The Rhos Herald

Achos pwysig o lawn-daliad o'r Rhos. Dydd Mercher diweddaf, yn Llys Sirol Gwr- ecsam, o flaen y Barnwr Moss, gwnaed appel gan y Ruabon Coal and Coke Company am ad- ystyriaeth i'r archeb i dalu 15/- yr wythnos i Robert Thomas, Princes street, Rhos. Ym- ddangoswyd ar ran y Cwmni gan Mr Allen, ? thros y gwrthatebwr gan Mr Downea Powell. Dywedodd Mr Allen fod y gwrthatebwr mewn canlyniad i friwiau dderbyniodd yn di- oddef oddiwrth dorgest (hernia) ma.wr, yr hyn oedd yn ei hollol analluogi. Sicrhawyd cyng- hor gwr medrus, yr hwn a dystiai y gwnai gweithred lawfeddygol, yn ol pob tebyg, achosi gwellhad, ond gwrthodai y dyn gydymffurfio a hyny oherwydd y perygl. Yr oedd ef (Mr Allen) yn barod i ddangos fod y perygl yo neillduol fach, ac fod y dyn yn agored i berygl llawer mwy wrth beidio cydymffurfio. Y Barnwr Ond tybier fod ei feddyg ei hun yn ei anog i beidio cydymffurfio. A yw ei iawn-daliad i gael ei atal oa gwrthoda fyned ? Mr Allen: Y cwestiwn ydyw, ai rheaymol y cyfryw anogaeth yn ngwyneb opiniynau gwyr hyfedr.; (experts). Dc George Newbold, Liverpool, a ddywedodd iddo archwilio y gwrthatebydd, a chafodd ef yn dioddef oddiwrth dorgest mawr anadferadwy. Nid oedd yn ei ystyried yn ddiogel iddo weithio yn ei gyflwr presenol, gan y medrai y torgest chwyddo a pheri afdrwyth, ac yna byddai gweithred lawfe(ldygol yn anocheladwy ac yo fwy peryglus. Yn ei farn ef gwnai gweithreda llawfeddygiaeth yn ei gyflwr presenol achosi meddyginiaeth. Ni wnai Owmniau morwrol Lerpwl gyflogi dynion yn dioddef oddiwrth dorgest heb iddynt yn gyntaf fyned dan law- feddygiaeth, a chyflawnid hyn yn barhaus gyda llwyddiant mawr. Nid oedd marwolaethau yn yr achos hwn ond *2 y cant. Cytunai Dr Richard Williams, Gwrecsam, a hyn. Dros yr amddiffyniad, dywedai Dr J O Davies, Rhos, meddyg y gwrthatebwr, fod y dyn yn 56 mlwydd oed, yr hyn oedd yn mil- wrio yn erbyn llwyr wellhad. Yr oedd yn dil- yn bywyd hynod dawel, ac nid mwy y perygl yr oedd yn agored iddo yn awr na thrwy law- feddygiaeth. Yn ngwyneb yr holl amgylch- iadau nid oedd yn cynghori llawfeddygiaeth. Dr Moss a ddywedodd ei fod o'r farn, wedi archwilio y gwrthatebwr, y dylai gydymffurfio a llawfeddygiaeth. Cytuhai yn hollol a thyst- iolaeth Dr Newbold. Dywedodd y gwrthatebwr ei fod yn anfodd- Ion i'r lawfeddygiaeth. Dywedodd' y Barnwr pe bai'r amddiffyniad wedi dibynu ar dystiolaeth meddyg y gwrth- atebwr yn unig, byddai yn, Itawer cryfach nag yw yn awr. Galw odd Mr Powell am dystiol- iaeth Dr Moss o'i du, ond yr oedd hwnw yrt gefnogol i'r ochr arall. Yr oedd yn fater pwy- sig, ac mewn trefn iddo gael darllen achosiort eraill ar y pwynt;" gwnai ohirio ei ddyfarniad. Cyn cau y Llya datganodd y Barnwr ei fod yn barod i roddi dyfarniad yn yr achos. T, cwestiwn i'w benderfynu ganddo oedd, ai rhesymol yn y gwrthatebwr oedd gwrthod myn- ed dan lawfeddygiaeth yn ngwyneb y cyfar- wyddyd gafodd gan ei feddyg ei hun. Wrtb edrych ar y dystioWeth nid oedd ganddo am- heuaeth yn ei feddwl ei hun na phrofai y law- feddygiaeth yn fuddiol, ond peth Anarferot gryf ynddo fyddai dweyd, a hyny yn ngwyneb y cyfarwyddyd roddodd meddyg y dyn; ei hun, ei fod yn gweithredu yu afresymol trwy wrth- od. Wedi y dystiolaeth gafwyd y diwrnod hwnw feallai y gwnai Dr Davies ystyried ai nl allesid. gwneyd rhywbeth.

