The North Wales Weekly News

Ymgeisiaeth Syr Herbert Roberts. Cyfarfodydd Brwdfrydig. Engraifft Darawiadol o Lanrwst. Nos Iau diweddaf cynhaliwyd cyfarfod yn Gosen i hyrwyddo ymgeisiaeth Syr Herbert Roberts. Daeth Ilond yr ysgol ynghyd, a chaed cyfarfod brwdfrydig. Llywvddwyd yn ddeheuig gan Mr John Parry, Ffiith Arw. Pasiwyd pleidlais o ymddiriedaeth yn y Llyw- odraeth Ryddfrydol, ac yn datgan anghymer- adwyaeth o waith Ty'r Arglwyddi yn taflu allan y Gyllideb. Cynygiwyd y bleidlais gan Mr J. R. Williams, Llwyndu, a chefnogwyd gan Mr. Jones, Ysgol Maenan. Cafwyd areithiau gwresog gan y ddau. Ategwyd y penderfyniad gan Mr. Caradoc Mills, Llanrwst. Sylwodd Mr. Mills yn bennaf ar Dy'r Arglwyddi. Dangosodd mor unochrog a rhagfarnllyd y maent wedi gweith- redu ar hyd y blynyddoedd. Yna cafwyd araeth hynod frwd a buddiol gan Mr Wm. Williams, Llwyn Lllydan. Pasiwyd pleidlais o ymddiriedaeth llwyr yn Syr Herbert Roberts, ac ymrwymodd pawb i wneud yr hyn oil a allent i'w ddychwelyd fel eucynrych- iolydd. Ategwyd y penderfyniad hwn gan Mr J. D. Jones, cyfreithivvr, Llanrwst, mewn araeth hyawdl, llawn o ffeithiau, ac argyhoeddiadol dros ben. Ymysg yr holl amrywiaeth barn, meddai, sydd yn ffynnu yn y wlad, y mae pawb yn cytuno ar un peth, a hynny ydyw fod yn rhaid cael ^16,000,000 i dalu dyledion y wlad hon cyn diwedd mis Mawrth nesaf. Y mae y swm hwn yn cynnvvys, ymysg pethau eraill, £ 8,000,000 i dalu blwydd-dA.1 [Old-Age Pension) i'r tlawd teil- wng a £ 3,000,000 i sicrhau Llynges {Navy) gref a chadarn. Y mae dau gynllun yu cael eu cyn- nyg i'r wlad—DifFyndollaeth y Sais a'r Tori, Mr. Chamberlain, a Chyllideb y Rhyddfrydwr a'r Cymro, Mr. D. Lloyd George. Aeth Mr Jones ymlaen i gloriannu yn fanwl fanteision y Gyllideb ac anfanteision Diffyndollaeth. Dangosodd yn eglur fel y mae DifFyndollaeth yn dileu gwaith ac nid yn creu gwaith. Eglurodd mai nwyddau a wneir yn y wlad hon sydd yn talu am y nwyddau sydd yn dod i mewn o wledydd tramor. Der- byniwyd i mewn i'r wlad hon yn 1907 werth £ 640,000,000 o nwyddau. Anfonvvyd allan o'r wlad hon werth £ 520,000,000. Felly derbyniwyd i mewn fwy o £ 120,000,000 o nwyddau nag a anfonwyd allan. Ar yr olwg gyntaf fe feddylia rhai fod y wlad hon felly mewn dyled i'r tramor- wyr o L 120,000,000, ac fod yn rhaid talu iddo mewn aur ac arian y swm hwn. Ond y mae hynny yn hollol gamarweiniol. Ni thelir am werth dimai o nwyddau gydag aur ac arian a phres. Mewn gwirionedd, derbynir mwy o filiynau o aur ac arian i fewn i'r wlad hon nag sydd yn myned allan. Wei, meddai. sut y telir am yr holl nwyddau hyn, tybed? Trwy anfon yn ol i wledydd tramor ein nwyddau ni, ac y mae y gwahaniaeth o £ 120,000,000 yn y symiau yn cyn- rychioli y proffit a wneir gan y masnachwyr a pherchenogion y llongau. Felly, meddai Mr Jones, po fwyaf o nwyddau ddaw i'r wlad hon mwy o nwyddau fydd eisieu i dalu am danynt, a pho fwyaf o nwyddau fydd eisiau i dalu am danynt mwyaf o weithwyr fydd yn eisieu i wneud y nwyddau. Felly, creu gwaith, ac nid arbed gwaith, y mae Masnach Rydd. Aeth Mr Jones ymlaen i ddangos fel yr ychwanega Diffyndoll- aeth at bris nwyddau pawb—pris y dorth, pris celfi amaethyddol, pris gwrtaith, pris peiriannau, pris dillad ac esgidiau. Dangosodd fel y mae gweithwyr Germani a Ffrainc yn gweithio oriau mwy am lai o gyflog na gweithwyr Prydain. Mewn gair, dangosodd yn eglur mai effaith DifFyndollaeth fuasai gwneud y cyfoethog yn gyfoethocach a'r tlawd yn diotach. Ar yr ochr arall, meddai, y mae y Gyllideb yn trethu dyn yn ol ei allu i dalu. Eglurodd yn fanwl y trethi a'r ychwanegiad ym mhris y tir. Nid ydynt, meddai, yn drethi ar y tir, ond ar yr ychwanegiad yng ngwerth y tir a grewyd nid gan y perchennog ond gan y cyhoedd. Cymerodd fel engraifFt ddarn o dir ynghanol tref Llanrwst. Flynyddoedd