Papur Pawb

Y SWEL SWIL, neu Adgofion Jeroboam Jones, Ysw (Ap Nebat). PENNOD XVII.—HUDO MAM I CH\VAREUDY RWAN, Roberts," ebe'r prif glerc wrth y Cymro oedd yno yn glerc dano fo, "I cyfieithwch rhwng yr hen wraig a min- nau," meddai, "wn i ddim a ydyw hi yn fy neall yn iawn ai peidio, er fod y mab yn cyf- ieithu rhyngom." "Wel, Mrs Jones," ebe Roberts, gan gy- ineryd arno agwedd gareddg duos ben tuagat team, "belli garech dlii gael ei wybod genym yn nghylch Mr Jones, eich, mab ?" "Eisio gwbod a ydli e yn dod i'r ysgol yma >'ii weddol gonstant; a g;ofynwch i'r scwil- inistiar yna—y fe ydfl penieitlh y He yma de- bygswii (gan bwyntio at y prif ofyi-i- Wch iddo adel i mi gael gwibod yn miia ledu y bJISO fe yn rhoid J'erry nd tase Jerry yn fab id do fie." •Mae genyf Ie i dybio bytlh ex y bore cof- iadwy yma rIa bu Roberts y clteirc erioed yn gyfieithydd ar yr urn o'r li&wjyddkuiaroa Cymreig. Xid oyfieithydd llytlhyrenol oedd ¡pflt) menu modd yn y byd; ni clheiid ar ei gyfieithdade fe fel ag a geir ar wladltih, eynifer Ii r otyfieiitihwyr newydddaduirol Cymreig y dydddau hyn, Ullícn y trcro-focxb rule, a marcdau did, Idiwedd y geiiiadiur: mid oedd efe, by IJu means, megis, ag y gwu-a germod o'r new- yddiadurwyr Cymreig, yu glymu fel geleii "WmtGi y llythyrein ac yn ceisdo icyfiedflhu poib pcsychiad o edddio mam a piliob tiynnod I 'id ganddi i'r corwntar efo'r ymbarelo. Gwir fod .gnrmud yn gwneyd peith felly y dyddiiau hyn, a dim rhyfedd i urn o wein- idiogi'oji parehus Ffestiniog yma tidywevil ffiwii qyfaiifod misol didtednie'r flwyddyii fbie^eniijol .foci iaiifh—h.y., Ciymraeg—y liewydddaduron yn rhywbeth riiyfedd ac ofn- ;id \vy, mewn gair, ei fod yn "wartlhus." Unci nidi cyfieMhwr deddfoll a, gpr-gysacfc felly oedd. Roberts. Oh na! Yr oedd yn rinvndlio'r corneli yn y dull destlusa-f wetooicili triced, ac wfltE euro cornel hyll i lawr bydd- yn llanw ei lie wied'YIll efo rhywbetih tar- awiadbl wedi e,i greu gan ei ffansd ef ei hun. Yr oedd talent y ffugchwtedleuwr yn dod i'r aIlllwg ynddo yn fwiy na thalent y cyfieiltlh- ydd strict ac anmhartiol yn ystod yr ym- Wimeyd yma efo mam a'r prif glerc. Drwg- dybiais ef o'r dechire, and nid oedd wiw i mi glodidar yn eibyn y dewisdad oihono fel cyf- ieithydd—nid oedd yno neb fuasai yn medru penderfynu rhyngom, oblegid nidi oedd ymo Ilieh ond efe ai minnau yn deall y ddwy iaith. "Wei," ehe'r prif gterc.wrth Eobeife, "beth y mac hi yn ei ofyn yn awrT Ao yr' <:edd clustiau y gw'eddill o'r glercod yn yclh- AvaJiegol at. eddilo amiyw o bobi oedd newydd ddod i fewiii i'r swyddfa ar eiin hoi ni, yn ilydaiii agui'ed i giywed owestiyuaoa main. I "Eisieu gwybod sydd ami," ebe Roberts (yn Saesaieg, wrtfh gwns), "beth fuasech dhi, syr, yn wmeyd efo Mr Jones pre mai eich mab chwi fuasai efe ? 