The Rhos Herald

_w-¥-. ;j,m!IJC, t¡ 1 Thomas's 1 Winter Sale j Is Now Open. The Annual Sales of Thomas and Son are opportunities of economy in high-grade Clothing and Hosiery which no wise man misses. They offer wonderful value in Men's and Boys' Wear, and your money is returned if you want it. j THOMAS and SON, Hope Street, j WREXHAM. j i ■ —

AP VYCHAN. Nos Sadwrn diweddaf, Chwefror 12fed, (gyfarfu Cymdeithas Ddiwylliadol Auni- bynwyr Bethlehem a Salem i gael ym- driniaeth ar fater dyddorol iawn, sef a Noson gydag Ap Yychan." Darlleuwyd ttri o bapurau ar (I)-" Ap Vycban fel Dynt Mr Edward Jenkius; (2)-" Ap Tyehan fel Pregethwr a Duwinydd," Paich J Milton Thomas; (3)—"Ap Tyehan fel Bardd," M r G F Hedley. Cymerwyd gryn ddyddordeb yn yr am- gylchiad ar gyfrif y cysylltiadau agos fa .sydrhwng y gwr hyglod uchod a'r ardal boblog hon. Bu Ap Vychan yn gweini- .dograefchu yr acbosion Annibynol yn Mhiwyf Ruabon, sef Rhosllanerchrugog, ftbo^ymedre, a RuaboD, am gyfnod o !,íth mlynedd. Ar ol gadael y cylcb yn I 1855 colpddai deimladau cynes iawn am f bobl a'r lie, oherwydd yma, y bu farw ei ferch ieuengaf o'r clefyd coch, ac yn hen iGladdfa y Wern, Coedpoeth, y claddw)d Jbi ffvda galar dwfn. V r oedd Ap Vycban yn ddyn o gyfeir- rladau anarferol. Saif y n yr un rhestr a airaethog, Tanymarinn, a Mynyddog, ac eraill oeddvut yn feirdd, Ilenorion, a phre- etbwyr athrylitbgar. Yn y papur cyn- ,taf rhoddwyd trem dros ei fywyd llafur- jawr, ei ragoroldeb fel, dyn o atbrylith a, dylanwad Did bychan yn ei fywyd teu-, luaidd a cbyhoeddus. 0 gartref tlawd a 4listadl diiijgodd i fYDY drwy anhawsderau ) lawer o fod yn fugail defatd ac wyn i ar- "wain praidd yr Arglwydd nx-wn bywyd a sbucbedd. Er yr boll aufiuieuion daeth brif wr yn ei ddydd, yo ysgolhaig, "jbardd, lienor, pregethwr, ac athraw yn gboleg Duwinyddol y Bala. Ei alluoedd pregethwrol a duwinyddol vddaethai i'r golwg yn yr ail bapur. Meddai byawdledd ac arabedd meistr y ^ynulleidfa, a llawer gwaith y bu torf lawr yn torri allan i wylo neu i orfoleddu .óO dan etfeithiau dylanwad ei bersonoliaeth Sk genadwri. Daeth yn un o brif bre- getbwyr yr enwad yn ei oes a'i wlad ei faun, Prawf darlleniad o'i ddarlithiau .4u winypdol i fyfyrwyr y Bala, yn ystod yr amser y bu yno yn broffeswr, ddyfnder JBUC eangder ei syniadau am Dduw, y ..Oreadigaeth, a'r Gwaredwr, &c. Bu yn ddarllenwr caled a chyson ar hyd ei yrfa, „a diau iddo roddi cychwyniad da i lawer ,.ayn ieuanc wynebu ar waith mawr ei ywyd yn y weinidogaeth. 0 bryd i bryd ^ysgrifenwyd i'r cylchgronau cenedlaethol litboedd canmoliaethus i fywyd a chy- s,!Beriad Ap Fychan gan ddynion galluog I brofasant ei werth a'i allu. Yr oedd yn enwog fel bardd ac enill- odd y Gadair Genedlaetbol ddwywaith. sef yn Nghaetlleon a Rhyl. Nodweddid ei farddoniaeth gan adnabyddiaeth agos a chyfrin o Natur yn mhob agwedd ami. Yr oedd wedi sugno yn helaeth o lenydd- ;iaeth ei wlad ei hun, a gwledydd eraill. .Carai y Mesurau Caethion, a'i hoff air zedd, Y Cywydd yw y canu Cymraeg." Coron Barddoniaeth Gymraeg, iddo ef, joedd ei .Gynghaneddion. Felly y cyfan- .soddai, gan mwyaf, a chaffai flas a mwyn- (had wrth ganu i'w fam-wlad, a bro ei enedigaeth. Gallai hefyd brydyddu can- euon rhydd, ac y mae ganddo ami i del- yneg dlos a thyner, yn llawn o fiwsig, a'r wir Awen. Pwy fu uwch nac Ap Výchan-ar ddawnus Farddoniaeth o Anian; Tarawiadau fel trydan Roisai dorf yn wres a'i dan. Siaradwyd yn ystod y cyfarfod gan rai a adwaenesnt Ap Vychan yn ei ddydd, ac A fuont yn gwrando ar ei ddoniau amryw- iol. Yn eu plith yr oedd Mr Bryan o'r America, sydd yn awr yn aros gyda pher- thynasau yn Rhos; Mr John Roberts, Mount View, a Mr John Parry, (swyddog- ogion yn Methlehem,) a'r olaf yn arwein- ydd y Garv ers adeg Ap Yychan. Lly- vwyddwyd gan Mr Samuel Roberts, Salem. -< f Dyddorol yw cofnodi fod nnh i Ap Veb- I AN (LvLr D V Tijotuati) yu b/W ya breHeu<>I yn America, a chvfathraeh cvd- J rtiywgddo a chyfeiliina yn Rhos. Ma. Mr Thomas yn wr a ptinrchus yn I wiad houo, ac wedi cad.v nrirhyde-ld ac enw da ei dad yn ddiiychwiu am Hvnydd- au lawer. GFII.

