Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

12 articles on this Page

Advertising

I Nodion Llywarch Hen

News
Cite
Share

Nodion Llywarch Hen Mae rhyw baienau anamgyffredadwy yng nghymdeithas gwledydd, ac jmgoilla'ir eiithaifion yn ei gilydd am bell dro. Pan fo'r awjir chlywir ambell air yn suo fel saeth i gadw'x gwilwyr rhag hepian a bod ysgafala. Etto, pan fo angen, bwxiant eu harfau i lawr, ac egyr doiau tnugiaredd led y pen, er i luoedd brawd- garwch a dyngarwch gael heol rydd. Dyna'r teyxnasoedd yn anfon eu llo-ngau rhyfel, a'u mor- wyr, a'u milwyr, nid i ladd, ond i yimgeleddiu a chadw yn fyw. Pa ddarlun harddach na hwn, caxiad yn hwylio llongau llid i gario clwyfedig- ion, amddifaid, a'r digaxtxef, gweddiU y ddaear- g¡ryn ofnadwy. Pwy 11.a cballodd ddeigryn wrth ddadlen hanes yr alanas, a phwy na choùlodd ddeigryn glo-y wlon wrth weled dyngarwch ynl cyf- ranu ac yn aberthu er mwyn eraill. Tyf ar finiorn yr anialwch hwn rosynau Saron em cariv-d at ein gilydd, a gwaith anhawdd i ddymiora fu'n CydiSrychu dagrau'r amddifaid, fydd cydym- gynulL drachefn i ladd a diniist-rio'r naill y llall. Pain welaist leidr cytuinaist ag ef," a beth ond hanes Hadron yn cytualJO a'u gilydd i dafeHu tíÚogaertbau cydjrihyingddynit yw hanes prif deyimasoedd Iwrop ar hyd yr amseroedd diwedd- ar yma? Bui Twrci anyniad yn ysglyfaeth dden- iadjol i'r eryrod am flynyddoed-d. Gwiliemt ei cthyfansoddiad yn braeou, er fod ei drygsiawr fel drygsawr gwedi h-adnt, a dal-ient eu dwylaw yn bared i ruth.ro am eu rhan. Siomwyd eu go. bedtbion rheiibus ac eisteddiasant i s'uro a sori. Daeth rhyw fath. o fywyd mewy-dd i'r hen gorffyn gwahanglwyfus hWinw a cbeasda drefnu 0i dy i amcanion gwell. Gw.naeth lawyer galanas ofn- ,adwy heb olfnti neb, a rhiestr ofnadwy yw ed restr o ladd a llosgq. &W3'daai'r llwynog a.m ffoitdd i yru'-r cwn i ymiadd a'u gilydd. Ei fudx-waith diweddaf yw gwerthiu Boisrnia am ^'2,500,000, gweorthiu teyrnas fach. o eneddiau fel gwientbu diadeill o ddefaid. Difwynodd eu brcintiam o'r blaen, cwtogodd eu rhyddjad, trocibodd ei ddwyiaw yn eu gwaed, a gwsnaeith eu, gwiad amwyl fawr anigein na mynwent mextih- Jiron. Mynodd gyflog am eu llywodraethu yn anynol ac amiwdol. trwy en g-wentihin i dcach- wantwyx eraill. Cant well bywyd o dan eu meistri newydd, ond bmd dan iau fydd ar y goreiu. Paham nla fwriodd y teymasoedd, sy'n bosrtio o'n cyfiawnder, ymaith eu heiddigedd, a arhoddi i'r wlad feicihan hon y dafell 0. gyfiawndier glan, y mae hir ornias wedi gwasgu ei henadd i lefai am clani, sef ei hanibyniaeth. Mae'r Lilys a gosba ladxon teymasoedd, gwetthwyr eneid- iau, a rheibwyr breiiiitiau? -Nl,ae',r