The Rhos Herald

1VX 10- .au 46/ ØIIl I18S RHOS HERALD COUPON INSURANCEI TICKET. Applicable only within United Kingdom. Specially re-insured with the G-eaeral Accident Fire and Life Assuranos Corporation* Limited Chief Offices-General Buildings, Perth, Scotland. C 9-10 King st, Cheapside, E.C. Offices: I 13 Pall Mall, S.W. F. NORIE MILLER, J.P., G-enl. Manager, ift whom, on behalf of the proprietors. Notice of Qsbw under the following conditions matt be sent wwkin seven days of accident. JYinn ONE HUNDKED POUNDS will be iSlliiUU paid to the next of kin of any person who is killed by an accident to the pwwnger train in which the deceased Has travelling as a tioket- "Jiwurbog or paying passenger, or who shall have been ffcially injured thereby, should death res alt within aM calender month after sach accident. Provid- yl that the person so killed or injured had upon }Je or her person this page, with hi", or her usual lipatuse, written prior to the accident, in the Space provided below, which, together with the fpving of notice within Keren days to the above gforpo ration, is the essence of this contract. This Insurance only applies to persona o ver 14 8ind under 66 years of age, and holds good for the ABrrent issue only. No person can recover under one Coupon Ticket Slareapeot of the same risk. Signature This Conpon must not be out out, but left intact 111 the Rhos Herald its that, being dated, forms the only evidence of its currency. ON SALE APIECE OF BUILDING LAND situate at Avoneitha road, About goo square yards.—For further particulars apply, Robert Williams, 24 Hill street, l'enycae. WANTED A SITTING-ROOM & BED-ROOM for a lady. Permanent.—Apply— HB,1 Herald Office, Rhos. NOTICE "VTURSE HUXLEY JONES is pre- J^l pared to take Maternity Cases C.M.B. & B.M.H. Certificates. Present address, Caia Farm, Rhos. Nurse Jones Sotends to reside in Rhos shortly. TO TRADESMEN, Ac. YOUNG MAN with two days' spare JL time would be pleased to assist Tradesmen, &c., with their books, or to iSSAlect unpaid Pills, &c. Excellent refer- ames.-For terms write X, Herald Office FOR SALE. 1 AAA GOOD BUSINESS ENVEL- JL \JvJ U OPES foi 2/6.—Call and see same at Herald Office. FOR SALE FNERAL STOCK, Second Hand Hearses, ^30; 20 new patterns; budaus, 640; Hansoms, b20. Brakes aaq terms. Catalogues.—MARSTON'S Bradford Street, Birmingham. ESTABLISHED 1898. ASSISTANT INSPECTORS OF OF MINES. Mine Managers' JEjEMns., Scholarships, and Associateship MINING, &c,, Candidates prepared. fhfxvskte Lessons hy Post. Geology, Min- iïIg. Engineering, Electricity and Survey- Mfap. Certificates awarded. Write for SYLLABUS. — CAMBRIAN MINING SCHOOL, CStazdfrwd, Porth, Glam. WILDING LAND FOR SALE BY PRIVATE TREATY in one of two lots a VALUABLE PIECE of MJJLDING LAND situate in Queen st. mid Broad street, Rhos, comprising 670 stgasae yards or thereabouts.-Apply G. fgmwm HUGHES, Solicitor, Johnstown. WOICE PRODUCTION 8B. POWELL EDWARDS BEGS to announce that he now gives lessons in VOICE PRODUCTION and Socame.. Terms moderate.