yn ol, meddai, yr oedd yn ddiffaethwch noeth, a gellid ei brynnu am £ 1 yr acer. Mewn amser gwnaed ystrydoedd o'i amgylch, gosodwyd pib- ellau dwfr a nwy i lawr, a rhoddwyd drainage i mewn—a'r holl welliantau hyn allan o arian y cyhoedd, heb i'r perchennog dalu yr un ddimai ond y dreth ar £r yr acer, ac yr oedd hanner y dreth hon yn cael ei dychwelyd i'r perchennog o dan ddeddf Doriaidd. Canlyniad y gwelliantau hyn ydyw codi gwerth y tir o C, i yr acer i £ 250. Yn awr, meddai Mr. Lloyd George, rhaid i chwi, fel perchennog sydd wedi manteisio ar welliantau y cyhoedd. dalu 4s. yn y bunt o'r pris yclnvanegol hwn i'r Llywodraeth, a rhoddi hanner y swm (2s. yn y bunt) i'r Cynghor Lleol i leihau y trethi. Gorfodir hefyd, meddai Mr. Jones i berchenogion tir dalu ar wir werth y tir, ac nid ar ei werth dychmygol. Cymerodd fel engraifft amgylchiad a ddigwyddodd yn Llanrwst ei hunan tuablwydd- yn yn ol. Dymunid cael tir i adeiladu tai i weith- wyr. Dewiswyd man neilltuol, a gofynodd y perchennog tua £600 am y llecyn. Y mae y tir yn talu mewn trethi ychydig sylltau yn y flwydd- yn. Yn awr, meddai Mr. Lloyd George, os ydyw y tir yn werth £ 600 i'w werthu y mae yn werth hynny i'w drethu a rhaid talu, nid yr ychydig sylltau, ond y dreth ar wir werth y tir. Aeth ymlaen i egltiro y Revision Duty yr un mor ddeheuig, ac hefyd fel y mae y Weinyddiaeth Ryddfrydol wedi bod yn gefnogol i fuddiannau amaethyddol drwy basio deddfau ar eu cyfer, spf y Smalllfoldings Act, yr Agricultural Hold- ings Act, a'r Fertilizers and Food Act, a thrwy ofalu fod yr holl dir amaethyddol yn cael ei adael allan o drethi y Gyllideb. Teimlad pawb oedd eu bod wedi cael gwledd, ac mai amhosibl i amaethwyr a gweithwyr fuasai pleidleisio yn erbyn Rhyddfrydwr ar ol clywed araeth alluog a chadarn Mr. Jones. Cafwyd gair ymhellach gan Mr. W. Hughes, is-oruchwyliwr Syr Herbert Roberts, yr hwn sydd yn gweithio yn ddiarbed o blaid yr ymgeisydd. Yn sicr, dyma'r cyfarfod gwleidyddol goreu a gafwyd yn y cylch ers amser maith, ac argoelia yn dda mai Syr Herbert Roberts fydd yr Aelod Seneddol eto, gyda mwyafrif llethol. Cynhaliwyd cyfarfod hynod o Iwyddiannus nos Wener yn Pandv Tudtir, pryd y cafwyd areithiau gan Mr. J. R. Williams (yr hwn a lywyddai), Mr. Jones (Ysgol Llangernyw), Mr. John Morris (Pandy), y Parch. T. C. Roberts (Llanrwst), Mr. Evan Evans, Mr. T. R. Jones, a Mr. J. D. Jones (cyfreithiwr, Llanrwst).

ROUGH SKIN can be made beautifully soft and smooth by using H 1 TODD'S TOILET CREAM I 2 Keen winds, frost and hard water play havoc with a delicate H ■ ouiplexion. Here is a preparation that is not sticky or greasy H tha will keep your skin perfect. Order post free in dainty tubes, H | 6D. and 18. from TODD, Chemist, OXFORP. g

I Cytarfod Rhyddfrydol yn Llanelian. Cynhaliwyd cyfarfod brwdfrydig a llwydd- I ianus yn addoldy y Bedyddwyr Llanelian, nos Fercher, Ionawr 5ed, i hyrwyddo ymgeis- iaeth y Barwnig J. Herbert Roberts. Yr oedd yno gynulliad lliosog, ac yr oedd astudrwydd y gwrandawiad yn arddangos fod etholwyr plwyf Llanelian yn fyw iawn i'r cwestiwn sydd o flaen yr etholwyr, ac yr oedd y gymeradwyaeth wresog a roddid i sylwadau y siaradwyr yn ddangoseg clir a digamsyniol eu bod yn hollol iach yn y ffydd, ac mor bell ag y mae llais ethol- wyr amaethyddol ein cylch, nid oes dim cwes- tiwn pwy ennilla y dydd. Cymerwyd y gadair gan Mr. Joseph Smith, U.H., Parciau Hall, yr hwn sydd yn un o'r ychydig sydd yn trigo yn Sardis, y rhai ni lygrasant eu dillad." Pan gyfododd i annerch y gwrandawyr, cafodd dderbyniad hynod o wresog, ond nid oedd y gwres i gyd yn y gynulleidfa, oherwydd cafwyd gan Mr. Smith araith yn llawn tan Rhyddfrydig. Dywedodd ei fod ef yn sefyll yn y cyfarfod dros egwyddorion Rhyddid—rhyddid i bawb, i ferch- ed