Cymro a'r Celt Llundain

CURO AR MR. LLOYD= GEORGE. Mae ymddygiad rhai o arweinwyr cref yddol yng Nghymru y dyddiau hyn yn dechreu pery blinder a gofid i bawb a garant lesiant y genedl. Nid oes un gwr yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf wedi aberthu cymaint tros werin Cymru a Mr. Lloyd- George. Ar bob adeg y mae wedi bod yn arweinydd diogel a doeth. Ami y bu dan gerydd rhai o'n pobl mwyaf dibrofiad ac anwybodus, ond yr oedd y llwyddiant a dderbynai pob trefniant o'i eiddo yn enill eu hymddiriedaeth cyn y diwedd. Mae'r wlad wedi cael digon o brofiad bellach o'i gym- hwysderau, o'i allu, ac o'i ddoethineb, fel y credwn fod pob drwgdybiaeth wedi llwyr gilio o'r tir. Ond yn ystod y dyddiau di- weddaf hyn mae'r un hen straeon wedi eu hadgyfodi, ar un ysbryd gwrthryfelgar wedi dangos ei hun, nes gwneud i ni anobeithio ym moneddigeiddrwydd, heb son am onest- rwydd, ein harweinwyr crefyddol. Eu gwaith diweddaf yn curo ar Mr. D. Lloyd-George ydyw am nad yw'r Llywodraeth wedi dwyn i fewn Fesur Dadgysylltiad i Gymru. Mae'r Ymneillduwyr wedi myned i gredu nad oes dim gan y Weinyddiaeth hon i'w gyflawni ond trefau ar Fil iddynt hwy yn unig. Nis gwyddant fod yna lawer o waith i'w gyflawni cyn byth y gellir seilio mesur addas i ymdrin yn briodol a'r Eglwys a'i buddiannau. Ceisiodd Mr. Asquith drefnu y mater ond beiid ef gan yr Ymneill- duwyr Cymreig ar y pryd yn hallt iawn, ac yn awr ar ol i Mr. Lloyd-George gael gan y Llywodraeth i benodi Comisiwn i chwilio i fanylion y cwestiwn wele bob gradd yn codi i'w erbyn, gan ei ddifrio a'i amharchu ym mhob modd. Ni welwyd erioed ymddygiad mwy angharedig. Gwrthodant gefnogi ei law trwy roddi tystiolaethau addas, ac ant mor bell a chreu gwrthryfel ymysg yr aelod- au Cymreig eu hunain. Os na wel ein cynadleddau crefyddol anoethineb yr ymddygiadau diweddaf hyn, a rhoddi gair o gefnogaeth i'r aelod tros Gaernarfon yn y penderfyniadau a basir ganddynt yn ystod y pythefnos nesaf yma, ofnwn y llwyddant i wneud mwy o ddrwg i achos Dadgysylltiad nag a wnaed gan un mudiad arall. Yn hytrach na phoeni Mr. Lloyd-George dylid ei gefnogi ar bob cyfrif, a blin fyddai gennym weled y dydd pryd y gyrrir y gwr mawr hwn o'r rhengoedd Cymreig, oherwydd pan gollir ef, gellir addef yn hawdd y collir pob gobaith am ryddid crefyddol Cymru,-i'r genhadaeth bresennol o leiaf. Gan Ymneillduwyr Cymru heddyw, a'u harweinwyr yn y dyddiau hyn, mai osgoi y fath ddigwyddiad.