-Apply MARKET STREET, RHOS. fiOSPEL TENT MEETINGS MOUNTAIN ST., RHOS. Commencing Sunday, Jane 5,09 and continuing each evening at 7-30, (Saturdays excepted). Stirring Evangelistic-Addresses An the SECOND COMING OF JESUS Evangelist WALTER REED. A Itearty Christian Greeting tq aiL. .n.P, Meeting's & Entertainments t i Cu hyfrydwch cyfrodedd, Dwy ochr v wlad, dowch i'r wledd. T ]Li t EISTEDDFOD Goronog Gwyr leuainc BWLGHaWY 1ST A gynhelir IiIiUNGWYN, MM 31. CORAU MEIBION 14 i n d I Brymbo, Warrington. Rhos. CCpAU CYMYSG: Maeior Stredford Rhos Coedpoeth NAW 0 SARTION Ynghyda au mawr ar yr Unawdau, I Deuawdau, Adroddiadau, &c. RHAGLEN Y DYDD, PRIS 2g., yn barod Mai 26, i'w chael yn Swyddfa'r Herald, neu gan yr Y sgrifenydd- ALUN ROBERTS, Hafod y Bryn, Bwlchgwyn, EISTEDDFOD CAERGWRLE yrbon a gynhelir mewn pabell eang i eistech ISW o bobi Gwyl y Bane, Awst 2it, 1909. Beirniad Carddorol- S. D. GLYN ROBERTS, Ysw., Mus. Doc. 1—Corau Meibwn (heb fod dan 3) mewn nifer) Y Dwyfol Fab" (Jenkins).. Gwobr, 210 a 'Rob- erts Patent Watch Metronome i'r Arweinydd 2-Coran Cymysg (heb fod dan 30 mewn nifer) Cwag, Filwr, Cwsg' (I H Roberta) Gwobr JE8 a 'Gems of Welsh Melody' i'r Arweinydd 3—Coran Plant (heb fod dan 25 mewn nifer ac o dan 16 oed) Y Fordaith (Hopkin Evans) Gwo- I br &3 a Chrom ifctc Piteh Pipe i'r Arweinydd ( 4-Seindorf Prea neu Ariatt—4 Songs ef other days I (Round) Gwobr £ 5 5-March, Tbe Sea Lion f (liound) Gwobr XI Is I Unawdan Soprano, Teuor, Haxitane, EL Is yr an I Hefyd Pedwarawd, Decawd, Adroddiadau, &e. Rhesfcr o'r Teetynaa, Pris 1c, i'w eael yn Swyddfa'r Herald, neu trwy'r Llythyrdy, lio gan EDWARD ROBERTS, Yag. 3 The Quarry, Caatle Street, Caergwrle. I Savaxdea Ftieadly Society's DEMONSTRATION The Members of the Shepherds and Druids Lodge will (by kind permission of W. G. C. Gladstone, Esq.) hold their Anniversary in H award en Park, On Whit Monday, '09 TWO PRIZE BANDS have been engaged to play for Dancing from 3 to 9 p.m. Grand Charal Competitions For Mixed and Male Choirs. Silver Challenge Bowl and Cup also 235 m Cash Prizes. Special Engagement of the famous Wingates Temperance Prize But. Winners of 26M ill Prizes. Winners of the 1,600 gas. National Trophy 1906 and 1007, Three hours performance. Dojxfc fail to hear this splendid Band. Grand Atbletic Sports Prizes value 222. For puticulars apply J. Garrafcfc, Avondale, Queensferry, Flint, J. Dut- ton, Sandycroft, Chester. Entries close May 22 FOOTBALL MEDAL COMPETITION Two sets of Medals. Special engagement; of Prof ROBERTO, Con- juror and Ventriloquist* and Ponch and Judy Shows. Park opens at 9 a.m. ADMISSION, SIXPENCE EACH. Three Large Refreshment Tents under separate management. THO& ELLIS, Rawarden, Sec. = IBTI GEORGE BURROWS, Teacher of Singing, 1%5.0 2 m 46;7 9 (Late pupil of SMALLWOOD METCALFE, Choral Master to HENRY J. WOOD, Queen's Hall, Loodoo, Master of Mu-cie Franco-British Exhibition), VISITS RHOS EACH WIfEK. Terms, apply Llwynyeil, Chirk, Rnabon. MOURNING CARDS. We have a beautiful selection of all the latest designs, and can execute all orders at a few&miss'OOticfi R MILLS & SONS, ASS*.

