The North Wales Weekly News

Nodion Llywarch Hen Bu Cyfarfod Miaol Arfon yn chwilio i sefyllfa iechyd yr Y sgol Sul, o achos fod ton fechan o leihad yn rhif ei deiliad. Cyfeiriwyd at lawer o achosion, yn benaf chwareuom, cyfnewidiad ym marn y wlad am athiawiaetihiau ac ordinbad- au crefydd. Pell wyf 00 gyduno ar y pethau hyn. ■Njid yw'r ymweithiad meddyliol ond lleol ac ar- wynebol. Nid ym myj, eisn pobl ieuaingc o achos augïhred na chwareu y mae'r gwrthweith- iad. 11 yd y mae fy mhrofiad i 0 ffeithiau ym myned, y mae ein hysgoliom yn lkwn o blanit a phobl ieuaingc ymroddgar. Diogi a difrawder yw'r pcnif glefyd, a'r dosbarth sy'n dioddef dano yno yn drwilll yw'r dosbarth c,an-oil-pobl cym- dogaeth yr haner cant. Y mae'r bacbgem ieu- arngc pump ar hugain yn dysgu plant yr haner eanlt, a'r haruer cant ei hun gartref yn ei wely ym ymlyfu gen a diogi. Cam diachos ar bobl .ieuaingc yw son am chwareuon, a thrwy hyny awgrymu mai hwy sy'n esgeluiso. N,a, nid yw'r Ysgol Sul wedii gorffen ei gwaith. Y mae'n rhan rhy banfodolo fywyd Cymru. Ac ni wiiaeth erioed ragorach gwaith yn ein gwlad nag yn bresenol—yn neilltuol ym mhlith y Method- istiaid. < < Rihyw dipyID yn groes ymgroes yw hi rhwng yr Athro. W. Lewis Jones, M.A., Bngor, a Mr. E. Owen, Llundain, yng nghylch dawn fardd- onol Silffre o Fynwy. Efe, medd yr Athro, a wnaeth fan ffeithiau hanes Arthur yn fynydd- oedd rhamantu,s-cartref hud a lledrith. A chariodd yr awelon a litbrasant dros y bryndau hyny arogl eu grug i bob man. Os nad Silffre a lusgodd Arthur a'i ycbydig hanes o Ystrad Cilwyd i Dde Cymru, fe'i gwnaed gan rywun. Do, fe wnaeth rhywun yr orchesrt y sonia Athro am dani. Bu Arthur yn eulun da i'r gienedl am ganrifoedd. A rhaid i nd with eujluinod rbamant a hud, hud ant genedl i godd. Byddaf yn hoffi breuiddwydio'n effro am Arthur yn Yrnys Afallon, yng nghanol y Tylwyth Teg. A gwelais ei gysgod yn Nhom Ellis a'i gleddyf perlog, a chlywir swn ei draed yng nghannrau rhad heddyw. Pwy bynag greodd Arthur a Dewi, gwnaeth eu pechodau lawer o les i hen genedl y Cymry. it Sdibryddr fod Mr. D. Jenfcins, Mu's. Bac., yn priodi rhanau o lslwyn 11 a cherddoriaefth. Yn wir efe yw'r gwr i'r gwaith. Nodiwedd ei gerdd- oriaeth yw nerth tararwaddd yr" Ystorm," yn hytrach na llyfnder su awel yn ei nhatur oreu. Gall awdwr Gwyr Phiwistia" a'r Rhyfel Farch roddi dwyilaw ei dalent braff ar war y < £ Stoiro,m a'i dal yng ngherbyd can. Oendir clod Islwym fel ein bardd, bardd y beirdd. Bellaeh ceir cyfleu i ganu ed waith, a ohroesaw iddo i fyd can ei geoedL 0 am gasgliad eto o'i ddarnau goreu, yn lie ein bod dan orfod i dramwyo cyfandiiroedd niwlog a difarddoniaeth ambell dro i chwiliio am ei berlau. Fe ganodd Iislwyn (gani anfarwol, o.nd canodd hefyd rydd- iaeth gyffredin ei hamcan a'i hysbryd. < < The Age of Owain Gwynedd sydd gyfrol newyddgrai ar Hanes Cymru, o waith yr Athro Paul Bar bier, a mab yr Athro Paul Barbier, o Goleg Caerdvdd. Brython o. wlad rLlydaw yw'r gwr hwn, a'i enw Eisteddfodol yw Emil Ddu 00 Lydaw." Darltenasom y llyfr yn awchus, gan go no mai estron a char yn yr -an gwr a draethai ein hanes ac a fedrndadiad ein bywyd gynt. Yr oedd oes Owailn Gwynedd yn awlr anterth diylanwad y Norman ar fywyd Cymru. Er fod anibynaeth y mynyddoedd yn ymferwi yn natur frwd y Cymro, cariodd pawb eu dylanwad amom yn ei dro. Daeth y Norman, gorcbfyg- odd y Sais a'i gledd, a chedsiodd lethu'r CymTo a'i ddylanwad. Gosododd ei farwniaid ysibei1- gar fel gwilwjir y goror, o'r Hafreni Gaer. Lildthirodd rhai ohonynt i berfedd y De, a llecb- asant fel Iladron rhwng bryniau Gwent a Mor- ganwg. Gadawodd y Norman, fel y Rhufeinwr, ei ol bytthol ar fywyd Cymru. Rboddasant ddrnll newydd i'r rbyfeloedd, iaith a chyfreithiau niewydd i'r llysoedd barn. Codwyd Castel1 i'r m-ilwr a Miynacblog i'r Sant. Clywyd enwau newydd ar yr aelwyd, y William, Robert, a Richard ac y maent yn aros. yn ein gwlad o hyd. Aeth Rawer hen enw tlws ar wlad a char- tref yn