ddigon hen i allu amgyffred y cwestiynau yr ymleddid o'u plegid yr oedd yn ddyn ieuanc i gael cylfroi ei holl natur gan y teimlad o bwysigrwydd y cyfwng. Y canlyniad o hyny ydoedd ei fod wedi ymuno a'r fyddin pan yn ddeunaw mlwydd oed. Bedair blynedd yn ddi- weddarach gadawodd y fyddin, wedi dringo o ris i ris i'r safle a filwriad. Yn ystod ei aros- iad yn y fyddin, fodd bynag, yr oedd wedi cym- eryd rhan yn y' brwydrau poethaf, ac wedi enwogi ei hunan, fel pan yr ymneillduodd. y derbyniodd glod oddiwrth gadfridogion fel Sheridan, Hayes, a CTook. Gyda therfvniadi y rhyfel daeth y cwestiwn o beth fyddai ei yrfa mewn bywyd. Nid o'edd y fyddin yn ei swynoi, a dewisodd y gyfraith. Ar ol dwy flynedd caf- odd ei alw i'r bar yn Ohio, a sefydlodd yn Can- ton, lie y mae wedi gwneud ei gartref er hyny. Yno y priododd, ac y gweithiodd i fyny gysyllt- iadau eang. Hawliodd gwleidyddiaeth ef iddo ei hunan, fodd bynag, yn fnan, ac etholwyd ef yn aelod o'r Gyngres yn 1876, a tliorodd ei gys- ylltiadau a'r llysoedd. Yr oedd ei yrfa i fyny i'r adeg yr etholwyd ef yn Arlywydd gyntaf yn y flwyddyn 1896 yn tystio yn uchel i werth glynu wrth un drych- feddwl. Drychfeddwl mawr Mr M'Kinley yd- oedd diffyn-d-ollaeth', a gwieithiodd ar liwnw gyda'r egni a'r ystyfnigrwydd sydd mor nod- weddiadol o'r Sootyn. Gwnaeth y dollres ei gwestivmarhenig-ei unig gwestiwn, yn wir— a daeth yn fuan i gael ei ystyaded yn y Ty fel prif arwr T. pohsi cyllidol gwirioneddol Ameri- canaidd. Yr oedd yn hwydr ag oedd yn llawn o'r anhawsderau mwyaf, gan nad oedd Mr M'Kinley yn feddianol ar hyawdledd arbenig nac arddull i ddenu canlynwyr. Ar ol dros ddeng mlynedd '0 lafur caled ar y pwyllgorau ag sydd yn gwneud y gwaith deddfwriaethol gwirioneddol i gyd, canfyddai Arlywydd y dy- fodol ei hunan yn mhell a fod yn allu yn y Ty nac ynl y wind. Ond yr oedd gan Mr MKinley gerdyn i fyny ei lawes, a rhoiddodd ffawd gyf- leusdra. ardderchog idda i'w eh.wa,reu. ,Pan ddaeth y Gwerinwyr i swyddi yn 1889, ymgeis- iodd Mr M'Kinley am y swydd a Lefarydd iy Ty. Gorthfygwyd ef, fadd bynag, a derbyn- iodd y swydd o Gadeirydd Pwyllgor y Cyflen- wad,[1,u, p: ithirw'y hyny dafodd ei gyfleusdra, oblegid arno ef y disgynodd y gwaith (I ffurfio a dwyn i fewn fesur a ddiwygiad toll-resol. Neidiodd at y gwaith gydag awch, yr hyn, gyda phen clir a rhifyddiaeth ar flaenaf ei fysedd yn bared at ei alwad, a fu yn foddion iddo wneud mesur a- wnaeth enw M'Kinley yn enwog drwy yr holl wlad ar unwaith. Dyn a .y pryd y cafodd, ar gyfrif ei debygolrwydd yn ei wyneb a'i faintioli i'r Bonaparte Oyntaf, y teitl o Napoleon diffyn-dollaeth. Ond bu agos i'r mesur a bod yn Waterloo iddo. Ni chynvTch- odd ddim ond diffygicm; priodolid y sefyllfa isel ar fasnach yn 1893 i dollres M'Kinley. Gwnaeth y Democratiaid vmosodiad erchyll ar sedd M'Kinley, a llwyddasant i'w chario.. Coil- odd y Gwerinwyr .ar hyd y JIinell collasant eu mwyafrif Vn y Ty, a dwy flynedd yn ddi- weddarach daeth Cleveland i awdurdod, wedi rhwymc ei hunan i ddiwygiad toll-resol holJol wahano-l. Yr oedd' Mr Ml'Kinlfry wedi qyf- lawni y trosedd anfaddeuol—yr oedd .wedi ar- wain ei blaid i ddinystr. Yr oedd rhai o'r Gwerinwyr yn derbyn rhyw gysur, yn awr eu gorchfygiad,' yn y ffaith mai efe ydoedd o'r rhai cyntaf i drental yn yr adfeilion. Ond nid oedd Mr M'Kinley wedi darfod eta: ni wnaeth gorchfvgiad end dwyn allan ei adnoddau a chvyfder ei gymeriad. Gwynebodd y sxdyllfa penderfvniad mwyaf dldTOI n ol. Ar i deall ei fod wedi cael ei wrthod gan, cyiv Tychiolapth y bu yn gynrvchioli am dair blyn- edd ar ddeg.. aeth yn sytli i swyddfa ne.wydd- iadur, gan ysgrifenu yno gylcSi-lvthyr rynth, yn dechreu gyda'r geiriau. Krwrol, "i bu diffyn- dollaeth erioed yn gadarnsch nag ydyw bedd- yw." A chychwynodd ymgyrch wedi hyny drwy ei dalaeth j adferyd V galluoedd tGrdlg. Yn mhen blv/yddyn cafodd ei ethol Ohio, n'i sil-cthol ar ol hrwych gakd wed'yn. Yn v cyfamser, yr oedd y Democratiaid mewn swvdd eto, a daeth ifawd i .venn unwaith yn rhawr ar M'Kinley. Prin yr cedd y Wein- vddiaeth newydd wedi ymaflyd yn ei swydd, vr vscuibodd dirwasgiad m-snnch 1893 dros Y wlad.' I ychwr.negu at yr ansicrwydd r arlys- ol, daeth y Democratiaid a'u Mesur Tollres Wilson i fewn. Yr .oedd hwnw yn erfyn ar- dderchog yn Haw eu gelvniorr. Canfyddai y bold eu bod, drwy gefnu ar M'Kinley a dewis Cleveland a. Wilson, wedi neidio badell ifrio i'r tan, ac yn fuan iawn yr oeddynt yn ceisio dychwelvd yn ol i'r hen fl'yrdd. Gwaeddasant nid Y14 unig am ddiffyn-dollaeth, ond hefyd am y dyn a bersonolai yr athrawiaeth a geis- ient. Ac yn Nghynadledd St. Louis, yn 1896, dewiswyd M'Kinley 'yn ymgeisydd am vr Ar lywyddiaeth ar y cri syml o "Mvfi ydyw Diffyn- dollaeth." A dyma. y modd y daeth cyfreith- iwr gwledig di-nod' yn Arlywydd ar dros bym- thc'g a thriugain o filiynau o bobl. Nid ocs yr un sWydd yn y byd ag sydd yn d'angos y dyn allan mor amlwg- a'r swydd o Arlywydd Am- erica., ac wrth edrych yn ol ar ei bedair blyn- edd a. haner o. swyddogaeth nis gellir peidio a chanfod mor ragorol y bu i Mr M'Kinley ddod drwy y prawf. Yr oedd yn bwyllog, gofalus, ac ymreddgar, i'w waith pwysig. Gellir cry- hwyJl fod yr America nid yn unig wedi gwneud camrau cyflym mewn llwyddiant masnachol yn ystod ei swyddogaeth d, ond y mae hefyd .wedi ei dyrchafu o fod yn WeTiniaeth yn unig i fed yn Ymherodraeth bwysig yn mysg cenhedloedd T byd—y clod uchaf i'r dyn ag y mae y byd heddyw yn galaru ei golli.

