Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
CRI GWERIN.
CRI GWERIN. PERYGLON CYMRU. III. England for the English, not for the Duke of Westminster Scotland for the Scots, not for the Duke of Sutherland; Ireland for the Irish, not for a handful of landlords Wales for the Welsh, not for the Anglican priest and the sleek mine proprietor those will be some of the first cries of the Isocrats. Grant Allen in u The New Party." Yn un o'n herthyglau blaenorol cyfeiriasom at y perygl mawr i Gymru osod ei gobaith mewn plaid wleidyddol, lieu roddi ei chalon i gadw i wleidyddwr. Ein rheswm dros. hynny oedd mai hunanles oedd egwyddor lywodraethol gwleidyddiaeth y ganrif yma. Angen cyntaf Cymru ddywedasom hefyd, ydoedd deffroad gwerinol. Daw iachawdwr- laeth gwerin yn ddieithriad o'i bywyd ei hun. Felly cyn gwawria boreu cliriach ar hanes Cymru rhaid cael pobl y bryniau uchel a'r dyffrynoedd culion i ddeffro i'w hangenion a'u peryglon cenedlaethol eu hunain. Rhaid i ni gofio fel cenedl fod amryw o alluoedd cryfaf yr oes yn elynol i fywyd y genedl fechan, neu o leiaf yn elynol iddi yn y mynegiad gawn o honynt yn mywyd yr oes ac ofnwn fod yna ugeiniau o Gymry wedi eu hudo ganddynt, ac o ganlyniad wedi troi yn anffyddloniaid. ORI YMHERODRAETH. Un o alluoedd mawr yr hanner canrif ddiweddaf ydyw Ymerodrolaeth (Imperial- ism). Cynnyrch uniongyrchol materolaeth banner ddiweddaf y ganrif yn y byd gwleid- yddol ydyw-ond mwy o berygi ydyw o lierwydd hynny, oblegid mai syniadau materol am fywyd a'i genhadaeth, yn effeithio ar fywyd y genedl fechan fel llwydrew ar flodau gwanwyn. Ymron nad cywir fyddai i ni ddweyd fod hanes yr hanner ganrif ddi- weddaf yn Ewrop yn cael ei wneud i fyny o hanes rhyw bedair neu bump o genhedloedd mawrion. Delfryd uchaf y Sais ydyw lliwio map y byd yn goch, ac y mae yn gwneud hynny yn effeithiol rhyfeddol yn ei ffordd fwngleraidd oer a chreulon ei hun. Ryw bum' mlynedd yn ol gwelsom y gallu ofn- adwy yma yn Neheudir Affrica yn gwasgu cenedl fechan wladgarol ymron allan o fod- olaeth a gwaeth na hynny gwelsom Gymro, alwai ei hun yn genedlaetholwr, yn edrych ar y gwaith dieflig yn ddidaro, tra'r oedd yr un gwaith yn myned ymlaen yn ei wlad ei hun, a Chymru Gymreig yn grudd- fan o'r herwydd. Gwir nad oedd tywallt gwaed yn cymeryd lie rhwng bryniau liwalia, ond yr oedd y Sais a Seisnigaeth yno yn ceisio argraffu ei ddelw hagr ar ein sefydliadau a'n bywyd. Rhyw fodd neu gilydd y mae'r Sais wedi breuddwydio ei hun i gredu ei fod ef, drwy ddwyfol-osodiad, i lywodraethu'r byd. Pan gofir mai "Ei Hunan" ydyw Duw'r Sais, rhaid i ni addef fod gwirionedd yn ei gredo hefydd. Rhaid i'r genedl fechan ar bob cyfleustra gyhoeddi rhyfel yn erbyn y fath ffolineb hunanol a disynwyr. Rhaid i ni geisio dangos i'r estron y fath anibendod y mae wedi ei wneud ymhobman. A chofiwn hefyd Had ydyw ein disgybl yn ddysgwr cyflym, a gwell fyddai ganddo ddysgu pob gwers na'r wers yma. Bydded i ni gofio, fel cenedl, mai egwyddor sylfaenol Imperialism ydyw unffurfiaeth. Yn wir y mae proffwydi InwyaI yr efengyl felldithiol hon yn dweud hynny yn rhugl. Y mae pob adfywiad o fywyd cenedlaethol oddimewn i'r YMEROD- RAETH yn berygl i'r Eilun, ac ni cha fymrym 0 gydymdeimlad, a rhaid i ninnau, fel cenedl, oaod ein gwyneb fel dur yn erbyn pob am- lygiad o'r ysbryd gwenwynig yma, os am gadw ein hunaniaeth cenedlaethol yn ddiogel. Pa wahaniaeth i ni ydyw fod gallu Prydain Fawr yn sicr ar Fynyddoedd y Lloer. Os rhywbeth dylai ein cydymdeimlad redeg allan at unrhyw genedl fechan fyddo'n ym- ladd am ei bywyd, er o bosibl mai arfau Prydain fydd yn ceisio'i darostwng. Dylai pob Cymro llythrenog fod wedi ysgrif- ennu llythyr o gydymdeimlad a'r Zulus fel y gwnaeth Keir Hardie flwyddyn yn ol.