1% driniaeith, fuasecii yn roddi iddo?" Owelwn baw'b y lie ond ma.m a fine yn gwenu o glust i glust. Yr oeddwn yn treio fy ng'ore dynu sylw Roberts ar y slei, diiiwy wincdo yn amthrol amo, er mwyn rboddi ar ddeall iddo fy mod yn dymuno amo, yn ol ystyr yr hen air Seisnig hyfryd liwlniw, "to draw it mild," ond y mv bl yn ofer. "Beth fuaswn i yn wmeyd ag ef, ale?" ebe'r prif gierc, "wel, buaswn yn gwneyd 'hwsmon ohono." Farm ba,iliff yw hwsmon yn. Saesneg, fell y gwyr y iihan fwyaf o'm dlaxllenwyr, a farm baillift. ddyweidodd y prif gIere, end gan nad oedd Roberts yn gwybod, neu yn coiio, mai hwsmon oedd hiyny, dywedodd wiitih mam— "Mae y prif glera yn dyweyd mai y petlh glcnte i Clhwi i wneiyd efo Mr Jones ydiieli. wnieyd yn feili." Ac fell. pe yn clhwlenych e8- mwyitlh.au y disrgyniad arswydus. yma o foid yin bregetihwtti n)eu yn. gaptein lliong i fod yin feili, ychwanegodd (yr hyn ma ddywedodd y pIîif glare o igwbl), "ac y mae yn meddu gwiyboid'aeith nodedig ar gyfar liyny." Oofus gan fy iiarlk:n.wyr i mi ddyweyd mai belli (hyny yw, beili y e,wilit bach) yw y bodyn mwyaf isel a", esgymumeddg o bawb o'r bron yn ngolwg mam. "Yn feiili," ebe mam, gan symud yn ol gam neu ddau oddiwrth y oownitar fel pe wedi caiel ei tliailaw gan felliben, "yn feili Wel, wial Dwald. i'r colej i ddysgu bod yn fledli. Ac yr ycleoh chi'n deiyd ei fod yn meddu gwybodeith nodedig ar gyfer hyny 1 Suit vr ydych cihi yn gwbod ? Sut mae'r scWlmister yna yn gwbud fed Mrs Daniels a iiinjo wtedi dwad ar ei draws e yn lojio efo poibl feddwom, fudron, ysgymun, ie, a hen feili mawr yn torstytihu lon'd ei glos yn y drws yn deyd na chlaen ni ddim oym'ryd baea Jerry odldlymo'? Suit lydedh chi yn gwbod hyny, sgwn i ?" A dyma eigyd i'r ciawnter efo'r ymbarelo snes yr oedd pawb yn ffod i beHdm1 dyogel rhag i'r asieniau whale- bone, dori a ffleio i'w gwynebau. "Oamgymeryd yr ydech ohii rwiam, mam," meddwn wrthi yn ddistaw, a hitihe yn ed- rych yn gymhyrfus a miledmdg arnaf fi a'r prif glerc a Roberts) bob yn ail, "nid bedli y CWlrt, bach mae e yn feddwl, ond bailiif ar y tir, wyddioch—biaii'liff ydi yr enw Seisaiig ml ddyn yn gofalu am lot o dir, hyny yw, goopudhwiyliwlr tirol. Mae'r gwr bymhedddg yma yn dywleyd fod genyf dalente ncillduod i fod felly, ac mae yn' eich cynghori mai ysitiward i ryw ystad fawr ddylwn i fod." A rhoddadis wdnc nerltihiol arali ar Roberts, yr hwn a, weaiodd yn hyfryd mewtn atebiad. "Oh, aie! D'vna, be mae e: yn feddwd ? Wel, wir, hwrach fod rlieswm mewn petli fel ene hefyd, ran hyny. Hwraich y nie,der p neyd) dly le di yn ben stiward i ryw wr mawr efo stad. Gofyn iddo Jerry, nei di, ionid ooha ofyn am ddigioh o gyflog beth bynag. Ffwl fase'r bachgen yn gwerthu ei wasaneth yn rhy rad, ynte, syr?" ebe hi pain anerch ryw Sais oedd yn sefyll y tu ol iddi, a'r hwn a iiodiodd ei ben gan ddy- wleyd, "Yes, yes, old lady, but I don't know what is it you aíre sayiing, Ond cofiodd mam nad oedd hi wedi cael atieibiad i'w cihwestiwn yn nghylch sut yr oeddwn i yn mynyehu y colej. Er fod hwnw bedlach, ar ol ciaieil fy