DEDDF Y PLANT. -0- Rhybudd i'r Sawl fo'n derbyn plant dan saith am Dal. j Keown bras eiriau y rhailn ydyw Prif Ddarpariaathan'r Ddeddfi 1.—Rhaid i'r neb a ymgymero am dal a magu a chadw plentyn dan saith oed ar wahan oddiwrth ei rieni am fwy nag 48 awr, roi hys- bysrwydd dioed i'r Bwrdd Gwarcheidwaid. Dylai'r hysbysrwydd ddweyd enw'r plentyn a'i ryw, dydd ei eni a'r lie, enw'r sawl fo yn ei dderbyn a'r ty lie y cedwir ef hefyd enw a phreswylfod y neb y derbyniwyd ef oddiwrtho. 2.—Os y muda'r sawl fo wedi derbyn plen- tyn, rhaid iddo roi hysbysrwydd dioed oTr raudo i ddosbarth Bwrdd arall o Warcheidwaid, rhoi yr un hysbysrwydd i'r Gwarcheidwaid rheiny ag oedd yn ofynol pan dderbyniwyd y plentyn gyntaf. 3.—Os trosglwyddir plentyn i ofal rhywurt | arall, rhaid rhoi hysbysrwydd pwy fydd hwnnw, I a'i breswylfod. Pe digwydd i'r plentyn farw, rhaid hysbysu'r Gwarcheidwaid o hyny hefyd. 4.—Rhaid i bwy bynnag a ymgymerodd, cyn y dydd cyntaf o Ebrill 1909, a magu a chadw plentyn am dal, os yn dal i'w gadw, roi hysbys- rwydd i'r Gwarcheidwaid erbyn y 30ain dydd o Ebrill, 1909, os na roddodd pan yn derbyn y plentyn yr hysbysrwydd gofynol gan y gyfraith ar y pryd. õ.-Pob hysbysrwydd o'r fath i fod ar ysgrifen, ac i'w anfon naill a'i gyda Haw i No 9 Temple Row, Wrexham, neu mewn llythyr wedi ei gofrestru i J Oswell Bury, Ysgrifenydd i'r Gwarcheidwaid, 9 Temple Row, Wrexham. 6.—Os digwydd marw'r plentyn rhaid hys- bysu'r Crwner cyn pen 24 awr. 7.-Rhaid i bawb a dderbyniat blant dan saith am dAl adael i'r Ymwelydd neu bwy byn- nag arall benodir gan y Bwrdd Gwarcheidwaid ddod i mewn i edrych y plant a'r ty lIe y cedwir hwynt. 8 —Rhaid iddynt hefyd wneyd yn ol cyfar- wyddyd y Bwrdd Gwarcheidwaid gyda golwg ar ba faint o blant a ellir dderbyn mewn unrhyw le, a chyda golwg ar symud plentyn odditan eu gofal. 9.—Ni cheir cadw yr un plentyn dan saith am dâl gan neb y dyged gofal plentyn oddiamo drwy orchymyn y Gwarcheidwaid neu Ynad Heddwch, na chan neb a brofed yn euog o greulondeb at blentyn, oddigerth drwy gennad y Gwarcheidwaid ar ysgrifen ac ni cheir cadw plentyn dan saith (heb y cennad hwnnw) mewn unrhyw adeilad lie y bu i blentyn gael ei symud ohono am fod yr adeilad yn beryglus neu yn afiachus. IO.-Bydd i'r sawl a anufuddhao i'r gofynion hyn osod ei hun yn agored i chwe mis o garchar neu i 925 o ddirwy. 11.—Nid yw'r gofynion hyn yn cyffwrdd ag Ysbyttai, Sefydliadau Elusen, a Thai Byrddio, nac a rhieni neu Warcheidwaid y plant, nac a'u teidiau a'u neiniau, na'u brodyr a'u chwiorydd, na'u hewythrod a'u modryboedd, nac a pher- I sonau eithriwyd yn arbennig gan y Bwrdd Gwar- cheidwaid yn ol darpariaeth y Ddeddf. J. OSWELL BURY, Ysgrifenydd i'r Gwarcheidwaid, 9 Temple Row, Wrexham. 22ain o Fai, 1909.