ddieithr, ei ffurf i iaith Gwyllt Walia. Aeth y Garthfawr" yn "Goárlhmor," Llan- fawr" yn "Llannor," a Maeliawr yn "Mlaeilor," < « Oes y Tr-. Ched vm" oedd yr oes bono Owain Gwynedd ac Owain Cyfedliog yn y Gog- liedd a Rhys yn y De. No fu Cymru erioed yn deyrnas, ac ni fu iddi erioed frenin. Te,uluoedd urddasol a thywysogion ucbelfri oedd delfryd uwchaf em hen wladftrriaeth. A feddyliodd Rhys ap Tew-dwr a Gruffudd,ap C'ynan am un wlad- wrdaeth ? Ynte eu goreu oedd Ulno yng nghyd i gadw etu tdriogaetbau rihag gelyn a'u bygyth- dau eu deuoedd. Er cryfdelr Owen Gwynedd, oes y man-ryfeloedid oedd ei oes. Galwai Com y Gad yn barhaus i ymlid ymaith y Barwniaid Normanaidd, neu i ddaroistwng eu brodyr eu hunain yrug ngwahanol gonglau'r wlad. Can- molir ein tadau yn groyw gan yr awdwr, ac y mae'r hanes fel ei hadroddir YiD. gydnaws a'r gan. Er fod gwyneb yr banes yn ddigon teg, a brwydr ar ol brwydr yn troi o'u plaid. Ni Iwyddodd ein tadau erioed i fwrw ymaith iau'r I" gelyndon ynl lilwyr. Nci. bu hyny erioed yn rhan o'u -hamcan,. Gwthioi'r gelyn o'r wlad a chael lilonydd yn y wlad i wgu ar eu gilydd oedd amcan eithaf yr hem Gjmiiry gwladgar. Nd fedd- ent adnoddau na'r meddwl o ynalid y gelyn yn ed wlad ei hum, a'i oirfodd i gymyn.u coed a chario' dwir yn eu gwasanaeth. Prin v cyd- lutawn a'r awdwr yn ei boll ganmoliaeth, a'r wedd yr esgusoda'r man-ryfeloedd. Ein barn yw, mai Llewelyn Fawr yn unig a syniodd yn glir am un deyrnas gyfansoddiadol, ac ynddo ef y gwelodd y genedl ei brefnin, os gwelodd freniin or eiddi ei bun yn rhyw le hefyd. Egyr yr awdwr gil y drws i ystafell ddirgel banes crerfydd y wlad-hane,s ei chrefydd mewn adeg bwyaig. Hon oedd adeg adl brawf hen. Eglwys y Cymry. O'r blaen bu'n sefyll yn erbyn dylaniwaxi uniongyrchol y Pab. Yn awr, y mae Eglwys Loegr a'i dylanwad Norrmanaidd a gwladol yn estyn ei haden trosti. Eglwys Bab- aidd oedd Eglwys. Loegr ac, Eglwys Babaidd oedd Eglwys y Cymry, gyda'r gwabaniaeth fod run yn drefnuis o dan reolaeth Aircheisgobion a'r Hall yn bedair Esgobaeith anabynol, ac i bob Eisgob ei lwybr ei hun at ei ben. Yr oedd un yn byrwyddo'r dylanwad Normanaidd,, a'r Hall yn gefn a coolon y bywyd Cymreig. Deuai Di- wygiad Pabaidd, os priodol ei alw feilly, yn don dJros y gwledydd. Parchai dyniom ga.nonalu'r Piab fel deddfau Duw, a grwasgai'r g}rffesgell en- cydwybodau. D'aeth. y mynachod a chrefydd yn ei gwedd newydd yn gadwynau am y bobl. Hbn oedd adeg sefydlu'r Mynacblogydd^—sefydliadam hollol newydd i Gyrraru a'i oh.refydd. Daetihant i fewn ar war y doo Normanaidd, ac yn araf deg, er croes. a chiraith, cawsant groesaw yn y wlad newydd. Un call yn ei genhedliaedh oedd y Norman. Ceisiodd dafLu. cysgod crefydd iLloegr dros Gymru, a chodi cydwybodau'r bobl yn erbyn eu gwladgarwch. Sry;nilai'n hen gall fod unffurfiaeth grefyddol yn haner y ffordd i undeb gwlladwriaethoil, hen anhwyldeb math o wliedydwyr ym mhob oes. Lliursgodd yr awdur- dtod i Gaergaint, oddi ar dywysogdon Cymru ,a nhiaid oedd bellaeh gysanu Haw Nonn-an er cael hawl a braint yn yr Eglwys Gymreig. Yn awr a raid ymoSltwng unwaith eto. Cymro diniwed y oedd Esgob Bangor, a digiodd dywysogion Gwynedd am ohonoi gydnabod awdurdod Lloegr ar ddydd ei gysegriad. Normian oedd Esgob 'Ijlanel'wy, a dewisodd yn well y Llysoedd Nor- manaidd na bugedldoi defaid n,a wrandawant ar ei lais ym Mhówys Gymreig a rhyfelgar ei thy- wydd. Yr oedd hanes yr acboe yn y Die yn holMl wahanol. Ymladdai Esgoibion y De ochr yn ochr a'r tywysogion; un am anibyniaeth grefyddol a'r llall am anibyniaeth wLadol. Pa fodd bynag, collodd Cymru ei hanibyniaeth grefyddol yn. ddiymdrod. Er i'r tywysogion godi mjinachlogydd er diogelwch en henedddau, aeth y gagendor mor fa,wr rhwng gwlad ag Eglwys, fel y synad'ir oesau i Owain Gwynedd gael ei gladdu yn Eglwys Gadedriol Bangor. < < Seren dddsigleiriaf amser Owain Gwynedd oedd ein lien a'n can. Dywed yr awdwr fod yn y wlad ganorion ar lais a thelyn. Dichon fod. Gwyddom am