RHOS. CERDDOBOL.—Yn Eisteddfod Cymmau dyddr Mercher, Mr Tom Pritchard, Brook street oedd y tenor buddugol, a Mr John Jones, School St. a enillodd haner y wobr am yr unawd baritone* YMODISWYDDIAD.—Wedi bod yn dal y swydd o "Arweinydd y Gan" yn Penuel, am rai blynyddau, mae Mr Thomas Thomas wedi an. fon i mewn ei ymddiswyddiad. Mewn cyfarfod Eglwysig a gynhaliwyd yr wythnoa hon pender* fynwyd dwyn y mater gerbron cyfarfod cyfred- inol o'r holl aelodau, pryd yr ystyrir cais am uno yr Organydd a'r Corfeistr fel un swydd. CYKAP.FOD AMP.YWI[A]ITHOL. -Yn nghapel Ebenezer, Queen street, yr wythnos ddiweddaf cynhaliwyd cyfarfod amrywiaethol hynod a Iwyddianus o dan lywyddiaeth Mi T Gough,, High street, a'r Parch 0 J Owens yn arwain, Cafwyd caneuon gan Misses Harriet Parry, Minnie Williams, Annie Jones, a Mr Llewelyn Pritchard, a detholion gan Gor Plant o daJI arweiniad Mr TEmlyn Lloyd. Cyfeiliwyd gan Mr J Ellis Roberts. -Adroddwyd gan Mififr Bessie Edwards, Ponkey a chafwyd dadl ga. Mri Jos. Phillips, Llewelyn Hawkins, a JohB Williams. Va EISTJU>DJ'oD.-Yn ystod yr wythnoa holl deallwn i Mr Timothy Davies, A,S., Llundain, anfon rhodd sylweddol i ysgrifenyddion yr Eisteddfod, tuag at y treuliau. Yn ei lythyf datganai y pleaer a'r mwynhad gafodd trwyei ymweliad a'r Rhos, a dywedai ei fod wedi rhy. feddo fod y Rhos a'r eylch yn cadw mor bur at y Gymraeg. Ystyriai yr Eisteddfod fel un oli rhai, geran y bu Yr oedd yn gobeithio cael cyfle i ddod i'r Rhos yn fuan etc. Deallwn, mai y buddugol ar y Fyfyrdraeth, "Ymloll Joseph yn y Pydew," ao hefyd y pen- illion Glimau Mam" oedd Mr G T Levi, Abercred, Deheudir Cymru, tra y m&e efe hefyd oedd un o'r ddati gyd.'fuddugol ar y delyneg. Ar oyfieithiad et-%Ianeg i'r Gymraeg, deallwiy mai Mr Tora WilliaiM (Tudur Aran), Kfcos, yn gydloddogol gyda Mr D Erana, Tinj* fiw*. CaeraarfoB.

