The Rhos Herald

Dydd Sadwrn diveddaf torodd tan allan yn Ngwestty y Plough, Gresford, oDd gyda chynorthwy yr heddgeidwad a niter o gym- dogion Uwyddwyd i rod<$i y fflamiau allan cyn i lawer o turned gpA d achosu » "1O e,

wrpubaup (PULPIT SUPPLIES) I SABBOTH, TACHWEDD 7, 1909. ? MBTHODISTIAIP OALFTNAIDD (Japel Mawr—10 a 6, R J Williams, Lerpwl Stithel, Ponke-y-10 a 6, E Isfryn Williams d&riahf Fnnlcey—10 a 6. 10-30 & 6, R Williams Johnstoim—10-30 a 6, David 0 Edwards, M.A., Llanbedr Pentrefelin-2, R J Williams Grotis-Edward Hnmpherys, Rochdale rainar,t-Ed ward Humphreys fR A..N MlBtfNWYR R¡;thl¡Ú"¡,øTl\, Rhos-10 Proff T Rees. 6 R Roberts Salem, Bank-st-10 R Roberts, 6 Proff T Rees 4vnyd8 S6i(ln,-lO a 6, J Howell. Ebenezer, Queen St.-lO a 6, Cyfarfod Pregethu- T Ithys Williams, Ynysgau, Deheudir, a T E Thomas, Coedpoeth Johnstown (g)-10-30 & 6-T Arthur Thomas v HBDYUDWiJi Penuel—10 a 6, E Williams Bethania, Church St-Francis, Caer Si-m, Fcnfcey—10 a 6, E Mitchell Tabernacle Ponkey-lo W 8 Jones, 6 Stephen Davies Soar 1.1iarderfyn- 10 Cyf Gweddi, 6 Jos S Jones Gal/atria" Rhos-10 James Davies, 6 John Jones 't Pleasant, Ponkey—10-30, & 6, J W Humphreys Noddfa, f ohnstown-10-30 a 6, Y WEBLKYATD Rhos-10 a 6, Dathlu Haner Can Mlwyddiant yr Ächos-Boaz Jones, Dinbych Johnsiovya—10-30 Cyf Gweddi, 6 T Nicholls-Roberts Btryt Issr;-IO Cyf Gweddi, 6 Edward Morris fJlasbenníon-l0 Cyf Gweddi, 6 David Humphreys PRIMITIVE METHUU18T8 Ilhos-10.30 & 6, E Jones, Ruabon Oopperai—2-30 & 6, W Jones, Ruabon ? M flGLWYS SEPYDLBDIO Vioar, Rev J H Thomas Ourates It Jenkins-Menlove. 8 JcW Ohurch-Servioeat 10-30, and 6. Mglwys St. David—Gwasanaeth am 10 a St, Mary's Ohurah Johnstown-Servioe at 3 A 6

DR G. CAMPBELL MORGAN. Wedi gwrandaw yr Efengylydd galluog hwn yn tiaddodi yr Efengyl ac yn egluro'r Beibl yr wythnos ddiweddaf yn Ngwrec- sam a'r Rhos, efallai m nid anfuddiot fyddai ychydig sylwadau arno a'i nod- weddion fel efengvlydd. jBrodor ydyw Dr Campbell Morgan o Sir Fynwy. Nid yw, meddai, yn gallu olrain gwaed Cymreig yn ei wythienau, er fod ei enw yn cc Morgan." "Efallai," awgrymai yn chwareus, fy mod o dardd- ind Cymreig yn mhell yn o 1, ond i mi 4ned ar gyfeiliorn yn rhyw 1q rhwng Adda ac yma." Nid yw ei ymddangosiad corphorol o gwbl yn Gymreig, nac yn Seisneg chwaitb. Mae yr elfen Amer- icanaidd yn gryf yn ei ymddangosiad ac yn ei ddull o wisgo. Het Americanaidd iawn oedd ar ei ben. Yr oedd modrwy hefyd ar ei law; a gai pregethwr Meth- odistiaid gyhoeddiad pe yn gwisgo modrwy ? Y mae natur a gras wedi ei gren i fod yn siaradwr cyhoeddus. Dywedodd y Parch Kilsby Jones fod Duw wedi rhoddi ceg siaradwr i Dr Owen Thomas fel y gallai siarad am haner awr ag un ochr iddi, a haner awrarall ar yr ochr arall. ac agor ei geg a llefaru am awr gyfan. Dull Kilsby Jones o ddweyd fod Dr Owen Thomas wedi cael ei ddonio i siarad. Derbyniodd Dr Campbell Morgan y ddawn i lefaru yn helaeth iawn. Y mae ei symudiadau corphorol yn y pwlpud ac ar y Uwyfan yn wir araethyddol. Y mae yn feddianol ar action yr areithiwr. Sy- muda ei ben a'i law mewn modd awgrym- iadol o hyawdl. 