Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
TY'R GLEBER.
TY'R GLEBER. Ddydd Llun diweddaf, ynghanol rhwysg ac urddas, agorwyd y Senedd-dymor gan y Brenin. Daeth y miloedd ynghyd i ddangos eu parch i Iorwerth, ac yn Nhy'r Senedd yr oedd yr olygfa yn brydferth dros ben. Wedi esgyn i'w orsedd yn Nhy'r Arglwyddi, darllennodd y Brenin ei neges mewn iaith hyglyw. a gellid symio ei genadwri fel a ganlyn Hysbysodd fod Undeb Gwleidyddol De Affrica wedi ei gwblhau, ac yr agorir y Senedd newydd yno gan Dywysog Cymru yn gynnar yn yr Hydref. Yr oedd trefniadau llywodraethol yr India wedi eu diwygio, ac argoelion fod y gwell- iantau yn fwy cydnaws i farn y trigolion yno. Wrth Dy'r Cyffredin cyhoeddodd y deuai'r pynciau ariannol i'w hystyriaeth yn fuan, a sylwodd fod y costau ynglyn a'r Llynges yn aeI ymchwiliad dirfawr. Ynglyn a'r Gyllideb ddiweddar yr oedd cryn anrhefn wedi cymeryd lie, a bu raid benthyca llawer er cyfarfod a'r gofynion ariannol. Rhaid gwneud trefniadau ar fyrder i roddi terfyn ar y fath sefyllfa. Wrth aelodau y ddau Dy cyhoeddodd fed yn rhaid ad-drefnu y berthynas cydrhyng- -ddynt, a dywedodd y dygid mesur ger bron yn fuan i egluro safleoedd y naill a'r Hall, ac i wella'r cynlluniau i hwyluso mesurau a fwriedid eu gosod ar ddeddf-lyfrau y wlad. Ar ol cael y datganiadau hyn aeth y ddau Dy i bwyso a mesur yr hyn a gynwysid yn yr araith, a bu dadlu brwd ar hyd yr wythnos. Yr oedd yr oil o'r aelodau Cymreig yn eu lleoedd ddechreu'r wythnos, a bu cryn ddadlu yn eu plith beth i'w wneud ynglyn ag araith y Brenin. Gwir fod dau neu dri yn teimlo yn dra siomedig nad oedd neb o'r blaid wedi cael cael swyddi yn y Weinydd- iaeth newydd, a phrin y rhoddid gwrandaw- iad i'r awgrym y dylai un o honynt ym- neilltuo er mwyn rhoddi lie i Mr. Pease, yr hwn oedd wedi cael swydd bwysig arall. Gwir ddarfod i Mr. Ellis j. Griffith gael cynnyg ar safle is-raddol yn y Weinyddiaeth, ond prin y gellid disgwyl i un mor dalentog ag efe i wasanaethu yn ddi-dal ar hyn o bryd. Mae Mr. Griffith yn hawlio rhywbeth .gwell na hyn, a da gan ei gyfeillion ei fod wedi gwrthod y cynnyg. Cyn i'r Senedd gyfarfod yr oedd y proff- Tvydi wedi cyhoeddi fod dau, o leiaf, o'r aelodau Cymreig i gael eu penodi i swyddi pwysig. Yn anffodus, nid yw hyn wedi <cymeryd lie, a bydd raid iddynt aros am dymor arall cyn cael eu haeddiant. Gan fod pwnc Ty'r Arglwyddi yn cael y fath arbenigrwydd y misoedd hyn, a'r blaid Ryddfrydig yn cyhoeddi celanedd i'w erbyn, y mae'n amhosibl, gydag un math o gyson- deb, i benodi arglwyddi ereill. Dyna'n ddiau, sydd yn cyfrif na fuasai arweinydd y blaid Gymreig wedi ei ddyrchafu i'r Ty Uchaf Os mai arwydd o anrhydedd ydyw cael dyrchafiad i Dy'r Arglwyddi, y mae'n sicr nad oes neb yn haeddu hynny yn well na Syr Alfred, a hwyrach y daw ei dymor yntau ar ol i'r anghytundeb presennol gael ei benderfynnu. Bydd rhai o'r aelodau ar gyfeiliorn yr wythnos nesaf, canys y mae galwadau am rai o honynt i lywyddu yn nathliadau Gwyl Ddewi ar hyd a lied y wlad. Ond ni fydd angen pryderu na rydd y blaid Gymreig bob ..cef nooaeth i'r Weinyddiaeth os yw yn bender- n fynol i ymgymeryd a phwnc yr Arglwyddi yn ddi-ymdroi. Yr oedd Mr. Hemmerde yn lied ffyrnig nos Fawrth am nad oedd datganiad Mr. Asquith wrth ei fodd. Ond dylid cofio mai bargyfreithiwr yw Mr. Hemmerde, a gwr yn awyddus am ennill sylw yn y papurau newydd, eithr nid yw ei farn yn y Ty nac ymysg aelodau y Blaid Gymreig yn cael fawr o sylw hyd yn awr.