Cyfaddefiad y Bradlofmdd. Erbyn hyn y mae yr heddgeidwaid wedi æd allan mai enw gwirioneddol y bradlofmdd ydyw Leon Czalgosz, ac iddo gael ei eni yn Detroit. Cyhoedaa, y "Daily wefreb o Buffalo yn cynwys y niynegiad canlynol, yr hwn a wnaed gan Ozolgosz i'r heddgeidwaid, ac a arwyddwyd ganddo •ef — "Ganwyd fi yn Detroit agos i naw mlynedd ar hugain yn ol. Pwyliaid-Rwsiaidd oedd fv rhieni. Da.et.hant. hwy ynxa ddwy fl\-nedd a deuga.in yn ol. Darbyniais fy addysg mewn ysgofkm cyhoeddus yn Detroit.. acaethum wedli hyny i Cleveland, lie y ciefais waith. Darllenab lyfrau ar Sosialiatth, a chyfarfyddais a cluyn lawer o Stxsialwyr. Yr o;ddwn yn. lied adnabyddus fel Sosiialyd'd yn y Gorllewii:. Ar ol hed yn Cleveland am amiyw flynyddoedd aetbum i Chicago, He yr aros.ais am amryw fiscedd. "ed, hyny aethum i ewbÜirg. yn un o faesdrefi Cleveland, a. bu'm yn gweithio yn y melinau gwifraw. Yn ystod y pum' mlynedd di- weddaf yr oedd genyf fel cyfeillion Anarchiaid yn Cleveland, Chicago, Detroit, a dlmë1.<;(JJedd Gor- llewinol eraill. Daethum i deimlo yn chwerw, gan nad ceddwn yn cael fawr o lwè gyda dim. Daeth hyn i bwyso ar fy meddwl, gtui fy ngwneud yn sarug ac eiddigeddus ond yr hyn a ddeehreuodd yr ysfa am ladd ydoedd darlith a" drdddodwyd gan Miss Emma, Goldman yn Cleveland. Darfu iddi hi fy nhanio a'r athrawiaeth y dylid gwneud i ffwrdd a'r holl lywodraethwyr, ac aethum, i feddwl, fel yr oeajdi fy mlien yn mron a hollti gan boen. Aeth ei geiriau hi trwof, a gwi:a.ethiim fv meddwl i fyny y byddai yn rhaid i mi wneud rhywbeth yn arwrol dros yr achos yr oeddwn yn ei gaTu: Wyth uiwrnod yn ol, yn Chicago, darllenais am ymweliad Mr M'Kinley a'r arddangosfa. Y diwrnod hwnw prynais docyn, a daethum yma, gyda'r pendferfymiad i wneud rhywbeth: ni wyddwn yn iawn beth. Meddyliais am saethu yr Arlywydd, ond nid oedd- wn wedi ffurfio cynllun. Aethum i fyw mewn gwestty salwn, oedd yn cael ei ddal gan John Nowak, Pwyliad. Nid oodd efe yn gwybod beth oedd yn fy ngwneud yn orphwyHog. Aethum ar dir yr arddangosfa ddwywaith yn ddyddiol, ond ni ddarfu i'r penderfyn.iad i saethu gymeryd gafael yrrof hyd, foreu Mawrth. Yr oedd yn fy nghalon, ac nidi oedd yna un ddiangfa i mi. Nis gallwn ei goncro, pe buasai fy my.vyd' mewn perygl. Yr ordd YTW. filoedd o bobl yn y dref ddydd MawrtJJc- Diwrriod yr Arlywydd — ac ymdlangosti pawb yn jTtnostw^g i'r Hywodraethwr mawr. Darfu i mi wneud fy meddwl i fyny i'w ladd, a, phrynais law- ddryll 32 "calibre," a llwythais ef. Xos Fawrth aethum i'r ffair, ae yr oeddwn yn agos i berth y ffordd haiarn pan y cyrhaeddodd cwmni yr Ar- lywydd. Gvvn aethum ymgaits i fyned yn agos at yr Arlywydd. ond gwthiodd yr heddgeidwaid ti yn oJ. Yr oeddwn with ymyl yr Arlywydd pan yr aieth a'r y tir, ond yr oedd genyf ofn gwneud ym- gais i'w fradlofruddio, am fod yrua, gymaint o osgordidlu yn ei wylio. Nid oeddtwn yn eu hofn: hwy, meu v cawswn fy niweidio, end yr oedd genyf ofn y cymerid gafael" ynof, ac y collwn y si awns. Aethum ar y tir ddydd Mercher, a j-n. agos at yr Arlywydd. Meddyliais am saeth.u haner- dwrsin o weithiuu tra yr oedd! yn siarad. ondi nis gallwn fyn.ed yn ddigon agos. Yr oedd genyf ofn methu, trwy fod y dyrfa yn cilgwthio. Boreu ddvdd Gwentr aethum drachefn, oan fod araeth Miss Goldman yn parliau i'm eynhyrfu. Arosaas •AT y tir trwy y dydd i ddisgwyl. Daeth y meddyl- ddrych i mi ddydd Gwener o guddio y llawddrydl yn fy ngh-adach poc-ed. Y fi oedd y cyntaf i fyned i Deffill Cerd&niadh, ac axosais i ddisgwyl ar y llanerch lie Yr oedd y darbyniad i gymeryd He. Yna daeth. yr Arlywydd. Gwynebaus ef, ac: yr o-eddwn yn crynu nes i mi fyned i fyny ato. Yna saethais" ddwv^waith trwy fy ngliadachj pooed. Buaswn yn tanio chwaneg, ond cefais fy syfrdanu gan ddyrnod yn fy ngwyneb a'm tarawodd ar lawr. Yna. neidiodd pawb arnaf. Meddyliai, y buaswn yn cael fy lladd. Yr wyf yn synu at y. modd y darfu iddynt fy nhrin." Pan holwyd Ozolgosz, ar ol iddo wneud ei iynegiad, ail-didywcdoddt ei fod yn bwriadu lladd yr Arlywydd. am ei fod yn Anarchiad, a,c yn ddisgybl i Miss Goldman. Datganodd nad oedd i eb yn gyfranog a,g ef yn y weithred, a dywedodd nad oedd yn gofidio oherwydd ei weitliTed,, am ei iod vn gwneud vr hyn a allai dros yr achasmawr Dnnd adroddiad a.rall o Buffalo i r bradlofruad. .gydnabod iddo fod yn siarad y mater o -'a.ethu yr Arlywydd gyda. rhai cyfeillion cyn y d.gwyddwd hwnw.. Cymerwyd pump o Anarchiaid l fyny J*11 ChicaQ ar y dybiaeth eu bod yn gyfranog yn y cynllun l iradlofruddio yr Arlywydd M'Kinley.

AT Y CYFOED ALLTUD EIFION. Y Cvmrawd Myg, — Gweai awrym yn y •'Gwalia" a'r "Clonanydd" oddiwrthych *yn tybied y dichon y gwyddwn pwj- of-dd y Bardd Einion gyfanisoddoda y rhig.rm a ddyfynwch mor bell yn ol ar flwyddyn 1819. Er nad oeddwn y pi-vd hyny ond c!:we' mlwydd oed. a chwithau," dvfal- wyt, yn rmyl pum' mlwydd .oed: eto. erbya hyn. gallaf ddweyd iy mo-d ad^abod y bardd hwnw yn dda gweai y daei.hym i Lar.fa'ircaev- einion yn 1840. David Morris csdd ei tnw. ya byw gerSlaw y dref, a pvebydd oodd efe wrth'ett gelfycldyd. cr nad yn dilyn y grefEt bono ar y pryd. i arddtO hyd ddiv.-e.dd ei oes. Yr oeddwn i ac yntau yn gyfeidgar iawn a'n gilydd. Y mae rhai eng'ynicri eiddo ar feddperyg myn- wenr, y plwyf-rlni sym-d. a rhai lied dda. Ystyr- iwyf mai yr engh-ji goreu a gyianswddedd erioed oedd ei eiddo buddugol i'r "Gwynt" yn Llaufntr ers tnJ08 hanei m'vnedd yn "ú1, yr hwn oedd fel y canlyn "Organ lor yn telori—yw y gwynt. Per g;uitor y Ilwyni Aw el yn ail roddi Bvwyd a J,J-idd i'n byd ni." Caiedfryn oedd. y be'rniadi, yr hwn a ddywedai fod yr er.^ivn yn un rhagtwo er y dywedai y buasai "'herth"' IT. i-kigorach nr. "nawdd'' yn y Hiz:«il ulaf. am y rheswm mid yw y trwyr.t yj; "awdd i neb na dim. ond ei fod yn "Berth" j bob peth. Maddeuwch fy hwyifrydredd yn egluro hyn i chwi, a hyny ob'.cgid Yládmmld trwm yr wyf ynddfo er ystabn o amser brllach. yr ilyn a barodd i mi gryn ffwdan i ysgrifenu yr hyn a ysgriferuis yn awr.—Yr eiddoeh yn bur, MEIKIADOG.