Cymdeithas Rhyddfrydwyr Ieu- ainc y Rhos. Nos Lun diweddaf cyfarfyddodd y Gymdeithas uchod yn y Pubiic Hall, i wrando anerchiad yn cael ei thraddodi gan y Parch J Howell, Mynydd Seion, Ponkey, ar "Y moddiori goreu i gario y I Gymdeithas yn mlaen yn llwyddianus." Daeth cynulliad rhagorol yn nghyd a tystiolaeth pawb ar y diwedd oedd eu bod I' wedi cael anerchiad benigamp, gyda awgrymiadau ymarferol a buddiol. Cym- erwyd y gadair gan Mr Ted Jones, Osborne street, Rhos, yr hwn yn ol ei arfer a lanwodd y gadair hyd yr ymylon. Siaradwyd yn mhellach ar y mater gan Mr Joseph Rogers, High street, Mr Sam- uel Jones, King street, Mr A D Foulkes, ac eraill. Dyddorol yw sylwi fod y swyddogion yn egniol yn parotoi rhaglen ddyddorol ar gyfer y tymhor, ac befyd yn brysur darparu yr ystafelloedd perthynol i'r I League, a deallwn fod yna addewid ardd- erchog wedi ei sicrhau gan Mr E G Hemmerde, A.S. tuag at waith y Gym- deithas, ac y mae sicrwydd erbyn hyn fod oes hir i'r Gymdeithas yn Rhos. GOHEBYDD. f I