Brdd y Gol.
Brdd y Gol. Peryglon a blinderau beunyddiol yw cyfran y Gol. erioed. Y naill wythnos ar ol y llall daw y cynull- iadau terfysglyd i boenydio ei ysbryd tawel a siriol, ond fel yr hen Job gynt myn fod yn dawel drwy yr helyntion i gyd. Pan fo'r beirdd yn ymfflamychu eu llid a'r diwynyddion yn hollti gwahanfuriau yr hen a'r newydd fydoedd, dal ef yn ddigryn drwy yr oil. Ond mae terfyn hyd yn oed ar amynedd yr hen batriarch a lywia y cyfarfodydd wythnosol hyn. Er mwyn tawelwch meddwl ac adgyfnerthiad ysbryd, aeth am seibiant dros y Sabboth i'r wlad. Credai na ddeuai neb yno i bery blinfyd i'w gorph lluddedig, eithr y cawsai yn swn perorus yr adar a golygfeydd swynol natur berffaith hedd am ddiwrnod, o leiaf, yn ei oes. Ond ow'r siom eto. Gyda'i fod yn gosod hun i'w amrantau mewn cilfach dawel ar ganol hafddydd eiriasboeth wele'r elfenau yn cynhyrfu a'r nen yn duo a'r storm yn torri drwyr lie nes llanw'r cwmwd a braw. Hawyr, meddai, mae hyn yn waeth na gornest y beirdd yn swyddfa'r CELT, a chyn iddo gael amser i ganu yr hen bennill- Pan yn rhuo byddai'r daran Ac yn gwibio byddai'r mellt 0 rwyn cofio fel y llechwn Yn y bwthyn bach to gwellt. Yr oedd y storm ar ei heithaf a'r gwlaw yn pistyllio, a'r wlad oddiamgylch yn fwg a th&n megys disgrifiad y bardd Dante o'r lie hyllaf. Tra'n ymgysuro'r teulu brawychus lle'r arhosai, wele ergyd fel swn magnel enfawr yn rhedeg drwy'r ty, a hanner yr adeilad wedi ei ysigo gan y ddyrnod. Ar ol dadebru a sychu'r llygaid dyna olygfa a welai! Y dodrefn a'r lluwch yn gymysgfa aniben, byrddau'r llawr wedi eu haredig, a phibellau'r nwy wedi eu troi fel chwipiau, a'r oil yn waeth nag ar ol yr ymladdfa waethaf gaed erioed yn y swyddfa hon. Adroddai'r Gwr doeth ei brofiad a'r hanes am ei waredigaeth yn y cwrdd ar ol dod yn ol ddechreu'r wythnos. Wedi rhoddi ei ddisgrifiad bywiog credai y cawsai gydymdeimlad y frawdoliaeth, yn lie hynny aethant oil i wenu, a dywedai'r Llinos mai breu- ddwydio oedd y llywydd, oherwydd yn ol ei dyb ef ni chaed y fath Haf mor dyner a'r Haf eleni, ac yna cododd i ganu fel hyn :— ODL I'R HAF. Hawdd yw canu odl i'r haf A'i wenau braf, ysblenydd, Llonni'r byd mae Duw Ein Naf A'i ddelw gaf ar feusydd. Ef Ei Hunan leinw'r byd A chynyrch drud, godidog, Dan Ei ofal tyfa'r yd A'r glaswellt clyd, toreithog. Sedda gwlith ar wenith gwyn Sy'n harddu'r glyn cysgodol, Tant yr awen dgr bryd hyn Am tyn i Ie barddonol. Daeth yr haf yn braf i'r wig A chan rydd pig aderyn, Swynion fyrdd o'm cylch a drig A lion yw brig yr egin. Chwery iechyd gloch y glyn A'i sain bryd hyn sydd hyfryd, Myrdd o flodau yn eu gwyn. Ar ddol a bryn mae bywyd. Byd yn llawn o fiwsig per Gyr asbri dSr drwy f' ysbryd, Hawdd i'm calon foli Ner Dan haul a ser am fywyd. Y wenynen felen rydd Bob dydd ei hwian-gerddi, Heda ar ei hedyn rhydd Rhwng blodau blydd y gerddi. Darbod wna'r morgrugyn mad Rhydd wers yn rhad i ddiogyn Pan fo'r Gaua'n cloi y wlad Ni theimla frad erch newyn. Yn y goedwig dan wOn haul Ceir dail yn curo dwylaw, Gwynfa dlos-ac uwch ei sail Di-ail rhydd Eos alaw. Sedda blodau ar bob twyn I chwyddo swyn Gorphenaf, Yn eu mysg diflana cwyn Fy awen fwyn tra fyddaf. Harrow. LLINOS WYRE. Pwy allasai ameu ei ddisgrifiad! Dyna bictiwr y bardd bob