ysbryd Putrf- tanaidd, a gryn wirth feddwl am ddaeargiryii fel tooau o anfoddlonxwydd Duw? Mae'r Dreth Addysg yn codi, a dychmygaf glywed llawer cbwyrnfa o'r achos. Druaii o'a:- Oyrngor Addysg, mae fel pentewyn pentan gof, a'r tanau o'i ddeutu. Yr Ysgolfeistri yn ymladd am eu hdawinderau a'u cyflogau yng nghudd a chyboedd Bwxdd Addysg Llundain yn hawldo adedladau; da a llu o wialliantau eraill; y treth- dalwyr yn c.wyno o achois y dretih; a'n brodyn: Eiglwysdg yn liysdo^'x tiretthdalwyr i gwyno gyda'r am can. arnball drro o gael chwaneg o'r Tretha eu hiumaiin. Ymbwyllwch a deliwch eich gwiamu i'r gwiail, daw eich ymwared yn ei dro. Fe y:sgafllllha'if Pensdwin ychydig ar y dreth. Mae xhai o honom ax fedr codi rhyfel newydd a'i galw yn Rhyf--)l y Ceir Gwyllt." A rhoddi at addysg edn pltnt v rhan o'r direth dalwn i gy- wtedrdo'r ffyrdd am eln bod yn methu cael hwyl air dalu treth i gadw ffyrdd da, i fod ddim am- genacih Ilia rhyw 11 Park Walks i Gear Gwyllition ein rn,a-ioii-m,awxion o esstroindaid i'n gwilad mi. Nid ydym yn cwyno yn exbyin Mioduron ein gwl.ad ein hraiadn, rhyw ychyddg y fill ydyirut hwy o'u cydm,aru a rhyw ferchedach gwylltion sy'n bod-dio eu rhysedd yn y wedd bom. Rhaid i'r wlad gael addysg, a phan eilo"r baich yn rhy drwm, troer i'r conglau lie rhodddr tal mawtr am waith bycban a tbefeller i wlad yw ysgolion da, benddth gw.lad yw atbrawon tedilwng, a mantais i wlad vw cael pob peth priiodol i gariio'r add\'sig ymiaen. Felly myn,er bwy eir eu coisit, a ohostier Had ar bethau dd- ctigberuraiid. 1** Er nlad ydym yn cadw gwyliaru Saint, na chyfeddiach gwjdmabseintdau, mae rhyw afiaet-h gwyl ynom o hyd. Y Rhyfelwyr biau'r blaein am glod, ac ar gofio rhyw lanas rhyfel y mae bias. Dichon hefyd nad yng nghalon y wlad mae'r esfoomiad, end yn ei bamgylchdadau. Y mawcrion fel rheol sy'n arwain yn rialti'r wyl, a gwyl o glod i'w ea;redigionneu en henafiaid ydyw. A'r werim feddal yn dilyn unxhyw fugail a'u haxweinio i gynefin He 00 blewyn glas. ET eiin hymdrech 01 blaid addysg yr ydym yn edn brys i ddilyn minteioedd y tabyrddaui, yn angbiofio cerig mdlMixoedc1 ei hanes. Mae sefydil- iadau Addysg yn heneiddo, a deuant bellach o un i un yn bethau camnlwydd. Canxdf a chwaneg yn ol, yn, 1807, cododd un Mr. Whdt- bnead yn y Senedd, a chynygdodd fod Ysgol Elfeinol yn cael ei hadeil,adu ym mhob plwyf a dwy flynedd o ysgol yn cael ei rhoddi i bob plentyn. Gwrthodwyd ei gynygiad heb ail feddwl yn ei gylch am ei fod yn rhy gO'S.t>u]s, ac am fod rboddi addysg i weithwyr yn ei gwneyd yn anfoddlawtU i'w safie ac anufudd i'w dyled- swyddau Gan mlynedd i'r flwyddjm dddwedd- af, sef yn 1808, sefydlwyd Cymdeitbas yr Ys- .gpl,ion Birytamaiidd." E:u cwrs oedd addyag g'refjrddol Feiblaidd acanellliwiéldJÜll yng nghyd ag addys,g fydol. 