In Loving1 Remembrance of JOSEPH BELLIS, 29 Smith Street, Rhos, WHO DIED ON MAY 31, 1907. Two years have gone and still we miss him. From Father, Mother and Brother.

MR WILLIAM JONES, A.S., AR HANES CYMRU. Nos Sadwrn diweddaf daeth cynulleidfa lied daa yn nghyd i Gapel Penuel, Rhos, i wrando darlith ar "Penod yn Hanes Cymru" gan yr Aelod Seneddol Cymreig adnabydd- us, Mr Wm Jones. Cymerwyd y gadair gan Mr Edward Hughes, Cyn-Faer Gwrec- sam, yr hwn wrth agor a ddywedodd fod Mr Jones yn un o Gewri Cymru. Sylwodd am ei allu fel Aelod Seneddol, a desgrifiodd y modd y llenwir Ty'r Cyfffedin cyn gynted ag y deallir fod yr Aelod dros Arfon ar ei draed yn anerch y Ty. Y DDARLITH. Pan gododd Mr Jones derbyniodd gymer- adwyaeth uchel, a hawdd oedd canfod fod disgwyliad mawr wrtho. Dywedodd ei fod wedi bwriadu newid testyn ei ddarlith. Yn lIe cymeryd Penod yn Hanes Cymru fel y bwriadodd ar y cyntaf, yr oedd am bicio o gyfnod i gyfnod, gan ddangos ychydig o gerrig milldiroedd yn mywyd ein cened!, er cael gweled ei hyd a'i hanes Cyn cael Ilyfr nac ysgrif yr oedd hanes i bobl yr ynys hon, oblegid dywed ei thra- ddodiadau a'i chwedleuon hyny wrthym. Rhoddodd ddesgrifiad hynod gywrain o'r modd y mae haneswyr yn darllen bywyd cenhedloedd pryd nad oes ganddynt na cherflun nac ysgrif oddiwrth eu hen ystraeon a'r traddodiadau sydd wedi cerdded i lawr y canrifoedd. Y ffordd y daeth yr ystraeon hyn hyd y presenol oedd Yr Hen Wr Llwyd yn y gome!, Gan ei dad a glywodd chwedl; Gan ei dad y clywodd yntau, Fe'i hadroddaf wrthych chwithau." I Dywedai fod yn mhob mynydd trwy ein gwlad dduwiau, y rhai a adnabyddid gan y preswylwyr, ac yn mhob afon ysbrydion. Dyna enw yr afon Ddyfrdwy, ystyr yr hwn ydyw dwfr y duwdod Dywedai yr hen bobl fod Duw yn mhobpeth byw a symudol, a dyna yn ddiau paham y rhoddwyd yr enw ar yr afon hon. Yr oedd i bob gwlad ei hystraeon wedi eu cysylltu a'i llynoedd. Yr oedd lluaws o honynt yn Ysgotland, ar y rhai yr oedd Syr Walter Scott wedi sylfaenu ei waith bardd- onol enwog The Lady of the Lake." Nid oeddym ninau yn ol yn Nghymru, yn wir, yr oedd rhai o'r chwedleuon prydferthaf sydd i'w cael yn y byd yn gysylltiedig a llynoedd Cymru. Un neillduol ydyw hono yn nglyn a Llyn y Fan, yn Sir Gaerfyrddin, am y llanc o fugail yn dod ar ei ftordd adref heibio'r llyn, ac yn canfod yno y llances brydferthaf welodd erioed. Ymserchodd ynddi, a dilynodd hen arferiad ein cenedl wrth ddechreu carwriaeth trwy gynyg iddi ddarn o fara. Ond hi nis derbyniai, gan ei ateb—" Cras dy fara, ti ni fyna." Aeth y llanc