Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

1 article on this Page

'RHEN FERCH A'R CAPTEN

News
Cite
Share

'RHEN FERCH A'R CAPTEN HEULWEN A STORM: PRIODAS GAUAF. |fgs|lj YR a fu arosiad brawd y landledi yn Llys KJFRSM ^osteg'> gan fod ei ddyledswyddau mas | £ Gj^g| nacliol yn galw arno i ddychwelyd yn oliwiad y Gorllewin wedi iddo weled fod pob- ol i peth wedi ell cwblhau yn foddhaol yn nglyn ag arian ei chwaer. Er hyny, bu yno am yspaid digon maith i gael ei argyhoeddi fod sail dda i'r oil o'r pethau eanmoliaethuSl a ddywedasai ei chwaer yn ei llythyrau am y Capten, ac nad oedd ei rinweddau wedi cael eu gorliwio mewn un modd ganddi. Yr oedd y ddau wedi dod y fath gyfeillion mynwesol ar unwaith fel ag y treuliai y brawd fwy o'i amser yn nghwmni y Capten nag a wnai yn nghymdeithas ei cliwaer. Yr oedd drws parlwr y Capten wedi ei agoryd iddo o led y pen ac vntau wedi cymeryd man- tais, gyflawn ar hynawsedd ei gyfaill, ac wedi gwneyd ei hunan mor gartrefol a rhydd a phe byddai yn gyd-lojer a'r Capten—yn wir yr oedd yn llawer mwy tebyg i hyny nag i ymwelydd a'i chwaer. Ychydig, yn gymhariaethol, a gafwyd o'i gymdeithas yn y gegin a chlywais 'Rhen Ferch yn cwyijo fwy nag unwaith nad oedd dim posib cael sgwrs hefo'i brawd tra byddai y Capten yn son am rben longa' 'na a rhyw hen godl felly" wrtho fo. "Neno'r tad anwl," ebai wrthyf un hoi eu, pan oedd ei hamynedd bron wedi dirwyn i'r pen, "fu 'siwn beth erioed. 'Dydw'i ddim wedi cael gwbod dim gin John eto yn nghylch yr "Achos" yn y Wleiica. a 'siwn weinidog sy' yno, a 'dydw i ddim wedi cael dim llun o lianes 'i howscipar o—sut un ydi hi am gwcio a thrwsio 'sana, os medra nhw nend petha felly yn y 'Merica 'na. Ond ma'r Capten yn reit ffeind yn cymud y mrawd o gwmpas fel hyn, hefyd, machgen i." Nid rhyfedd, felly, fod ei brawd yn ymadael, ac yn ffarwelio, am y tro olaf, mae'n debyg, gyda'i chwaer ar ol gwel'd bod ei harian wedi cael eu dodi mewn lie dyogel iddi, gyda mynwes dawel ar gyfrif yr ymwybydd- ia,e,th o'r ffaith y byddai materion arianol ei chwaer yn berffaith ddyogel tra y byddai pen a chalon y Capten yn edrych ar eu hoi. Bychan, fe ddichon, a feddyliai pa mor ddwfn yr oeddynt wedi gwreiddio yn yr olaf. Fodd bynag, y mae un ffaith bwysig yn bur amlwg, sef nad: aeith brawd y landledi ymaith, heb yn gyntaf ddarparu yr angenrheidiau gofynol i roddi "gilt" lied dda ar "menu" bwrdd y gegin, oblegid yr ydym wedi byw yn odidog byth er pan yr aeth i ffwrdd. Heblaw hyny, bu 'Rhen Ferch drwy yr oruchwyliaeth bwysig o dalu ym- weliad—ymweliadau, fe ddichon, a fyddai'n fwyaf cywirl-a shop y ddlladydd i bwrcasu yr angenrheidiau i roddi arddangosiad ffurfiol o'i