Cymro a'r Celt Llundain

SGWRS A THALDIR," Y Bardd Llydewig. Boreu Llun diweddaf daeth un o gardiau nodweddiadol fy nghyfaill, Kelt Edwards, yr arlunydd, i'm Haw. Hysbysai fi yn syml a didaro fod Apostol Cenedlaetholdeb Llydaw am dro yn Llun- dain," ac y byddai'n bosibl i mi gael cyfarfod ag ef yn hwyr yr un dydd. Am bump o'r gloch, i'r funud union, yr oeddwn yn ysgwyd llaw a'r bardd enwog a'r gwladgarwr gwych o Lydaw yn ystafell ysmygu y Olwb Cymreig, ac wedi cyflwyno fy hun iddo fel "cynry chicly dd neillduol" CELT LLUNDAIN. Edrychai Taldir yn debyg iawn i lawer gwr ieuanc welir yma a thraw ar hyd De- heudir Cymru, er y dywedai ef ei hun fod pobl y Gogledd yn dweyd ei fod yn debyg i Wyddel. Gydag ef yr oedd ei is-olygydd i'r Ar Bobl, newyddiadur cenedlaethol Llydaw. Ei enw ef ydoedd M. Berr; a phe buasai i mi gyfarfod ag ef yn rhywle ar yr ystryd, buasai i mi dyngu i'm fy hunan taw un o fechgyn Sir Forganwg oedd, a buaswn mewn perygl o floeddio Hwre i Gymru," er dangos y medr Oymro adnabod Cymro arall ble bynnag y cyfarfyddant. Nid ydyw calfach. o for na dylanwad amgylchoedd gwahanol wedi medru gwneud i ffwrdd a thebygolrwydd gwyneb a chorff yn y ddau deulu hyd yn hyn. Siaradai'r ddau Gymraeg pur, ynghyd a Saesneg gweddol-er na chlywsom, drwy drugaredd, fawr o'r llafar ysgrechlyd honno nos Lun. Yr oedd y cwmni i gyd yn Gymry pur, a than gwladgarwch ein calonnau Cymreig heb ei ddiffodd gan ofid, brys, a bychander eneidiol prif ddinas y Sais. Trodd y siarad yn fuan at genedlaetholdeb, a dyddorol oedd clywed y gwladgarwyr Llydewig yn hel hanes y mudiad yn Arfor. Teimlem fod yna ryw debygrwydd rhyfedd rhwng Llydaw a Chymru. Y mae'r ddwy yn ddaearol rhwng "yr estron a'r mor"— "the devil and the deep sea"—fel pe tai. Ar waethaf yr estron y mae y ddwy genedl fechan wedi medru cadw eu hunaniaeth cenedlaethol, ac y mae yna lawer cefn wedi crymu, a llawer pen wedi ei ostwng, gan galeted yr ymdrech i gadw'r dylanwadau estronol draw. Er gwaethaf yr oil, y mae y ddwy genedl fecban wedi bod yn hael i'r matron mewn ysbrydoliaeth ac athrylith. Y mae enwau Renan a Chateaubriand a llu -ereill yn brofion yn lien y wlad honno mor bell y medr dylanwad y genedl fechan dreiddio i fywyd y genedl fawr falch. Ond dyna, gadawn i Daldir siarad. Yn ol arfer y newyddiadurwr, gofynais iddo (yn bwysig), A ydyw'r ysbryd cenedlaethol yn fyw iawn yn Llydaw heddyw ? "Nid hawdd ateb eich gwestiwn," ebai Taldir, am nad hawdd i chwi sylweddoli ystad pethau yn Llydaw." Yr ydym ni yno yn awr yr un fan ag yr oeddech chwi yn Nghymru ddechreu teyrnasiad Buddug, tua 1840-1850. Y mae yna un dosbarth, dosbarth bychan dysgedig a dylanwadol, yn fyw o genedlgarwch, ac yn cymeryd y dydd- ordeb niwyaf yn hanes lien a thraddodiadau eu gwlad, ond y mae y bobl gyffredin, anys- gedig, yn ddidaro iawn, ac ymron heb eu deffro i'w gwerth a'u nerth eu hunain. Rhaid i chwi gofio fod yr ysgolion yn ein herbyn ni yn Ffraingc. Ni wna'r Llywodraeth ar unrhyw gyfrif gymaint ag addef ein bodol- aeth ni fel cenedl, a thra yn Nghymru y ca plentyn gyfleusterau i ddysgu ei iaith tu fewn i furiau ei ysgol, rhaid i ni ymddibynnu'n hollol ar yr aelwyd, a chyn daw'r aelwyd at ei gwaith o ddifrif, rhaid deffro duwiau'r aelwyd-y tad a'r fam. Cofiwch, serch hynny," ychwanegai Taldir, nid ydym heb ddechreu dylanwadu ar gyfundrefn addysg y wlad." Y mae yr Ieithoedd Celtaidd yn dechreu cael eu lie yn y prif ysgolion. Yn Rennes, er engraifft, y mae'r doethawr J. Loth yn athraw'r Ieithoedd Celtaidd. Dyna lie y dechreuais i ddysgu tipyn o Gymraeg," meddai. A ydych yn teimlo fod y Llywodraeth Ffrengig yn elynol i chwi ? meddwn innau. [Ca Taldir ateb yr wythnos nesaf.—Gol.]