yn ogystal ac i ddynion. Credai y dylai y merched gael y fantais o'r etholfraint, hyny yw, y rhai hyny sydd yn talu treth, gan y dylai treth- iant a chynrychiolaeth gydfyned. Y cwestiwn mawr mewn perthynas a'r Gyllideb ydyw Pwy gaiff reoli ? Y mae yr Arglwyddi wedi rheoli yn y gorffennol, ond y mae yr adeg wedi dod ag y dylai yr awdurdod fod yn nwylaw y werin bobl, gan mai asgwrn cefn gwlad yw ei gwerin, a hyderaf, meddai Mr. Smith, y bydd y wlad, erbyn diwedd y mis hwn, wedi dvsgu gwers i'r Arglwyddi nad anghofiant mo honi. (Cym. uchel.) Fe fu Arglwydd Curzon—(" Booh ") y -y dydd o'r blaen, yn Lancashire yn awyro dipyn ar ei gredo politicaidd, ac yn ceisio am- ddiffyn yr Arglwyddi. Dywedai fod yn olyn- iaeth deuluaidd yn gweithio yn rhagorol yn India, a phaham na weithia yma ? Ond, meddai Mr. Smith, nid yw yn profi am fod tad un yn deiliwr fod yn rhaid i'r mab fod yn deiliwr hefyd-am fod y tad yn fwthynwr, fod yn rhaid i'r mab dreulio ei oes mewn bwthyn. 'Doedd argument" fel yna yn profi dim. A phwy yw yr Arglwyddi hyn ? Pwy yw y rhai hyn sydd wedi eu gwisgo mewn porphor a sidanau, ac o ba le y daethant ? Nac ymholwch eu hachau, rhag digwydd i chwi syrthio i brofedigaeth. Yr unig wybodaeth sicr am danynt ydyw eu bod yn feibion hynaf eu tadau. Meddianwyr y tir ? Ie, meddynt hwy. Nage, meddai'r werin trwy ennau Mr. Lloyd George. Yr Arglwyddi a'r Toriaid oedd yn galw am wyth o ryfel-longau, gan ddweyd fod yr Almaen- iaid yn gryfach na ni, a bod perygl am ryddid ein gwlad a'n trefedigaethau. Ac wedi cael addewid am y Hongau, y maent yn gwrthod talu eu cyf- ran o'r draul. Talu sydd raid, ac nid yw ond iawn i'r rhai sydd a'r eiddo mwyaf ganddynt i dalu y gyfran helaethaf. Daw yn drymach o lawer arnaf fi, ond nid wyf yn gwrthod talu fy nghyfran,,er yn fawr; na, talaf ef yn galonog, gan wybod fy mod trwy wneud hynny yn cy- northwyo eraill i fyw trwy yr Old Age Pension," ac yn arddangos fy ngwladgarwch drwy gyfranu tuag at gryfhau ein llynges. Ond y mae yr Ar- glwyddi wedi galw yn uchel am eu Dread- noughts heddyw yn gwrthod talu am danynt. Drachefn, dyna y cri am Diffyndolliaeth. Os oes yma rywun yn y cyfarfod yma a oedd yn gweithio yn y flwyddyn 1846, carwn wybod a yw yn barod i gefnogi Diffyndolliaeth ? Cy- merwch dreth yr yd. Pwy gaiff y budd o hynny ? Y ffermwr ? Na, choelia i fawr. Cofiwch, bob amser, wrth feddwl am hyn, fod y dreth yn cynnwys, nid yr yd a werthir gan yr amaethwr yn unig, ond hefyd yr yd a brynnir ganddo. Megys Indian corn, bran, Indian meal, &c. Ac yn ol hyn, fe ddaw y tirfedd- ianwr ymlaen i godi ar y rhent, a'r person i godi ar y degwm. Nid wyf yn dweyd dim yn erbyn y person fel dyn, ond yn erbyn yr egwyddor dan ba un y mae yn byw. Y mae pob cwestiwn sydd o ddyddordeb i Ymneillduwyr yn cael ei amgau yn y cwestiwn mawr sydd yn awr ger bron y wlad. Gwyddoch mai gwehydd cotwm ydwyf fi. Yn flaenorol i 1892 yr oeddwn yn anfon o fy melinnau f y nwyddau i Ffrainc, a'r gweddill i Lancashire. Yn nechreu y flwy- ddyn hono cododd y Ffrancod y doll, a chau- wyd fi allan. Dyrysodd hyn fy nghynlluniau am ychydig amser. Ond daeth pethau i'w lie yn fuan iawn, a chefais farchnad arall i'm cotwm. Rhaid i ni ddim ofni unrhyw wlad. (Cym. uchel.) Drachefn, dyna gwestiwn y tir. Yn 1861, adeiladodd fy. nhad felin gotwm yn Oldham, a gwerthwyd y tir i ni am dair ffyrling y llath. Yn 1874 o herwydd cynnydd masnach, bwriadodd adeiladu darn newydd, ac yr oedd yno ddarn o dir cyfagos, pa un a ddefnyddid i t gadw dofednod (fowls) arno, a gwnaeth gais am ei brynnu. Na, meddai'r tirfeddiannwr, y mae eich busnes wedi cynyddu. Y mae yn rhaid i mi gael chwe cheiniog y Hath am y tir ychwan- egol. Cynygiodd fy nhad iddo dair ceiniog, ond gwrthododd y cynygiad. Yr oedd yn yn gofyn 400 per cent. yn fwy am y