Iu o feirdd. Wele dd-echtoux cynheuaf toreithiog a gawsom yn y canrifoedd diiweddarach. Ym mhlith y beirdd yr oedd Crwalichmai, Hywel ap Owain Gwynedd, Owain iCyfeiliog, Sedsyll Bryffwrch, Cynddelw Brydydd Mawr, Daniel ap Llosgwrn, a Gwjnifardd Bry- oheindog. CaniaT-wein,ia yr awdwr ei ddarllen- wyr wrth ysgrifenu am y beirdd hyn, fel pe byddiai'r oil gywydau o'r eiddynt sydd ar gael yn gyhoeddeddg yn y Myfyriau." Gwynedd a Phowys oedd gwlad y beirdd, a'r De yn wlad yr haneswyr. Yn yr oes hon yn gymitaf yy ysgrif- emwyd "PlÐdlair Caingc y Mabdnogi." C'hwedl gain o bediair penod glywodd rhyw rai yng nghysgodion Gy¡tli:au'r Gwyddelod yng Ngiwynedd neu yn Nyfed oedd hon. Ysgrifen- wyd hi yn ei hamser, cyn i'r Mynach o Fynwy ei dihvyno o hanes Miarchogion Arthur. Ym mhlith y gwyr lien yr oedd Seifhe o Fynwy, yr mn roddodd goron anfarwoldeb ar ben Arthur. Cododd ei lwch meglis i'r awelon ac aeth son am Arthur yn cysgu yn Ynys Afallon fel swyn trwy r.amantau'r byd. Gwr arall yn yr amser hwn oedd iGaradog a Lancarfau, awdwr y Cromicl. A thybir mai',r adeg hon yr ysgrii- enwyd "Lilyfr Llandaf," Llyfr Du Caer- fyrddin," a chofnodiiad o t: Gyfreithiau Hywel Dda." Rhaid i bob banes Lien Cymru ymestyn i oes Owain Gwynedd. A rhaid i bob ymchwil gydmarol o'r iaith a'i nhodweddion gyraedd i'r un amiser ac ym mhelilach. Cyn hyn yr offeir- iaid a'r beirdd oedd athrawon y wlad. Gyda'r Norman diaeth dosbarth arall, y mynachod, dos- barth na hoffid gan yr offeiriaijd, end a gaseid yn agored gan y beirdd. Eto gwnaeth y myn- achod eu rhan yn rhagorol i gadw a chyfoeithogd banes a lien Cymru.

Y Golofn Feirniadol. CYLCHWYL LENYDDOL A CHERDD- OROL, ENGEDI, COLWYN BAY. TRAETHAWD-" PERTHYNAS YR EGLWYS A MATERION CYMDEITHASOL." Daeth pump o gyfansoddiadau i law yn dwyn yr enwau Un yn byw mewn gobaith," Haner Nos," Brysiog," Amos," a Vivian." Gellir dyweyd ar y dechreu fod y gystadleuaeth hon yn un o radd dda. Dylasai mwy o nifer gystadlu mae yn ddiau, o fewn cylch v Cvfarfod Ysgolion. Ond gallaf sicrhau yr ymgeiswyr hyn na raid i'r un ohonynt gywilyddio yn yr ymdrechfa. Y mae yr ymdrech yn hardd a theg; a buasai yn dda gan y beirniad pe buasai yn gallu rhoddi gwobr i bob un; ond perthyn;i Dy yr Arglwyddi y mae, ac nid oes ganddo awdurdod ar y pwrs. Un yn byw mewn gobaitlt.Nis gwn pa fath obaith yw hwn, os am wobr faterol, rhaid ei siomi y tro yma, ond os am fod yn lienor, yn alluog i gyfansoddi yn yr iaith Gymraeg, dy- munwn o galon ei gefnogi. Y mae yn amlwg ei fod wedi gwneud ei oreu, a phe na bvddai ond hyny yn unig, haedda glod ond gellir dyweyd ychwaneg fod y syniadau ar y cyfan yn briodol. Eto nid yw yn trin y pwnc yn ddigon ymarferol a llawn. Ymfoddlona ar yr hyn a eilw y Sais yn platitudes; sef dywediadau digon doeth, ond rhy gyffredin. Tra gwallus yw yr iaith, nid yw yr awdwr wedi meistroli llithriadau prydferth y Gymraeg, o'r cydseiniaid celyd i'r rhai meddal yng nghanol y frawddeg pan yn dilyn llafariaid. Ceir esampl yn nechreu y traethawd, dywed am y chwyldroad presennol, nodweddir ef gan yr unrhyw brwdfrydedd," yn lie yr unrhyw frwd- frydedd." Sylwer fod y llythyren b yma yn sefyll am gydsain galed, oblegyd y prif-air yw brwdfrydedd," yna yng nghanol brawddeg pan yn dilyn llafariaid, llithra yn esmwyth i'r f." ond pan yn dilyn cydseiniad ceidw ei lie a'i sain ei hun, megis, llawn brwdfrydedd." Ceir yn y traethawd rai brawddegau afluniaidd y byddai yn hawdd eu gwella, a chan fod yr awdwr yn byw mewn gobaith anogwn ef ar bob cyfrif i efrydu gramadeg yr iaith Gymraeg, er mwyn dyfod yn alluog i'w hysgrifennu yn gywir cain a choeth. Haner Nos.