¡ GOHEBIAETH. GORMES TRETHDALWYR Y RHOS. At Olygydd Heraldy Rhos. SYR,-Carwn gael trethu ychydig ar eich gofod i son gatr bach am y cwestiwn amserol uchod. Mawr yw ein dyled i chwi, ac i John Evans, am alw sylw eich darllenwyr yn barhaus at gyflwr arswydus yr ystryd- oedd, &c, yn ein hardal. Ond hyd yn hyn nid yw pethau wedi gwelta un iot. Naturiol iawn, Syr, ydyw ceisio dyfalu a chael deall beth ydyw y rhesymau dros fod pethau yn cael eu gadael fel hyn yn barhaus. Ond credwn yn gydwybodol fod amser cyf- rif wedi dod, ac y bydd yn rhaid i rywun neu rywrai roi cyfrif o'u goruchwyliaeth. Diolchwn o galon i Mr John Evans am ei lythyr yn eich rhifyn diweddaf yn dangos yn eglur beth a delir mewn dinasoedd a threfi eraill yn y deyrnas, ac er ein syndod gwelwn ein bod yn talu bron lawn cymaint a rhai dinasoedd mawrion, ac hefyd mewn rhai engreifftiau yn talu mwy. Beth sydd gyda ni i ddangos am ein harian ? i-—Y ddinas (!) heb ei haner goleuo. 2-Pawb at y penglun mewn llaid yn y gauaf. 3-Yn yr haf pawb yn ddall gan lwch. A Ilu o bethau eraill ellid eu nodi. Yn bendifaddau mae yn rhaid cael ad-drefniant ar bethau ar unwaith. Mae y swm o 9/2, ac o bosibl rhagor y tro nesaf, yn beth gwrthun i'r eit'haf. Tybed nad oes yna wastraff arian yn rhyw le na ddylid ? Gallwn feddwl ar ymddygiad y botl sydd yn rheoli ein harian yn Ngwrecsam eu bod yn meddwl mai lot o blantos ydyw Treth- dalwyr y Rhos Gwnant a ni fel y mynont. Gwesgir ni gan ein salach. Ond waeth heb son am yr hyn fu, beth wneir yn y dyfodol sydd yn bwysig i ni yn awr. Llawer yw yr awgrymiadau a glywir yma a thraw yn mysg y trethdalwyr. Ac onid yw yn llawn bryd galw holl drethdalwyr yr ardal at eu gilydd a ffurfio Cymdeithas o Drethdalwyr yn Rhos, gan mai ar ein hys- gwyddau ni y mae'r baich yn disgyn drym- af? Onid rhesymol fyddai i gyfarfod a'n gilydd yn awr ac eilwaith i drafod ein budd- ianau, ac i ofalu fod ein cynrychiolwyr yn cario allan ein dymuniadau a'n gwrthdystiad pan fydd galw am hyny ar y gwahanol fyrddau cyhoeddus yn y He. Yn ol ein har- fer ni cheir cyfarfod yn ystod tymhor-was- anaeth ein cynrychiolwyr. Yn wir nid yw hyn yn fwy'o gam a neb nag a'r cynrychiolwyr eu hunain, nid ydynt yn derbyn unrhyw gynorthwy nac ysbrydiaeth gan eu cetnog- wyr, nac ychwaith yn cael eu galw i gyfrif. Credaf, Syr, y dylid symud i'r cyfeiriad hwn ar unwaith. Awgrymir gan eraill fod yn Hawn bryd cael Urban Powers er mwyh gWell pethau. Teimlwn fod yn rhaid i'r mater holl bwysig hwn gaellle amlycach yn mywyd cyhoeddus yr ardal y dyddiau hyn. Son am y Budget a'r House of Lords, yn wir Er mor bwysig ydyw y rhai hyn, yn sicr ddigon, mae Urban Powers i'r Rhos yn Ilawer pwysicach i ni. Cledwn y dylid ymladd etholiadau y Parish a'r District Councils ar y cwestiwn hwn. '7_ IOfnaf, Syr. na-i oes ^balth yr iach- awdwriaeth hwn drwy y rheng flaenaf o'r Parish Council preceaol ac mai y ;• ;h goieu eUj, ei wneyJ ydyw 0 yr House of Lords hwn yn Rhos, a rh i lie i Voting Wales y Progressives i ymddth yr-ia meddianu y wlad.-iivyf, 1 UN DAN Y GORMES