amser o'r hyn a feddylia yw Haf, ond mor wahanol mewn flaith ydyw, a phe bai'r gwr o Fryn- yr-oged yn Neheudir Cymru dros y Siil diweddaf byddai ei delyn yntau hefyd wedi ei cbyweirio yn dra gwahanol. Ni roddwyd fawr o wrandawiad gan y cwrdd i gan Llinos am fod yr haf wedi darfod a'r tywydd oer a gwlyb eisoes wedi ail ymddangos, ac er mwyn cyn- hesrwydd i'r cynulliad, wele'r beirdd yn dechreu codi eu cynnen, fel arfer, ac anerchwyd y dorf gan Llew Ceitho fel hyn :— Y PEIRIANT PIGO BEIAU. Fe luniwyd peiriant e'on Ar chwim olwynion heirdd, Gan ddwylaw loan Aeron I bigo beiau'r beirdd Amlyga'r pechod lleiaf A wna llenleidr cas, Sy'n byw a bod, mi dybiaf, Mewn byd heb feddu gras. Bu angen am y peiriant Drwy'r oesau ar eu hyd, Mae heddyw drwy ei lesiant Yn fwyniant hael i'r byd Bydd mwy yn wir hwylusydd Golygydd yn ei lys, Dadguddia anonestrwydd- Mae'n isel iawn ei bris. Yr euog heb ei erlyd A ffy o'i wydd yn wan, Pair iddo archoll enbyd Anhyfryd fydd ei ran Y peiriant ga dd ei buro Drwy dan gwirionedd clir, Amhosibl iddo wyro- Mae ynddo berffaith wir. Fe ddengys ar ei union Heb fraw bob llinell dderch A berthyn i farwolion Anwylion byw ein serch Os dringa un o'r beirddion Ar wynt yn wron mawr, Mae peiriant loan Aeron Yn siwr o'i dynnu i lawr. LLEW CEITHO. Gyda fod y Llew wedi eistedd i lawr wele glamp o Sais yn codi ar ei draed ol ac yn bendithio y Gol. fel hyn :— THE EDITOR. Behold the worthy Editor, a monarch of the Press, Who clips with mammoth scissors, my finest MSS. He cuts a little here, and pares a little there Until of sense or reason, my paragraphs are bare. In most emphatic language, I solemnly affirm, And write a slashing article, and make th'opponent squirm. I write in noble periods, I form a telling phrase, But he with paste and scissors, my efforts doth erase. I write a lovely story, quite full of scenes and plot, The Editor in his sanctum, will darn the blessed lot; And if you wish to hear more, ye readers of this text, About this wicked Editor, you'll get it in our next. SIGMA. Stop, stop gwaeddai'r Gol., yn sarug, pan ddeallodd fod y beirdd yn dechreu paratoi eu hanerchiadau ateb. Rwyn eithaf boddlawn i wynebu'r tan a'r stormydd a phopeth, ond rhaid tynnu'r llinell gyda'r helyntion barddol yma," a chan daraw'r bwrdd a'i bastwn trymaf, aeth dychryn dros bawb fel y ffoisant am eu heinioes gan gredu fod y He wedi cael ail ymweliad o'r hyn a brofwyd gan y Gol. y Sul blaen- orol, ac yna daeth heddwch tros yr holl le.
Advertising
PROFESSIONAL COLUMN. MRDOe OHYIES, R.R.O.M., Teacher, L.C.M. Voice Production and Solo Singing. Telephone 8914 Central. For Terms: Apply, 118, Euston Road. MISS MAY JOHN (Soprano), First Prize- Winner World's Fair, Chicago. Double Medallist, R.A.M. For Oratorio, Ballad and Miscellaneous Concerts, and Eisteddfodau, apply direct to 20, MONTGOMERY STREET, ROATH PARK, CARDIFF rB188-8-6 MADAME liLieS LASSEN, The Danish Contralto (late of Hull), Is Open for Engagements at Concerts, At Homes, &c. "Mme. Lassen sang in splendid style "Year after Year," and Schumann's "To the Sunshine." She emphasised the delight experienced by sweetly rendering The Ring (Schumann).— Morning News, HuH Address: 38, Scarborough Road, Leytonstone, London, N.E.