Bwrdd y Gol. Caed un diwrnod o dywydd hafaidd yr wythnos hon, a thybiai pawb fod yr haf wedi dod o'r diwedd ond cyn gorffen y canmol a'r llawenhau wele awelon oeraidd y Gogledd yn dod ar ein gwaethaf wedyn, a bu raid i'r Gol. ail gynneu y tan ar ei aelwyd er croesawu ei ohebwyr ffyddlon fel arfer i'w gynulliad wythnosol. Y cyntaf i ddod i mewn, a'i drwyn yn las gan oerni'r awel, oedd T Diwinydd, yr hwn a dystiai fod a fyno'r tywydd anwadal ag anwadalwch y Diwinyddion. Ychydig amser yn ol, meddai, 'roedd pawb yn curo ar Camp- bell, ond yn awr y maent yn dechreu ei ganmol, ac am ddyweyd ei fod yn lied agos i'w le wedi'r cyfan. Ar ei ol daeth gohebydd achlysurol o Dy'r Cyffredin i ddyweyd hanes yr helynt ynglyn a Bil Birrell. Tystiai hwn "fod cytundeb arbennig wedi ei wneud cydrhwng Mr. Birrell a Mr. John Redmond ar gynnwys y Mesur. Yr oedd Redmond wedi rhoddi barn ffafriol iddo yn y dirgel, ac yn addaw ei dderbyn fel cyfran addawol o Fesur Ymreolaeth. Pe buasai wedi ei wrthod maen amlwg na fuasid wedi ei ddwyn ger bron, ond gan iddo ef a T. P. O'Connor, ac ereill o'r blaid, roddi eu sel bendith arno, credodd Mr. Birrell fod ei dynged yn ddiogel. Y rheswm i Mr. Redmond droi'n fradwr oedd am y gwelai fod ei gyd-genedl yn erbyn y Mesur. Cododd yr offeiriaid Pabyddol fel un gwr i gondemnio y cyfan am y gwyddent y byddai rhoddi gormod o ryddid i'r werin yn sicr o beryglu eu dylanwad hwy. Mae'r offeiriadaeth yn yr Iwerddon yn fagl i gynnydd a llwyddiant y wlad, yr un fath ag y mae dylanwad offeiriadaeth ym mhob man arall." Os yw'r hanes hwn yn wir, rhaid i Gymru fod ar ei gwyliadwriaeth y flwyddyn nesaf. Mae ym mryd y Weinyddiaeth i ddwyn i fewn fesur yn ymwneud a Dadgysylltiad, a dylem fod yn ofalus pwy fydd ein harweinwyr y pryd hynny os digwydd i'r Weinydd- iaeth ofyn eu barn ar delerau'r Mesur. Bu Mr. Asquith yn anffodus pan ddygodd ef ei fesur o flaen y Ty fel y cofir. Yr oedd ef wedi gwrthod ymgyng. hori a rhai o'n harweinwyr goreu a'r canlyniad oedd fod llawer o feiau yn y Mesur. Er osgoi y fath gamsyniad eto, y maent wedi penodi y Ddirprwyaeth bresennol, ac ar ol i'r Mesur gael ei lunio fel ffrwyth yr adroddiad a ddygir ymlaen dylem fod yn ofalus pwy gaiff edrych trosto ar ran ein henwadau a'n harweinwyr gwleidyddol. 0 ddiffyg lie bu raid gadael rhai gohebiaethau hyd yr wythnos nesaf.