Cynghaws yn erbyn Pwyllgor Eisteddfod. Dygwyd achos o flaen y Btrnwr M'iss, yn Nghaernarfon, gan Gymdeithas Gorawl Disgwylfa yn erbyn Pwyllgor Eisteddfod Bank Holiday Pwllheli i sicrhau y swm o £ 5 15, haner y swm a gadwyd yn ol yn yr Ail Gystadleuaeth Gorawl. Hysbyswyd fod yr erlynwyr wedi dod i'r gystadleuaeth ar y dealldwriaeth fod dau gor i ddod yn mlaen, heb yr hvn nid oedd o fudd iddynt fyned, gan fod haner y wobr yn ol yr amodau i'w chadw yn ol os na byddai cystadleuaeth. Y Sul o flaen y gystadleu- aeth derbyniasant hysbysrwydd mai yr ail gor oedd Clwtybont, ond nid oedd yr erlyn- wyr erioed wedi clywed fod cor yn y fan I hono o gwbl. Haerai Ysgrifenyddion yr Eisteddfod fod enw dau gor wedi dod i law. Daeth un Clwtybont i mewn ar lythyr-gerdyn, ond nid oedd enw wrtho. Dinystriwyd y Ilythyr- gerdyn yn union wedi ei dderbvn. Yn ei adolygiad dywedai y Barnwr fod J yr achos yn edrych yn un amheus iawn, ac fod y Pwyllgor wedi gweithredu mewn modd rhyfedd i ddinystrio y llythyr-gerdyn, ac wedi cymeryd mantais iselwael o'r ffaith nad oedd ond un cor wedi ymddangos, yn en- wedig wedi i'r beirniad ddyfarnu ei fod yn teilyngu y wobr yn gyflawn. Fodd bynag, nid oedd prawf o dwyll gwirfoddol, a dyfarn- ni yn ffafr y diffynwyr.

Streic Wynnstay. Mae'r Pwyllgor ffurfiwyd yn Cefn Mawr, Rhosymedre, ac Acrefair, i agor cronfa ar gyfer y dioddefwyr trwy y streic yn Nghlofa Wynnstay yn mis Tachwedd diweddaf, newydd ddwyn yn mlaen eu hadroddiad arianol. Derbyniwyd mewn arian y swm o ^72 2 2k. a'r rhoddion o fwydydd a dilladau gwerth ^25. Yn ystod y streic rhanwyd oddeutu 22,000 o brydau bwyd i blant y cylchoedd. Cad- eirydd y Pwyllgor oedd Mr E Lloyd I Edwards Is-gadeirydd, Mr Christmas I Jones; Ysgrifenydd, Mr J R Morris; I Trysorydd, Mr D W Roberts.

Y Ddyfrdwy, o'i Tharddiad j'w Hymarllwysiad. [Gan DAVID ROBERTS, Plas Issa.] Cafodd y Tywysog Gruffydd ap Cynan ei garcharu yn Nghastell Caer, ac fel hyn y bu ei helynt ef. Mewn lie o'r enw Rug, ger Haw Corwen, y cafodd Gruffydd ei fradychu gan un o'r enw Meirion Goch, yr hwn a'i h'udodd gan gymeryd arno fod yn gyfaill iddo, i grafangau Irall Caer. Llwyddodd hwnw trwy ffalsder i gael ganddo gyfarfod yn gyfeiligar ag Iarllod Caerlleon ac Am- wythig, y rhai a ddarparasant lu mawr o filwyr i ymguddio gerllaw. Cymerodd y cytarfyddiad le, a daliwyd Gruffydd, gan ei ddwyn i G stell Caerlleon lie y bu yn gar- charor am 12 mlynedd. Gollyngwyd ei warchodlu ymaith, eithr nid cyn tori ymaith y fawd oddiar law ddehau pob un o honynt. Fe wnaethant y creulondeb hwn arnynt er eu anghymwyso i ddwyn y cleddyf o hyny allan. Felly, am 12 mlynedd bu Gwynedd yn gruddfan o dan ormes yr estron Huw Lupus, larll Caerlleon a'r Tywysog Gru- ffydd ap Cynan yn dihceni yn nghasteU y gormesydd. Ond yn mhen 12 mlynedd fe gododd gwr ieuanc cryf. gwrol, a phender- fynol, o'r enw Cynfrig Hir. Yr oedd y gwr hwn yn preswylio yn Nyffryn Edeyrnion, a phenderfynodd gael Gruffydd ap Cynan yri thydd. Cychwynodd am Gaer mewn dull marsiandwr, ac yn y ffordd hon y cafodd fynediad i'r Castell. A'r noswaith hono yr oedd gwledd i gael ei chynal yn y Castell, a chafodd y marsiandwr wahoddiad i aros yn y wledd. A hyn y cydsyniodd, a phan oedd pawb yn llawn o win melys, ac wedi syrthio i gysgu, dyna y pryd y gwelodd Cynfrig ei gyfle. Aeth i edrych am Gru- ffydd ap Cynan, ac fe'i cafodd yn rhwym draed a dwylaw mewn cadwynau; Ac ebe Cynfrigwrth Gruffydd, yn awr am dy rydd- had, ac fe'i cariodd yn ei gadwynau allan o'r Castell i ddiogelwch. Bu Gruffydd yn teyrnasu ar Gwynedd am lawer blwyddyn ar ol hyn. Ceir yn aros hyd heddyw yr hen Esgob- dy, yn yr hwn y preswyliai Esgobion Caer lawer o flynyddau yn ol. Ceir y dyddiad canlynol arno, sef 1615. Ceir ty henafol arall o'r enw Ty Stanley, perthynai y lie hwn i Iarll Derby, y mae wedi ei ddyddio yn 1591. Y mae'r Castell wedi ei adeiladu ar y dull Normanaidd. Y mae y Groes, Ile y byddid yn arfer gweinyddu y gyfraith ar y trosedrlwyr, a'r ryffion (stocks) lie yr arferid a thoddi troseadwyr i'w poenydio, a'r golofn wrth ba un yr arferid rhwymo troseddwyr i'w fflangeilu, ar gael y dyddiau presenol Y mae hen Gapel Matthew Henry, ar gael hefyd yn awr. Ac nid oes dim yn rhoddi mwy o fwynhad i'r rhai a ymwelant a thref henafol Caer na thalu ymweliad a hen Addoldy y Pregethwr a'r Esboniwr mawr ac enwog hwnw. [I'w BARHAU. J

