Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
Cleber y Clwb.
Cleber y Clwb. Bu'n helynt garw yr wythnos lion cyd- rhwng beirdd y Clwb ac awdurdodau Cym- deithas Gorsedd Braint a Defawd Beirdd Ynys Prydain, ynglyn a threfniadau'r Orsedd erbyn dydd cyhoeddi'r Eisteddfod. Yroedd pob un o foys Llundain yn honni bod yn awdurdod ar yr hen ddefodau Derwyddol, a gellid casglu oddiwrth eu hareithiau nad oedd Morien na'r diweddar Gwilym Cowlyd, nac Ellis o'r Nant, na Dyfed, na neb o'r hil, ond anwybodusion ffol a gau-brophwydi derwyddol o'r fath waethaf. I benderfynu'r ddadl caed gan Arlunydd Penygarn ddod yma un noson i roddi'r cwmni ar linellau diogel. Mae'r Arlunydd yn gwybod popeth am Gymru ond am ei hiaith, ac mae'n fantais fawr i Dderwydd i fod yn analluog i siarad y Gymraeg. Mae pob bardd yn tynnu ei het i ddyn os yn Sais, ac yn rhoddi'r lie goreu iddo bob amser ynglyn a'r uchel-wyliau Derwyddol; a thyngai Norick yn y cwrdd heno ei fod am droi yn Sais o hyn allan, ac i wadu ei wybodaeth o'r Gymraeg er mwyn cael y Sedd flaenaf yng nghadair Eisteddfod 1909. Wel, pan ddaeth yr Arlunydd, a dangos ei gynllun eang, a'r modd i weithredu, a sat i drefnu'r meini derwyddol, aeth pawb yn stwmp. 'Roedd yn rhaid i'r cyfan gael ei wneud yng ngwyneb haul," ac felly yn y blaen, ond nis gallai Vincent na neb arall sicrhau gwenau'r haul mewn awyr fwll fel ag a geir yn Llundain. Ar yr un pryd tystiai Llewelyn Williams fod heulwen hafaidd bob amssr yng nghylchoedd cyfriny Demi; ac ar yr amod ei fod i sicrhau tipyn o oleuni yn rhad yn nghyntedd mewnol y Demi y cytunodd y frawdoliaeth i gynnal yr wyl yno. Ond beth am y meini ? Yr oedd yn rhaid cael rhai o fantioli aruthrol! Yn un peth pobl fach iawn oedd Beirdd y Clwb dim un o honynt-ag eithrio Ap Shon a John Hinds ddim dros chwe troedfedd mewn taldra, ac mae'r mwyafrif yng nghymdogaeth pump a phump. Dyna Alaw Stepney five foot four, a ditto'r Kelt. Cristopher yn five-five, a Richard Roberts hanner modfedd tan hynny. 'Dyw'r Vincent ei hun ddim yn wr tal iawn, ond mae sirioldeb ei wyneb ar ddydd gwyl yn g wneud y diffyg i fynu a gellir ei ganfod ,ef bob amser fel rhwng popeth a'i gilydd, aeth yn helynt flin sut i sicrhau a rheoli'r meini. Awgrymodd Arlunydd Penygarn y dylai'r meini oil fod yn ddwy droedfedd o daldra, ond gwrthwynebodd y Kelt hynny gan awgrymu mai gwell fyddai cael maen i ateb pob bardd yn ol ei daldra, fel ag i wneud y beirdd oil o'r un uwchder pan yn cynnal yr Orsedd. Bydd y papurau newydd yno," meddai, "yn tynnu ein lluniau, ac andros o beth fydq gweld John Hinds i fynu yn y cymylau a Dr. Dan a J.T. i lawr yngbanol y crowd. Cydraddoldeb yw nod pennaf Der- wyddaeth, a gadewch i ni wneud pawb yn gydradd ar y dydd hwn. Yr ydych yn gorfod ein mesur oil am ein capiau a'n gwisgoedd," meddai, "a gadewch i ni eto gael ein mesur am y meini sydd i fod tan -ein traed ar ddydd mawr yr wyl." Eiliwyd y cynnyg gan John Hugh, a chefnogwyd ef gan Bryant ac ereill: oil yn bybyr iawn dros gydraddoldeb barddol. Gwrthododd Eifionydd yr awgrym yma, gan yr ofnai y byddai yn rhaid cadw maen gogyfer a phob bardd yn ogystal a'r gwis- goedd pe mabwysiedid y cynllun, ond daeth yr Archdderwydd i fewn gan beddychu y pleidiau, oherwydd efe yw canolwr eyffred- inol y pwyllgor, a gall efe, gyda'i gynghan- edd, benderfynu pob pwnc i foddlonrwydd pawb. Y diwedd fu, i'r arlunydd gael ei ffordd ac ar ol araith Saesneg ganddo ymadawyd i'r Holborn, er mwyn trefnu'r wledd a fwriedir roddi i'r beirdd ar noson y cyhoeddi. Ap SHON.