Yn ol a ddywed terydiwr, ni chawn vr rn difiyg ar yr hard gwek-dig yma hyd Gorphennf 29ain. 1927. Amser maitb. i ddisgwyl. ond cymerwn gysur, ni a gawn yn T oyfamser'ddi^on- edd o ddiffygion eraill yn llawer nes atom na'r haul. Ar y bobl beb fed o'r un farn a ni y gwelir hwynt rnilaf.

__n Dr Krause o Flaen y Llys. Dygwyd Dr. F. E. '1'. Krausc o flaen Mr De Rutzen,, yn y llys yn Bow-street, Llundain, dydd Mawrth, ar ol i'w actios gael ei chmo yr wytbnos cynt, ar y cyhuddiad o deyrafradwri aiert. h. Yr oedd y llys yn orlawn.—Ymddangosad Mr Bodkin a Mr Ru D. Mail* dros yr erlyniad, tra. yr oedd Syr George Lewis yn amddiffyn y cyhuddedig. — Mr Muir a ddywedodd i warant gaol ei rhoddi allan yn yr achos hwn o devrnfradwniaeth yn y Transvaal, Awst 31ain. Ar y 3vdd o Fedi dlerbyniodd yr erlyniad hysbysrwydd gyda'r pellebyr o ail warant yn erbyn y carcliaror, ar y cyhuddia.d o Mlog i lofruddiaeth; ac, yn ngwyneb yr hysbysrwydd hwnw, yr oedd yn angenrkudiol gwneud cais am warant arall. Yr y ty,fol.aethau, a'r ysgrifau oedd vn cefnogi y gwysh.u hyn, wedi cael eu lian- fon i'r wladl hon; yr Oé cldynt wedi gadael Pretoria Medi 6ed, a, geliid eu disgwyl yn y wlad hon ddiwedd y mis mesaf, ac yr oedd m, rhaid i'r er- lyniad ofyni am i'r achos gad ei cfurio hyd mes y cyrhaeddai y papyrau hyny. — Pern derfy nwy d gohirio yr achos hyd nes y cyrhaeddai y tyst- iolaethau i'r wlad hon.

Yspeilio Ardalydd Mon. GWEBTH 0 20.000p I 30,000p 0 EMAU All GOLL. Cyflawn.wyd lladrsd beiddgar yn hwyr nos Fawrtli 'yn y Wa-lsingham House Hotel, Picca- dilly, Llundain. Aeth Ardalydd Mon, yr hwn sydd yn dal ysta.felloedd yn y gwestty, allan tuag wvth o'r gloch. Pan ddyehwelodd yn Luan ar 01 haner awr wedi umrddeg canfyddodd fad y tri metal cases yn cynwys gemau wedi eu prisio rhwng 20,000p a 30,0C0p, ar gcll. Darfu iddo ar unwaith wysic* rheolwr y g.westty a.'i glerc, ac aethant i chwilio 'yr ystafelloedd. Mewn ystafell yn nglyn ag ystafeH-wely yr Ardalydd cawsant y cases wedi cael eu hagoT a r cynwvsiad wedi myn'd—dim ond un peTl ar 0'1: Dangosodd ymchwiliad pellach fod y Heidr wedi cariov cases o ystafell yr Ardalydd mewn "basged olehi. Drwy ymchwiliad yn mysg y gwasanaethyddion cafwyd allan fod un o'r marwynion wedi gweled dyn yn ystafell-wely yr Ardalydd yn gOTchiicldia rhywbeth mewn hasged gyda llian gTïyn, ond ni chymerodd ddim eylw ar y G&hwyd yr heddgeidwaid i mewn rhag bla-en. Ar ol cKwilio aflwyddianus yn ystafell vr Ardalydd, dechreuodd y Detective Drew chwilio ystafellosdd eraill y gwestdy. Yn un 01 honynt cafodd swm o emau yn wasgar- edig ar lawr tan y gwcly, fel pe wedi eu taflu yno mewn brys, y rhai, wedi eu casglu at eu gilydd, oeddynt yn werth tua 12,000p. Cafwyd hyd i'r jewel cases hefyd, ac amlwg ydnedd iddynt gael eu tori yn a gored. Yr oedd eto weddill o'r gemau yn eisieu, gwerth rhwng 20,000p a 30,000p. Syrthiodd drwgdybiaeth ar unwal,h ar un o valets yr ardalydd, yr hwn nad oedd i'w gael yn unman. Ei enw yw Julien Grault, 20 oed, Ffrengwr, yr hwn gymerddd ei arglwyddiaeth i'w wnsanaeth rhyw dair wythnos yn ol. Gwelwyd y dyn yn gadael y gwestdy oddeutu deg o'r glocii y noswaith flaenorol, ac ni chlywycl dim oddiwrtho ar ol hyny. Oodwyd gwarant i'w ddal. )1;:8 y gemau coll- edig yn cynwys diamond rings, brooches, neck- laces. a pins. Pellebyr o Dover a hysbysa fod y valet Ffrengig yr haerir iddo ladrata y gemau wedi ei crymeryd i'r ddalfa vn Dover, nos Iau, fel yr oedd ar fin m'vned ar fwrdd agerlong am Ostend, a dygwydef yn ol i Lundain. Cymerwyd ef o flaen yr ynadon, ond gohiriwyd yr achos.