'Roedd llu o glerigwyr yn ym- ladd yn ofnadwy yn eu hecrbyn. Yn 1811, sefydlwyd yr Ysgolioa. Cenedlaethol," a'u bana'Cajn ruwy oedd dysgu Athixawiaeithau'r Beibl ac egwyddordon Eglwys Loegr. Ni chelid eu hanican y pryd hwnw. Yn wir, eu hamcan oedd eu clod, ar eu, cosit eu humain v gwinant hyiny, a bron yn ddiedtbrdad eu plant eu bunain ddysgent. Amser ac amgylchiadiau droes amcan yr Ysgol- ion hyn yn asgwxn cynen—eu dysgu i blant rhai na hoffent yr egwyddorioin Eglwysig, a'u dysgu a,r go-sit rhfai eraill yw'r drwg ddaeth. Beth bynag ddaw, miae rhyw aflonyddwch ynglyin a Chyimiru. Nodiir Dirprwyaeth ar ol Dirpirwyaefth i ohwdloita i fewn i'w chysyllltiadau. ViI" olaf yw Dirpxwyaeth yr Hen Bethau," ynteu beth yn briodol y gellir ei galw! Restru relics hanes wna hon a ehroniclo peth oTu hanes. Bryd arall galaru uwch ben ben olion yr ar- ddwyd eu sylfaend gan y bydol a lie tyf porfa'r ych yn ddaear wexdd. Rhyw lechu yn Llundain maent a danghoisant beth awydd i gadw yn eu Hochesi. Dowch i Gymru, cbwi wyr o hanes, mid yw ollld beoban. Cfewch ynddi ysbryddaeth i'ch nwyd farddol a thanwydd i dan gwlad- garwch eich calon. Mae',r dyffryinoedd yma yn fritbion o feddau enwogion, a'r lleithrau yn llaAvn olion traed arwyr, heb ddim i nodi'T man- ,au ond enwau. lleoedd-yn dai, bryniau, pontydd a cherig. Mae ein hen geurfeydd rhyfel yn aros, er yn ddirylliog eu muriau ond mae hen loch- esau crefvdd-yr hen fynacbdai wedi. diflanu o flaenrrruaw Buxdtanaidd y Diiwygiad. Nid oes ynom fawr gariad at y naill na'r llall, eto grestyin eu colli o'r tir. Danghoisant beth fuom gynt- y Cu.sanau a'r rhwymau fu shorn a gwledd- yddiaeith arall ac a chrefydd arall. Edoh ad- gofio am deuluoedd mae enwau Lloegr, ond eich adgofio am bersomau unigol, yn feirdd, doethion, gwlad wyr, a Saint, mae enwau: Cymru. Rihwydd hynt i'r gwyr hyn,, bydd eu hadroddiad yn wiir ddyddorol, yn arbeinagol, os gwelant yn, ddoeth moddii i ni ddarlundau o'r hen adfeildon, cyn i amsetr a rhaib gymexyd ymaith y gar eg oiLaf. Yn ol y si hieddyw, nil bydd lie ym Mhabe1,1 Eisteddfod Colwyn- Bay ond i 10,000, saith mil i eistedd a thadr mil i sefyll. Ni byqd gan y Pwyllgor felly hawl foesol 1 werthu tocynau and i saith mil, os am beidio rhoddd eu hunaiin yn agored i'r cyhuddiad o ainonestrwydd. A,chan- iataiu y gellir gwasgu 10,000 i'r cwt chwareoi, beth am yr 8,000 neu 10,000 arall a hoffa gael He, rhai miloedd o bon3rnt wedi teithdo o edtha'r De' i Edsiteddfoda. Tybed vr aiff petbau drosodd heb lyfel a chiolli byjvydiau