Papur Pawb

CHWEDL 0 FAES Y aWAED oedd drwst yn y goedwig gyda'r eitbriad o swn y gronynau eira a IBS&ftJ syrthieit ar ddail y coed. Yr oedd jr eiia wedi bod yn disgyn er's rhai oriau, tei yr oedd y brigau yn edrych fel pe buasent wedi eu haddurno a llwch arian, a'r ddaear weJi ei gwisgo a lien wynach na'r goleuui ei hunau. 0 fiaen dT'WS ty ceidiwad yr heilwriaieitih, yr oedd gwradg ieuana dal, deneu, ond oref, ar v gorehwyl o dori coedi tan. Merch y eeidwaitl a gAvradg i geidwad ydeedd hi. "Tyx'd i mewn, Berthine, ebe Haii'} ü'r ty, "yr ydym huiiain. heno, ac y mae hi yn nossi yn ffest. Fe ddichon fod PiAvsiadd Hell fieitlcliaid. 0 gwmpas." Ond ni chyiaeraii Berthine ami glYWled y llaiiis, eithr hi .a gaedynai yn mlaeln- i holdtii y Cioed. O'r tli wedel, hi a ddyw-edodd: "Yr wyf wedi gorphen, fy mam, Nid oes o'n cyloh ddim yn debyg o beri i ni ddych- rynu—ae nid yw lli ddim yn dywyll ych- waith." Dvgodd. y coed i'r ty a, phentyrodd lnvynt yn ochr y yinrdde*, aa aetilii aflan draehefn i gau dorau y tfenesstai-—y rhai oeddynti wedi eu gwneyd 00 d.dlenv eatd'arn, ao felly yn bur gryfion. Dyohwelodd i'r ty, a boldtiodd y drws ar1 ei hoi. Yr oedd ei mham yn nyddu a'r .droel'i bach ger y taji, ae meddai, gydag airwydd f) dipyn o arsAvyd a llaisi crynedig "Nid wyf yn hofii bod dy dad adlan, nidi oes gaai ddwy ddynes and; ychydig o Weirth i sefyil pe d'lgwyddai rhywbeth amgen ma da, "O," meddai Be'rlhine, "mi alilwn i yn harwdd ladd Maidd neu Brwsiadi, mi allaf ddy- Arayd hyny Avrthych." Yna tiroes ei golygon at lawddryll mawr Oedd air yr hoeil uwchbelllY tan, yr hwn a bierrhynai i'w gwr, aiCi m.a;e"ll fwy na thebyg, oeidd Avedi profi yn angau i rhyw greadur o ddyrt cyn y noison bono, gaai >ed fod ef (ei phriod) A+'edi dale/l lei <JHtfoidii, i fyned i8Illan gydia'r fyddin ar ddeehreua.d y rhyfel. Yr oedd y tad;—Nicholas PMhan—hefyd. wedi eael gorchymyn i ymunoi a'r fyddin, otod gwrihododd ef yn bendant fyned. Y dref nesaf atynt ydoedd R,e,thei-hen gaerfu, wedi ei hadeiiladu ar graig, oedd wedi dal yn "merw llawer llif," ac yroeidld y trig- olinai yn jwjideafynu oau ei phyrth drachiefn trefn i gadw allaii y gelyn, oedd ar y p;ryd hwmv yn bygwth ei gAvn-eyd Y11 wasted a r llawr. Yr o.edd ei thrigodion wedi dang- cs ddwywaith o'r blaen, dlaill Harri IV. a LouiiS XIV., eu yn wyr gryinus, mewjii gair, yn anvyr, ae yr osddyiit am. ddangos' hyny unAvaith yn rhagor o ba'i angen, drwy gymeryd eu llosgi yn uhv o fewn ei chaeraiu \'i). hytiacli )ia'i rht'dui i fyn-v i ddwvlaw t geiyu. O ganlyinad, yr 'uedtlynt wedi g'AYRieyd pob paratoad dichoaiad;\vy tnvy ddwyn i mewn iddi gyflawilder o .gyfl-egrau, drulliau, &c,, ao wedi ereu batalliAvnan a chwm-niau, y rhai a efofifc drwy eu Iiyuvaifteriadkui boib dydd, ac ai' livd'y dydd yn.y Place d'Armes. ->id giormorl dyweyd fed yr holl ddinasiydd- ion wedi Q-Ll mewn yspryd ymladd i gadw eu tref rhag eyrthioi dan garnaai meireh y gelyniom—yr oedd pohwyr, siopwyr, cig- yddion, cyfredtihAvyr, cyfriifwyr, seixii, lTyfr- weir'thwyi*, 81chyd yn nod