ACHOS 0 GYFLAFAKEDDIAD. Cynlialiwyd y llys hwn ddydd Mawrth, ger- bron Syr Horatio Lloyd, barnwr. Iilioddodd y Barnwr ei ddyfarniad mewn achos o gyflafai- eddiad dan Gvfraith Daliadau Amaethyddol 1900. Y pleidiau oeddynt John Jones, Amlwch, perchenog fferm a elwid "ISryntwrog," a'r ten- ant, John Jones. Y cyfla-fareddwyr oeddynt y Mri Owen Williams, a — Grif- fiths, Henley Fawr. Y Barnwr a ddywedodd iddo gael ei alw i mewn i benderfynu pwynt cyfreithiol ond nid oedd efe yn meddwl fod y g.weithrediadau yn rhai a argymhellent eu hunain i'r cyfreithwyr (chwerthin). Nid oedd efe yn gwybod pa un a oedd y cyflafareddwyr wedi cael cyfarw'yddyd cyfreithiol; yr oeddynt wedi gesod yr achos allan, modd bynag, mewn modd hynod o glir— yn ,wir, yr oedd mor gynwysfawr a chlir fel yr oedd efe yn synu yn fawr fod eisieu addysg g'yf- reithiol o gwbl (chwerthin). Y cwestiwn a adawyd iddo ef i'w benderfynu ydoedd, pa un a oedd prydles neillduol yn cael ei pharhau, a'i dwyn i lawr i denantiaeth John Jones, ieu. Yn y flwyddyn 1367, caniatawyd prydles o 21 o flynyddoedd ar y fferm ddywededig gan un John Jones i un arall. Ehedodd y brydles allan yn 1888 ond yn y cyfamser bu yr un oedd yn dal y brydles farw; a thrwy iddo far.w yn ddi- ewyllys rhanwyd yr eiddo, a daeth y weddw i feddiant o'r fferm" Yn nghwrs amser bu farw y weddw, hefyd. yn ddi-ewyllysr; ond cyn hyny, yn 1890,' wedi i'r brydles redeg allan, gwnaed trefniad,' yr hwn a dderbyniodd gymeradwyaeth y tirfeddianwr, trwy ba un yr oedd y mab i edrych ar ol y flferm a throsglwyddodd ei fam yroll o'r stoc iddo, ar ei waith talu 225p iddi. Modd by-nag, y mae yn ymddangos na ddywed- wyd un gair o berthynas i'r rhent, neu 'yr am- odan a dan ba rai yr oedd y iferm i gael ei dal, a chododd y cwestiwn, pa. un a oedd y mab yn ei dal (JI dan delerau y brydles wreiddiol, neu a oedd' efe yn denant o flwyddyn i flwyddyn. Pe buasai yn achos o hen brydles yn cael ei ch.ario huasai ef (y barnwr) yn deall ei fod yn cario yn mlaen, arol i dymliar y brydles ddyfod i ben, yn mlaen o dan yr hen delerau ollld yma, yr oedd y brydles wedi dyfod i derfvniad ers dwy flynedd, ac yr oedd y tenant yn ddyn newydd. Ymddangosai iddo ef, gan hyny, fod yn rhaid ystyried hyny yn denantiaeth newydd. Yr oedd yn rha.id iddo ef benderfynu fod yr hen brydles wedi myned, a bod Jones yn denant 0 flwyddyn i flwyddyn, ac yr oedd efe yn deall fod hyny yn cyfarfcd a'r oil o'r cwestiynau er- aill a godwyd. SYNU Y BARNWR. Gwnaeth llafurwr amaethyddol ei ymddangos- iad yn y llys felamddiffynydd, o dan wysiau. y rhoddwyd dyfarniad yn ei erbyn, yn galw arno i dalu 38 yn v mis ar bob un o honynt. Rtoddodd Mr R. E. Pritchard, ei gyfreith- iwr gwestiynau i'r diflfynydd gyda, golwg ar ei foddio-n; a chafodd allan, yn mysg pethau er; aill, mai 9s yn yr wythnos a'i fwyd oedd ei ovfio'g: a bod ganddo wraig a phlentyn, fod ei wraicr wedi bod yn wael ei hieohyd ers wythmis, a'i fod yn talu 6s yn yr wythnos am edrych ar 01 y ty. Yr oedd yn talu 3p o rent, hefyd, yn v flwyddyn. Y Barnwr (mewn syndod) Pa fodd yr ydych yn gallu gwneud ? Y Dvledwr Y mae fy nhad yn cynorthwyo ychydig arnaf, ac yr wyf yn gweithio i feistr haelfrvdig iawn. „ Y Barnwr: Wei, gallai godi eich cyflog (chwerthin). Chwanegodd y Dyledwr iddo, €rs rhyw gy- maint o amser yn ol, gael ei orfodi i geisio cynorth.wy plwyfol. Y Barn.wr a ddywedodd iddo glywed digon; ac ni byddai ldclol ef, yn sicr, wneud yr archeb v trcfvnwyd am dani. Yna rhoddodd y Barn- wr°arclieb iddo dalu Is yn y mis ar bob un o'r SY'"yfUU1-pEKCHENOGAETH DAFAD. •ou i dvfarniad mewn aohos hynod, a'r v, l,dd wedi o da,n sylw tri Z lygiedd blaenorol, a pha v,n oedd yn dwyn cysylltiad a pherchenog-?eth Hughes, Rhosybol, Yr erlynes y c->l0facV oedd wedi crwydro i ac hawliai ia w jiu<Thes. Fferam Parys. dir y difiyMii, • „ "(]tla,fad yn eiddo i'r Gwadai y diffynydd fod > a ondfl un. erlynes ond sylwodd v gf ei iK>d yn rhvw amheiraeth yn ei f; flrstiolacth am- eiddo i r erlynes >r _°.. • ddvfod i unrhyw gylc.hiadol yn rhy grvf Barnwr ei dcrfymad arall. Felly, rho iJOCi > ddyfarniad yn ffafr yr erlynes am Q] •

Y mae Merthyr c-to i gael cjmulliad cynrych- inliadol o wahanol barthau o'r Dywysogae^ Fe vmgvnulla- 200 o gynrychiolwyr vno at } 2^ain a Fedi i unfed-ar-ddeg cynhadledd _g Uv'vsi Hen ad ur i a eth ol Seisnig Cymru. ^nbiith y siaradwyr bydd rhai dynion enwog_, a.c fe lywvddir ar eyfarfod cyhoeddus y aI. ncaon gan'Mr Keir Hardie, A.S.

MARWOLAETH YR Arlywydd Wm. IcKinley. fGyda'r Pellebyr.] New York, d'ydd Sadwrn.—Bu farw yr Arlywydd McKinley am ddau o'r gloch boreu heddyw (amser Americanaidd). Pellebyr arall—Buffalo, dydd Sadwrn, chwar- ter wedi dau y horeu-a. fynegll: -Pasiodd yr Arlywydd McKinley ymaith yn dangnefeddus yn gy.wir am chwarter wedi dau, yn mhresenol- deb ei wraig, ei berthynasau a'i gyfeillion agosaf, yn ngh'yda Gweinidogion y Wladwr- iaeth. Yr oedd yr Arlywydd wedi bod yn anymwybodol am bedair awr cyn i'r diwedd ddod. YR ARLYWYDD McKINLEY.

YR OLYGFA DERFYNOL. Buffalo, dydd Sadwrn, chwarter wedi unar- ddeg y boreu.—Hysbysa y meddygon nad oedd dim gobaith, a bod yr Arlywydd yn cael ei adael i farw (yn dawel. Y pryd hyny yr oeddynt yn aoialluog i ddweyd pa hyd y byddai cyn i'r arndl fywiol ei adael. Yn union ar y foment hon cyrhaeddodd Dr. Janway (specialist mwyaf y wlad gyda'r ga,lon,a"r nerfau) i breswylfod Mr Milburn. Oafodd y physigwr enwog hwn ei wysio ddoe, ond cyrhaeddodd yn rhy ddiweddar i wneud mwy na gwylio' munudau olaf Mr McKinley.

CZOLGOSZ A MISS GOLDMAN. Dywed gohebydd yr "Herald" yn Buffalo, i Czoigosz gyfaddef Illai canlyniad b.rad-gynllun oedd yr ymosodiad ar fywyd yr Arlywydd M'Kinley, x bod llawer o beisc-nau yn gyfranog yn y brad-gynllun hwnw. Dywed Ozolgosz na chafodd ef amser i losgi ei bapyrau, fel yr oedd wedi dymuno ac iddo ef, gan hyny, eu rhwymo yn nghyd, a'u taflu i garthffos, tra ar ei ffordd i Demi CerduoTiaeth. Gwnaeth Miss Goldman ei hymdaangosiad yn y llys yn diicaga ddydd Mercher. Nid oedd ganddi un cyfreithiwr i'.w chynrychioli ond dywedai ei bod yn barod i fyned yn mlaen gyd'a'i hachos. Dywedai Er- lynydd y Ddinas i benaeth yr heddgeidwaid ofyn am i'r achos gael ei oedi cyn gymaint ag oedd yn bosibl a. gofynodd am i'r achos gael ei ohirio hyd y 19eg o'r mis hwn, y dyddiad i wrandaw y cyhuddiadau yn erhyn yr Anarch- iaid eraill a gymerwyd i fyny yno. Cydsyniodd yr Ynad a'r csis a gohiriwyd yr achos. Dyw- ed Mr Morris, yn nhy yr hwn y cymerwyd Miss Goldman i'r ddalfa, nad yw efe yn gwyhod dim am y brad-gynllun ac iddo ef .wahoad ^1S-? Goldman i'w dy er cael gwybod beth oedd ei hegwyddorion. Gwyddai fod yr heddgeidwaid yn°chwilioi am dani, ond ni ddarfu iddo ef roodi hrsbysrwydd iddynt yn mha le yr oedd hi. gan iddi hi amlygu ei bwriad i roddi ei hun i fyny.

RHAID CAEL MEIOHIAU ,)1 DDAU GANT o RUNAIT. Buffalo, dydd Sadwrn, Medi 14.-Gol.3cdir Czoigosz ar ei brayvf yn uniongyrchol. Cleveland (Ohio), dydd 'Sadwrn, Medi 14,- Fel rhagocheliad, y mae tri heddgeidwad wedi eu gosod i warchod presvrylfad tad Czoigosz. Chicago, dvdd Sadwrn.—Y mae gwrandawiad y cyhuddiadau yn erbyn yr Anarchiaid yn y lie hwn, yr hyn oedd wedi ei benodi i gymeryd lie heddy.w, wedi ei ohirio. New York, dydd Sadwrn.—Mae Johann Most wedi ei ryddhau dan feichiafon am ddau gant o bunau.

Himrod's Cure for Asthma.—Established over a auarter of a century.—Prescribed by th" Medica, Faculty throughout the wor'd. It is used ns an m halation, and without any after bad effects. Testi monials of efficacy from the late Lord Beaeonsfield. Miss Emily Faitbhdl, Sir Morell Mackenzie, and Oliver Wendell Ho mes. Trial sample free by post In tins at 4s 3d. British D'1)ot-116, Kolborn-vi" duct, London also at Newbery. Barclay, S-mger Edwards, May, Roberts, Butler and Cnspe. <on, Liverpool, all wholesale houses.