;T u¡æ¡¡-,ti,Æf'm..m!<Ij,7..g!1I8 -IIOu;t" "C'>4I"¿-oG_ 'HOME, SWEET HOME.' f ¡ Tti I\ E E mn^ic words—and tLe iirst word, which is likewise the last, is the greatest of the three. If Home means much to you-and it most assuredly does mean much to the average home-dweller—then the furnishing of that Home must necessarily be a matter of some moment. OUR FURNISHING STOCK IS SIMPLY A HUGE HOME EQUIPMENT OUTFIT and it offers you a wonderful selection of everything the Home needs—the Highest Quality and the Lowest Prices. THOMAS AND SON. Furnishing Department, 40, HOPE STREET, WREXHAM.

Wrexham Board of Guardians. —o— REV E K JONES AND THE NEW CHAPLAIN QUESTION. —o— At the meeting of the Board of Guard- ians, held on Thursday, at Wrexham, the Rev E K Jones asked if the clerk had communicated with the Chaplain (the vic- ar of Wrexham) the terms of his appoint- ment? Had he been told that he could not do the work by deputy ? The Chap- lain's report book showed that five or six different persons had performed the duties, and that the chaplain had been there five or six times out of 15 or 16 times. Had any contract been signed on the subject ? The Clerk said there was no necessity tor a contract The duties of the chap- lain were fully laid down in a Local Gov- ernment Board order. In all probability the services alluded to by the Rev E K Jones were conducted by the Chaplain's } own curates i The Rev £ K Jones said the Board had been definitely informed that the Chaplain had no right to delegate his work to de puties, excepting under certain circum- stances. The Clerk said the Chaplain had been laid up for some considerable time, and he believed the Chaplain could get the work done by others in case of sickness The Rev E K Jones said that what he wanted to know was whether the Chap- lain had been informed of his duties. The Clerk said it was no part of his du- ty to inform him. The duties were clear- ly laid down by the Local Government Board. Rev E. K. Jones: Then who is to in- form him ? The Clerk: If you have any cause for complaint you can go into it The Guard- ians can deal with the matter if they are dissatisfied with the way the duties are performed. Rev E K Jones: We discussed the question before, and Canon Fletcher was asked to resign for the very reason that he did not perform the duties himself. The Chairman Is there sufficient ground for any action ? Rev E K Jones I know nothing of extenuating circumstances. If the Chap- lain is ill I am sorry for it. The Chairman Will the Master tell us whether the services have been conducted by the Chaplain or not ? The Master The Chaplain has attend- ed some of the Sunday services, but not all of them. Mr J S Roberts Personally I would pre- fer to have an occasional change. It is much better than having the same minis- ter every time -(laughter). Mr Ellis Davies moved that the Chap- lain be notified that he could not delegate his work to another man unless the per- mission of the Guardians was obtained- Mr Cromar seconded and the motion was carried.