—Wele un eto o'r un dosbarth a'r ymgeisydd blaenorol a gellir cymwyso yr un sylwadau at y cyfansoddiad hwn a'r eiddo yntau. tra y mae y syniadau yn briodol, ac ambell fraw- ddeg gref a da yn nghorff y traethawd, y mae y sillebiaith yn wallus, yn enwedig mewn geiriau ¡ bychain, megis, mau yn lie mae," a rhoddir i'w lie dylai yw fod, a phethau cyffelyb i'r rhai a anurddant y cyfansoddiad. Gyda mwy o sylw a dyfalwch i wisgo ei feddyliau mewn iaith gywir, deuai Haner nos" yn fuan yn Haner dydd," Perthyna y tri cyfansoddiad nesaf i ddosbarth uwch o ran tilyngdod llenyddol. Hawdd yw canfod fod eu hawdwyr yn ysgrifenwyr profiadol; eto nid ydys i feddwl fod eu cyfansoddiadau yn ddifrychau ond y maey brychau yn llai esgusodol ac yn fwy o firwyth esgeulusdra o bosibl, nac anwybodaeth. Brysiog.-Traethawd byr, tra awgrymiadol, a cheir ynddo ambell frawddegfarddonol, ac ambell gyfeiriad a arddengys gydnabyddiaeth a llenydd- iaeth yr iaith Seisnig, os nad a rhai ieithoedd eraill hefyd. Eto gollynga Brysiog o'i ddwy- law ami i frawddeg lied glogyrnog, megis hon a'r cyffelyb: "Mae yr Eglwys wed ibod am lawer o amser wedi colli yr amcan mawr y bwriadwyd iddi wneud yn y (byd)." Nid yw yn briodol son am "wneyd amcan," eithr cyrhaedd amcan." Rhaid addef fod graddau o ol brys i'w ael yng ngwaith yr awdwr hwn yn gystal ag yn ei enw, am hyny cofied Brysiog mai ystyr brys mewn cystadleuaeth ydyw bod ar ol; rhaid cymeryd hamdden i gyrhaedd y gamp. Eto traethawd da yw y traethawd hwn a gyda mwy o hamdden o bosibl y buasai yr awdwr yn teilyngu y wobr. Amos.—Dyma draethawd llafurfawr a thra rhagorol. Gresyn fod Amos wedi cyfyngu ei hun i un agwedd neillduol ar .< Faterion Cym- deithasol," sef yr hyn a elwir yn Sosaliaeth neu Gymdeithasiaeth. Arweiniwyd rhai eraill ar gyfeiliorn yn y cyfeiriad hwn ond nid i'r un graddau ag Amos." Dylid cofio fod Ilawer o agweddau ar Faterion Cymdeithasol heblaw yr hyn a elwir yn Gymdeithasiaeth. Yma goddefer i mi roddi cyngor cyfIredinol i ymgeiswyr mewn cystadleuaeth. Yn gyntaf oil, eisteddwch i lawr ac astudiwch y penawd neu y teitl. Mynwch ei ddeall yn drwyadl cyn rhoddi pin ar bapur. Arbeda hyn lawer o gamgymeriadau. Pe buasai "Amos" wedi gwneyd hyn, ni buasai wedi syrthio i'r amryfusedd o gamgymeryd ei destyn. Ar wahan oddiwrth hyn medda y cyfansoddiad hwn ragoriaethau uchel, eto y mae yn bell o fod yn ddiwallau. Cam gyfieitha rai geiriau Seisnig, er esampl am anarchy rhydd y gair terfysg" yn lIe aflywodraeth; trachefn dyry y gair cynil" am economic, yn lie" trefnidiol." Gwallau bychain mae'n wir ydyw y rhai hyn; ond meflau ydynt er hynny, mewn cyfansoddiad celfydd a da. Eto synwn yn fwy ganfod gwallau bycham mewn gramadeg, megis rhoddi y ferf, "mae" He dylasai y cysylltair "mai" gael ei roddi fel yn y frawddeg a ganlyn, Credwn mai cariad ac nid trais sydd i'w goncro." "Mai" ddylasai fod yn y frawddeg yna, ac nid "mae." Er hyn oil, haedda "Amos" ganmoliaeth uchel am gyfansoddiad glan, trefnus, a thra chyflawn, ar y llinell neilltuol a ddilynir ganddo yn ei draethawd. Vivian.- Traethawd ymarferol, cyflawn, a thra rhagorol yw eiddo Vivian. Cymer olwg eangach a chywirach ar ei destyn na'r un o'i chydymgeiswyr. Nid arddengys gymaint o allu meddyliol a rhai o honynt: ond llawer mwy o graffder i ganfod gwahanol agweddau y mater o dan sylw. Y mae ei Chymraeg ar y cyfan yn gref a chywir. Nid yw ei brawddegau bob amser yn gyflawn a pherffaith; megys yr ymholiad: Beth dylai fod perthynas yr Eglwys a lywodraeth- iaid lleol ?" Buasai yn well rhoddi Pa beth a ddylai," &c. Y mae y sillebiaeth ar y cyfan yn gywir. Hwvrach mai y gwyn benaf yn erbyn y traethawd hwn ydyw fod rhai rhanau o hono vn rhy boliticaidd, ac yn ymosod yn rhy drwm ar yr hen Fam Eglwys, sef yr Eglwys Sefydledig; oherwydd nad yw yn yrnuno a'r Ymneillduwyr, mewn materion cymdeithasol. Dylasai Vivian" gydnabod fod yr Eglwys Sefydledig yn talu sylw 10 mawr yn y blynyddoedd hyn i faterion cym- deithasol a bod yr Eglwysi Rhyddion mewn perygl o gael eu taflu i'r cysgod ganddi yn hyn o beth. Ond nid af i ddadleu dim ar y pwnc, oblegid amlwg yw fod "Vivian" yn wrth- wynebydd peryglus ar y pwnc hwn gan hynny yr wyf am ddod i amodau heddwch a hi mor fuan ag y gallaf trwy ddatgan ar air a chydwybod, fod y traethawd hwn yn llawn deilyngu y wobr. OWEN EVANS.