0 ran dull o frawddegu y mae yn hyn- od ar amryw ystyriaethau. Rhydd y J pwyslais bob amser ar y gair a ystyria yn bwysig, ac ambell i waith gyda nerth mawr. Llefap. y frawddeg yn dawel ond cyflym, a. thery y gair pwysleisiol gyda nerth, gan ddal arno nes bo yr ergyd wedi cario y gwirionedd adref. Ceir ynddo hefyd yr arferiad dda iawn o agor y llefariad yii y gair pwysleisiol nes y mae y gwrandawyr yn canfod y darlun a osoder allan gan y gair. Y inae yn fedd- ianol ar allu rhyfedd i guddio ei gyfan- soddiad. Dywedodd rhywun mai Camp- waith celf yw cuddio- celf." Tebyg nad yw y Dr yn ymwybodol o hono o gwbl. Sieryd mor naturiol fel yr ydym yn ang- hofio ei fod wedi parotoi y bregeth neu yr araeth. Dywedodd cyfaill wrtbyf ei fod yn meddwl nad oedd wedi parotoi o gwbl ar gyfer ei anerchiadau prydferth yn y Cynhadleddau. Ond i un sydd wedi dar- llen ei lyfrau yr oedd yn amlwg ei fod wedi parotoi yn fanwl, ond fod y cwbl mor naturiol nes oedd y parotoad i gyd o'r golwg. Yr ydym wrth ei wrandaw yn meddwl am y gwirionedd a ddysgir yn fwy nag am yr iaith. Yn hyn y mae yn wir areithiwr, 0 ran mater ceir yn ei anerchiadau a'i bregethau lawer o newydd-deb. Er fod yr hen Efengyl yn bur a disglaer, yi oedd mewn gwedd newydd. Tuedda i gymer- yd eeboniad yr uwchfeirniaid o adnod, ond ei fod yn gwneyd dafnydd o honi gwahanol iawn i'r uwchfeirniaid. Gwna jiddi yn y wedd newydd i osod allan un o wirioneddau efeogylaidd y Testament Newydd. Cyfaddefa yn fynych ei fod, i raddau pell, yn ddyn un llyfr, a hwnw y Beibl; ond cofiwu ei fod yn ei wybod, yn enwedig y Testament Newydd yn yr iaith wreiddiol. Mawr edmygwn y dull medrus yr oedd yn defnyddio geiriau Groeg. Dywedai hwy gyda'r fath ys- twythder nes yr oedd iddo fel iaith natur- iol. Rbaid dweyd fod hyn wedi rhoddi tipyn o drafferth i ysgrifenydd hyn o nodiadau, oblegid daeth amryw ataf ar ddiwedd y cyfarfod i ofyn ystyr y gair bwn a'r gair arall a ddefnyddiai. Dro neu ddau gofynwyd i mi ddweyd beth oedd y gair, gan fod y cyfaill wedi ei anghofio. Gwnaf fwy o sylw o'i eiriau y tro nesaf. Y mae Dr Campbell Morgan wedi cyf- ranogi yn helaeth o Ysbryd Crefydd Crist. Dywedodd Duwinydd Cymreig fod llawer yn ymddibynu ar "naws," yr hyn, mae y Sais yn ei alw yn "atmosphere" ond y mae y gair Cymraeg yn llawer gwell,- naws," tymheredd briodol. Y mae naws grefyddol ar bob peth y mae Dr Campbell Morgan