adref a dywedodd yr hanes wrth ei fam; hithau a grasodd fara eilwaith, a gwnaeth y llanc gynyg wedyn, ond yn ol atebodd y IJances-" Llaith dy fara, ti ni fyna." Ond mae'r llanc yn cynyg y trydydd tro gyda'r canlyniad iddi gyd fwytta ag ef. Ond mae eisiau caniatad y tad, ac aeth y llanc at y llyn i geisio hyn. Yn y man mae hen wr llaes ei farf yn esgyn o'r llyn, a gydag ef ddwy forwyn mor debyg i'w gilydd fel mai anmhosibl eu gwahaniaethu. Amod y tad oedd y cawsai y Uanc ei ferch os gallai hysbysu pa un a gyd-fwyttaodd ag ef. Ond yr oedd llygad serch wedi cantod yn mhell- ach na chynllwyn tad; yr oedd y llanc wedi sylwi fod yr un a geisiai yn gwisgo botasau glas ar ei thraed pan. gydag et o'r blaen, a gwisgai hwynt y tro yma hefyd, fel na chafodd y petrusder lleiaf i gyfeirio at yr un yr oedd wedi ymserchu ynddi. Rhoddodd y tad amodau eraill iddo, fod ei ferch a phob anrheg briodasol i ddychwelyd yn ol i'r llyn pan roddai iddi Dair ergyd i achos a tharo a haiarn." Aeth blyn- oedd heibio, ebai'r chwedl, ac mewn amry- fusedd mae'r gwr, yr hwn oedd yn gwisgo modrwy haiarn ar ei fys, yn taro ei briod ar dri amgylchiad, ac mae hithau yn galw ei boll dda anifeiliaid ac yn dychwelyd yn ol i'w chartref yn y llyn- Dywed dysgedigion fod gwirionedd hanes- yddol tu cefn i'r chwedl ryfedd hon, ac mae cyfeirio yn ol at hanes ryw bobl oedd yn preswylio yr ynys hon y cyfnod a elwir yn oes y garreg, pryd yr oedd pob arf-ar gyfer gwasanaeth heddychol a rhyfel-wedi ei wneyd 0 garreg. Cenedl arall gryfach a chywreiniach a ddaeth drosodd i'r wlad hon, gan y rhai yr oedd arfau haiarn. Mewn tair o frwydrau dychrynllyd gorchfygwyd cenedl cyfnod y cerrig, gan y genedl a'r arfau haiarn, a gwthiwyd hwy yn ol i'r myn. yddoedd. I gadw eu hunain rhag rhuthr- iadau disymwth gan y genedl orchfygedig rhoddent ddarn o haiarn i hongian tuallan i'w tai, a pharai hyny gymaint dychryn idd- ynt fel na feiddient wneyd dim. Dyma hefyd gychwyniad yr arferiad o osod pedol ar ddrws ty, ond ei bod yn cael ei hystyried yn awr fel lwc da," a'n holafiaid yn defn- yddio haiarn i beri dychryn. CYFNOD Y CELTIAID. Hid oes un dysgawdwr a fedr ddweyd pa bryd y daeth y Celt i'r ynys hon. Ond mae'n ddigon amlwg mai,, nid gyda hwy y daeth crefydd Derwyddiaeth yma. Fel rheol deuai cenhedloedd gwrthryfelgar yma heb eu merched, ac wedi gorchfygu y bro- dorion cymerent iddynt eu hunain ferched y I wild yn Wragedd. Trwy hyn deuai crefydd f gotchfygeaig yn grefydd i'r gorchfygwr. -1 Mamaua merched y wlad ofalai am gre- fydd, ac wedi ymgymysgu a'r