Cyfarfod o Streicwyr Beth- esda. Y mae evfarfodydd streicwyr Chwarei y Penrln-n yn Bethesda wedi dyfod yn beth wythnosol. Cyn- haliwyd un arall yn Neuadd1 y Farclmad nos SadHvrn, tan lywy-ddiaeth Mr Henry Jones. Y Caaeirydd a roddodd adroddiad o weithrediad- au Cyngrts yr L1 ndebau Gweithiol yn Aberfciwe, lie yr aeth efe fel cynrychiolydd y chwarelwvr. Dywedodd iddo, yn ystod ei arhosiad yn y Deheu- dir, wtled amryw o wc it hwyr y Penrhyn. y Thai ydynt yno fel glowy-r. Wrth siarad am Absr- aman, dywedodd fod digon o waith i Ïw gael yno, gan fod a,rnynt eisieu tynifer a phedwai ugaln 0 fechgyn yno, a dywedodd yn mhellach fod y dynion sydd yn gweithio yno yn baiod i gymeryd gofal un- rhyw fechgyn anfonir o Bethesda hyd nes deibyn o honynt eu cyflog cyntaf. Mr Griffith Edwards (ysgrifenydd y pwyligor) a ddarllenodd delegram yn cydnabod1 derbvniad y genadwri o gydymJeimLad ba.si.vyd yn nghyfarfod y nos Sadwrn blaenorol Arlywydd American- aidd.—Ar gynygiad yr Y sgrifenydd, pasiwvd pbd- lai;s o gy dy rndfeimlad gyda tbeuluoedd y ihai a laddwyd yn nhanohwa Gwaith GLo L'imbradach. Rhedai y penderfvniad fel y canlyn — "Ma y cysylltiad agois sydd wedi ei ffurfio rhvngom yn y misoedd diweddaf an cvdHveithwvr vn Neheudir Cynrru yn peTi ein bod yn* y modd mwvaf dwys yn dymuno diatgan ein cydymdeimlad llwyraf a tbeuluoedd y rhai gollasant eu bywydau trwy v ddamwain yn Llanbradach, yn nghy.ia'r rhai anaf- wyd. gan hyderu eu hadferiad buan." Yna anerchwyd y cyfarfod gan Mr VL H. Wil- liams, yr hwn, yn mhlit.b pethau eraili. it. ddy-wed- odd nad ocdd efe yn dymuno celu y ffaith fod eu sefyllfa yn parhau yn ddifrifol. Fe bwysid a.rnynt i <idyfod i ryw ddalltwrileth gydag Arglwydd Ptnrhyn, ae nid oedd ond iawn i'w saiie hwy yn y mater gael ei wneud yn berffaith glir. Yna, 'aeth Mr Williams rhagddo i egluro. Anogodd y dynion i gadw eu hunain yn rhyd'd oddiwrth ysbiyd "rhag- farnllyd a chadw- eu meddyliaii yn agored mewn trefn i ddyfod i benderfyniad (settlement). Os gwnaent iiyny, meddai ef yr ymddiried llawnaf y pirhaent yn ffyddlawn i'w gilydd hyd nes y client delerau an j hyde ddus (cymeradwyaeth). Anerchwyd y cyfarfod yn mhellach gan M.r Clement Bristow. Llundain, yn ngliyda neu dri o'r dynion.

Menion Cyffredinol. Cynhaliwyd cyfarfod o Gynghor Dosbarth RhyI, dydd LInn, o dan lywyddiaeth Mr E. P. Jones, pan y cymerwyd nifer o wellintau o dan ystyriaeth. Y mae y gwaith o adeiladu Ysgol Sirol Caer- gybi wedi csel ei osod i'r Mri H. a J. Williams, adeiladwyr, LlanThyddlad, am 3861p, ond fod yn ofynfjl cael cymeradwyaeth y Bwrdd Addysg. Dydd Llun caed corph glowr o'r enw James Parr, 27 mlwydd oed, yn gorwedd ar ochr llinell y ffordd haiarn yn Llay Hall, Gwersyllt, ger Gwrecsam. Bernid iddo farw trwy fod yn agored i'r tywydd. Y mae Cynghor Treful Ffiint wedi pender- fynu rhoddi i fyny y dosbarthiadau i ddysgu celfyddyd am y flwyddyn nes-af, ac i wneud trefniadau i gael cyfres o ddarlithiau ar iechyd, amaethyddiaeth, llysieuaeth, a mwnyddiaeth. Yn Llys yr Ynadon yn Nghaer, ddydd Llun, cyhuddwyd H. Y. Lee, trafaeliwr, a James Lilly, hociwr, y ddau o Ruthyn, o weithio ceffyl tra mewn cyflwr anghymwys ar y 15fed o Awst. Dirwywyd y diffynyddion i 20s a'r costau bob un. Darfu i GynghoT Dosbarth Dinesig LI an r.wst, dydd Gwener, dderbyn plan i godi neuadd dreful ar y llanerch y safai yr hen neuadd arno, yn Aneaster-square. Rhoddodd y cadeirydd ry- budd y cynygiai yn y cyfarfod nesaf fod yr adeilad presenol yn cael ei dynu i lawr. Bu aelodau Bwrdd Ysgol Llangollen mewn ymgynghoriad, dydd Llun, a'r prifathrawon yn yr ysgolion elfencil o herthynas i gynllun i ddysgu is-athrawon yn yr ysgolion elfenol. Ar ol cryn ddadleu penderfynwyd y clerc i ddarparu adroddiad yn daikges y gost i fabwysiadu y cynllun. Digwyddodd damwain echTys i Robert Row- lands, y Queen's Head, Llangollen, ddydd Mercher. Tra mewn cerbyd ar fferm Mr Jones, Penylan, darfu i'r ceffylau ddychryn collodd y dyn anffodus ei sedd, a syrthiodd. Efe a niweidiwyd yn enbyd, ao y mae yn gorwedd mewn cyflwr peryglus. Cafodd deg o achosion o'r frech wen eu symud i ysbytty yn Llundain ddydd Mawrth. yn gwneud dros gant o achosion c dan driniaeth. DMth yr holl achosion newyddion o ranbaithau o'r ochr ogleddol i'r afom y Thai yr effeithid arnynt yn lienaf ar y cychwyn. Amser hyfryd a dreulir gan y Tywyscg Chun yn yr Almaen yn awr. Y mae yr edifeirwch a'r se-remoniau gweigion drosodd. Nid oes ganddo ddim i'w wnend ond dyddanu ei hun drwy fyned oddiamgylch i weled rhyfeddodau dinas Berlin. Darfu i Miss Willard. nofiedydd proffeswrol, geisio, nos Sadwrn, fyned trwy chwyrnddwfr y Niagara mewn casgen. Tynwyd hi allan mewn cyflwr haner-mygedig, a bu farw cyn y gellid cael meddyg. Yr oedd Eisteddiadau Trwyddedol Lerpwl, a ddaethant i deifyn nos Fawrth, yn buT &n- ffafriol i dafamwyr. Gwrthodwyd 42 o drwydd- edau. Ugain mlynedd yn ol, yn herwydd y fasnach sydd mewn trwyddedau a hyrwyddwyd gan yr ynadon, yr oedd Lerpwl yn llawn o dafarndai, a darfu i hyn (mewn cysylltiad a dlddymiad diweddar eiddo afia-ch, yn mysg pa rai yr oedd lluaws o dai trwyddedo!) beri i'r ynadon gymeryd i ystyriaeth angenion y gym- ydogadh. Oafodd i9 o drwyddedau eu gwrthod ar y tir hwn yn unig. heblaw 16 am gnm-m- dd-ygiad. 5i wnaed cais am adnewvddu saith. Yn ystod yr lleg mlynedd diweddaf y mae j46 o drwyddedau wedi cael eu diddymu.