tir oherwydd y gwell- iantau a wnaeth fy nhad arno. Trefnasom, fel firm, i wmeud yr ychwanegiadau a'r gwell- iantau oddifewn i'n terfynnau, ac mae y tir cyf- agos eto heb ei werthu, oherwydd greed y tirfeddianwr. Nid oes amser i mi heno fyned drwy y rhestr yn y rhaglen, ond cymeraf un arall, sef cwestiwn llafur. Y mae hwn yn cy- ffwrdd pob un, ond yr Arglwyddi, wrth gwrs. Y mae dau fath o lafur, neu yn hytrach dau fath o lafurwyr. Yn y dosbarth blaenaf y mae y llafurwyr sydd mewn gwaith cyson. Ni rhaid son wrth y rhai hyn am unemployment. Y dosbarth arall ydyw y llafurwyr sydd yn gweithio yn awr ac yn y man-hynny yw, nid ydynt mewn llafur cyson. Er engraifft, cymerwch fy mod yn dyrnu ar y fferm. Y mae gennyf anghen rhagor o ddwylaw, ac yr wyf yn llogi nifer neilltuol o ddynion am un, dau. neu dri diwrnod, tra y pery y gwaith ar ol hynny nid oes anghen arnaf am eu llafur, ac yr wyf yn eu talu i ffwrdd. Y mae y rhai yna, hwyrach, am dymor, allan o waith, hyd nes y cyflogai hwy gan rywun arall. Fel yna, pan y mae masnach yn mynd," y mae pawb mewn gwaith. ond pan y mae masnach yn isel, y mae llawer allan o waith. Y mae masnach fel y mor, yn bodoli dan ddeddf- au trai a llanw, ac ni all fod y fath beth a gwaith i bawb ar bob adeg. Terfynodd y Cadeirydd trwy bwyso ar i bob etholwr sydd yn caru ei ryddid, ei wlad, a'i gartref, i bleidio masnach rydd a'r Gyllideb, ac i roddi eu pleidlais yn gyn- nar ddydd yr etholiad dros Syr Herbert Ro- berts. Cafwyd datganiad o Cymru Fydd gan Mr. J. Owen Davies, ac ennynodd y canwr frwd- frydeddy gynulleidfa trwy y pennill canlynol Fy anwyl wlad, mae'r dydd gerllaw, daw i ti dy iawnderau, Bloedd Buddugoliacth Budget George" sy'n swnio yn ein clustiau, Y mae'r Arglwyddi'n crynu'n wir, A'u caerfa sydd ar gwympo, Ond saif yn gryf y Mesur Tir, Gan herio'r byd i'w siglo Cymrv'n uii, Ryddf rydwyr, dowch i'r fi wydr, Cymru'n Lill. Cynygiodd y Parch. Thomas Roberts bleid- lais o ymddiriedaeth yn Syr Herbert Roberts, ac yn ystod ei sylwadau rhoddodd ganmoliaeth uchel i'n haelod anrhydeddus fel dyn cydwy- bodol, egwyddorol, fel gweithiwr difefl dros bob achos da, ac fel Cristion. Trwy gefnogi Syr Herbert," meddai, fe fyddwn yn ccfnogi y Gyllideb, a thrwy gefnogi y Gyllideb fe fyddwn yn cynnal i fyny freichiau ein Moses-Mr. As- quith, yn y frwydr hon. Mr. Asquith yw Crom- well y dyddiau hyn." Cefnogwyd y bleidlais gan Mr. S. Glynne Jones, B.A., Colwyn Bay, ac ategwyd gan yr Henadur Robert Roberts, U.H., Llandudno. Rhoddodd y Cadeirydd y bleidlais i'r cyfar-' fod, a chafwyd fod yr oil o blaid. Cafwyd gair ymhellach gan Mr. Elias Owen, Colwyn Bay, a chynygiodd Mr. Henry Lloyd, yn cael ei gefnogi gan Mr. Edwin Davies, ddiolch- garwch i'r Llywydd a'r siaradwyr. Diolchodd y Llywydd am y teimladau caredig a ddatganwyd yn sylwadau y cyfeillion. V

Nodion Llywarch Hen Y rhai ydych yn pellhau y dydd drwg, Ac yn nesau eisteddJe trais; Gorwedd y maent ar welyau ifori, Ac ymestyn ar ei glythau, A bwytta yr wyn o'r praidd. A'r Hot o ganol v cut; Y rhai a ddatganant gyda llais y nabl Dychmygfant iddynt eu hunain offer cerdd, Y rhai a yfant win mewn phiolau, Ac a ymirant a'r olew pennaf. Chwi a adeiladasoch dai o gerrig nadd, Plannasoch winllanoedd hyfryd. Y rhai a drowch farn yn wermod. Ac a adewch gyfiawnder ar y llawr Cas ganddynt a geryddo yn y porth A ffiaidd ganddynt a lefaro yn berffaith, Ond rheded barn tel dyfroedd- A chyfiawnder fel ffrwd gref. Ar ddamwain, wrth droi dail hen lyfr gwych sy'n fy meddiant, syrthiodd fy llygaid ar yr uchod. Darllenais 61 a blaen, a synais ar ar- ucheledd ei farddoniaeth. Hyd y gwn, yn y llyfr hwn y cyhoeddwyd yn Gymraeg ddarnau gyntaf yn y Mesur Diodl. Sonir llawer am Or- onwy a'i emau. Nid yw hyd y nod gywydd y farn arucheled ei syniadau a'r rhai