SGWRS A 44 THALDIR Y Bardd Llydewig. II. "A ydych yn teimlo fod y Llywodraeth Ffrengig yn elynol i chwi ? gofynais iddo. Dyna gwestiwn eto anhawdd ei ateb," meddai yntau. Efallai mai yr atebiad goreu iddo ydyw dweyd nad oes gan Lywod- raeth Ffrainc fel y cyfryw unrhyw safbwynt neillduol tuag at arddangosiad o genedlaeth- oldeb fel ag a geir yn Llydaw heddyw. Efallai taw gwell yn wir i ni fyddai i'r Llywodraeth ddangos tipyn o wrthwynebiad ambell dro. Posibl fyddai i hynny ein deffro fel gwerin. Wrth gwrs, y mae y dylanwad ymerodrol yn fyw iawn yn Ffrainc fel gyda chwithau. Y mae'r Ymerodraeth fel y cyfryw a thuedd i ladd gwreiddiolder a hunaniaeth y genedl fechan ym mliobman- unffurfiaeth ydyw egwyddor ganolog Im- perialism. Y mae yn ddeddf yn Ffrainc hefyd fod yn rhaid i bob gwr ieuance wasanaethu yn y fyddin am dymor. Y mae hynny mewn llawer cylch wedi effeithio ar ein bywyd cenedlaethol ni fel llwydrew ar y blodau." Dylai pob Cymro ynte fod ar dan yn erbyn Conscription ? ychwanegwn. Heb amheuaeth," meddai Taldir. Cofied. darllenwyr y CELT ei ateb. Rhaid i chwi gofio," ychwanegai'r bardd, "fod y Mudiad Cenedlaethol yn Llydaw yn hollol amholiticaidd. Y mae i wleidyddiaeth bob amser duedd i rannu cenedl, ac amod cyntaf llwyddiant mudiad cenedlaethol ym mywyd cenedloedd bychain gormesedig ydyw undeb. Efallai fod rhai o honom hefyd wedi sylweddoli nad ydyw cenedlaetholdeb gwleid- yddol (political nationalism) yn rhyw lawer o beth. Felly, yr ydym yn cadw politics yr ochr nesaf i'r cae o garreg y drws. Nid oes gronyn o wleidyddiaeth yng ngholofnau Ar Bobl-newyddiadur wythnosol y mudiad. A ydych yn credu y gall daioni mawr ddeilliaw drwy ddwyn y diwygiadau cened- laethol yn y gwahanol wledydd Celtaidd i gyffyrddiad a'u gilydd ? Bid sicr," oedd ei ateb parod. Gresyn na fuasai'n bosibl i ddwyn rhagor o werin Cymru i gydymdeimlad a Llydaw, a rhagor o werin Llydaw i gydymdeimlad a Chymru. Yr ydym yn ceisio gwneud rhyw ychydig yn y cyfeiriad yma. Y mae yna 28ain o honom yn barod wedi rhoddi ein henwau i lawr fel cynrychiolaeth i Eisteddfod Aber- tawe yr haf eleni-i dderbyn rhodd yr orsedd ac i ddiolch am dani. Tybed nas gellwch chwi ac ychydig gyfeillion ddod am dro i'n Gwyl Genedlaethol yn Llydaw fis Awst nesaf ? Byddai'n dda gennyf ddod," atebwn yn ddiniwed. A rhagor, gyda chaniatad y Golygydd, a benthyg ei cheque-book, byddaf yn glanio yn Llydaw Awst 9fed." Dyna damaid o'r ysgwrs hir a bywiog gawsom gyda'n gilydd. Llosgai tan cenedlaetholdeb yn fflam y noson honno yng nghwmni bechgyn Llydaw, a theimlai ambell Gymro grwydrai gylch y cwmni fod yno aelwyd gynnes ryfeddol. Cawsom sylweddoli am foment mai nid rhyw philosophical theory eu cenedlaetholdeb eithr yn nwyd byw calon y gormesedig yn nhir a than sawdl estron. T. H.

PARHAU yn wael mae iechyd Mr. Evan Roberts, y Diwygiwr. Ar hyn o bryd erys gyda chyfeillion yn Leicester, ac mae ei feddyg yn gwrthod caniatad iddo gymeryd rhan mewn un gwasanaeth gyhoeddus. DYW'R byd ond cae bychan yngolwg y Cadfridog Booth. Yr wythnos ddiweddaf yr oedd yn Japan ym mis Awst bwriada fod. yn Llandudno.