Shesp Prepaid Advertisements in the Rhos Herald. fi"ords One Two I Three Insertion. Insertions.^ Insertions 20 Is 1 sftd zs j8 2 sQd 38 36 2s osdd 48 44 2s§d 4s j 5 s 52 3s 5.? 6» LOST SINCE JULY 2, Two Welsh Ewes and two Cross Bred Lambs. Scars, cut tm DeCk and blue paint over right eye.- Fifcder rewarded.-OWEN, butcher, Pon- key., INSURANCE AGENT required to represent a well- known Company age 25 to 40, married preferred; salary 25s and com. -Apply I K' Herald Office, Rhos. FOR SALE. -J AAA GOOD BUSINESS ENVEL- 1UUU OPES for 2/6.—Call and see same at Herald Office. GREAT BARGAIN n. IGH-GRADE Gents' Bicycle, brand jjt. new, not soiled, two best roller le- Vw rim brakes, ball bearing free wheel, fctest 1909 pattern, best tyres, mudguards felated rims, coloured centres and lined frame. All accessories, lamp, etc. Will ce for ^3 gs 6d worth double. Approval before cash sent.—F. J. HANDO, €Southbourne terr., Weston-super-Mare FOR SALE. FUNERAL STOCK, Second Hand Hearses, ^30; 20 new patterns; Landaus, ^40 Hansoms, £ 20. Brakes rasy terms. Catalogues. -MARSTON'S Bradford Street, Birmingham. ESTABLISHED 1898. ASSISTANT INSPECTORS OF OF MINES. Mine Managers' Exams., Scholarships, and Associateship is MINING, &c,, Candidates prepared. Private Lessons hy Post. Geology, Min- ing, Engineering, Electricity and Survey- ing. Certifjcate^ awarded. Write for Syllabus. CAMBRIAN MINING SCHOOL, Gia»ffrwd, -Porth, GFam. MOURNING CARDS. We have a beautiful selection of all ihe latest designs, and can execute all orders at a few hours' notice It HILLS & SONS. RHOS. VOICE PRODUCTION 8B.. POWELL EDWARDS BEGS to announce that he now gives lessons in VOICE PRODUCTION and SnscaNG. Terms moderate.—Apply MARKET STREET, RHOS. GEORGE BURROWS, feacher of Pianoforte and irgan Playing, Singing & ffceory of Music. TERMS-MODERATE. l&WY&YCIL, CHIRK, RUABON, VISITS RHOS EACH WEEK. I BALL'S AUCTION ROOM 9 Chester Street, Wrexham, fflMgafc Messrs H T Jones' Com Warehouse) SALES BY AUCTION Every MONDAY. Ufa&blt Household Furniture of ail descriptions. ,"me Variety of Bedste&ds, Bidding. aecessity for HOUSEKEEPING these SALES and save at least 30 per cent. a Magnificent Setection of Superior ffbrnHure is always on hand, and anything may bo purchased by Private Treaty. a, GOODS STORED. each day fawn 9 a.m. to 7 p.w Satucday49p.u1. Meetings & Entertainments Preliminary Announcement. Wednesday, February 23rd, 1910 Grand performance of HANDEL'S 'SAMSON' By the Bethlehem United Choral Society Assisted by MADAME LAURA hVANS, (Soprano): MISS HANNAH MORGAN, (Contralto) MR GWILYM RICHARDS, (Tenor) MR ARTHUR WEBER (Bass) A Day in the World's Paradise. LLANGOLLEN AND DISTRICT AGRICULTURAL, DOG, & POULTRY SHOW. Presidents: Misses TaauA.% Llanfcyailio Hall. Vice Presidents W- WtSB, Minffordd, Glvndyfr. dwy, and FlUNK Lirrrr, Esqrs., Castle Street. THE FIFTEE ANNUAL SHOW Of Horses, Cattle, Sheep, Pigs, Dogs, Poultry, Pigeons, Leaping, Turn-Outs, &c Will be on the HAND HOTEL HEEDS, LLANGOLLEN, ON FRIDAT, LtTOUST 13, 1909. ,Aaoo in Friz es. Dog, Poultry and Pigeon Seotioo, 810e in Prizes, and over SO Specials, including Challenge Caps (value 10 guineas each), Silver and Bronse Medals. ENTRIES positively eIoøe-Agricultaral, Sator. day, July 31st. Dogs and Poultry, Friday, Aug. €. APPLY AT ONCE for Schedules (stating which Section). Entry Forms and all particulars from T. J. EDWARDS and GEO. W. JACKSON, see- retaries, i7, Berwyø Street, Llangollen.