hyn. Am do arall, mewn oes arall, y llefarwyd yr ymadrodd- ion uchod. Ddaed darlun ydynt o amgylchiad- au heddyw. Tybed fod yr hen fardd yn bro- ffwyd ? < Taena'r Ceidwadwyr y chwedl ddiraen fod sedd Meirion mewn perygl. Nid yw'r sibrwd namyn breuddwyd gwrach yn ol ei hewyllys. Er i'r chwarelwyr roddi eu dwylaw yn eu llog- ellau am fynyd fer, codasant fel un gwr i groesawu Mr. Haydn Jones, pan glywsant ei gredo ganddo ef ei hun. Na, ni rydd Meirion deg fywyd ei mheibion yn ysglyfaeth i Arglwyddi a Bragwyr. Bydd mwyafrif Meirion, Arfon, a Mon i Blaid rhyddid a chyfiawnder oddeutu 10,000 rhyng- ddynt. < Beth ddaw o Fon ? Ni chollir Mon eleni. Cadwodd ei thir ym mlynyddoedd Capten Ranevr. Gwr rhadlom caredig oedd y Capten, ond gwleidyddwr salach na gweithwyr cyffredin yr Ynys. Eto, o herwydd ei garedigrwydd i dlodion, gweithwyr, ac amaethwyr, bu agos iddo enill y gamp. Estron i'r Sir yw'r Bargyfreithiwr Roberts. Os collodd Mr. Rice Roberts a Mr. Priestley, pobl gynefin a pharchus ym mhlith pobl Mon, beth ddaw o hono ef ? Nid oes aelod yng Ngogledd Cymru wedi goleuo mwy ar ei ethol- wyr na Mr. E. Jones Griffith. A diau y caiff ei dal, pan ddelo dydd y cyfrif. Ni fu Ceidwadwr erioed yn was-ystafell i Fam Cymru." Gweithiwr egniol yw Syr Herbert Roberts; gweithia ei etholaeth yn fanwl a selog. Ni bydd raid i'w wrth-ymgeisydd gywilyddio o'i safle y mae ei ddull radlon yn ei gymell i sylw'r bobl. A Mr. Arthur Hughes trwy ei etholaeth eth- ola yn bendrist a digalon a wna. Ni fu'r Blaid Doriaidd yn Arfon erioed mor ddiyni a drwg ei golwg. Llawer gonestach fuasai iddynt ei wrthod yn deg, nac eistedd ar y gwrych i wilio ei dynged. Gall fy mod yn camgymeryd, mai yn yr ystafell wisgo y maent, ac y deuant allan yn eu hamser, gan floeddio i'r gad. Cwynai un o'u hareithwyr na feddant bobl fedrant siarad yn Gymraeg. Ym mha le y mae'r doniau fagodd yr Eglwys y brochir cymaint am ei galw'n Eg- lwys Estronol ? Daeth stori dda i'm clustiau heddyw, hanes un o ymgeiswyr Ceidwadol Sir Garnarfon yn profi ei fod yn Gymro-" Yr oedd fy nhad yn Cymro, mam yn Cvmraes, ganwyd fi yn Cymru, a mag- wvd fi ar llaeth buwch Cymreig. Os nad wyf fi'n Cymro, beth wyf." Llefodd y cynulliad bron yn unllais- Llo." Y mae Mr. Vincent yn wr da a chall yw dedfryd Bwrdeisdrefi Arfon am y gwr a gar ddinas-fraint Mr. Lloyd George. Y mae felly, a boed felly. Ond gobeithio fod yn y Bwrdeisdrefi fwy nag un gwr da a chall. Nid rhyfedd fod awyr calonog y Bwrdeisdrefi yn ymfalchio yn rhinweddau eu gwron, cant o'r diwedd ymladd dros waed a chnawd, yn lie gwair a choed fel yn yr amseroedd gynt. Do, fe enillodd Mr. Lloyd George, y Pro Boer." Onid enilla Y Gwir Anrhydeddus David Lloyd George" ? Cofiaf eiriau caled a lefarodd selogion Ceidwadol am dano'r pryd hwnw. Beiddiaf eu cymhell i'w hyngan heddyw. Gocheled y Bwrdeisdrefi ferched canfas. Creir iddynt eu hanwireddau, a heuant hwythau hwy. yn niniweidrwydd eu calonau. Addolant eu plaid. Ni fedr merched yr hela pleidlais gredu fod dim da ond yn eu plaid hwy. Heuir heuad da o ddyfeisiau ar odrau ffyrdd y pleidgeisio. Rhaid i'r Arglwyddi gilio i'w llochesau hyd onid elo'r aflwydd hwn heibio, hyd oni fyddo can- lyniadau'r ystorm wedi setlo eu tynged. Aeth- ant allan yn llu banerog, a llefarodclllu o honynt be than anhygoel. Ond ar y cyfan gwnaethant waith da, wrth waredu eu hunain buont borth a tharian dda i'r Blaid Doriaidd. Bydd colli cad- trawd yr Arglwyddi o faes y frwydr yn golled fawr i'w plaid, ac yn golled ddyddorol i'r blaid arall. Amlwg erbyn hyn, er holl feiau'r Ar- glwyddi, hwy yw campwyr y Blaid Geidwadol. Rhaid i'r man-filwyr cyffredin orffen y frwydr fel y medront. Rhaid i larll Powys weinio ei gledd heb dori pen Mr. Lloyd George, er mor briodol fuasai hyny yn ei olwg. Yn yr ogof encil