gotchfygvvyr nid oeddynt yn rhoddi heibio eu crefydd ond ei dwvn gyda, hwy gan ei dysgu i'w plant. Oddiwrth hyn gellir yn hawdd canfod fod Derwyddiaeth yn y wlad cyn dyfodiad y Celti-jid. Mae dysgedigion yn dechreu dad i deimlo mai nid crefydd waedlyd a chreuJon mo Derwyddiaeth i gyd, ond ei bod yn un oedd wedi ei gwau i fywyd cyffredin y genedl. I brofi hyn dangosodd nad oedd hi yn arferiad gan y Rhufeiniaid un amser pan orchfygent wlad i ymyiyd dim a'i chrefydcl; ond mae Tacitus, yr hanesydd Rhufeinydd yn -dweyd i'r Rhufeiniaid wedi eu glaniad yn y wlad hon anfon byddin gref gydag arweinydd galluog i roddi Derwyddiaeth i lawr yn Mon, a'r rheswm am hyny oedd ei bod yn grefydd ddigon cref i fagu cenedlgarwch yn y trigol- ion. Dwy engraifft yn unig sydd genym yrt hanesiaeth Rhufeinaidd o honynt yn ymyryd a chrefydd cenhedloedd a orchtygasant, sef luddewiaeth yn Jerusalem, a Derwyddiaeth- yn Mon. Wedi ymadawiad y Rhufeiniaid daeth y Sacsoniaid i'r wlad, a meddianasant y rhan- au dwyieiniol iddi, fel nad oedd i'n cenedl ond yr ochr orllewinol yn unig. Yr adeg hyn daeth arweinydd Celtaidd galluog a chadarn i lawr o'r gogledd-orllewinol, a bu yn foddion i gyduno yr holl Geltiaid o'r Solway Forth i lawr i Gernyw. Dyma y pryd y daeth yr enw Cymro i gael ei roddi ar ein cenedl, yn golygu compatriot, a'r hyrt sydd yn wrthgyferbyniol i All-fto—;foreigner, Digwyddodd rhyfel fawr yn rywle yn Swydd Efrog rhwng ein cenedl ni a'r Sacsoniaid, yrt yr hon y gorchfygwyd y Cymry. Mewn can yn desgrifio y rhyfel hon dywedodd un o'r Hen Feirdd Cymrcig-Aneurin yn y Gododin-mewn braweddeg neu ddwy betB oedd bai a diffygion ein cenedl yn y frwydr hon, ac mae ei ddefgriflad yn wirionedd am ein cenedl ar hyd y canrifoedd :—Yr oedd yn rhy gynhenus, yn rhy siaradus, ac yn rhy hoff o fedd (neu ddiod mel wedi ei heplesu, o'r hyn y tarddodd y gair meddw-dod)* CYFNOD Y NORMANIAID. Yn y cyfnod hwn blodeuai nifer o Gymry enwog, adawsant eu hargrafF ar ein cenedl. Yn cydoesi o'r bron yr oedd Gerallt Gymro, Gwallter Map, a Gruffydd ap Arthur, tri a ysgrifenwyr na welodd ein gwlad eu hafal, ac nid oedd neb yn Ewrop ar y pryd yn gyffelyb iddynt. Clerigwr oedd Gerallt Gymro, ampan mawr yr hwn oedd ceisio cadw yr hen Eglwys Brydeinig yn eglwys annibynol Gymreig, gydag Esgobion Cym- reig yn medru yr iaith ar ei mhainc esgohaethol Yn y cyfnod hwn hefyd y blodeuodd Llewelyn Fawr, yr hwn pan yn ddeuddeg oed a welodd ysfa cenedl, ac a fu yn foddion yn ddilynol i'w gwneyd yn un. Chwareu- odd ran bwysig nid yn Nghymru yn unig, ond gyda'r