CYLCHWYL LENYDDOL SALEM, PENMAENMAWR, Y TRAETIHlAJWD," YR YSGOL SABOT H- OL A'I GWAITH. '11. Daeth .uinarddeg o draethodau i law,—yr oil gyda'u gilydd yn gwneud yn agos i ddaiu cant 01 dudalennaju. Srwm yr hyn oecid wedi ei ysgrif- ennu dynnodd fy sylw gyntaf; ond yn. awr, ar oil dar.Hen y cyfan, nid y sym sydd yn fy synrau, ond ei ansawddi. Wyth swllt yw y wobr, ond ar air a chydwybod,- gallaiswo. raninu wyth bunt rhyngddynt hieib wrido. yn dipyn o gysUir i mi, fel beirniad, gofio fod pob un o,'r ymgeis- wyr wedi ei wobrwyo yn helaethach na hynny yn ei waith. M.ae y cyfamisoddiadau yn disgyn i ddau ddosbarth. Yn yr ail ddosbarth mae eiddo Ruth," Disgybl," a Mab y Nos." Mae gan Ruth draethawd pur dda, ond mewn cystadleuaeth fel hon, nid yw yn ddigon .llawn a chymhesur; mae yn lied lan a difrych- au o. rafn, iaith. Nis gellir dweyd hyn am eiddo Diagybl a "MiaJb y Nos." Tipyn yn anaedd- fed a digynillun yw yr eiddynt hwy, ac y mae cryn lawer o frychau yn yr iaith a'r sillebiaeth. Cymer af y gweddill, y rhai sydd yn ffurfio y dos- Ibarth cypntaf, bob yn uq,-ond nid wyf yn eu cymaryd yn ol trefn eu teilyngdod. "Uin Hoff o Honi."Dyry yr ymgeisydd hwn ile belaeth i'r Ysgol. Sul yn hanesyddol. Mae ganddo ddigon o fater, a hwmnw wedi ei gyfleu yn dda. Mae yr iaith yn lan, and yr arddull yn tueddu i fod yn rhy rydd neiu rwydd. Bmasiai ychwanag o restraint yn ychwanegu. at werth y cyfansoddiad. Ond y maie yn gyfansoddiad da iawin fel y mae. Un yn Caru ei Liles."—Cyfansoddiad da, ac i'r pwynt, yr ysgrifen yn ddestlus, a'r iaith yn raemus,—.ond yn unig fod ynddi lawer o fan frychau,, megys llafariaid yn nechireu geiriau heb eucyfnewid yn briodol. M'ae bynny yn anurddo tipyn ar y gwaith wrth ei ddarllen. "Amor."—Traethawd campus. Mae cyffyrdd- iad y lienor diamheuol ar y gwaith hwn drwyddo. Hawdd ialwn fyddai ymhelaethu ar ei ragoriaethau, mae y rheiny yn lliosog ac amlwg. Rhoddodd ei ddarllen bleser digymysg i mi. "Mona;rddydid.Dyma'r traethawd meithaf yn y gystadleuaeth,—46 o. dudalennau, ac y mae anSlalwdd y gwaith yn rhagorol iawn. Mae wedi ei gynllumio yn fanwil,—o bosibl, yn rhy ffu-rfiol. Mae ynddo. raniadau yn cyfateb i chwech a ben- nodaui bychain,-o,nd yr oil wedi ei weithio alilan yn dda iawn. Ei fai mwyaf yw fod yr ardduJ yn hytrach yn, drom ei cherddediad. Mae yn dda, ac yn dda iawn.,—o.nd nid oes ynddi y cyfaredd bwnnw sydd yn dweyd Melu.s moes mwy." Ond mae y cyfansodilad yn un rhag- orol. "Sigma.Y,r iaith yn lan a difrychau, ond y cyfansoddiad wedi ei o.sod wrth ei gilydd dipyn yn l'lac. Nid yw yr awdwr wedi rhoddi ei oreu ymhob adran o hono.. Oyfamsoddiad. da, er hynny. Sclodyn o'r Ysgol."