MARWOLAETH MR. TOBIT EVANS,…
MARWOLAETH MR. TOBIT EVANS, Y.H. Bydd yn chwith gan lawer o gyfeillion ac edmygwyr Mr. H. Tobit Evans, Y.H., Neuadd Llanarth, Ceredigion, glywed am ei farwolaeth, yr hyn gymerodd le ddydd Sadwrn diweddaf, ar ol hir nychdod, yn ei 64 mlwydd o oedran. Yn ystod y 25 mlynedd diweddaf nid oedd neb'yn fwy blaenllaw gyda materion Cymreig yn Neheubarth Cymru na Tobit Evans, ac er mor amrywiol ei ddaliadau, ac mor anghyson ei gyflawniadau, yr oedd pawb yn ei hoffi. Yr oedd ei sirioldeb naturiol a'i wrthwyneb- iadau di-ddichell yn ei wneud yn ffefryn gan bawb, ac er ei fod wedi gorfod cilio o faes yr ymladd ers pum neu chwe mlynedd, eto anhawdd yw gadael cymeriadau o'i arbenig- ion ef i ymadael o'n mysg heb deimlo hiraeth ar ei ol, ac addef fod Cymreigiaeth yn dylotach heb ei gyfarwyddyd parod ai feirniadaeth miniog. Ganwyd ef yn ardal Peabryn, Ceredigion, ardal a ddaeth yn enwog, pan oedd ef yn anterth ei ddyddiau, am ei brwydrau gwrth- ddegymol. Cafodd addysg dda pan yn ieuanc, a bwriadai ar y dechreu i sefydlu fel masaachydd yn ei hen ardal enedigol. Dechreuodd fel gwas mewn siop grocer, ond 'doedd hynny ddim yn cydfyned a'i anian, a cheisiodd wella ei ffordd a myned yn ysgol- feistr. Aeth drwy efrydiaeth yng ngholeg Bangor, ac yna sefydlodd yn feistr yn ardal Llechryd, a bu'n athraw llwyddianus am flynyddau lawer. Cydnabyddid ef ar y pryd fel un o Radicaliaid pennaf y cylch. Honnai ei hun yn Ymneillduwr cadarn hefyd, ond nid oedd yn hoffi. un math o ddefodaeth, a chasbeth ganddo oedd offeiriadaeth, ni waeth pa un a'i mewn Eglwys neu gapel y gwelai yr ysbryd hwnnw. Pan ddaeth yr ymraniad mawr yn y blaid Ryddfrydig ar bwnc Ymreolaeth i'r Iwerddon trodd Tobit yn ddisgybl i Chamberlain gan wrthod Glad- stone a'i gredo. 0 hyn allan efe oedd pinacl Undebaeth yn y deheubarth, a sefyd- lodd bapur wythnosol yn Llanbedr Ceredig- ion tan yr enw Ye Brython er mwyn hyr- wyddo plaid yr Undebwyr yn hen Sir Geredigion. Efe oedd un o bleidwyr cadar- naf y diweddar Ddafis Llandinam, pan wnaeth y boneddwr hael hwnnw ei ymosod- iad olaf ar gaerau Rhyddfrydol gwlad y Cardis. Ond methiant truenus fa. ei gen- hadaeth, oherwydd teimlai pawb mai nid o argyhoeddiad yr oedd Tobit yn euro ar ei hen gyfeillion yn y rhengoedd Radicalaidd. Ym mhen amser ymgymerodd a bod yn olygydd i'r Journal yng Nghaerfyrddin, a gweithiai yn galed iawn er cadw y papur hwnnw yn fyw tan lawer o anhawsterau. Yr oedd yn hynafiaethwr gwych, a llwydd- odd i gasglu llu mawr o lyfrau yn ym- wneud a hanes Ceredigion a'r Deheubarth yn y 15-eg a'r 16eg ganrif, a gwnaeth ei hun yn fedrus yn y Gernywaeg gan gasglu cymaint ag a allai o'i gweddillion lleayddol. Ar y fainc ynadol yr oedd yn ffafriol iawn i bopeth Cymreig, a chafodd y tylawd a'r methiantus gyfaill gonest ynddo ar bob achlysur. Yr oedd ei Gymreigiaeth yn eithafol, a chaseai bob rhagrith a Sais- addoliaeth yn ddieithriad. Nid elai byth i gapel Cymreig os digwyddai fod yr enw o'r tuallan wedi ei ddodi yn Saesneg, a phan glywai bregeth Saesneg mewn gwasanaeth Cymreig codai ar ei union gan ymadael a'r lie. Pan drodd yn Undebwr nis gallai gyd- ymddwyn a'r pregethwr Ymneillduol, am hynny trodd yn Grynwr o ran ei ddaliadau crefyddol; ond 'roedd credo'r Crynwyr iddo, yn ogystal a'i Undebaeth mewn gwleid- yddiaeth, yn fwy o hobby nag o argyhoeddiad. 4k
Am Gymry Llundain.