Barwniaid yn Lloegr yn erbyn y Brenin John, ac efe fu yn foddion i osod y rheolau am y tir sydd yn y Magna Charter. Ar ei ol ef gwelid eto fai ein cenedl—yn rhy siaradus a chynhenus—yn dod i'r golwg, gyda'r canlyniad i'w waith mawr ef gael ei ddiddymu yn fuan, gan yr ymbleidiau a gyfododd. Daeth Llewelyn ein Llyw Olaf yn mlaen i geisio gwneyd yr un peth ag a wnaeth ei ewythr dewr-galon o'i flaen, ond buan y syrthiodd ef gan gleddyf brad. Gyda'r eithriad o Owain Glyndwr, Llew. elyn Fawr oedd y tywysog mwyaf welodd ein cenedl. Hwyrach fod Glyndwr yn fwy athrylithgar na Llewelyn, er o bosibl nad oedd yn gymaint o ryfelwr. Gellir eu gosod yn yr un dosbarth. Tri nod mawr Owain Glyndwr oedd cael dwy brifysgol i Gymru- un yn y Gogledd a'r Hall yn y De (a hyny dros 500 mlynedd yn ol); Esgobion Cym- reig yn medru y Gymraeg; a chrefydd Gymraeg. Ceisiodd Glyndwr ddod a'r genedl yn un, ond methodd Ychydig cyn i Owain gyfodi blodeuai y bardd mawr Cymreig, Dafydd ap Gwilym, un y dywedai Proffeswr Germanaidd am dano yn ddiweddar na chododd bardd telyn- egol tebyg iddo yn y byd erioed. "Dyna I chwi sponc o fardd," ebai Mr Jones, yn- nghanol chwerthin mawr. Y traethawd goreu ddarllenodd arno oedd eiddo y Proffeswr Germanaidd uchod, yr hwn oedd yn medru y Gymraeg yn drwyadl. Mae newydd gyf- ieithu ei waith i'r Germanaeg, ac wedi ys. grifenu traethawd clasurol arno 0 dros 30a o dudalenau. CYFNOD Y TUDURLAID. Wedi adeg Glyndwr daeth cyfnod tywyll ar Gymru, pryd y gormeswyd hwy yn ddi- frifol, ac y cauwyd hwy allan o'r holl swydd- au cyhoeddus Ond ni pheidiodd Cymru a disgwyl nes cael gwehelyth o'n cenedl i eistedd ar Orsedd Prydain Fawr. Rhodd- odd ddesgrifiad rhagorol o'r amgylchiad hwrJ. a'r modd y daeth Harri Tudur i'r Orsedd. 0 hyn yn mlaen mae cyfnod newydd ytt, dechreu gwawrio yn hanes Cymru, a chymer ei He eto ar y blaen. Cymro yn Harri yr wythfed a feiddiodd wasgu y Pab, gan ddwyi* y wlad odditan ei iau. Yna ddaeth ei fercb y Frenhines Elizabeth yn ei ddilyn, yn Gymraes eto, yr hon ni anghofiodd eio cenedl. Mae darlun yn y British Museum yn awr 0 angladd y Frenhines ragorol hon, Ar y blaen mae y cyntaf o deulu enwog y Cecils, yn cario baner yn ei law a'r Ddraig Goch yn argraffedig ami. Hi orfododd Es- gobion Cymiu trwy Ddeddf Seneddol i gyf- ieithu y Beibl i'r Gymraeg. Pob gwr mawr oedd ganddi yn swyddog yn y Dywysogaetb Cymro ydoedd, a phob Esgob yn Gymro, a dyna y cyfnod y bu rdynion goreu erioect ynein seddau esgobaethol Yn nes yn ralaen eto mae Cyrary yn cym- eryd lie amlwg yn y VVladwriaeth*—CromifelU