eyffurvryr yn myned! t,r'wy eu hymarferiadau yn. eu. oyloh. ar oriau rheolaidd, o dan addysig; M. L-ayignei, yr hwn oedd Avedi bod unAvaitih yn Slwyddog hefo'r meirchfilAAryr, eithr ar y prydj yn drapeT yn y dref, yn hen fasnaichdy ei dadryiii-nghyfraith Mi. llavaudan. Yr oedd holl ddynion ienaixic y dId wedi yimuno a'r fyddin, 810 felly Avedi gorfod gad- ael y dref; o ganlyndiad, yr oedd yn orfod- aech ar M. Layigme ffurfio gwarcihoidjlu o hen bobl y ddinas. Oeldid grweieid, bob dydd. y bob! dew:en yn loeirdded yr liieoiydd, M eerddeduyr protfesedig, mewll. trefn i dynu i lawr eu cnalwd a,o i eetyii eu iianadl; a'r rhai gweiniaid yn ynia.rfer a chario! beichiau i gryfhau en gewynau. Fe ddisgwylid y P-rwsiaid, ond ni wna.eth- ont eu hynxddangoisdad, ,e,II nad oedxlyiiuti yn ■. bedl o'r lie, ac yr oedd eoi hyspdA\ryr eisoes wedi croesi y goedKvig dldlwywaith gan belled a thy Xicholasi Pichon, yr hiwn oedd wedi rhedeg i'r dref i hysbysiu, ieu presenniqildeb i M. Lavigne. Gwasanaethai ty y eeddiwad fel owtiposft yn ii-ghoiedwdg Aveddne. Elai- Piedion i'r dref (IdAvyAvaith yr Avythnos i gyrcihw ymbo'rth, a ehymerad y eyfl eusdra, yr un pryd i hysbysu yr awdurdodau pa wedd fyddai ar helthau yn ei ardal ef. Yr oedd ef wedit myn'd y ddiAvrnod hwinv i hysbysu fod adran fechan o wyr traed y fyddr- in BrAvisdaddd wedi. hod) yn aros yn ei dy ed; y diwrnod cynt, end eu bod wedi rnyned ymadih yn dra buan. Gallai y swy<ld.ig a'u harweiniai sdarad Ffrancaeg. Pan fyddai yr hen geidwad yn myned air y faith negesleuon, eymerai gydhg ef botb ajiisiei' ei ddau gi—dau fwystfil ciryfion, gyda safnau fed yr eiddo llewod—oihemvydd yr oedd y bleiiddiaid yn dechreu, myned. yn wanolyd; ac yr oedd ef wedi gadael ei AArraig a/i. ferch adref, ac wedi eu cynghori i gloi eu huinadn yn y ty gan gyntedJ'ag y dechreuai dywyllu. Nid oedd ar y feireh ofn dim, ond yr oedd yr hen AATreiigan yn ofnus, ao yrHLyweydJ Jawer gwaith drosoddi, "Gei di weii'd y try petliau adlan yn ddrwg;" a'r prydnawe IIAVII yr oedd hi y'n fwy ofnua nag arferoil. "A Avyddosifc ti pa; bryd y dychwelai dy dad ?' meddai hi. "0. mi ddaw yn ol cyn un ar ddieg,, mae'n Kicr. Pan fvdd dn cinia-Avai gyda!r uøhgiapteIl fe fvdd bob amser yui hwyr1 arno' n dodi yn Pan yn cTogi! v crochan uwcliben y tain i wneyd cawl, clyAmi fatih o slwn marw yn dyfod trwy y sdmdde. "Mae rhyAvun, 'Saith nelll, wyth betli bynag, o ddynicn yn eerdded yn y coed! ebe hi. Dychrynodd ei mihatm wrtilil y dywediad, a rhoes y goneu i nyddu, ao meddiad "0, Arghvydd da! a'th dad ddsiml yma." Cyn ei bod. braidd Avedi dyweyd y geiriau, dyna gnoc drom, ar y drwis'. OadAvocld, y merelredl yn ddiislbalw, ac yn ebrwydd1 dyna laisi oryf, "Agorwch y' drws," ac wedi i'r cutrwir ddosgiwyl enyd, eurodd draehefn, a dywedoiddi, "Agorwch y dlrw-si, nen) mti a doraf i meiAvn, Tararwtoddi Bieixltlhlihiei y lla.AV'ddjryli yn ei lloigeil, a dodlodd; >ei; chtkusfj wrthi hollb oedd yn .y drws, a gpfynodd "Pwy sytld ynai?" Atebwyd "Yr adjran a. ddaeth ynia y dyddt o'r blaeql. A "Beth sydd