yn ei wneyd,—pre- gethu, areithio, neu ddarllen. Pan yn siarad ar egwyddorion a gwaith yr Eg- Iwysi Rhyddion cododd y pwnc ar un- waitb uwchlaw dadleuaeth. Dywedodd cyfaill wrtbyf "'he is speaking on a high level." Argyhoedda bawb ei fod yn credu a'i holl enaid y gwirioneddau y mae am i eraill eu credu. Ceir yn ei ddull o osod allan yr Efengyl gyfuniad hapus o fedr a t,Y gras. Gwna y pregethwr ei oreu, ac hefyd ymddibyna am ysbrydiaeth oddi wrth Ysbryd yr Arglwydd. Efallai mai priodol yw dweyd gair am dano felawdwr. Y mae wedi ysgrifenu llawer. Ei brif waith, mi gredaf, yw yr Analysed Bible." Rbydd y tair cyfrol gyntaf ddadausoddiad bras o'r holl Feibl. Y mae dwy gyfrol arall wedi eu cyhoeddi, un ar Efengyl loan a'r Hall ar Lyfr Job, yn rhoddi dadansoddiad manwl or lIyfrau. Y mae yn fedrus iawn gyda'r gwaith o roddi golwg gyffredinol ar lyfrau y Beibl. Priodol yw terfynu gyda dyfyniad byr o'i waith:—" There is one sure and infallible guide to truth, and therefore one, and only one, corrective for error, and that is the Word of God. May the Holy Spirit, without Whom there is no understanding of the Word, grant a clearer comprehen- sion" of His Person, of His work, and of human relation thereto." EDMYGYDD. —

CYNFHERDD COR PLANT GOBAITH. Y mae dau Gor Plant cydnabyddedig o'r dosbarfch goreu yn Bhos, ac mae'r ddau 'wedi enill$dynt eu hunain fwy nag en- wogrwydd lleol. Y mae amryw o Gorau Plant by chain eraill yn y gymydogaeth, y rhai y mae yn rhaid iddynt eto enill eu llawryfon ar y llwyfan cyngherddol a chys- tadleuol. Yn sicr, un o'r rbai mwyaf addawol o hynynt ydyw Cor Plant Gob- aith, cyfuniad o blant bychain iawn, sy'n cael en disgyblu a'u harwain gan Mr H Iorwerth Lewis. Gwnaeth y Cor, er ei sefydliad oddeutu dwy flynedd yn ol, gam- rau breision, ac mae'n prysur enill ei ffordd i gael ei gydnabod fel Cor Plant hynod lwyddianus. Cynhaliodd y Cor hwn ei ail gyngherdd blynyddol yn y Public Hall nos Iau, pryd y rhoddasant berfformiad o'r Cantawd i blant "Mebyd Samuel" (Atoffal). Yr oedd rhan cyntaf y rhaglen yn gynwysedig o ddetholiad amrywiaethol. Canodd y Cor" Y Fordaith" (Hopkin Evans), ac "I know a Bank" (Dr Herne), a rhodd- asant foddhad cyffredinol i'r gynulleidfo, gyda'r ystwythder, bywiogrwydd, a'r ys- brydiaeth a ddangosent yn eu datganiadau. Cyd-doddai y lleisiau yn dlws, a dangosai y mynegiad gofalus amynedd, gallu, a nod cerddgar yn y ddisgyblaeth. Cyfranwyd y detholiad offerynol gan Mr John Williams yr hwn a chwareuodd y "Polish Dance in E Flat Minor" (Scharanka), mewn modd. glan a chel- fyddgar a chan Mr J T Davies, yr hwn a chwareuodd ary crwth Morris Dance" (German), am yr hyn y cafod encore wir haeddianol, ac atebodd gyda "Largo" (Handel). Yr adranau unawdol