—'Cyfansoddiad yn dango.s llawer o. fedr ac o feddylgarwch. Nid yw yr arddiul1 yn cael ei chadw i fJlnlY yn gyf- artal dirwyddo.,—cyll ei graen ar adegau. Traeth- awd da iawin. Dymia'r Salaf.Na, nid dyma'r salaf, ond nid yw, ychwaith, yn OTeU,. Mae yn draethawd da iarwn, er hynny, a'r ymdriniaeth yn feistrol- gar. Mae ei arddiull yntau yn amrywio cryn lawer, ond gall deimlo. yn falch o'r gwaith mae wedi wmeud aa-no. Ymhilith yr wyth cyfansoddiad sydd yn y dos- barth cyn.taf y goreu, yn fy marn i, yw eiddo Amor," ac ni raid i neb o'r ymgeiswyr eraill gywilyddio bod yn ail iddo.. Mae yn draethawd gwirioneddol dda, yn anrhydedd i'r sawl a'i hys- g,rifen,no:d,d, ac yn. anrhydedd i'n cyfarfod sydd wedi bod yn foddion i'w gynyrcbu. Gwobrwyer Amor, R. DEWI WILLIAMS. TRAETHAWD, .HUMAN-D.DIWYLLIANT." Tri chyfamsoddiad ddaeth i law, sef eiddo. Ivor," Hedegog ar Frys," ac Un yn Caru Diwyllio." IHedeg<),g ar Frys."—Mae tipyn o 61 brys, ar y cyfansoddiad. hwn,—llawer o fan frychau mewn iaith a sillebiaeth. Mae y matsr yn lied dda, ond gallasai roddi mwy o rae-n, ar ei waith. Ivoir.Byr yw traethawd Ifor,d mae ynddo lawer o. bethau da. Credaf mai lied ieualilc fel traethodwr ydyw,-ooo daw y ddawn wrth ei harfer. Mae ei gyfansoddiad fel ag y ma,e yn dda, a gall fod yn falch o. honno. Un yn Caru Diwyllio."—Dyma'r cyfansodd- iad llawnaf a glanaf yn y gystadleuaeth hon, a llwyr deilynga y wobr. Gwobrwyer Un yn Caru Diwyllio. R. DEWI WILLIAMS.

Nodion o'r Junction. Fel mae'n hysbys i'r cylch yn gyffredinol, mae Anibyniwyr yr ardal yn cynnal Eisteddfod Ddydd Gwener y Groglith ers rhai blynyddau bellaeh. Hrwg gennyf glywed fod Eglwys Wes- leyaid Preswylfa yn bwriadn cyrihal "Test iConceirt" ychydig amseir cyn yx Eisteddfod.. Byddant drwy hynny yn drygu, llwyddiant yr Eisted.dfod. Mae llawer o siarad ac ysgrifennu wedi bod yn ddiweddar ar "Undeb a brawd- garweh crefyddol ytr einwadiau YmneriJilituol" yma, ond os gweitbrediadau fel hyn sydd yn bodoli yn ein mysg goreu po gyntaf y torir y cysylltiad. Dywedir wrthyf nad oedd eglwys Preswylfa yn utnifrydoil ar y mater, ond mae gwaiith ychydig o ber.sonau oedd hyn. Gresyn na fuaseint yn fwy ystyrdol a phwyllog cyn symiu.d yrnlaen gyda mater mor bwysig.-Nos Wener diweddaf, yn Ysgoildy newydd yn C'yng- hor, cynhialiwyd cyngherdd amrywiaetm gan feohigyin a genethod yr ysgol, pa rai a wnaethant eu gwaith yn ganmoladwy iawn. Llanwyd yr adeilad hyd yr ymylon, fel y bu orfod i lawer- oedd aros aHan. Mael goruohrwilwyr yx ysgol yn bwriadu cynnal cJlngherdd eto heno (nos Tau), fel y ca y rhai na chawsanit y frainit o glywed y plant gyfle arall. yn ddiameu dyma y cyngherdd goreu a fu yn ein hardal gan blant. M,ae yn glod ac anrhydedd mawr i'r ysgol-feistr, Mr. D. L. Mbrris, a'.i gynorthwywyr am eu llafuir enfawr. Y cadeirydd apwyntiedig oedd Dr. Prichard, cyn-Faer C'oinwy, ond nis gallodd fod yn bresennol oherwydd afiechyd. C'ymerwyd ei le gan Mr. Ralph Fisher, yr hwn a wnaeth ei waith i foddlonrwydd pawb. Y cyfeilyddion oeddynt Misses Pritchard, Powell, a Hughes.— UNDEBWR.