Daeargryn yn Neheudir Cymru. Yn gynar dydd Mercher y boreu dych. rynwyd trigolion Dyffryn y Clydach, ger Tonypandy, gan ysgytiad daeargryn Hys- bysir i'r cynwrf barhau am rai munydau, gan ysgwyd yr holl ranbarth o Blaenclydach i ben eithaf y Dyffryn. Cododd llawer o bobl o'u gwelyau er cael allan beth oedd wedi digwydd. Yn Nglofa Blaenclydach diangodd y dynion nos oddiwrth eu gwaiih, yn meddwl fod tanchwa wedi digwydd, ond pan gyrhaeddasant y Ilygad a chael allan nad oedd dim difrifol wedi cymeryd lie dychwelasant yn ol at eu gwaith. Nid oes adroddiad am ddim colledion.

Barnabus v. Bersham Colliery Company. PONKEY APPEAL CASE. i In the Court of Appeal, on Monday, before the Master of the Rolls and Lords Moulton and Buckley, the employers ap- I pealed from an award of his Honour Judge Moss. under the Workmen's Com- pensation Acts, at the Wrexham County Court, in the case of Barnabus, (Ponkey) v. Bersham Coitiery Company. His Hon- our had made an award in favour of the dependents of a workman, who, it was said, had died from the results of an ac- cident arising out of and in the course of his employment. Mr Elliot, who appeared on behalf of the Colliery Company, stated the facts, and urged that the judgment of the learn- ed County Court judgewas not warrant- ed by the evidence. Barnabus was a col- lier, wno was taken ill while at work on September 6th, 1909, and died shortly afterwards. His own doctor diagnosed the case as death from apoplexy, but an- other doctor said death resulted from ac- cident. A post-mortem examination was held, and with the exception of Dr D. J.. Williams, who said that the man had died from a blow on the skull, the med- ical men came to the conclusion that death resulted from apoplexy. The learned judge, after hearing the medical evidence, found that the man died from apoplexy, caused by strain whiie engaged in heavy work. The respondents' medical men were not cross-examined, and there was no evidence of any accident. The appli- cants based their case at the trial on a blow on the skull, and that had been neg- atived by the County Court judge that being so, the County Court judge ought to have found in favour of the employers- to have found in favour of the employers. I Mr Atkin, K C with whom was Mr Clement Edwards, O1 behalf ot the de- pendents of Birnabus said that in the case of an accident which had net been witnessed it was a proper inference to draw in a case like the present that the apoplexy was caused by over-exertion. The Master of the Rolls The over- whelming weight of the evidence is that there was no blow. Mr Atkins said the judge had so found, but he submitted there was evidence to show that this man had died from apop- lexy, produced by over-exertion at work. There was evidence that the man was at work when he had a fit, and the learned judge was justified in inferring that the apoplexy was due to over-exertion while at work. Lord Justice Moulton said there was no evidence that at the time of the accident the work was causing the man any undue strain. Mr Atkin said the j lldge could properly have drawn an inference that the fit was produced by over-exertion while following his ordinary employment. Mr Clement Edwards followed on the same side. The Master of the Roils in giving evid- ence allowing the appeal, said that it was with regreat that he felt bound to come to the conclusion that there was no evid- ence to justify the court in holding that this was an accident arising out of the employment" which meant that it was owing to his doing some work of a ser- ious kird, which otherwise he would not have been doing. Lord Justice Moulton concurred. Lord Justice Bilek,ey said that there was nothing to show that the man's death arose out of his employment. The appeal was therefore allowed, and the award of the County Court judge set aside. 1