a gyfranwyd oedd- ynt:—"Thora" (Adams), "What is Love" (E Emlyn Davies, A R.C O., Rhos), Mr H Iorwerth Lewis; "Lead kindly Light" (Pughe-Evans), Mr R I Jones. Canwyd hefyd gydag yni y ddeu- awd "Love and War (Cooke), gan Mri H Iorwerth Lewis ac R Isaac Jones. Bhoddwyd datganiad hynod dlws o'r ddeu- awd "Gyda'r Wawr" gan y Misses Gwladys Davies a Mary Edwards. Yr oedd yr ail ran yn gyfyngedig i ber- fformiad o'r Gantawd gan y Cor, yr unawdau yn cael eu cymeryd gan Miss Gwladys Davies, Miss Mary Edwards, Master Robert Edwards, a Mr B Isaac Jones. Adroddwyd y rhanau ysgrythyrol yn wir effeithiol gan Miss Sarah Roberts, Queen street. Cyfeiliwyd gan Mr Alun Dodd a Mr J Williams. Llywyddwyd gan Dr J C Davies, Plas- yn Rhos, yr hwn draddododol anerchiad neillduol bwrpasoi itt amgylchiad.

TANCIIWA OFNADWY. Colli 25 o Fywydau. Pomp yn marw wrth achub eraill Bu tanchwa ofnadwy yn Nglofa y Dar- ran, Bargoed, yn gynar foreu Gwener, pan oedd y glowyr 45 mewn nifer, ar fin gadael y pwll, wedi bod yn gweithio trwy'r nos. Yr arwydd cyntaf fod rhyw- beth o'i le ydoedd rhuthriad awyr, ac ar unwaith rhedasant i enau'r pwll. Ond yr oedd y nwy gwenwynig yn ormod iddynt, a bu raid iddynt fyned yn ol. Wedi myned ychyctig, a'r nwy bron a'u llethu, cofiodd rhai ohonynt am bwll arall-y Gilfach-ac y gallent ddianc y ffordd hono. Yr oedd ganddynt bedair miildir i fyned trwy y tywyllwch ofnadwy, ac ymgymerodd un ohonynt. oedd yn gwy- bod am y lie y well na'r gweddill a'u harwain. Ar y ffordd gwelsant bedwar o'u cyd-weithwyr wedi eu gorchfygu gan y nwy. Yr oedd golwg ofnadwy arnynt; wedi eu rhwygo gan y danchwa ac ar fin marw. Er cymaint eu perygl, arhosodd y fintai fach ychydig uwchben eu cyd- weithwyr anffoddus. Gwelsant nad oedd modd eu hachub-yr oeddynt wedi eu hanafu yn rhy ddifrifol-ac nid oedd dim i'w wneyd oud ei gosod ar ochr y ffordd a'u gadael yno i farw. Yn y cyfamser yr oedd y gweithwyr "ar y lan" yn darparu ar gyfer achub y glowyr yn y gwaelod, Yr oedd peirianau yn ngenau y pwll wedi eu niweidio gym- aint fel yr oedd yn anmhosibl myned i lawr, ac fel y dynion yn y gwaelod, medd- yliasant ar unwaith am y Gilfach, a cheis- iwyd achub y glowyr anffodus y ffordd hono. ACHUB DEUNAW 0 DDYNION. Erbyn wyth o'r gloch y boreu yr oedd deunaw o ddynion wedi eu hachub. Er- byn hyn gellid clywed gwaeddi yn ngwael- od shafft y Daran, a chanfyddwyd fod dau ddyn yno. Am beth amser yr oedd anmhosibl cyrhaedd atynt, gan fod y peirianau wedi eu dinystrio. Ceisiwyd ystolion, ac aeth dyn o'r enw Edmunds i lawr. Cantu fod y ddau ddyn a dan y carrier, ac wedi peth drafferth rhydd- haodd hwynt, a dygodd hwynt i ddiogel- wch. Erbyn hyn yr oedd y parti cyntaf wedi myned i lawr shafft y Gilfach i geisia achub y