eglurlhad bodd- haol i ar yr hyn fuasai y prif glerc: yn wneydi a mi pe mai ei fab ef fuaswn, wedi myn'd yn israddol fel ewestiwn yn ei golwg, oblegid y tybiiai y rhaid fy mod wedi aitibendio y oollej ddydd a nos o'r bron cyn y gallaswn fod wiedi cyrhaledrd y Jaltlh dioraeth o wybod- aetih fel ag i fod yn deilwnig i gymeryd lie stiward ar ystad fawir; eto i gyd yr oedd yn burr awydduisi i ofyn y cwestiwn yma yn nghylch fy mhresiennoldeb, yr hwn gwestiiwin ofnid fwyaf o bob un genyf. Gofynodd am- ryw gwestiynau eredll i'r prif glerc, y rhai a gyfieithdd ac a, atiebdd gyda mwy neu lai (llad, fel rheol) o gywlirdleib a "gysactmeis'" gan Roberts, ond ar derfyn pob ewestiwn dedhneuai ddod at fater y presenn,oldelb 3^11 yisltlod y tiadr wythnos ddiweddaf, a phob tro y gwnai hyny byddwn innau yn ton ar ei th,raws gan ei badgofio o ry wbetfeh arall hiolllol wahanol. Ofer fu fy holl ymdrechion, fodd bynag, oblegid o'r dhvedd wele mam yin goifyn yn iblaen ac. heb ragymadroddd—■ "Ond faint o weditbie y buo y bachgien yma yn yr ysgol er's pan y daeth e yma ?" "Mam," meddwn, mewn pryder aruthrol, "yr ydych w,eldii avighofio gofyn sut yr ydw i yn dwad yn mlaen mewn FrencJli." ".Uidia befo French yrWan," ebe hithie, ac yr oedd yn fwy penderfynol nag 0:'1' lilaeii 0 gael gwybod faiiub o droion y bu'm i yn yr "ysgol," cih wedl hithie.. Ednyehodd y prif glerc i'w lyfr, a dywecl- iodld wiitih Rolbertis, "Pedlwar diwrnod yn ysitod y tair wythnos." "Ni fu eich mab yma," obe Roberts yn Gymraeg wirith' mam (a, thybiwn fod gwien filednig ar ei wynefc wi*th ddyweyd), "ddiot ond pedwar diiwrnod owtia byt!li. oi:'s pan y mae ei enw ar ein llyfrau." "By-be f Dim ond pedwar diiwiuod! Wel, fel mae byw fi Son am dy neyd di vn stiward ar stiad fawr wir! A dlian afael yn ei hymbarelio gafaelodd hefyd yn llabed fy ngihoit ininlau. "Tyr'd adila oddyma'. Mi wela 1 rwan nad wyt ti dddm yn gweled gwerih mewn ysgol." Ac allan y llusgwyd fi gan mam yn nghanol ohiwertlhimiad pawb oiedd yn yr offis. Wedi cyraedd allau i'r lieoil safodd mam fel judge, a'i phwysiaiu ar yr ymbarelo, a chan fy anerch yn y modd mwyaf llym fedrai, gofynodd, "Wel, Jerry, bedli :dly feddwl di, dywed? Wedi talu punnoedd am dy ysgoilj yn y faai yma, chdithe Avied'yn yn myn'd i grwydro o gwmpas—efo'r ddynes yna am wn i!" "Nage, mam," meddwn, "nid ar y ddynes Ylna y mae y bai," a, chan fy moid wedi fy heilial i gornel mol" gyfyng gwielwin mai y peth giolre i mi bellach oedd myn'd dros fy holl hanes wrth mam—fel y bu'm o flaen yr ustiusiaid ddwywaith, a hyny yn hollol ar gam. Gadewiais mi pethaiu heb eu dyweyd wrttihi, ac ychwanegais yn weddol helaetilx at bethan ereill; glwnaeitlhmm aliliaii ystoribur ol- ygus, ac yn y diwedd, wiedi giorlafurio fy yinen- yidld, llwyddais i enill cydymdeimladmamaci gael ganddi weled mai creadur aeddwn i livedi Gael ei gicio o gwmpaM ym anrihrugarog gan amgiylchiadau yn ystod yi fcair wythnos.