IfwEpudau. (PULFPITSU^PLIES) 7. SABBOTH, GORPHEMAF t8, 1909. Y MTHTHODISTIAID OALFINAIBD Cape I Jfawf—10 It 6, Griffith Owen, Rhosdda Bethel, Ponkey—10 a 6. J E Davies, Trefiynoon Meriah, Posk"-lo a 6, H Jones-Davies EilUtt,—lOJiO & 6, R Williams Johnstown—10-80 a 6, Hfajdytnain I PentrefeUn-10 a 6, ,"Q6,-10, J R Owen, Bala Tainant—2s6, B Owen Rhos#yilon-10 a 6,,Thomm ion" fa ANNIBYNWYR. Bethlehem, Rhos—10, averamlowis, B.A., B.D. Larpwl, 6, Myfyriwr Mynydd Seion—10 a 6, 3 Howell 8aUm,Banh-st—10, Myfyriwr, 4S, H Vernon iLewis Ebcnezer, Queen St.—10 a 6, Q 4 Owen Johnstown (8)-10.30 St 8-T Artiusr Thomas BhodyllM-J, Y BBDYDDWYE. Posuol,-10 a 6, E William* Bethemda, Church at-to 8: 61 Siost Poskov-10 a 6, E MsfcebeB Tabernacle PonkeV-10 Daniel Dawiss, 6, John Jones Boar, Aberderfyn—10*6, Oaltfaria, RAM-IO, W S Jonea, 0, John Jones ut Pleasant. Ponkey—10-30, A S. i W Hamphreys Noddfa, J ohmstoum,—10-80 a 4, J Charka Jones Ponycao-lO a 6, W B Jooea Groes-st SWB Jooee Rhostvilon-ILO a 6, DlgGYBLlON CRIST. Bethel, OampleU Street—!0 a 6, Y WB8LBYAID Bhos—10 William Lloyd, 6, Evas Thomas Johnstown—2 a 6, William Prioe stryt Is"-lo, William Prioe, tf, William Lloyd Plasbennion—10-30, Cyf Gweddi, 6, Thomas Evans PBIMITIYB ME-ffffODiBm Shoe—10-80 & 6, E Jonea, Afongoch Oopperas—S-SO ft 'df H Matthews, Biiabon r YB AGLWYS SBFYDLSDlG. Viostr, Ber J H Thomas., OoratlM leDkíaø-, < J(W ewvioo" 10-30, Wflwye St. 10 e 8 Church Johnttewn—Bmrritm (1-1^, 4 PKNYCAB V,iW-']"V JIiWph PSJW 8t Thomas » Church Bwvioa at 1040 and 6 SALTATION ABMY. Barracks, Samvaqe 11-16, 2, «-44 Ensign Shepherd, 4 Lieutenant & LasaelL

PONKEY* GWIBDAITH.—Dydd Llun diwedda^ cymerodd Mrs Margaret Hnghea, Clarka mtrak ei dos- barth o Isgol Sol Bethel am wibdaith i Gaer. Cludwyd hwy yno mewn cerbyd, so ymwelwyd a llawer o leoedd o ddyddotdeb yn Y ddiaaa I henafoL CUDDIDIOARH.—Prydnawa Sadirrn daeth cynolliad lied dda i gynhebrwng y diveddar Jir ? Thomaa Jones (Meodwy). Oy .bya yn Mynwent Mynydd Seiou. aw. ar yr albgylchiad gan y Parch J Nowdl, a'r Parch E MitchalL Tr oedd yn ddarllenwr mawr, adyvadirnofdmSaarff blwyddyn wedi j cadw cofaodiad o'g digwyddiadau pwyiktf gym,. 1 erodd la yn yr atdal si omtiml.$# faun < awch bedd," a gyfansodd yn ddiweddac, yn kynod darawiadol, darflwua fol hyn f: Yn y baddyn foam byddaf,—a'r liveb Tdyw!r 110 D*dy»)r s^e^tniaf, ft f»ri H lin<i|lliiHit • „ ;j 3