Y CYMMRODORION.
Y CYMMRODORION. Coffhau un o hen gymeriadau y bywyd Cymreig yn Llundain, rhyw ganrif yn ol, fa gwaith aelodau y Gymdeithas anrhydeddus hon nos Wener ddiweddaf, a daeth cynulliad parchus ynghyd i wrando Mr. Pennant Jones yn taflu cipdrem dros fywyd y bardd ffraeth- lym "John Jones, Glanygors." Llywydd- wyd y gweithrediadau gan Dr. Hartwell Jones, Rheithor Nutfield, ac ymysg y gwran- dawyr oedd Syr Francis Edwards, Mr. W. Llewelyn Williams, A.S, Dr. Alfred Daniell, Mr. T. E. Morris, Mr. J. Morris (Lerpwl), Mr. T. John (Middlesbrough), Mr. Jenkyn Thomas, Parch. J. Crowle Ellis, Parch. L. Roderick, Syr. E. Vincent Evans (yr ysgrif- ennydd), ac ereill. Yn ei araith ddyddorol traethodd Mr. Pennant Jones lawer o hanes y bardd ynghyd a thraddodiadau Ileol am ei helyntion. Gan fod Mr. Jones yn hanu o linach y bardd o Lanygors, yr oedd yn abl i roddi amryw o ffeithiau newydd ynglyn a'i symudiadau yn Llundain. Yn anffodus, y mae llawer o'r hanes sydd wedi ei ysgrifennu am yr hen gymeriad dyddorol hwn gan gofnodwyr diweddar yn dra gwallus, ac ofnwn fod hyd yn oed Mr. Jones wedi llithro droion wrth ail-adrodd rhai o'r ystraeon am dano. Ganwyd Mr. John Jones—a rhoddi iddo ei enw priodol-yn Glanygors, plwyf Cerrig y Drudion, yn Swydd Ddinbych, yn 1767. Yr oedd ei rieni yn, dyddynwyr parchus, ac mae'n amlwg fod y mab wedi cael y man- teision addysgol arferol a roddid i blant yr ardal yn y cyfnod, canys ceir ei fod yn dra hoff o lenora yn gynnar yn ei hanes, ac wedi ysgrifennu rhai caneuon er difyrwch i'w hen ardalwyr cyn cyrraedd ei 20fed blwyddd o oedran. Daeth i Lundain yn 1788, a cheir ei fod yn gwasanaethu gyda Davies a Newnham, Grocers, Fenchurch Street, yn 1789, ac y cyfrifid ef yn awdurdod ar farddoniaeth Gymreig gan rai o'i gyfoedion. Gan ei fod yn Gymro aiddgar gwnaed ef yn aelod o'r Gwyneddigion yn 1790, ond ni chymerodd ran flaenllaw yn y gwaith y flwyddyn honno, gan y gorfodwyd ef gan afiechyd i ddych- welyd i'w hen gartref yn haf 1790, lie yr arhosodd hyd ddechreu y flwyddyn ddilynol. Yn y cyfamser bu farw ei dad, a gorfu i Jack eto wneud ei ffordd i Lundain i ennill ei fywioliaeth, a chafodd le mewn masnachdy yn Tooley Street. Yn nechreu 1793 aeth i gadw tafarndy y Canterbury Arms," islaw Pont Llundain, ac nid y King's Head, fel yr hysbyswyd yn y ddarlith, a bu aelodau Cymdeithas y Gwyn- eddigion yn swpera yno un noson yn Ebrill, pryd y treuliwyd noson hapus iawn. Er addurno ei barlwr yn ei breswylfod newydd, canodd Edward Charles yr englyn a ganlyn i'w osod ar y fantell uwch y tin Y tyner Ian Frytaniaid-cewch seigiau Cewch sego i'w yfed Cewch nectar, gwin, a chlared, Cewch gwrw rhad, rhyfedd y rhed. Mae'n amlwg na fu'r anturiaeth fasnachol hon yn llwyddiant iddo, canys fe'i ceir yn y flwyddyn nesaf, yn 1794, yn gwasanaethu yn 27 ,Ivy Lane, gyda Mri. Rock and Shute fel un o brif reolwyr adran y Grocers. Yno, ac yn y lie hwn, y bu am dros ddeunaw mlynedd o leiaf. Yma y cyfansoddodd y rhan fwyaf o'i weithiau, a bu'n flaeallaw iawn gyda holl weithrediadau cylchoedd Cymreig y ddinas yn ystod y cyfnod dydd- orol hwn. Elai yn achlysurol i Gymru, a bu ar ymweliad maith yn ei ardal enedigol yn niwedd 1798. Ar ol y flwyddyn 1812 ym- gymerodd at gadw tafarndy arall, sef King's Head, yn 26, Ludgate Street, ac yn y lie hwnnw bu