Fethau Gwerth eu Cofio i Wyr a Gwragedd. Gwraig dda ydvw'r fendith ddaePiol werth- fawrocaf. Y fam sydd yn Huroo cymeriad y plentyn ac yn penderfynu ei dynged. (iwnewch fater y priodi yn farn foesol. Priodwch un o'r un daliadau crefyddol a- chwi eioli hunan. Priodwch i deulu YT y'ch vn hen adnabyddus ag e1. Peidiwch a bod yn ddig eich dau yr un pryd. Peidiwch a siarad at eich gilydd wrthych eich hunan nac mewn cwmniaeth. Peidiwch byth a siarad yn uchel a ch gilydd oddi- eithr iod y ty ar dan. Peidiwch ag adlewyrchu ar weithred wedi pasio a wnawd gyda cliymlielliad da a chyda'r farn oreu ar y pryd. Boed i'r naill ymdrechu fynycliaf i roi ffordd i ddymuniadau y llall. Boed i hunan-vmwadiad fod vn arferiad v naill a'r Hall. Y <lynesiad agosaf at ddedwyddwch teuluaidd sydd yn cynwysedig yn y gwrteitliiad cyd-gyfnewidiol o anhunanganvch. Peidiwch byth a, gweled bai hyd nes y ceir sicr- wydd fod bai yn bod. Ga.rla.we:- i gusan ragflaeim cerydd. 0;. rhaid i chwi feirniadu, gwneler hyny yn gariadu*. Peidiwch byth ag edliw camsyniad fyddo wedi bod yn yr amser a aeth heibio. Esgeuiuswch yr holl fyd yn hytrach nag esgeuluso eich gilydd. Peidiwch a gadael I gais gael ei RII-wrodd. Peidiwch byth a gwneud. sylw ar draul y llall. Y rhai a briodant. ar gyirif nodweddion. natur- i01 neu ystyriaetliau alianol, a s-yrthiant yn fyr o ddedwyddwch. Gadewch eich cartref yn wastad gyda geinau cariadus, oblegid gallant iod y diweddaf. Peidiwch a.g ud_;anu am yr aberthau fyddociit yn ei wneud i chwaethiadau, arferion, neu ddewisiad- au y naill a'r llall.

ENAINT A PHELENAU HOLLOWAY.—Gwella Camdreuliad —Caindit'ul'ad. gyda, marweidd-dra yr afu, ydyw nielidith miloedd, y rhai a dreuliant eu dyddiau, liingoedd yn myned yn iwy-fwy, y naill ar 01 y HaJi ond, er hyny, yr oil yn gyfryw ag y gellid eu hysgoi drwy gymeryd Pelenau HOLLOWAY yn unol a'r cyfarwyddiadau sydd yn ngh-n a hwy. Y maent yn eyfnerthu. ac yn bywiocuu peb organ sydd yn ymwneiul a threuliad yr ymboi Lh. Y mae eu gweithrediad yn bnividdiol, iachaol, a chrvfha.ol. Gellir eu cymeryd yn ddiogei heb i hyny ymyryd dim a gorehwylion arferol bywyd. na, plieri ur.ihyw gyfr.ewidiad ya yr ym- borth a. g\inerir. Ebrwydd y symudant bob twrw a syi'rdandod o'r pen. chwalant ymaith indder ysbryd ac ofnau nerfus. Effpithir y gwellhad gan y pelenau balmaidd hyn heb wanychu na dihoenu y cvfaT'soddiad. I'r gwrtbwyneb. cadwant « chyf- nerthant yr eg-wyddor fywydol drwy ddwyn gwaed pur yn He un ar.nihur.

ACHOSTON RHYFELOEDD. Ur 0 -ddirgek-digaethau ane:sb( niadwy trefn rhag- biniaetn yw y nroda ihyfedd y dygir ei mudiadau ° aingylch. (gwelir hyn yn fynych yn nglvn a rhyfeloedd. Y mae digoai o achosion svlweddol a r.erthol i ryfeloedd yii ffynu ar hyd y blynvddau, ond er gwaetkif y cyfryw pe;y 'heddweh. a chychwynir ymrafaelion yn ddamweiniol gan ryw ddibwys ddigwyddiad Deu achiystsr. fel pe bai y orefn yn casau achos ae yn well gauddi esgus. Acblysur vyd y rhyfel rhwng Ffraine a Gei-mani vn 1870 gan wag esrgns w-edi darfyddiad yr achcus. Gwrthwynebai yr Ymberawdwr Na.pnleon III. benodiad un o deulu Hohenzollern i ors/edd Yspaen ar alitudiad Isabella, a boddloiicdd William I. o Prwsia gydsynio a dymuniad yr Ymhprawdwr end gan i'r olaf roi ei fryd ar gael ffrae a Prwsia. anfonrxld lysgenad at illiam gan or;hyniyn iddo siaiad yn dramg^vyddus ag ef. gan ind ei feiistr (Naptdeon) yn ymlosgi ac YIl. ysfa am ymrafad. frodi illiam ei gefn ar genad yr Ymh»TawdwT, ac yr oedd hyny yn ddigon. Cyhoed^dwyd rhyfel yn y man Y mae J Vrci wedi rhoi llawer o achos- ion rhdEl,> a hi yn ystod yr haner canrif aeth beibio. Y mae ei gweithiedoedd echrydus yn Armenia wedi eynhyrfu yr holl fyd Cristionogol. droiau end ni chyfrifid, hyny yn achos digonol. Nid achosion o'r futh fyddl acldysur jTiirafael a hi. eithr rhyv cidigwyddiad neu esgus disylwedd a phe.rsonol; a.c y mae lh^-wbeth cyffelyb yn y golwg yn barod a fygythia ddwyn Twrci i drafferth. Meddiana cwmni Ffrcogig ran o hafan Caercystenyn, ac y mae yn nghalon y Swltan i gymeryd gafael o honi. i'r hyn y gwrthwyneba y cwmni, y i'ywodraeth Ffrengig. y tu cefn yn cynal hawliau y cwmni. gwyddoui a arweinia hyn i ynliryson rhwng Ffraine a Twrci, yr hyn sydd yn debygol yn bresenol; ,,fodd, bynajg sncr yw Ilk1. rhyw esgus nieu fyehan acblysur "fydd achos gjoresgyniad Twrci ar fyr.

M.WSNACH Y DYSGENWAU. Yr wythnos cyn y diweddaf gwelodd gwr f/r enw J. W. Norton-Smith, llywydd Prifysgol Gamolbarth- (d Meddygaeth a Gwyddoreg, hi yn dda i'w les I tfoi c Jersey City. gan fod gwys gan y swyddog trwdadol i'w g^-meiyd i'r ddalla amhudo a thwyllo dosbarth o ymgcisv.yr am glod. Trigaa y brifysgol uclnod yni 68 Montgomery-street, a ma,snachai mewn nwyddau urddienwoL Anfonid cylchlythyrau ar da-aw.s y wdad yn cael eu llaw-nodi gan nifer o orddypgedigicn gyda chynffonau anferthol o lythyr- euau penigol. megis J. W. Norton-Smith, M.A., S.D., Ph.D., Ll.D., Llywydd; George A. Lewis, Ph.G.. 11. D.D.S.. YsgTifenydd ac 0 dan hyny enw* chwyddedig y brifysgol. yr hon y sicrheid ei bod yn gerphoretlig yn 01 cyfxeithiau Talaeth New Jersey. Yn y cylchlythyrau awgrymid) cryn lawer c. bethau cyfaddas i godi awydd a bias mewn pobl a:wyr.ebol am enwau. Ebe y cylchlythyT mewn un man "Gwyr pawb mai po fwyaf o arddangtusiad y dyddiau hyn gyda phob galwed'igaeth. goreu oil yr e'w. bydded mewn meddyga, cadw nmella fwyd neu ddillad. neu uinrhyw drafodaeth arall; felly, am y rheswm hwn yr ydym yn cynyg y cyfleusdra i chwi yohwanegu at eich galwed- igaetli." Cynygitnt Ph.D. am bum' doler ar bapyr trwehus. a saith doler ar groen da,fad neu y ddau gyda'u gilydd am saith doler a 50 cents. Yn ganlyniad i'r dynoethiad uchod a ymddangosodd yn y "New York Sun," daeith y Parch J. C. (lui))- man. gweinidog y Presbyteriaid yn Hackettstown. X.J. allan gan adxodd ei brofiad ef ag awdurdodau y brifysgol urddenwol yn Chicago. Aeth i ym- olxebiaeth a hono er mwyn dod o hyd i'w gwaith, a chafodd allan fod ganddi oruchwylwyr yn y weinidogauth yn myned 0 amgylch i gasglu aj-eheb- ion. yn gywir fel y gwna y masnachw-yr. Galwai hon ei hun yn "Brifysgol Genedkiethol," a. llawuodlii yr Ysgrifenydd ei hun yn "Ganghellydd," yr Irwn hefyd oedd yn gadeirydd "Cynghor y Graddio." Yr oedd holl swn ac amgylch oedd. y drafodaeth yn ddigon i hudo hyd yn lied yr etholedigion. Telerau- y "Brifysgol Genedkatbol'' hon oedd "yn ol y rheoliiu newydd. pris y D.D. yn 175 o ddoleri, a B.D. yn 80 n ddtderi." Gollid cael y B.D. drwy dalu 30 o ddoleri i lawr. a rhoi addewid ysg-rifen- edig am 45 0 ddoleri meu gellir rhoi 25 o ddoleri a thalu y gweddill ar ddrarbyniad y nwyddau." Cyfiifir fod yr urddysgrif yn costio (y croen diafad a'r cj'fan) tua 40 i 50 cents. Felly, amlwg yw fod y fasnach deitlau yn talu yn odidog i r rhai sydd ynddi. Rhoddi y dysgenwau weithiau heb arholiad o gwbJ, ac weithiau yn gyf- newid am ysgrif yn ateb ychydig ofyniadau, neu draethawd a.r rhyw bwnc disylwedd. Nid oas da.dl nad yw y coedwigoedd yn y Tidaethau a'r Hen Wlad yn lliiwn o'r ifug-deitlau hyn, i 6U cael 0 wahunol .'efydliadaii yn gwneud elw o hudo a thwyllo yr uchelgeisiol a'r anhaeddianol.