1tiItM 1 Y GLOWR A'R WYfH AWR. GWEITWYR YR HAFOD A'R AGENT. Ymddengys nad yw pethau yn gweithio yn nglyna resur yr Wyth Awr mor es- mwyth ag y gellid dymuno. Nid yw hyn ond peth i'w ddisgwyl, gan fod y Mesur yn gosod i lawr egwyddorion newydd, ac yn croesi hen arferion fu mewn grym yn y glofeydd ers blynyddau. Da genym ddeall, er hyny, nad yw y sefyllfa yn Ngogledd Cymru mewn un modd yn beryglus iawn, ac fod teimladau goreu yn bodoli rhwng y gweithwyr a'r meistradoedd—y naill a'r llall yr un mor awyddus a'u gilydd i gael y ffordd oreu i sicrhau cyd-weithrediad teg a heddychol Mae hyn yn siarad yn uchel am ddeheurwydd yr arweinwyr ar y ddau du, yn enwedig pan gofir fod yr un cwes- tiwn mewn rhanau eraill o'r wlad yn achosi gwaed drwg, ac yn terfynu mewn rhai am-, gylchiadau mewn terfysgoedd difrifol. CYFARFOD GLOWYA YR HAFOD. Nos Wenei diweddaf cynhaliwyd cyfarfod o weithwyr yr Hafod yn y Public Hall, pryd y daeth cynulliad cryno yn nghyd. Cymer- wyd y gadair gan Mr Enoch Smith, yn cael ei gefnogi gan Mr Richard Jones (ysgrifen- ydd), a Phwyllgor y gwaith. Y mater fu dan sylw oedd adroddiad y Pwyllgor o'r hyn gymerodd le rhyngddynt a meistriaid y gwaith, yn nglyn a Mesur yr Wyth Awr. Bu gryn lawer o siarad ar y cwestiwn, ond ni ddaethpwyd i un periderfyniad, er yr anogai y Pwyllgor a'r yr holl weithwyr i fod yn ofalus a llygad agored yn y mater. Hefyd datganent fod y meistriaid yn awyddus i gymeryd y Dydd Llun Chwareu" oddi- arnynt, a chynghorwyd hwynt i fod yn wyl- iadwrus rhag iddynt lwyddo yn hyn. Yn ddiweddarach daeth y cylch-lythyr a anfonwyd i'r gweithfeydd gan yr Agent ger- bron. Yn hwri dywedai yr Agent y byddai yn debygol y gofynid i r gweithwyr barhau i weithio yr wyth awr heb roddi amser bryd, ac yn mhellach dywedai iddo gael allan ei bod yn arfeiiad yn flaenorol i hyn yn mhob glofa, oddigerth yr Hafod, i atal y llaesu a'r peirianau am haner awr ar amser brecwest, ac anogai aelodau yr Undeb i hawlio yr haner awr brecwest fel arfer. Yr oedd teimlad cryf o wrthwynebiad yn y cyfarfod at waith yr Agent yn cyfeirio nad oedd yr Hatod yn cael amser brecwest, a I datganwyd ei fod wedi gwneyd hyny heb fod mewn meddiant o wir sefyllfa pethau. Cynygiwyd'ac eiliwyd penderfyniad o gon- demniad arno, ond tynwyd hyn yn ol yn ddilynol. Yr oedd y pwyllgor wedi anfon llythyr i'r newyddiaduron, wedi ei arwyddo gan y Llywydd a'r Ysgrifenydd, yn yr hyn y I galwent sylw at gyfeiriad Mr Hughes Yn- i ddo dywedent: Nid ydym yn awyddus i I ameu priodoldeb cynghor mewn perthynas a Glofeydd eraill yn Ngogledd Cymru; ond I dymunwn egluro fod cynllun gwirfoddol wedi bod mewn grym yn yr Hafod er's am- ryw flynyddau, trwy yr hwn yr oedd bob dyn a bachgen yn y lofa yn cael digonedd o amser i gael pryd, a hyny heb or fod atal y amser i gael pryd, a hyny heb orfod atal y cpdi a'r Ilaesu o'r peirianau, nac mewn un modd ymyryd a gweithiad parhaol y lofa. I Mae'r trefniant hwn wedi