farw yn niwedd Mai, 1821, a chladdwvd ef ar y 4ydd o Fehefin, yng nghladdfa Eglwys St. Gregory, y rhan dde- ZD heuol o Eglwys Gadeiriol St. Paul, ac efe yn 53 mlwydd oed. Oherwydd ei ddaliadau Rhyddfrydig, bu raid iddo oddef cael ei gamddarlunio yn ami yn ei fywyd. Caseai bob rhagrith a thrais, a chondemniodd wagedd a balchder ei gydoeswyr mewn cyfres o duchangerddi nad oes eu hail yn ein hiaith. Trodd i fod yn ddisgybl ffyddlon i Tom Paine, a chyhoeddodd ddau lyfr, Seren Tan Gwmwl yn 1795, a Toriad y Dydd ymhen dwy flynedd wedyn. Curo ar y frenhiniaeth a'r awdludodau treisiol a wnaeth yn y ddau, ac enillodd wg rhai o'r arwein- wyr ynglyn a'r cyntaf, gan i'r swyddogion ddod o hyd i'r gwaith ac wedi deall ei gyn- nwys, ei gondemnio i'r tan. Y mae nifer liosog o'i lythyrau ar gof a chadw, a rhoddant gipdrem ddyddorol ar helyntion y Cymry yn Llundain yn niwedd y ddeunawfed ganrif. Prin yr oeddem yn credu fod y darlithydd wedi gwneud cyf- iawnder a'r rhai hyn, nac ychwaith wedi rhoddi ei le priodol i'r goganwr hynod o Lanygors, fel dechreuydd cyfnod newydd yn hanes y genedl. Cyn cyhoeddi y papur yng ngweithiau y Gymdeithas, hyderwn y rhoddir rhagor o sylw i'r rhan a gymerodd Jac i ledaenu daliadau Tom Paine, ac a fu Dr. Price a Robert Owen, y diwygiwr mawr oedd yn cydoesu ag ef yn unrhyw ddylanwad ar ei gyfansoddiadau llenorol. Y mae digon o ffug hanes yr hen gymeriad diddan wedi ei bortreadu eisoes yn ein llenyddiaeth, a hyderwn y gofala'r Cymmrodorion roddi i ni wir hanes y bardd, yn sylfaenedig ar y ffeithiau sydd ar gael, ac os ceir hyn yna, bydd y genedl dan ddyled drom i Mr. Pennant Jones am ail-agor y stori am un o hen gymeriadau y bywyd Llundeinig ar ddiwedd y ddeunawfed a dechreu y bed- wared d ganrif ar bymtheg.
A BYD Y GAN.
A BYD Y GAN. [GAN ALAWYDD]. Canu Diwygiad Er yr adeg y torrodd Diwygiad Evan Roberts allan yng Nghymru yr ydym wedi cael nifer o ddatganwyr i fyned ar draws y wlad i swyno cynulleidfaoedd a'u cyflwyniad hapus o hen emynau y genedl. Sonir am danynt fel personau wedi cysegru eu talen- tau disglair ar allor crefydd, a diau y dylid eu canmol am wasanaeth mor hunanymwadol. Ar yr un pryd rhaid addef mai cynllun amheus yw hwn, ac edrych arno o safon y cerddor. Prif amcin y datganydd diwyg- iadol yw chwareu ar deimladau trist rhyw enaid ymchwilgar. Maent megis yn man- teisio ar eu haddysg gerddorol i orchfygu galluoedd y gwrandawr cyffredin, a phrin y credaf fod gallu o'r fath yn meddu ar un- rhyw ddylanwad parhaol. Gwir i'r diweddar Ira D. Sankey Iwyddo i raddau helaeth iawn i ddeffroi ami i bechadur o'i drwmgwsg eneidiol, eithr ar wahan i'r hyfforddiant pellach a gyflwynwyd i'r eneidiau ymchwil- gar hyn, gan gynghorion amserol Mr. Moody a'r genhadaeth newydd ddatguddiwyd i'r cyfryw yn emynau swynol y cantor Ameri- canaidd, y mae'n amlwg na fuasai y gad- gyrch wedi bod mor llwyddiannus. Ac er fod nifer o efelychwyr i Mr. Sankey yng Nghymru heddyw yr ydwyf yn Hed ofni mai hynod ddigalon yw'r canlyniadau hyd yn hyn. Tro i'r Wladfa Un o'r cantorion diwygiadol hyn yw Mr. Sam Jenkins, a bydd yn ddyddorol gan amryw o'i gyfeillion yn Llundain ddeall ei fod newydd hwylio am daith tua Patagonia. Mae Mr. Jenkins yn un o'r rhai blaenaf o'n cantorion yn y. maes hwn, ond fel cantor, rhaid addef mai'r teimlad ac nid y deall, oedd