fe gaiff amser i feddwl am y gwahaniaeth rhwng ein hamser ni ag amser Queen Bess," y mae'n amlwg na wyr y gwahaniaeth o lawer. < Aeth y wreichionen yn oddaeth wrth ei chicio. Soniodd Mr. Lloyd George am fwrw tenantiaid o'u ffermydd yn '68 am bleidleisio yn ol eu cydwybod. Mr. Lloyd Carter i'r adwy i am- ddiffyn ei feistriaid, i wfftio'r syniad, a hawlio engreifftiau. Camgymerodd yn ddirfawr. Gwell fuasai iddo ddioddef yn dawel. Clust hwyJus yng nglyn ac achos drwg yw dust fyddar. Bell- ach treiddiodd swn ei her trwy Gymru, ac ys- grifenir yn ddibrin i godi'r lien oddiar hanes du y bwrw allan." Ni fedr Mr. Carter feio neb am i hanes trais tir feistri'r wlad gael ei ail-godi, ni fedr feio neb ond ef ei hun. Oni wel Mr. Car- ter yn awr fod hanes Sir Aberteifi ei hun vn ddrych o dristawch i edrych trosti ? Ni wna gwyngalchu beddau, ond peri i ddynion feddwl am frychni'r esgyrn o'u mhewn. Cwyd ein cyfeillion y Toriaid fwganod yn llu- oedd, iawnach yn eu golwg yw chwareu bwganod, na gwynebu anhawsterau'r amser. Aeth cawr fwgan Home Rule i'r Iwerddon yn gorach, ni ddaw llwydni i wyneb y gwanaf ei galon, pan ddanghosir ef yn y show." Ym mha le y mae Saint Ulster, gwelais hwynt fel galarwyr taledig yn ochain tynged eu brodvr. Y mae llunio Rhyfel a Germany, yn taro yn well. Pair hwn i'r bobl aflonydd sy'n casau Germany fug- redeg i wisgo eu harfau. Er holl ddifrifoldeb Mr. Balfour, gwamal a chellweirus yw'r bobl. Gwyddant yn dda na ddigwydd rhyfel tra As- quith wrth y llyw. Ond o'r holl ysbrydion nos y dychrynir rhagddynt, y drychiolaeth y llefa Arglwydd Avebury rhagddo yw'r ddifrifolaf. Aeth gwewyr trwy ei ais ef, pan feddyliodd y dichon i'r Llywodraeth hon roddi Home Rule i Gymru. Ymdaweled. Y mae Cymru fechan dlawd yn ddigon diniwed, a boddlon i'w thynged. Pe caffai Home Rule fory, ni wnai gam a neb. Hwyrach y teifl rai o'r rhai sy'n ei marchogaeth, gan eu gorfodi i ddefnyddio eu traed eu hunain an dro. Y mae'r Parch. J. P. Lewis, Llanystumdwy, eto'n fyw, ac yn dal yn selog at ei hen ddull o ym-

1 EVANS' CELEBRATED LLANDUDNO TOFFEE, obtainable from leading confectioners or direct from manufacturer, Mostyn-avemie, Llandudno. Tel. ny. 1107 11

Cyfarfodydd Ysgolion. DOSBARTH CONWY. Cyhaliwyd Cyfarfod Ygol yn Mryn Ebenezer, Glan Conwy, lonawr 2il, dan lywyddiaeth Mr Henry Jones, Deganwy. Yng nghyfarfod y cynrychiolwyr cafwyd trafod- aeth ar Rhif 4ydd o Benderfyniadau Pwyllgor yr Ysgol Sabothol, a chan nad oedd parodrwydd mewn rhai ysgolion i dderbyn y cynllun, pender- fynwyd ffurfio pwyllgor i ystyried holl agweddau y penderfyniad. Ymddiriedwyd y gwaith i'r brodyr canlynol Parch. T. Gwynedd Roberts, Parch. Robert Williams, M.A., Mri Henry Jones, John Edwards, Evan Jones, O. W. Roberts, D. G. Jones a'r Ysgrifennydd. Cadarnhawyd cof- nodion Cyfarfod Ysgol Deganwy a chafwyd sylw ar amryw faterion. Am 10o'r gloch, dechreuwyd drwy gael adrodd- iad o emyn gan Letisia Owen ag adroddiad o'r wers laf yn Llyfr Safon V. gan Nellie Davies arweiniwyd mewn gweddi gan Mr John Edwards. Yna hohvyd y plant yn y 7fed bennod o'r Rhodd Mam" gan Mr G. Williams; yr holi a'r ateb yn dda. Yna cafwyd banes yr ysgol yn y lie yn ol y llyfrau gan yr Archwilwyr (Mri G. Williams a John Edwards). Ategwyd gan yr Arolygwr (Mr H. Williams) a theifynwyd gan Mr John Davies. Prydnawn, adroddwyd emyn gan Master H. Owen, Rose Cottage, a chafwyd adroddiad o'r 7fed wers o ail ran Safon V. gan ddosbarth Miss Hughes, Cilglasau; arweiniwyd mewn gweddi gan Mr D. G. Jones. Yna holwyd y dosbarth canol yn Actau xvii. 16-34 gan y Parch. R. Williams, M.A. Yr oedd atebion y dosbarth yma yn dda—yn cael eu harwain a'u holi drwy faes eang. Tdn gan y plant. Yna holwyd y dosbarth hynaf yn Epistol Cyntaf loan i. gan y Parch. Robert Williams, M.A. Yr oedd