pharch i goffadwriaeth ei chefnder ymadawedig. Gwyddis fod shopio i ferched yn gylfredin yn golygu y darn goreu o nef eu bodolaeth; yr oedd Miss Thomas yn eithriad i'r rheol hono. Bydd ganddi gyfrol o gwynion i'w adrodd am ymddygiad anfoesgar y gweinyddion, bob tro y bydd wedi talu ymweliad a'r masnachdai. Ond bu raid iddo ymgymmodi a'r gwaith annymunol, a threthu ei holl adnoddau meddyliol i ddewis fflowran ddu i'W rhoddi yn lie yr un bine yn ei bonet goreu. Teitl llyfr a welais unwaith yd- oedd, "Iaith y Blodau." Wel, os oedd gan y fflowran bine' iaith o gwbl, mi dybiaf mai y llinell hono o gan y morwr ydoedd!:—"Myn'd er mwyn cael dod yn ol"-oblegid gwnaeth amgylch- iad arbenig fyrwaith ar foddloni cydwybod Miss Thomas yn nglyn a'r yspaid o fod yn ei du. Yn y cyfamser, arian ydoedd y cwbl oedd ar ymenydd 'Rhen Ferch, ac ni cheid dim sgwrs am unrhyw fater arall na byddai y "llo aur? yn siwr o stwffio ei ben iddo. Anfynych y bydd 'Rhen Ferch yn ymgynghori a'r hen "James Hughes"; ond edrycha ar ei llyfr bane laweroedd o weithiau yn ystod y dydd, fel pe bai yn disgwyl canfod rhyw wahan- iaeth ynddo, neu i sierhau ei meddwl na chymer- wyd dim o'r arian ohono, oherwydd i syniadau Miss Thomas bron nad yw y llyfr yn golygu y bane. Ac wedi boddhau ei hunan fod pobpeth yn ddyogel, dodir ef yn ol yn ofalus, yn dror glo y dreser am ychydig seibiant. Prin yr wyf yn credu fod eyrhaeddiadau anghyffredin y land- ledi yn ddigon i sylweddoli'n wirioneddol swm yr arian a ddaeth i'w meddiant. Buasai deg cant, yn ymarferol iddi hi, yr un peth a deng mil-y ffaith bwysig a ddeallai hi ydoed-d ei bod wedi dod: i feddiant o eiddo mawr, a bod hyny wedi codi ei safle gymdeithasol. A chwareu teg i'r 'Rhen Ferch yn hyny — dyna ddull y byd yma. Fel prawf o'ml glosiodiad gallaf grybwyll geiriau y landied] wrthyf un boreu ibr ol bod yn, pen- droni am ,amser, lied faith uwchben y Ilyfr- prin; yr wyf yn Cserdu fod eisieu rhoi "bane" ar ei ol g;an mai hwnw yw "y llyfr" i'r iRhen Ferch fel ag ,i aimryw ereill afg sydd mor ffodus o'u miedjdiannu. "Fasa. waeth i mi heb mor llawer a chael lot 01 arian fel hyn, a John, y mrawd yn my-nid a. nhw i'r banc yna,heb i mi girnitn a. chael golwg amyn' nhw. Mi faswn ni yn Ieieio bod wedi cael 'i eyfri nhw am unwaith, nen tad, jyst i edrach oedda nhw'n iawn. A mi fasa, ma rywbeth i ferched1 nymbar 17 wel'd tasa nihw'n galw heibio, tasa'r sofrens o'u blaen nhw ar y bwrdd. Ond lIlli, fydd 'i Hog nhw reii,t, iwsffwl pan ddaw o; a, mi fydd." T'reuliail v landledi lawer mwy o arnser yn v parlwr nag arfer gyd'a:r capten. Yn wir, byddai v cy,frin gynghor yn eistedd am. fwy o amser a hyd—weithiau byddai ambell i hwyr yn