iff Mkk h JM vtiBPg m qo ccc e/rof/arb 1 DOWN# l/ie I SECUREvff SWIFT CYCLE CO LTD. H "THE H COVENTRY H wo R L D s M te rma 9 BEST m "yotifc {henUruifhe 1 UtCc/lefrfimapA. A I ^6 J O.O ¥ EA&Y E?U>UFF% i or on pay -to yet. L AS YOU RIDE ,"PT H. WILLINGS & CD., Dairy Business Agents and Valuers, 125, FLEET STREET, E.e. TELEPHONE: 150 HOLBORN. Wotting Hill-17 barns daily at 4d. on 2 prams; shop 210 weekly good premises and position; price 2450; genuine. S.E.) Near in-Molley making concern 10 to 12 barns daily nearly all 4d.; shop P,20 to 225 weekly one pram; 50 outside customers; price £ 385. London Bridge rear-141 barns daily at 4d. on one pram shop P,14 weekly; no debts price 2330. Bargain. Highbury near-9 barns daily at 4d. on pram butter, eggs, refreshments, 217 weekly; good premises; 2250. North Select-A Bargain: 41 barns daily at 4d. on 4 rounds; shop 217 weekly; good premises; 2900; £ 200 can remain. Peckham-14 barns daily at 4d. on 2 prams; cash trade nice house, Dairy, &c.; price 2375. Kilburn-33 barns daily at 4d. on 3 rounds; shop 217 weekly; handsome premises; price 27,50; part can remain. Selection. West End—25 barns 4d.; shop 218; 2 prams 9700 West Sub-23 barns 4d.; good shop; 2 prams 2650 Brixton—23 barns 4d.; shop C6; 2 prams £ 600 S-E. near in-23 barns 4d.; shop 222; 2 prams £ 550 S-W.—25 barns 4d.; shop £ 20; prams Offers Boro'—16 barns 4d.; shop £ 22; 2 prams 9375 N. Sub-16 barns 4d.; good shop; 2 prains P,325 North-14 barns 4d.; good shop; 2 rounds 2250 Dalgtoll-161 barns 4d.; shop neglected £ 350 Clapham—iOi barns 4d.; shop 97; pram zelso N.W.-10 barns 4d.; shop 210; pram 2220 S W.—9 barns 4d.; shop 216; pram P,200 Near in-5 barns 4d.; shop £ 25 pram iC160 Kennington-l0 barns 4d.; shop 29; prai-n 2180 Camberwell-13 barns 4d.; shop 222; pram 2300 indoor Dairies from 240 upwards all parts. Full details of H. Willings & Co., as above. T. H. THOMAS & CO., Dairy agents and Valuers, 143, STRAND, W.C. MILK: S.E.-24 barns daily on 2 compact pram rounds; provisions zC20 weekly; rent 216 let 216 lease 2520 MILK: Clapham Junction—is barns daily 4d.; 1 pram round; 215 wk., indoors pretty corner premises long lease £ 450 MILK: N.E.-Old estd. 10 barns daily 4d.; shop trade 912 weekly; nice shop and good house; rent £ 38 12 years' lease £ 260 MILK: City-Genuine little concern 9 barns daily 4d.; shop £ 20 weekly; pram, churn, &c.; rent £ 60; let 253 2200 RECENTLY TO HAND. S.W.-15 barns 4d.; shop 218; 1 pram R400 New Cross-141 barns all 4d.; rent 15/- wk. £ 375 Kennington-15 barns 4d.; shop £ 15. £ 370 North-9 barns 4d.; shop jB17 pram 2245 Battersea-9 barns daily; shop P,18 zCl80 Brixton-Indoors; takings C20 weekly 2130 West-4 barns daily 4d.; pram, churn, &c. £ 35 TELEPHONE 2078 GERRARD, PROFESSIONAL COLUMN. Maooe DAVIES, a.R.e.M., Teacher, L.C.M. Voice Production and Solo Singing. Telephone 8914 Central. For Terms: Apply, 118, Huston Road. MISS MAY JOHN (Soprano), First Prize- Winner World's Fair, Chicago. Double Medallist, E.A.M. For Oratorio, Ballad and Miscellaneous Concerts, and Eisteddfodau, apply direct to 20, MONTGOMERY STREET. ROATH PARK, CARDIFF [B188-8-6