Cymro a'r Celt Llundain

YR ERLIDWYR GWLEIDYDDOL. Nid oes ond ychydig ddyddiau er pan y bu raid i Mr. D. Lloyd George ofyn am nodded Llys Cyfraith rhag ei erlidwyr, a gorfu i'r troseddwr y pryd hwnnw dalu yn hallt am ei ensyniadau maleisus. Wedi methu a damnio ei gymeriad moesol wele adran arall o'i wrthwynebwyr yn awr yn ceisio darostwng ei glod gwleidyddol drwy ei bardduo fel gelyn y deyrnas hon gan honni mai i'w ymyriadau ef y bu raid i'r Weinyddiaeth gwtogi ar y cynllun oedd ganddi mewn golwg ynglyn ag adeiladu rhagor o longau rhyfel. Nid oes eisieu dweyd mai ffug ac anwir- eddus hollol yw'r chwedl hon eto. 0 fewn y Weinyddiaeth does yr un aelod yn fwy selog dros les ac urddas y Deyrnas na'r aelod tros Gaernarfon. Gwir ei fod am sicrhau yr amddiffyniad goreu i'r deyrnas am y pris mwyaf rhesymol; ac yn sicr y mae i'w ganmol am gwtogi llawer o'r gwastraff pechadurus sydd ynglyn a'r Llynges yn ogystal ag yn y Fyddin ei hun. Ei waith cyntaf ef yw gofalu ein bod i gael y gwerth priodol am yr arian a roddir i'r gwahanol swyddfeydd, a chan fod ami i fudiad gwas- traffus wedi ei atal ganddo eisoes, y mae rhai o wyr blaenllaw y blaid yn manteisio ar y cynildeb drwy honni mai ar gost diogel- weh y wlad yr arbedir y cyfan Y ffaith yw, mae adran gadarn o erlidwyr y Canghellwr ymysg y blaid Doriaidd ar hyn o bryd. Maent wedi tynghedu i'w ddarostwng, ac ni waeth ganddynt trwy ba ddichell y llwyddant yn eu hamcanion. Mae gweled Cymro gwerinol wedi dringo i'r fath safle drwy ei dalentau disglair ac heb y rhithyn lleiaf o ddylanwad teuluol yn ormod o dreth i feddwl ac ysbryd balch y Sais. A dyna sydd wrth wraidd y cynhyrfiad presen- nol i'w erbyn. Ond nid gwr i'w frawychu a rhith gyhuddiadau fel hyn yw Mr. Lloyd George. Aeth ef drwy wrthwynebiad llawer tostach pan yn pleidio achos y Bauwyr gynt, ac mae cofio am ei lwyddiant y pryd hwnnw, a gwybod fel y gwireddwyd ei holl ofnau yn gwneud plaid rhyfel yn fwy llidiog fyth tuag ato. Eithr megys y daeth yn fuddug- oliaethus drwy dan gwrthwynebiad rhyfel y Transvaal, daw eto o dwrf tonnau cynhyrfus a rhu gwyr y Llynges, gan fwynhau ymddir- iedaeth llwyr ei blaid a'i genedl ei hun.

Datgysylltiad Dyna oedd cri y Gynhadledd fawr gaed yng Nghaerdydd un diwrnod yr wythnos ddiweddaf. Amcan y cynulliad oedd creu math o galondid i'r Llywodraeth yn ei gwaith yn trefnu gogyfer a mesur Datgys- ylltiad, a chwythu bygythion os digwyddai iddi laesu dwylaw ar y funud olaf. Aeth pump o aelodau Seneddol i'r Gynhadledd, a thraddodwyd areithiau grymus gan yr oil o honynt; rhai ar gwestiwn Datgysylltiad, a'r lleill ar ddifrawder y blaid Gymreig yn y Senedd. Pasiwyd nifer o benderfyniadau, a diau y ca'r oil ystyriaeth lwyraf y Weinydd- iaeth pan ddygir pwnc yr Eglwys o flaen eu hystyriaeth. Parch. Evan Jones Mae adran o'r Wasg Gymreig wedi bod yn gwaeddi am i'r Brifysgol gyflwyno gradd anrhydeddus i'r llenor gwych hwn o Gaer- narfon. Anffawd prifysgol Cymru ydyw'r ffaith mai Saeson yw'r mwyafrif o'r rheolwyr, ac o ganlyniad, pan enwir rhyw Gymro fel un haeddiannol o radd anrhydeddus, mae agos yr oil o'r aelodau-y rhai a ffurfiant Senedd y Brifysgol-mewn anwybodaeth hollol am ei dylanwad a'i waith. Nid oes neb wedi gweithio mwy tros addysg a rhyddid, gwladol a chrefyddol, a'r hen ymladdwr o Gaernarfon a byddai'n goron deilwng i'w lafur, i'r Brifysgol gydnabod hynny trwy gyflwyno iddo ei theyrnged o barch a chyflwyno y gradd o D.Litt. ar yr hen bererin enwog hwn. Graddau'r Papur Newydd Er fod y Parch. Evan Jones yn cyflawn haeddu unrhyw anrhydedd a all y Brifysgol osod arno, y mae'n resyn o beth mai'r Wasg yng Nghymru sy'n gorfod dwyn y pethau hyn i sylw'r awdurdodau. Cofus gennym i wr dylanwadol arall-rai blynyddau yn ol— gael adran o'r Wasg Gymreig i'w gefnogi, a'r canlyniad fu i Senedd y Brifysgol gyf- Iwyno'r gradd a geisiwyd iddo. Mae perygl yn y cynllun hwn, oherwydd gall pob gwr cyhoeddus sicrhau rhyw adran o'r Wasg i gefnogi ei hawliau, a buan yr elai graddau'r Brifysgol yn ddiwerth oa mai yn ol cyfar- wyddyd y papurau newydd y gweithreda Senedd y Brifysgol. Yr unig fEordd i sicrhau diwygiad yw drwy i ni gael cynllun addysg trwyadl i Gymru, a Chymry yn brif reolwyr arno, o'r ysgol elfenol isaf hyd at y Brif- ysgol ei hun.