yr holi a'r ateb yn fywiog a pharodrwydd ymysg y chwiorydd a'r brodyr i ateb. Diweddwyd drwy weddi gan Mr R. Davies. Hvvyr, am 6, dechreuwyd drwy adrodd emyn gan Master lohn Jones, Ty'nycoed, ag adroddiad gan ddosbarth Mr Robert Hughes, Felin Uchaf, o'r bennod gyntaf o Epistol Cyntaf loan, ton gan y plant, ac arweiniwyd mewn gweddi gan Mr G. Hughes. Yna cafwyd pregeth gan y Parch. Robert Williams, M.A., ar yr Ysgol Sabothol, seiliedig ar Daniel iii. 17, 18. Sylwadau addysg- iadol ac amserol. Amryw gwestiynau yn cael eu gofyn i'r plant yn ystod y bregeth. Yr oedd yr oil o'r emynau a rhanau o'r Ysgrythyr yn cael eu hadrodd allan gan y plant. Yr oedd y canu dan arweiniad Mr John Williams, Central Stores, yn swynol iawn. Mae yma wedd lewyrchus iawn ar yr Ysgol Sabothol dan arolygiaeth Mr. H. Williams, Ty Mawr. Diolchodd y llywydd ar ran y cynrychiolwyr i gyfeillion y lIe am eu der- byniad croesawgar. Diweddwyd cyfarfod ysgol bendithiol drwy weddi gan y llywydd (Mr. H. Jones). DOSBAkTH LLANRWST. Cynhaliwyd Cyfarfod Ysgolion y dosbarth uchod yn Nhrefriw y Sabbath diweddaf, o dan lywydd- iaeth Mr R. E. Thomas. Oherwydd gerwindeb anarferol y tywydd ni chaed cynulliadau lliosog, ac yr oedd llawer o'r cynrychiolwyr yn absennol. Dechreuwyd cyfarfod y boreu trwy i ddosbarth Mrs Evans, Crafnant House, adrodd Dameg y Swper Mawr, ac arweiniwyd mewn gweddi gan Mr Hughes, Carmel. Holwyd y plant yn y ddwy bennod gyntaf o'r Rhodd Mam," ac yn hanes sefvdliad y Pasc gan Mr W. H. Williams, Seion. Rhoddwyd cynghorion buddiol iddynt gan y Parch. R. Rowlands. Can odd y plant amryw donau yn bur swynol o dan arweiniad Mr E. R. Edwards. Aberdeulyn. Terfynwyd trwy weddi gan Mr H. Roberts, Roewen. Yng nghyfarfod yr athrawon cafwyd hanes yr ysgol a phrofiad yr athrawon dan arweiniad Mr T. H Jones, Talybont. Cwynai yr arolygwr I od graddau o ddirywiad wedi cymeryd lie yn yr ysgol. Gwir fod yno lawer o ffyddlondeb yn cael ei ddangos, ond ar y cyfan golwg braidd yn ddigalon oedd ar yr ysgol. Hysbyswyd eu bod yn cymeryd camrau i geisio cael diwygiad. I Rhoddai arolygwr y plant wedd lewyrchus iawn ar y rhan honno o'r ysgol, yr athrawon a'r plant yn ffyddlawn dros ben. Yng nghyfarfod y prydnawn adroddodd Miss Jane E. Jones, Ty'ntwll, ran o'r Diarhebion yn rhagorol iawn, ac arweiniwyd mewn gweddi gan Mr R. G. Williams, Heol Scotland. Holwyd y dosbarth canol oddiar Actau pen. xiii. gan Mr O. Evans Jones, Llanrwst. Yna cafwyd trafod- aeth ddyddorol a buddiol ar y mater Yr ang^en- rheidrwydd am ddwyn gwaith yr Ysgol Sul ymlaen mewn ysptyd crefyddol a defosiynol," gan Mr T, H. Jones, Talybont, a'r Parch. R. Rowlands, Terfynwyd gan Mr W. Jones, Llanrhychwyn. Penodwyd Mr W. H. Williams, Seion, a Mr H. Davies. Talybont yn aelodau o Bwyllgor yr Ysgol Sul perthynol i'r Cyfarfod Misol. Pender- fynwyd cael Cymanfa Ddirwestol i'r plant yn y flwyddyn 1911. Penodwyd Mr O. Evans Jones, Llanrwst, i wneud sylwadau ar gyfrifon y flwyddyn ddiweddaf. Rhoddwyd anogaeth gref ar fod yr holl ysgolion yn paratoi ar gyfer y Gymanfa Bynciol sydd i'w chynnal yn mis Mawrth. Gofynwyd i'r Ysgrifenydd anfon llythyr o gydymdeimlad a'r trysorydd yn ei waeledd. Hefyd pasiwyd pleidlais o gydvmdeimlad a Mr T. H. Jones, Talybont, ar farwolaeth ei chwaer. Cynhelir y cyfarfod nesaf yn Roewen, Mawrth 6ed. Holir y dosbarth hynaf oddiar loan pen. v. gan Mr W. H. Williams y dosbarth dan 2iain, gan y Parch O. G. Williams; y dos- barth dan i6eg yn yr Holwyddoreg," pen vi. gan Mr H. Davies a'r plant yn y Rhodd Mam," pen. ix. gan Mr T. W. Jones, Maenan. Arweinir gyda hanes yr ysgol gan Mr R. Wil- liams, King's Head a siaredir ar y mater, sef Undeb a chydweithrediad yn hantodol i lwydd- iant yr Ysgol SabbothoJ," gan Mr O. Evans Jones, Llanrwst, a Mr Evan Evans, Eglwysbach.