Am Gymry Llundain. EALING.-Nos Fercher nesaf rhoddir y cyngerdd blynyddol ynglyn a'r eglwys hon, n ac mae argoelion am gynulliad gwir fodd- haol. YR UNDEB.—Er mwyn hwyluso gwaith ysgrifenyddion y gwahanol Gymdeithasau dymunir ar i'r aelodau sydd yn bwriadu bod yn bresennol yn y cyfarfod yn Holborn Restaurant nos Sadwrn nesaf roddi eu henwau am docynau ar fyrder. YM MYSG Y SER.—Mae rhai o gantorion goreu'r byd operataidd yn Llundain yn gwasanaethu y dyddiau hyn, ond deallwn fod Miss Dilys Jones, y gantores Gymreig, yn disgleirio'n danbaid ynghanol y ser llachar hyn. Pob llwydd iddi i gadw urddas ei chenedl yng ngwlad y Sais. GOFAL YR HEN.—Ymysg y siaradwyr yn y Senedd nos Xaii diweddaf ar gynllun Mr. Asquith o roddi blwydd-dal i'r hen, caed araith edmygol gan Mr. Timothy Davies (Fulham), a hyderai Mr. Davies weled y dydd pan y dechreuid blwydd-dal i bawb pan wedi cyrraedd 65 mlwydd oed. MORLEY HALL. — Rhoddodd y brodyr ynglyn a'r gangen Ysgol yn Morley Hall gyfarfod cystadleuol o'r fath oreu yn neuadd capel Jewin nos Iau diweddaf, a daeth torf o wrandawyr ynghyd i wylied gwaith y gwa- hanol gystadleuwyr am y noson. Llenwid y gadair yn ddoeth a hael gan Mr. Tim Evans arweiniwyd yn ffraeth gan Mr. Tom Jenkins beirniadwyd yr adrodd, &c., gan y Parch. H. Watkins, tra 'roedd gofal y cantorion yn nwylaw medrus Mr. R. 0. Jones. Cor Jewin, tan arweiniad Mr. D. Thomas, Hack- ney, oedd yn oreu ar y prif ddarn, a chafodd gymeradwyaeth uchel gan y beirniad. Y buddugwyr ar y testynau ereill oeddvnt Canu dan 10 oed 1, Getta Davies, Jewin Margaretta Davies, Morley Hall, a M. R. Howell, Jewin, yn gyfartal. Adrodd dan 14 oed, W. Rawson, Wilton Square. Canu dan 16 oed, Mary Morgan, Jewin. Soprano neu contralto, M. E. Thomas, Morley Hall. Tenor, Mr. David Waters, King's Cross. Baritone, Mr. Lewis Hughes, Shirland Road. Quartette, Parti Mile End. Adrodd mewn oed, Mr. W. D. George, Jewin. Dadl ddi- fyfyr, Mr. Eben Hughes a Mr. Evan Morris. Ffraetheb (wit), Miss Evans, Burdett Road. Miss TILLEY BODDYCOMBE.—Mae'r gantores ieuanc hon wedi llwyddo yn rhagorol yn ddiweddar, ac wedi ennill rhai o'r gwobrau goreu yn y Coleg Brenhinol. CYNGERDD MR. VINCENT DAVIES.—Mae Mr. Davies i'w longyfarch am y cyngerdd nodedig roddwyd tan ei drefniad yn y Queen's Hall nos Iau, y 7fed o'r mis hwn. Nid yn ami y ceir y fath restr o ddoniau cerddorol ag oedd ef wedi eu sicrhau, ac 'roedd ei ychwan- egiad o gael cor Cymreig i roddi detholiadau yn newydd-beth gwerth ei efelychu. Nid oedd y cynulliad, feallai, yn bopeth ellid ei ddymuno, ond nid diffyg cefnogaeth, ni a hyderwn, oedd yn cyfrif am hyn. Yn anffodus roedd dau neu dri o gynulliadau Cymreig ar yr un noson, a golyga hynny fod yn rhaid i rai o honynt ddioddef. Yr oedd rhaglen chwaethus wedi ei gosod ger bron, a gwnaeth y cantorion eu gwaith yn rhagorol, a bu'r ail-alwadau yn lied ami er meithed y drefnlen. Canwyd gan Miss Gwladys Roberts, Mrs Laura Evans, Mri. Gwilym Wigley ac Adolph Fowler, a gofalwyd am y cyfeiliant yn fedrus gan Mr. David Richards. Er cymaint ellir ganmol y prif unawdwyr hyn, ni ddylid anghofio gwasan-