Y SAESON OYMRY. Tebyg y teimla y Cymry yn anfcddlon i golli y brif WJLr yn y gystadleuaeth goTawl yn Merthyr, eto. fel yn Lerpwl 'y llynedd. Arddengys hyn y ffaith fed rhywrai yn y byd bach hwn hebom in, a rhywrai fedrant ganu hyd yn ncd yn deilwng o sylw edmygus. Os yr edrychwn yn iawn ar y pwnc hwn, bydd c les annbraethol i ni fel cendl. deimlad, eithr yn foddion cymhell ein eenedl aethol, rhaid i ni beidio edrych ar fuddugol- iaethau y Saesoa fel achlvsur cenfigen a drwg- deimlad; eithr yn foddion cymhell ein cendl allan i ddsngos drwy ddiwylliant ac ymroddiad mai ehedydd y gwdedydd yw Cymru. Arwain y mae Lloegr i dynu Cymru allan. Y mae Cymru hyd yma wedi bod yn hunanddigonol o eisieu profiad. Coelia, hi y gallai guru pawb yn ddidrafferth ac yn ddiofal felly, hendith yw cael y Saeson i'w churo fel hyn ddwy waith yn o-lynol. oblegid bydd yn gystal a "Bydd ofalus" gwerthfawr iddi. Dyna ddyfais Rhagluniaeth o wella a gwar- ciddio cer.edloedd y ddaear, sef eu cael i guro ac i ragoxi ar eu gilydd yn awr ac etc a thrwy hyny eu cael i ymroi yn fwyfwy yn ddiym- orpliwys. Rhaid yw cydnabod fod y genedl Seisnig yn bo'bl dda, yn meddi.anu y rhinwedd o ymroi a dal ati hyd gyraedd rhy.w nod teil- wng. Gan fod y Saeson yn feddianol ar gym- ysgiad o'r gwaed Celtaidd (i raddau neu lai), feallai mai i hyny y dylid priadoli eu buddugoliaethau yn Lerpwl a M-erthyr, ac. yn Eisteddfod Corwen hefyd. Hyd yma y mae y Cymry wedi ymddibynu i raddau niweidiol ar eu doniau naturiol gyda llawer o bethau, heb ystyried ch'yfrif mor lianfodol i berffeithiad doniau natuTiol da yw cwblhad a mwyneiddiad diwylliant. Nid oes dim o law natux yn gaboledig; y mae cryn waith trin a chaboli ar y mwn haiarn cyn y delo yn ddur celfydd. Ni ddylem ymfoddloni ar feddianu y "raw material," eithr hefyd ymroi .ati i wneud rliyvrbeth perffaith a disglaer o honi. Ymtidily7).a bob amser ar grefft a chelf ac felly y bold fedrus yn y gelf o berffeithrwydd sydd yn myned a hi yn y gydyingais. Y mae Cymru I) benbwygilydd yn un clawdd v ddoniau naturiol ■ s. chyda chynydd manteision addysg a diwylliant, gellir disgwyl gweled ei phobl ar y blaen ar 1"\r, Yn Eisteddfod Merthyr dangosodd y Cymry y teiruiad cywir wrth longyfarch y buddugwyr Seisnig, oblegid y mae rliagoriaeth yn haeddu cydnaliyddiaeth. Yr oedd yn ddedwyddwch, heiyd, gweled beirniaid Cymreig yn cydnabod uwehafiaeth y Saeson mewn cystadleua-eth Eis- tt-ddfod Gymreig, mewn tref Gymreig. Profa •. rr.ddygiad" y Cymry yno, hefyd, nad oedd yn. "gonfigon na phleidgarwch. eithr cafodd y cor buddugol, er yn Saeson. dderli;nic.d gwresog. Arwvcfda hyny yn dda am wareiddiad oblegid id ddylai eenedl ymyraeth a haeddiant. 0 Y goreu ddylai gael ei gyunabod yn oreu, beth bvnag fo lliw ei groen neu henafoldeb ei waed. Code: Cymru eto yn miaen.

TYW Y SOG ION crfRr. Pwy bynag gyfrifir o hyn allan yn Dywysog Cymru, "yn "swyddogol." nid hayvdd diystyru y ffaith mai y tebycaf iddo yn wirioneddol ac yn ymarferol yw "David Davies. Llandinam." nai Dafydd nàf-s, y rheilfforddw r llwyddianus. ac wedi hyny. sefydlydd Cwmni Glc yr Ocean yn Nyffryn yr Hondda. Yn ddiwedd-ar daeth David i'w oed, ac i ddathlu yr adeg a'r acblysur dymunol, darparwyd gwledd aruthrol yn Treorci i 10,000 0 weithwyr y cwmni. Cymer- odd yr .w'yl Ie ar y maes o amgylch Ystrad- fc-ch.an House, cartref prif oruchwyliwT y cwmni, Jenkins, yr hwn sydd yn ngwasan- acih y cwmni ers 30 o flynyddoedd. Yn 1871 cyflev^ai y ("wmni 1000 o v/eithwyr yn awr rhif- ont dros 9000, ac ;rr.ddibyna 40.000 ar y gb-ftydd. Yn 1871, yr oedd y cynyich bhTiydd"- (.] vn 230,000 c. cbndli; yn awi yn 2.250,000. mewn cyflc-gau 700,000p. Rhit y gwahoddedigion <»edd 10.000 ar gvfeT y rhai y prvria-id 10,000 o gyllill a 10.000 o ifvrch. Yr pedair tunell o gig ac wyth a r:1e;"Ci1 wedi eu weirdo, yn nghyd a chyflawndc-r o ddiod dairwestol, am y rheswrn syml fed DaMO vn llwvrymwrthodwr. Prydfeith yw Idaenor o salie David yn ddirwe'stwr. Amlhaed y dos- barth urddasol sobr hwn. Cafodd y Ixmeddwr ieuanc, ei fam a'i ddwv chwaer. grocot- cynes E brwdfrydic. Anerchodd y dyTfa yn gvmerad.wy iawn yn Saegneg ond gwae ni na lefararai vr. hen inithei da don, Dafydd Dafvs. Yr amser yr ymgeisiodd Henry Richard am gvnrvchioJ- aeth Merthyr ac Al>erdar gyntaf, enillciid filoedd. o bleialeisiau drwy siarad Cymraesr. Dechreu- odd ei anerehiad yn mhob man gyda "Fv Anwyl Gydwdadwyr," geiriau nas clywsid oddiar dafod ymgeisydd am A.S. ers <«&sau yn y wlad. Yr oedd pob gwr urddasol yn Nghvmru vn siarad Saesneg er cyn cof gan y bold.' Yr oedd "F»y. Anwyl Gydr. ladwyj-" yn gystal ag araeth c ennu. H.R. Camgymenad dirfawr yn urddasol Oymru yw esgeuluso y G^mraeg yn eu hvm- wneud a r l>ob]. Hi yw mam y Cvm?», ac y> mae dylanwad aruthr<d a chyfrinio! gan"fam aV ei phlant. Cafoad David ieuanc dderbyniad tywysogaidd er yn siarad yn Saesneg ond caw. sai groesaw mwy cynhes a m^uweso] pe y defn- yddissai yr hen tamiaitli. Rhyw euro wrth yo drws fel dyeithres wna y Saesneg, ond a'r hen. famiaith i mewn j'r galon Gymreig heb guro na cbanu y gloch. Y mae hi yn sicr "J groesaw VB nghalon pob Cymro a synwyr yn ei ben.