airtnooh edsietu V' "Mi a godlais y ffordd akj yr wyf fi a'r ad- rain, yn y coed er y boireu. Agoiwch y drws neu mi doraf i mewn." i Nid oedd gan y meirehed ddim i'w wneyd ond ufuddihau vn y fan, pryd v canfyddAvyd chiAveoh o ddynion:—chAvecih o'r Prwsiaid oedd wedi gadw yno y dyddl 0'1' blaen; ae meddai Berthine ineAA-n llais digryn "Beth sydd arnocih eisieu YllWi yr aanser liAfn ar y iiots,?" Atebodd y SAvyddog "Mi gollaisi y ifordd, ei eholli yr/dr-wvadli; adnabyddads y ty. Ni ehefais i" na'r dynion ddim wi fwyta er y boreu." "Ond," meddai Berthine', "I'w'yf fi yma;fy hun, heb neb hefo mi ond fy nlam heno." "Nid yw hyny ddim gwahaaiiaeth," ebe'r milwr, yr hwn a yrnddangpsai yii ddyn digon tiirion. "ni wnaiAvn i ehwi un niwed, niac'n rhaid i cdiAvi roddi rhywbaith i nil i'w fwyta, yr ydym yn iieiivytiu, ao wedi blinoi hyd farw agos." "Doweh i mown," ebe) Berthine. I mewn a, hwy, a'u diMiad wedi eu powdro iran eira, a'u helmetau wedi eu ooluro a rhyw- beth cyffelyb i hufen laeitib, ac yinddangasenti yn lluddedig dawn. Pwyntiudd y wraiig] alt, dd wy o feinciaiU1 oeddynt un o bobtu i'r bwrdd, a dywedodd "Eisteddwch i lawr, ac mi a Wnaf dipyin o g&wl i ehwi. Yr ydych. yn edrych yn flinedig iawn." Yna 'hi a folltiodd y drws draehefn. Rhoes ragoir o ddwfr ao ymenyn yn y crochan, at tihoiroddi ddlam da o faewn oedd: yn nghrog1 yn y simcldei, a bwriodd hwttiAV hefyd i'r cawd. DiCynid M symudiadau yn ofalus gan lygaid y uniiwyr, gan inor aAvyddus oeddiynt i'w gwe'jed yn tynu, y crochan i lawr hefo'r cawl. Yr oeddynt wedi dodi eu drulliau a'u hel- metau mewn cornel gerllaw, -ac, eisteddent yn dawel ar y imeineiau, (fel cynifer o fechgyn da o"r ysgoi. 'Dechreuodd yr hen wreigan nyddu'r droell bach dracftiefn, ond taflai olwg. amheus a dydhrynl'Iyd ar y milwyr. Yr unig dwrf a ''Ayneidl ar y pryd lydoedd twtrf olwyu y droell, a eM'md.arddach y coed yn y grat, yn nghyda "byíb-ibyfb" y cawl wrth ferwi yn y crochan. Yn sydyn, dyna dwrf wtli y dwrs^—twrf cyffelyb i farch yn anadlu. Neidiodd un o'r niilwyr air ei draed, a dedhreuodd1 edrych am erfyn, pryd yr latfeaLiwyd ef gan Berthine. "Y Ibleiddiaiid sydd yna, ebe hi, "y lnaent yr un faJthi a diwlithau, yn erwydro oamgylch gan geisio rhywbeth i dori eu. newyn. [Prin y credlai y milwr hyny, hyd nes agor- yd ohono ef y drws, ipryd y canffu haid ohon- ynt yn rlhedeg yimaith, oddiiwrth y ty. Dy- ehAvelodd oddiwrttih y dr'ws dan siarad wrtlho eihun, "(NI (fuaswn byth yn credu. Eistedd- odd i lawr yn diawell i ddisgwyl am y cawl. Gwyliai y ddwy wraig yn ddisitaw y barfau cochion. Yr oleddynt yn bwyta yn. wancCyd1, gyda'u ceigau yn agoreil o glust- i glust, i gy- meryd i irieAv'n y tameidiau niwyaf oedd yn d.,di,c,ll(o.Tia,d,wy,; m lHygaid crynion mewn oydyimdeiimlad hoOlol a'.u saifnau, ao yr oedd twrtf y cawl yn eugydldfau yn gyffed- ylb i dwrf d'wtfr gAV'law mewn pilbell, a,c yr oedkl y cloron ifel yii toddi cyn eu bod braiclid dros eu gwlelfusau. Gan eu bod, he'fyd, yn dim, isychedig, aeth Berthii'" •• -'t i'r er- i gyirdhu sluwgiad o