dan amgylchiadau moi xhyfedd. Wedi gofyn a chael yr Eistedd- fod, mae'x genedl yn hawlio trefniadau tedlwng o'r amgylchi.Td..Swan y trefniadau ceindog ddoeth hyn fydd, anighysur i'r Edsteddfodwyr, pexyglu bywydau, pacrtysiu'r gweitbrediadau a cbolledu'r Pw}rHgor Gwasged angen fel y gwasgo. A'r miloedd gwerin er pob ai gen^ar ol eulunod eu chwantau. Un o brif dduwdau'r Saeson yw'r Bel Dxoed," hi yw prif eulun y werin. Dydd Sadwrn oedd un o'r prif wyliau, dydd c^ita'r chware am y Gwpan. Yr oedd yn bresenol yn eclrych 407,736 a tbailasanit yn aberth am yr awr a haner hyn y swm hardd o £13.434. Yn nhollbyrth II o'r gorchesition, am weied 22 o glybiau'n ohwareui rtalwyd ^7,654; yr hyn rydd gyfartaledd o /31 12s. 6%c. ar gyfel pcb chwareuwr. Prawf hyn nad chwareu ydyv:, ond dull elwgar dynioll1 bydol i helia arian gwerin wirion i'w coffrau eu buinain. Cwmniau sy'n cyfiogi'r dynion fel rhyw wasanaet/l arall. A pha was arall a enilla rhyw £31 i'w feristr, unwaith os nad dwywaith wedtbiau yn yr wythnos. Pa le mae Sosialaeth yn lIe codi ei l'lef yn eLrbyLi y rhaib hwn? w R. T. E."—Ydyw, mae Tiefriw o bentref byahan, yn meddiu enwogion gwir dedlwng. Dylecli heb ymdfroi, gau'x fomwenit sy'ng nghlanol y pentref, a phlanu mangoed bythol-wyrdd i'w throi'n ardd a chuddio'r beddau. A hyn fe gy- tuna Mr. Gower yn rhwydd, gan ei fod wr rhes- ymol, ond ei gymeryd trwy deg. Anhawdd i ddyn beidio colli ei hwyl pan fo gwedlch direidus y Cynigor Dosibarth yn cellwair i foddio eu haf- iaith eu hunaiu. Un o'ch anghendon yw colof.n hyd neu colofn goffa fel y deallo diedthxiaid haf am eich gwyr enwog gymt. Colofn i gofio am Syr Thomas Williams., yr ben Eiriadurwr Cym- ra,eg a Lladin am Dafydd Jones, un on har- graffwyr cyn.taf yng Ngogledd Cymru; am leuan Glai-i Geirdonydd, awdwr Ennyxiau'r Afon"; ac am Wilym Co-wlyd, can.gen o'r tun gwreiddyn o waed ac athrylith. Pwy arall? Breuddwyddon C'owlyd yw'r efengylau ofnadwy am hen 13^1 tawel Geirionydd. A hiwyrash mai breuddwyd- ion rhywyn yn flaenorol yw'r son am Lewelyxi a'i wraig. Mae'r rhain. yn freuddwydion digom xtat'jxdol, oherwydd bu Llewelyn lawer tro yn ymlochesu yn y bryniau., i wilio'r gelyn yn Ne- ganwy a Chonwy. A pha le 'roedd iddo gongl dawelach na "Thref yr Yw," i fwrw ei ludded yn ei dywydd blin? Chwi godwch do o wyr glew yn srwn y son am enwogion. Mae llawer rhy fach o hyn, hyd onid ydym rhy Iwfr i godi ein penau a bawlio 01'1 rhan a'u He.

Congl yr Awen.

Nonconformist Chapels.

The Vale of Conway and District…

[No title]

■ Coffee: From Plantation…

Mr. L. W. Carder's Affairs-I

Fashionable and Interesting…

NORTON—B ELLEW.

The Service.

Advertising