caeili ei basioi mewn ymgynighoriad yn y cyiseonr hwnw. A pha ryfedd-onid ydyw mater- ion arianol yn gofyn llawer iawn 0 goiisyltio'/ Nid cwestiwn a ellid ei setlo mewn un eistedd- iad ydoedd penderfynu beth i'w wneyd a'r Hog pan ddeuiai, yr hwn oedd yn trethu atmynedd y landledi i'r eithaf, am nad oedd yn dod! ar UQl- waith. Clywais y capten yn ceisio ei chysuro unwaith ar y pen yma, drwy ddvweyd "Mae'r ia,r ar ei nhyth vn smyg rwan. Miss Thomas, mi ddaw yr wy aur yn y man." Ond y peth a bar'odd syndod i mi ydoedd diwwvdd gweled, pan yn pasio drwv y lobi'n Ued ddlistaw, ac edrych i fewn drwv gil drws y parlwr, y capten yn ymddwyn fel pe byddai. yn sibrwd rhiyw gyfrinach yn nghlust y Rhen Ferch, gyd'a'i fraich am ei gwddif. Heblawt hynv. sylwaiis v byddai y landledi yn" dod yn ol o'r parlwr i'r gegin yn ami, a.'i gwyneb mor borphoraidd a, chrib twrci, fel pe byddai ei holl natur weoii cael ei chynhyrfu, lond' yt1 loedd y wen foddhaus ai ymdaenai dros y cyfan yn ddigon idhwlaJu y syniad hwnw ar unwaith. Tybiwn ar y cyntaf mai rhyw le newydd i roddi yr arian ar lojg oedd wrth wraidd y cyfan ondi ffaelwn a deajl ra/m yr oedd angen am y sibrwd yma, fel "e' byddai yr arian wedi eu cuddio yn v ddaear. yn ol vr hen arferiad, neu yn rhyw guddfa vn y ty. Yr oedd hyn wedi cael ei gairio'n mlaen am yspaid, a'm cywre'nrwydd' a'mi penbleth jnnau yn cynyddu fw vfwy o hyd; ondi cefaisi eiaiurbad ar y civfan un diwrnod. Pan ddeuais i'r ty i de ar yr achlysur hwnw, yr~oe<Ml gwledd yn fy nisigwyl. Yr oedd Rhen, Ferch weidi gwneyd crempoig a'r heulwen, yni tywynu gyda mwy o siriol'deh nag a, weliswn o'r blaen. Yn nghaniol y wledd, trodd y landledi ataf, ac ar ol cryn laiwer o holi. "Ydi'r crem- poga'n neis, nvachgan i? Bytwchi yii reit dda. V cti'ch te c;hi'n agriabl?" a llu o gwestiynau ereill a arferir gan ferched yn nglyn a thruigiar- edldau y bwrdd te, a dywedbdd wrthyf mewn Uais mwy igiostyngedig naig arfer, "Mi gin i sicrat bach i ddeud wrtha chi, Robat. Mae'r capten a minna'n 'engajged,' machgan i; ond cymwcb ofal a deud wrth neb; does arno mi ddim) eisio iddo. fo fod yn pyblig jyst rwan. Mi roedd'ai cihi'n deyd 10 hyd mai fel ma roedd hi ii fpd. Yr oedd merched nymbar 17 yn meddwl y basaj nhw'n cael gwr o flaen pawb, ond be fydda nhw yn ddal yn wraig i neb, sgwn i? Mi 'd!rycbodd y capten am riwbath blaw cylarsi a steil, a) mi gymrodd un fedar gwoio tamad o fwydl, ac edrach a,r ol 'i dy 10,1 machgan i." ("Gydk, diengi mil o bunnau, fel pupyr a halen, ar ben hyny," miynai rhyw yspryd, direid- us sibrwd yn fy mynwes). "Yr oedd v capten wedi dlymiuno cadw y peth yn hollol ddiistaw a pha ryfedd? Gwyddai yn dda beth oedd! yn ei