profi ei hun yn neillduol foddhaol ac ymarferoi, a gwnawn y datganiad hwn mewn trefa i glirio unrhyw gamddealldwriaeth allasai fod wedi codi I. trwy gyhoeddiad cylch-lythyr yr Ysgrifenydd Cyffredinol." Pasiodd y cyfarfod benderfyniad yn der- byn adroddiad y Pwyllgor, a phleidlais o gymeradwyaeth ac ymddiriedaeth yn eu gwaith y cyhoeddi y llythyr uchod er symud pob camargraff a allesid fod wedi ei gyn- yrchu trwy waith yr Agent. GWEITHWYR WREXHAM AC ACTON. Yn nglyn a Mesur yr Wyth Awr gwnaed cyfnewidiadau gan feistriaid Glofa Gwrecsam I ac Acton yn nglyn a Uaesu dynion i lawr a'u dwyn i fyny. Gwrthwynebai y dynion i'r rhai hyn, a nos Sul diweddaf aethant at eu gwaith fel yr arferent wneyd, ond ni chan- latawyd iddynt fyned 1 lawr. Dydd Llun cynhaliodd y dynion, y rhai a rifent o 800 i 900, gyfarfod cyffredinol ar Ga6 Ras Gwrec- sam. Pasiwyd penderfyniad yno yn gosod yr oriau gwaith, ac appwyntiwyd dirprwy. aeth i osod hyn gerbron y perchenogion. Cyfarfyddwyd dydd Mawrth, gyda'r canlyn- iad fod y dynion wedi cael myned at eu gwaith dydd Mercher. Caniatawyd rai o'r pethau y gofynent am danynt, ond gohiriwyd rhai eraillhyd y gynhadledd unedig sydd i'w 9, Chynal yn fuan rhwng y perchenogion a chyn- rychiolwyr y gweithwyr. GWEITHWYR BRVNKINALLT. Cyn i'r Wyth Awr ddod i rym, yr oedd yn arferiad gan weithwyr Glofa Brynkinallt i roddi fyny gwaith am un o'r gloch ax ddydd Sadwrn, ond yn awr mae'r perchenogion yn hawlio arnynt weithio yn mlaen hyd ddau o'r gloch, yn unol a darpariadau y Ddeddf. Y Sadwrn diweddaf bu cynrychiolaeth oddi- Wrth y gweithwyr yn trafod. y mater gyda'r perchenogion, ond methwyd cael boddlon- rwydd, ac er hyny maent allan ar streic. Bydd cyfarfod unedig o gynrychiolwyr y gweithwyr a'r perchenogion yn cael ei gynal yn Ngwrecsam, dydd Sadwrn nesaf, pryd y bydd y cwestiwn hwn yn mysg lluaws eraill yn dod o dan ystyriaeth. PLANT A'R WYTH Awa. Mae cwestiwn yr Wyth Awr fel y thsie'n effeithio ar y plant yn y glofeydd) wedi cael gryn sylw trwy'r wlad yn gyffredinol y dydd- iau diweddaf. Yn Nortjbf; Staffordshire, yn enwedig maeanlhydfod, mawr wedi ei ach- osi trwy waith 1 meistradoedd ynjgwrthod i't plipt SIMWJ IL firytti Canlyoiiid hyn f" ¡'t' "t:f,I. oedd iddynt fyned fel un corph allai) ar streic, gan daflu'r holi lofeydd trwy'r rhandir hono allan o waith. Cododd yr amgylchiadau i wedd anymuriol iawn trwy waith rhai o r elfenau mwyaf ymosodol yn ceisio gwneyd niweidiau i eiddo ar y glofeydd. Bu raid galw am gynorthwy ychwanegol o heddgeid- waid i gadw trefn, ac ymddengys i hyn ach- osi cyffco neillduol yn mhob dosbarth, a therfynu mewn ymrafaelion blinion rhwng y dynion. a'r heddgeidweid.