l. 5 T C FIRE, LIFE, ACCIDENT, BURGLARY, &c. ASSETS EXCEED ;EII,000,000. For particulars apply to the Head Office, 1, DALE STREET, LIVERPOOL. Applications for Agencies Nat. Tel. 2x. MARFELL'S IRONMONGERY STORES, ABERGELE ROAD, Corner of Greenfield Road, COLWYN BAY. For the New Enamelled Smokeless and Chimneyless Oil Stoves, from 16/6 upwards (absolutely safe).- A Large Selection of Gasfittings, Fancy Brass and Copper Goods, and Electro Plate, Cutlery and Tools, Suitable for Xmas Presents. Kitchen Ranges, Grates and Slow Combustion Stoves by all the Leading Makers. Plumbing, Gasfitting, Range Set- ting and Repairing by competent workmen. INSPECTION INVITED. ESTIMATES FREE. 68 Mr. G W. CHARN LEY, D.B.O.A. (by Exam.), Founder and Head of the Firm of CHARNLEY & SONS, having Branches at Birmingham, Leicester, Peterborough, Bedford, Lincoln, & Grimsby, is now in attendance daily, and may be consulted personatly at 17, Penrhyn Road, COLWYN BAY ADVICE FREE. Hours, 10 to 12.30, 2.30 to 5.30; Wednesdays iojto 12.30. 87 For best Household and Steam COALS, TRY W. J. HARRIS, COAL MERCHANT, CONWAY. R, B. DAVIES, BILLPOSTER, BELLMAN, & ADVERTISING CONTRACTORj 51, HIGH STREET, 14 BLAENAU FESTINIOG .?-&

I resymu, rhesymegy bendro, yn cael ei ddilyn gan dri neu bedwar o gasgliadau, a'u bys fel rheol yn gyfeiriedig at lcgell y trethd^lwyr—y "more I rat,s." Yn fy myw, ni welaf egwyddor na chy- sondeb yn ei osodiadau. Ymboena'n arswydol rhag codi dimai goch yn y dreth ond ni welais iddo roddi un ochenaid oherwydd fod Ymneill- tuwyr Llanystumdwy yn talu degwm i gynal offeiriad, i gynal gwr sy'n ymladd ei oreu yn erbyn eu rhyddid crefyddol. Ymddeoled Mr. Lewis o'i hunangarwch, a phoened oherwydd ei fod yn byw ar offrymau anewyllysgar, ei fod yn byw ar bobl na fynent gredo ei Eglwys er arian. Wele frawddeg feichiog o gyfeiliornad-" To secure definite religious teaching for her own children, the Church was thus compelled by the State to provide accommodation for the child- ren of the whole parish." Ni orfodwyd yr Eg- lwys i adeiladu cymaint ag un. Adeiladodd lu ar bwrs y trethdalwyr, yn llechwraidd gwnaed y gweithredoedd yn enw Eglwys Lloegr. Oni fu r Parch. J. P. Lewis, pan yn Ficer Conwy, yn ym- ladd hyd at waed, gan lunio pob dyfais er cadw'r Bwrdd Ysgol o'r dref ? I'w plant eu hunain yn wir! Meddylir am Ymlafnio Penmachno," lle'r ymdroellodd y Parch. Ben Jones ym mhob gwynt, nid er cadw definite religious teaching i blant yr Eglwys, ond er cadw Ysgol Eglwys i blant pawb. Wele Esgob Llanelwy unwaith eto yn coinio ffigyrau i amcanion ei areithiau o blaid yr Eg- lwys. Nid oes anhawster a saif o flaen yr Es- gob, pontia'r dyfirynoedd. "a chrea Gymru new- ydd ar amrantiad llygad yn fangre traed i'w osodiadau. Dyma un o'i weledigwethau di- weddaf:—"The population ministered to by the Church in Wales numbers 2,021,473." Yn ol cyfrif 1901 nid yw holl boblogaeth Cymru a Mynwy ond 1,864,696. A chaniatau fod poblog- aeth y wlad yn cynhyddu, ym mha le cafodd yr Esgob y ffigyrau manwl uchod ? Lluniodd hwy, yn ol ei arfer. Pe'r Esgob yn llefaru'r gwirion- edd, rhoddai'r ffigyrau uchod gynulleidfa o 1,314 i bob clerigwr a chiwrad yn y wlad a rhoddai 1,082 o gynulleidfa ym mhob eglwys ac ystafell genhadol yng Nghymru benbaladr. Wele'r Eg- lwys yn honi gweinidogaethu i holl boblogaeth y wlad a chwaneg. Eddyf yr Esgob ym mhellach mai 195,855 yw rhif yr aelodau yn Eglwys Loegr. Felly y mae 1,825,618 o bobl o dan wenidogaeth Eglwys Loegr, ond eto heb fod yn aelodau o honi. Druan o'r Esgob, ni fedd Eg- lwys Loegr ddarpariaeth ar gyfer ond rhyw un ran o bedair o'r boblogaeth. A son am weini- dogaethu i'r holl genedl, er pob enwad o bob llun a lIiw, yn y wlad, y mae un ran o dair o boblog: aeth Cymru yn baganiaid hollol, yn gwrthod pob gweinidogaeth gynygir iddynt. Trueni meddwl fod Esgobion yn cuddio a'u hadenydd lochesau'r fall, a hyny yw hamcanion hunanelwgar eu hunain. Gwr gwreiddiol yw'r Esgob Edwards, llawer rhy wreiddiol i'r oes faterol hon. Ni edwyn ef ei gasgliadau ei hun, a chamgymera ei freuddwyd am ffaith. Yn ol yr Esgob, y mae yn Llanelwy dri Chapel Ymneilltuol," ac fe roddodd Eg- lwvswyr rhyw gyfran at un o honynt, nid oedd yn hollol sicr a roddasant ddim at ychwaneg. Yn onest, ni feddyliais fod Eglwyswyr Llan- elwy yn lot mor grintachlyd. Gwybydded yr Esgob fod yr Eglwyswyr yn helpio Ilawer ar yr Ymneilltuwyr, a chant yr help yn ol gyda llog gan yr Ymneilltuwyr pan ddelo eu tro hwythau. Chwilied yr Esgob faint o Ymneilltuwyr sy'n talu degwm i'w bedair mil cyflog ef. A faint drwy ei Esgobaeth sy'n talu i £36,000 degwm ei Esgobaeth. Gwedi deallo hyn, yna edliwied gyfranu at adeiladu un Capel Ym- neilltuol." Nid ydym yn cwyno am ddarfod iddi warafun ei rodd fechan. Oherwydd cwyna'r wlad dalu'r fath filoedd o ddegwm i freinio un enwad crefyddol. Cynhalied pawb ei enwad ei hun, oddi-gerth na hoffo roddi heb or fod, yn ewyllysgar. rodd i'w gymydog. Son am to appropriate to better use Diolch iddo am y wialen. Oni fyddai £500 yn llawn ddigon o gyflog i Esgob Llanelwy'"? Felly ceid ^3,500 i amcanion gwell. Byddai'r swm hwn yn ddigon i godi eglwys newydd yn rhyw'e yn yr Esgob- aeth bob blwyddyn. Boneddwr yw Esgob Ban- gor yn byw yn un o balasar. mwya; Glan y Fenai, eto ca bedair mil vn flynyddol o arian y wlad Doethach tewi am y better use