ddisigiwyl yn mysg ei gyfeillion pan ddeuai y ffaith yn hysbys. Yn wir, clywais Capten Lewis, yr hwn a wahoddasai i swper un n!oson, yn ei drin ef yn oi chwerw am na buasai wedi dywevd wrtho yn gynt-mai o ffynnonhell arall yj- oedd1 ef wedi clywed i ddeohreu. Yr oedfd Miss Thomas yn dymuno bod mor ochelgar o'i thu hithau, yn y cyfeiriad hwDw, oblegid wrth bob un ag yr oedd yn digwv^ld crybwyll aim y digwvddiad gorbwysig yn ei hanes, byddaii yn ddlyeithriad yn dra, gofalus i ddiweddu gydlai: "Rydw i wedi deyd y peth wrtha chi fel secrat; cymwch ofal a'i ddeyd 0 wrth neb; mi rydia ni am 'i gadw fo reit Ondi aftwydd oedd ei bod hi yn dyweyd y "seorat" with gymiaint o'i fRyndiau, fel ag yr.oedd y peth wedi dod yn wybyddus i'r icy- hoedd1 yn gynt naig yr ewyllysiai y capten. Anghofiodd Rhen Ferch nodwedid arbenig perth- ynol i'w rhyw—mai v peth goreu o ddiml i ledaeniad stori yn eu plith ydyw ei marcio igyda'r gair "srecet." Nid rhyfedd felly fod capten a'i ddarparwraig yn dymuno cael yr heliynt, dros/odd mMT fuan aig oeddi modid, iai b;od\t'dydd y pyrfformans," fel y galwbi y capten ef, wed cael ei benodi ar unwaith. O'r adeg hono nes y cymerodd y briodas Ie, yr oedd y la udledi yma yn fwy tebyg i igiorph oi diydian, yn cerdded o -wmpas nag i ddim arall, a'i hofferyn llefaru yn myn'd yn gyflymaøh na'r "felliten hoewaf wylltaf" wrth drefnu ac egluro program y digwyddiad gorbwysig. Er mwyn i'r briodas fod mor cweiat ag oedd modd, yr oeddynt wedi penderfynu i'r seremoni gymeryd lie yn nghapel ——, oddeutu tair milldir o'r dref. Ofnai Miss Thomas nas g'.illasai gadw ei hunanfeddiant iyn ngwyneb yr holl dyrfa a fuasai yn dod i weled y briodas,—yn eu plith fercehd: nymbar 17 "i speitio a phasio re- mares" -pe y cymerasai lie yn ei chapel ei hunan. Yr oedd y Capten hefyd o'r fa-rn mai gwell a fuasai i'r "pyrfformans" gymeryd lie allan o'r dre am resymau naamlygwyd ganddo. Gwaith hawdd, fodd bynag, ydoedd dyfalu beth, oeddynt. Daeth y diwrnod penodedig—diwrnod edrychai a'r 'Rhen Ferch aiti gyfnod mor faith draw yn y pellder a niwl anobaith yn gordoi uwch ei ben—-ac yr oedd yr elfenau fel wedi ymgynghreirio a'u gilydd! i roddi "haul ar y fodrwy" a gwneyd iawn digonol am eu hanfoesgarweh ar ddydd' genedigaeth y landl,edi. Yn brydlon am naw o'r gloch, yr oedd y eerbydeaueidig wrth ddrws Llys Gosteg yn barod i gludo y parti i'r lie yr oedd y cwlwm priodasol i gael ei wneyd. Yr oedd y1 parti yn gynnwysedig o'r "par ieuanc" henafol, gyda fy chwaer a minnau—plant cariadi cyntaf y briodasferch, fel ag y buasai ei brawd yn dyweyd—i weithredu fel gwas a morwyn priodas. Nid oedd y Capten wedi barnu'n ddoeth gwahodd yr un o'i gyfeillion-ei gyd-