dynion. Cynwysai y parti Mr G Bowen, y rheolwr, a phedwar o weith- wyr. Yr oedd oddeutu haner awr wedi jchwech pan gyrhaeddasant y gwaelod. Ni ddaeth tri ohonynt yn ol, ond collasant eu bywydau yn eu hymdrech ddewr i achub eu cyd-ddynion. Y tri gwron hyo "oeddynt Mr Bowen. a dau overmen" o'r enwau Gomer Griffiths a David Mor- gan. Dangosodd Mr Bowen wroldeb arbenig wrth geisio cyrhaedd y glowyr anffodus, 3 ond gyrwyd ef yn ol dro ar ot tro gan y nwy gwenwynig. Cariwyd ef t waelod y shafft amryw weithiau, ac wedi dod ato ei hun, aeth yn ol drachefn i gyfarfod a'i ddiwedd o'r diwedd, gyda dau o'i ddynion dewr. Oddeutu wyth o'r gloch aeth Dr Turn- er, meddyg y gweithwyr, i lawr i'r shafft » geisio estyn cynorthwy i ddau ddyn yn y gwaelod. Ni chlywyd dim oddiwrtho ant amser maith, ac oddeutu pum awr yn ddiweddarach cafwyd ef gan barti o wared- wyr yn gorwedd yn anymwybodol, Yr oedd y nwy gwenwynig mor llethol fet nas gellid ei ddwyn i ddiogelwch. abui raid ei adael lie yr oedd am ysbaid. Cyn hir llwyddodd parti araU i gyrhaedd ato, a dygasant ef i waelod shafft Gilfach, lie yr oedd yr awyr yn burach. MAB A CHORPH EI DAD. Gwr arall a wnaeth ei oreu i achub y glowyr oedd Mr David Lewis, is-reolwr y lofa. Yr oedd ef yn un o'r parti cyntaf a aeth i lawr, a chafwyd ei gorph ychydig < oriau yn ddiweddarach gan ei fab ei hun. Ni cheir ar ddalenau hanes engreifftiau mwy tarawiadol o hunanaberth a dewrder nag eiddo y parti cyntat a aeth i lawr i'r pwll, yn cael ei arwain gan Mr Bowen, goruchwyliwr y lofa. Adroddwyd hanes eu hynt farwol gan lowr o'r enw Macart- ney. Dywedodd mai gweithiwr o'r enw David Morgan a orchfygwyd gyntaf gan- y nwy. Gafaelodd y lleill ynddo a cheis- iasant droi yn ol, ond nid oeddynt wedi myned yn mhell pan ddisgynodd Mr Bowen, ac ar ei ol ef cwympodd y tryd- ydd, Gomer Griffiths. Nid oedd yn aros ond Macartney a glowc arall o'r enw David Jones. Yn naturiol, nis gallent hwy gludo y tri i ddiogelwch, ac nid oedd dim i'w wneyd ond eu gadael i chwilio ant help. Ond nid oeddynt wedi myned yo mhell pan orchfygwyd hwythau gan y nwy, Yn y cafamser yr oedd parti gwar- edol arall wedi ei ffurfio gan Mr Watkins, rheolwr Pyllau Bargoed, ond nis gallas- ant hwy wneyd dim ond gwaredu Macart- ney a Jones. Rhanwyd y pari yn ddau ac ymwahanwyd, ac ychydig yn hwyrach daeth yr ail barti ar draws y cyntaf yo gorwedd yn anymwybodol. Gwelsom hwy y yo gorwedd yn farw," ebe un o'r ail barti, wrth adrodd yr hanes, "a bit raid i ni eu gadael gan redeg am eirt bywydau. Gwnaethom dair ymgais i gyrhaedd Mr Bowpd- a'i barti. ond gyr- wyd ni yn ol dro ar ol tro, a bu raid i ni ildio. RHESTR V LLADDEDfGION. Hysbysir yo swyddogol i chwech af » hugain £ clli eu, bywydiau. Wete cnwtu f rhai a laddwydL (l