Dewis Crwncr !\ewyic1 drcs Sir Filint. Yn nghjdarfod chwarterol Cynghor Sirol sir Fflint, dydd Mercher. yr hwn a gynhaliwyd yn > ddgrug, dewiswyd Mr Fred. LlewelYn Jones, cyfreithiw", 1 reifynen. yn lie Mr R. Bromley] yr hwn, trwy ei fed wedi ymgyme'yd a'r swvdd (1 glerc yr heddwch, oedd we<.]i idieddi y swvdd i. fyny. Yr oedd tri yn ymgeisio am y swvdd, sef Mr Fred Llewelyn Jones, y dirp-wy drencrhrd- ydd Mr J. Robe-Is Jones, cyfreithiwr, Rhy] a DT. Juhn Humphrey Williams, Fflint. Pan 1 leidleisiwyd, salai y gwahanol ATngeiswyr fel canlyn:—Dr. Williams. 22; Mr F. Ll* Jones, 21; a Mr Roberts Jones. 4. Wedi hyny pleid- leisiwyd yr ail waith ar y ddau ymgeisydd «. enwyd uchod pan v safai v pleicileisiau id hyn Mr Jcnes, 24; Dr. Williams, 23. Yna cynygiodd Mr R. LI. Jones fod M- Fred. LJ. Jones yn cael ei ethol i'r swydd cefnogwrd. hyn gan Dr. Easterby. a charivrvd v penderfvn- iad yn unfrydoi. Galwyd Mr 'F. 'LI. Jones i mewn, a, dychwelodd ei ddk ichgarwch iddvnt am ei ethol i'r swyàd.

Genedigaethaa, Priodasau, a Marwolaethau. GEXEDIGAETHAV. Howateon,.—Medi 8. pried Mr William Howatson, Pb Newydd. Lian,-ar!intn. ar ia-b. Jont-t.—Medi 8. p.iod Mr R. W. Jones. Gesail Gj-farch, Penmorfa. ar fab. J ones.—Medi 9. pnod Mr W. R. Jones. Brvn- maethlu, Lianfarfhiu. S;r Fori, ar fab — cyntai- fuiedig. Jones.—Medi 15, yn Bryntirion, Gaerwen, priod Mr J. 1lh.cmc1.s Jonos, ar fay cyntaf. Ow,en.. Medi 7. priod y Parch Thom:as Owen. gwemidog y Methodisit>aid Oalfinaidd yn Clawdd Newydd, Ulocaenog, Derwen, ar fab — cyntaf- anedig. Parry.-—Medi 11, yn 6. Pia^liwyd-terrace. Bangor, pi iod M:r John Parry, ar lab. Roberts.—Medi 8. priod Mr John Roberts, ca.riwr, No. 7. Brookhouse, geT Dinbych. ar ferch. Adlliams. —Medi 7, yn 23. H uime-stneet. Crewe, priod Mr William WH-li«uos, asiedydd, Dinbycb, air fab—cyntaf-anedig. Willianiis.—Medi 3, pried Mr James Williams. 4, Victoria-terrace (o fasnacbdy y Mri Bellamy a'i Gyf.), Wyddgrug. ar ferch. Williams.—Medi 5. yn 50. Ei mo re-street. Lerpwl. priod Mr John J. Williams, ar fereht—cyntaf- anedig. PRIODASAU. Griffiths—Hughes.—Medi 11. yn nghapel y Tabemaci, Bangor, gan y Parch T. J. Wheldon, yn cael ci gynorthwyo gan y Parch W. R. Saujiders. Pen'raiit, y Parch David Owen Grif- fiths., Machen. Sir Fynwy. gyda Mary Editk Hughes, Cieliepa, Bangor. Hughes—Wdiiaiii'i.—Medi 3. yn Nghapel Ebenezer, Gioes Onen, Lianasa.. gan y Parch Joseph Owen, Mr Robert Thomas Huginefi, Axton, LiHjmsa. a. Miss bIT Elim-be'th Williams, y Siop, Ldana^a. Jon.es—Roberta.—Medi 8. yn Eglwys Llajibeblig, Ca«rm'ion, gan y Parch Gwdym Lewis, curad, Mr William Jones. Balaclava-road, a Miss'Grace Roberts, Bank Quay—y ddau o Gaernarfon Owens—Owen.—Medi If yn addoldy Arunibync.i Sa.iem.,Porth.iiiadcg, gan y Parch W. J. Nicholson, David GOl onwJ, mab ieuengat y diweddar Ben- jamin Johnson Owescs, Lei-pwl, a. Catherine Mary (Katsy). ail ferch y diwwdcuar Rob-err- Ownen, Bella Vue, Poi'thmadog. Thomas—Gnlfith.—Medi 9fed. yn egl wys y plwyf, Llangefni, gan y Parch H. L. James, M.A., rheithor, WiiLam Thomas, Bo'dfoixid, ag Anne, merch hynaf Owen Griffith, Rose House, Llan- fni. Widjaiin-—Evans.—Medi 4. yn Nghawl y Metho- distiaici Caifinaidd, Llandudnc, gan y Parch B. Barrow Wiiliams. Llandudno, a'r Parch D. WU- iams, Llanwnda (brawd y priodfab). y Parch R. O. Williams, gweimdog gyda'r Methodustiaid Calfinaidd. Penmaeiunawr. a Miss Carrie Evans, merch y diwtdd;.r Mr J. J. Ewans, F.G.S., Nantlie. Williams—Hughes.—Medi 3, yn Nghapel Zion. Porthmadog, gan y Owen Jonee a Mr R. Parn eofrestrydd. Mr Joseph E. Williiims., 5, Caanbrian-ueiraue,. a Misss Mary Hughes, 107, High-street—y ddau o Borthmadng. MARWOLAETHAU Barber. — Mcdi 6. yn Garth. Bangor. Dorothy Orfeur (Dobbie) me: ch ieuer.gaf Mr a Mrs F. R. Barber, diweddiir o V^lindre, Lhinrian. Sir Bett- fro. yn nilwy'dd oed. Griffitb—Medi 12, Mrs Ellen Griffith. Rhwng y Ddwyryd. Dolbcnmaeix. yn 81 mlwydd oed. wedi byr gystudd. Jones.—Medi 10, yn 77 mlwydd oad, ar ol ma it Ik gystudd, y Parch Thom;a..< J.:r.ei. Cefn Oast el!, Dinbyeli (gynt o Wa^Jigclvugoed'. Llanelwr). Litherland.—Medi 6, yn 42 mlwydd oed. Mr Johat Lithe: land, "lithographer, 130. Southward Bridge-road. London, S. £ mab hynaf Litherland, High-street, Ca^raarlaox. Lloyd.—Mvdi 3, yn 65 miwydd oed. Miss Ellenor Lloyd, ry'nybcrth. CVowyd. Roberta. Mi li 5. yn' 75 iniwydd ar ol hif gystudd. Mr Robert Roberts, Ofn Isaf, Clo- caenog, geT PdirntbyB.. Richards.—-Medi 15. vr Hirael.Bangor, wedi dioddef Mr nychdod, Mr John Richards (Isalaw). yn ss. mlwydd 9. yn 49. Erskime-'ssreet,, Irpwl. priod William J. Robe:ts. Roberts.—Mtdi 8, yn 58. Madrvn-street, Lerpwl, yn 30 nilwvdd oed. priod E. H, Rab2Tt, Williams.—Medi 3. yn 3 mlwyad <ed. Lerpwl, lie vr oedd yn by;" yr.1 awr. ar oi eystud-a caled, Mr David Wil'iai'ms mab hynaf Mrs Wil- liams. Chapel-place• a'r diwf ddar Mr John Wil- liams. Biyrygwynt. ger Dinbych. Wiiliams.—Medi 5, yr> Rhyl, merch hyrai T. Dt Williams, gynt o Liscar-i.