l^cUMS^roUGHzl K 'Cured ay son of a dreadful Cough.' J A Mrs. JOHNSTON, Belleek, Fermanagh. Jm I HAYMAN'S I I BALSAM 1 W OF HOREHOUND. tfr RD t 'Nothing like it for a cold." Mr. W.HIRD,Norwich. 3 p C L f STOPS COLD. <j

Colwyn Bay and the King's Forces. THE LACK OF OFFICERS. PATRIOTIC 'MOVEMENT STARTED. In consequence of the Colwyn Bay or G Company of the Teirriitorials being considerably below strength, a meeting was held in the 'Council Chamber, Colwyn Bay on Thursday, to consider the question of forming a Committee to .remedy the existing state of affairs. The meetting was convened by County Coun- cillofr J. M. Porter, member of the Denbigh.shire Territorial Association, at the request oi Colonel Meiiry Howard. The attendance included County Councillor J. M. Porter, Councillors D. 0. Williams, Joseph Dickon, Hugh Hughes, T. H. Morgan, John WjiUdams, and 01. Bemard Lowe; the Rev. Thomas Parry, J.P., Major F. A. Dew, Surgeon Major Mariette, .and Messrs. R. W. Jachson, J. Berth Jones, J.P., Pryce Williams, and Fred- erick Schiele. On the proposition of Mr. T. H. Morgan, seconded by .Mir. Lowe, Mr. D. O. Williams was voted to the chair. Mr. J. M. Porter, in explaining the object of the meeting, said he received on January 29th a letter from Calomel Howard stating that the Flintshire Territorial Association were anxious to bring their companies up to established strength. At present they stood at: Present Established Strength. Strength. Mold, "A" Co- 51 120 Hawarden. B" Co. 105 169 Rhyl, "C" Co 90 120 Holywell. D" Co. so II2 Flint, E" Co 64 120 Caergwrle F Co. 68 120 Colwyn Bay, G Co 57 120 Connah's Quay, H Co. 94 120 579* 1001 Others have since joined. It was propoised to form in each of the fore- going districts a strong Committee of influential people, to include ladies if necessary, to interest the youths in national defence, with a view to their enrolment in the Territorial Force. The Committee would seek to secure the co-op oration of employers of labour, and in other ways en- deavour to bring the Company up to. full strength. In all 423 men were required. THE INECESSTTY FOR A DRILL HALIL. Mr. Porter said that no doubt those present would wonder why Colwyn Bay formed part of the Flintshire Association, but lie believed the arrangement was made for the sake of conveni- ence of gro-uping. One of the first objects of the local Committee would be to erect a Drill Hall. Letters of apology had been received trom Mr. Ralph Tomliimson, who wrote a letter full of ilc humour, but strictly to the point, and expressed his sympathy with the Territorial scheme; from Mr. William Jones, N.P. Bank, who stated that his firm were offering inducements in the way of extra holidays to their employees so that they might join, and one at the local branch did so that evening; aind from Mr. Francis Nunn, whose recital of the number of his employees who. were efficient warriors drew from Mr. Porter the observation that Mr. Nunn's office, at any rate, was well guarded. (Laughter.) Mr. Porter said that no doubt all present had read in the newspapers what was being done in London and other parts of the country to push forward the Territorial scheme, and he thought C'clwyn Bay should not lag behind. (Applause.) He noticed several gentlemen present, Major Dew, Captain Morgan, Surgeon Major Mariette, and Mr. Lowe, who. would no doubt give them some practical information. He personally was a member of the Denibighshire Association, but had. no kinowdedige of its working save its fin- ancial side. A SMART AND EFFICIENT COMPANY. Major Dew, referring to the: Colwyn Bay Company as it had been in years gone by, said it was then considered one of the smartest in. the battalion, and its efficiency was unques- tioned. (Hear, hear.) In no part of the country were more young men to be foulUld than in Col- wyn Bay, but the great drawback to the Com- pany obtaining the proportions of past years was the lack of officers. At present there were no, local officers at all, and a Calptlaiin and two subalterns were absolutely necessary. lit had been conclusively proved in other cases that when a company lost its officers it went down. The first essential, therefore, was to' secure a captain and two. young officers, the younger the better, and the next was to erect a Drill Hall such as the one at Penmaenmawr, which the men could have as headquarters. Were a few local gentlemen to dip their hands in their pockets the necessary few hundreds could be quickly raised, and there would not be the slightest difficulty in getting men. if local officers were found. It must be conceded that Mr. Hal- dane's scheme was the most serioras and busi- ness-Like attempt to form a citizen army that had yet been puit forward, and they should re- member it was the product of a Liberal Gov- ernment. (Applause.) COMPULSORY TRAINING. They should all str,'Ye< to make it a success for their own sakes., for they could not disguise the fact that if the scheme proved unsuccessful the next step would be some form of compulsory training. It was not his object to discuss the pros and consi of this latter question, but they should assaslt the Territorial scheme by all the means in their power, and he hoped it would prove a permanent arrangement and not a tem- porary one. (Hear, hear.) EMPLOYERS AND EMPLOYED. iMir. iHiughes asked if it was not a fact that camp and training toofc place in August. As regards, local tradesmen, this, was the most in- convenient time, August being the busiest month of the year. Mr. Porter said that the training was in two periods between Jiune and August. Dr. Mariette said that matters could be ar- ranged so that some other month could be' chosen. Training was from May to August. Major Detw agreed that this would not be a difficulty, as local employers could get elected on the Committee and make their voices heard. Mr. John Williams said that in past years the time train,mg took place, had been the cause of .many not joining. They had to go on August Banik Holiday, the busiest time of all. Dr. Mariette said that it was becoming the fashion for employers of labour to give their men extra holidays. August was generally chosen for training time on account of most men, having their holidays in that month. EXTRA HOLIDAYS. IM/r. Dicken said that if he understood rightly, they pnoipoised to form a Committee. Mr. Haldane's scheme apneared to him to be on the right hnes. He would be pleased to give his employees extra holidays together with their pav. (Applause.) He did not know much about matters military, but there was no doubt but that the training was a splendid thing for young men and did them an immense deal of good. It would be greatly to the advantage of the 3routfas who. skulked about street corners with their hands in their pockets were they to join. 'He would propose that, a Committee be formed. Mr. Lowe seconded. Mr. Porter proposed that the Committee con- sist of 12 to 15 Councillors, together with a like number of townsmen, mating a total of 24 to 30- Captain Morgan said that their district ex- tended from Llysfiaen to Llansantffraid. Mr. Dicken proposed that all the 'Councillors be on the Committee. He did not see how five I couild be left off. Mr. Jackson seconded. imir. J. Williams suggested that the number of the Committee would be rather large. It was his experience that small committees did more work than large ones. !MT. Dicken said it was his experience that of a committee of forty about fifteen wo-uild turn up. (Laughter.) The Committee was elected as follows —The members of the Urban District Council, the Rev. Thomas Parry, the Rev. John Edwards, the Rev. Robert Roberts, the Rev. Rees Morris, Dir. Ernest Mariette, Messrs. Walter Whitehead, J.P., R. W. Jackson, J. J. Wooller, J. W. Raynes, J. Wallis, J. lVI, Porter, J. Berth Jones, P,ryce T. Williams, Ralph 'io.mljinson, F. A. Dew, J. W. Adamson, C. B. Jones-Mortimer, J. P., S. Johnston, W. Jones (N. & S. Bank), William joines (N. P. Banik), R. HUigihes Jones (Metropolitan Bank), Frederick Schiele (District Bank), James Amphlett, Francis Nunn, Fred Jackson, William Jones, C.E., the manager for Messrs. Kneashaw, Lupton & Co.. TO EXPLAIN THE SCHEME. Captain Morgan said that they should have a public meeting and induce two or three pro- minent speakers to come down. Many people did not under stand, the scheme,. He hardly sup- posed Mr. Haldane would visiit them, but a few Members of Parliament could explain matters, and would be very useful. Colonel Lloyd, in command of the Welsh Division, would no doubt consent to address a meeting. It behoved them all to make the scheme a success, as it alone stood between them and conscription. Colwyn Bay had ample men to form not one company but two, and no doubt before +1, r,rn- -b ,"A.,U\oI 'J\I.LJ.- pany would reach its full strength. The diffi- culty with regard to. the time of training couLd be obviated. They stood most in need of a Drill Hail iMiajor Dew And officers. 'Captain Morgan Yes; officers. I heartily agree with all that Major Dew has said. Con- tinuing, Captain. Morgan said that the hall need not be a very large one, but their present quar- ters were quite unsuitable. It was a matter for surprise how the Sergeant had manoeuvred his men in the small space at his disposal. Mr. Jacikson suggested that the old Mission Church might be secured. A voice: But it is sold. Mr. Jackson: Well, I suppose it could be bO'Uight again. It was decided that Mr. Porter be asked to convene the next meeting, to take place to-day (Thursday), at 3.30 p.m., in the Council Chamber. A vote of thanks to the Chairman was pro- posed by Mr. Porter and seconded by Mr. Lowe.

Welsh Disestablishment Campaign. The Disestablishment Campaign Committee of the Welsh National. Liberal Council met at Car- diff on Saturday, under the. presidency of Mr. J. Hugh Edwards. A resolution was adopted to confer with the- Disestablishment Campiaign Committee of the Welsh Free Churches Council in order to secure united action for a national campiaign in favour of Welsh Disestbilishment, and steps were taken to hold representative con- ventions at Pontypridd, Newport, and Llaneily for South Wales, at Llandrindod for Mid- Wales, and at Wirexham and Bangor for North Wales, The dates and apeakers. will be arranged at an- other meeting. It was further resolved to get in- to touch with the WTelsih co.mmunities in Lon- don,, Liverpool, and Manchester, and arrange, in coinjiuinltion with them, public demonstrations in those ciltiels din support of the Government's Disestablishment Bill. Mir. Hugh Edwards was deputed to. confer with the secretary of the, Lib- eration) Society in London, as. to. what action should be taken to. organise demonstrations in other large English centres. Fill-up pars.

Less Labour More Health. iPinkoboilic Soap, the well-known disin- fecting soap made, by Messrs. Grosfield,"of War- rington., :is not onily an antiseptic soap, but is also the best and most lasting of all ordinary household soaps. It contains, considerably less watar to. the pounid than any pale or yellow soap, and therefore washes better, while at the same time it disinfects the clothes. Thus it brings move,be,alth with less labour. Two. extra values are. also, given in, the shape of a cake of EirélJsmic" Herb Tbilet Soap for every ten wrappers, and the distribution of £ 10,000 in free cash gifts..

SUN FIRE OFFICE a In FOUNDED 1710. THE OLDEST INSURANCE OFFICE IN THE WORLD. Insurances effected on the following risks FIRE DAMAGE. Resultant Loss of Rent and Profits. Employers' Liability and Personal Accident, Workmen's Compensa- Sickness & Disease, tion, including Fidelity Guarantee, Accidents to Burglary. Domestic Servants. 166 Art Pottery. VERY SUITABLE FOR PRESENTS. Lancastrian Art Pottery. Devonshire Art Pottery. Staffordshire Art Pottery. Bristol Art Pottery. Lambeth Art Pottery. Royal Dux Figures. Royal Bon Vases. Royal Arita Vases (Japanese). Rose Bowls. Vases. Placques. Chinese Blue and White Jars. Vases. Tea Sets. Florentine Hand-painted Vases. Candlesticks. Flower Pots in Art Colors. Pots and Pedestals, large size, 19/6. Umbrella Spills Japanese White and Blue 24 inches high, 9/6 each. Flower Holders in great variety. Candlesticks in quaint designs. Bulb Bowls. Rose Bowls. BEST QUALITY. GOOD TASTE. LOWEST PRICES. BROOKES'S, MOSteet" Street,. LLANDUDNO.