Papur Pawb

DYFEISIO A DARCANFOD III.-PAPUR. Yn y¡r Jfcmseroeddl ihqreuw, md oedid y nwyddau a ddefnyddid i ysgrifenu arnynt yn gofyn ond ychydig fedr i'w paratoi at y dyben hwnw. Llechi llyfnion, clai wedi ei srasu, byrddau wedi eoi cwyro, rplatiau <i haiam neu ryw fetel arall, dail, rhisgl coed, crwyn anifeiliaid, papyrus, a memrwn. Mae'n ymddangos fod y gelfyddyd o wneyd papur o sylweddi T-inynog wedi ei dyfeitio gan y Clikieaid tua'r flwyddyn 95 o oed Orist. Yn amser Confucius, yr oeddynt yn ysioxifenu gyda math o waell neu fynawyd ar° dufewn i risgl bamboo. Y mae papur Y Chineaid wedi .ei wneyd o'r rhan fewnol o risgl bamboo, end y maent- hefyd yn gwneyd papur o garpiau cotwm a Lian, a gwnamt hefyd fath o bapur bras molyn at lapio pethaai o wellt r-eis. r n- Dywedir fod gan ddyn o'r enw Tate fdm bapur yn Herbford yn gynnar yn yr unM ganrif ar bymtheg, a dywedir fod m arah wedi cael ei sefydlu yn y flwyddyn 1588 yn Dartford, Kent, ga<n Almaenwr, yr hwn urddwyd yn farchog gan y Frenhnes Eliza- beth. 'Gwnpedl Tgwelliantau pwy^ig: yri ngwneuthuiiad papur gam Thomas Waisonl yn .1713, ond nid oedd gwneuthuriad papur wedi cyrhaedd gradd uohel o ragoroldeb hyd yn dd&wedldp,r.. Gepr defnydifco unfrhyw HyWau manwreidcYoig i wineyd papur, yn gystal a chorsenau, rhisgl, hopys, neu wellt cnveuiith. Nid oes dim wedi ti ddarganfod eto yn ateb gwell dyben na charpiau llian, cotwm, neu gywarch, ac y mae ysgubiow melinau cotwm yn cael eu defnyddio u un dyben. •. 0 ba ddefnydd bynag y gwneir PaPu^ F mae yfr oruchwyliaet-h rywbeth yn debyg. Y mae'r defnydd man-inynog yn cae. ei dori at ysigo mewn dwfr nes y mae wedi <u wahanu yn fan edafedd, a dyfod yn fath o iwydion. Y mae y mwydion hwnw yn cael ti gymeryd i fyny yn haen deneu a gwas^vi ar Md o San gwifrol, neu rywbeth tebyg i ogr rawn fydd yn gadael i'r dwfr red eg i ffwrdd, ac yn cadw'r sylwedd llinynog, eùa, fedd vr hwn, drwy oruchwyliaeth y mwydo, y sv-ciiu, a'r gwasgu, fydd wedi ti gydwau a i gvdbietliu yn y fath fodd na elliir ei v\ alian i lTeb ei doii, ac y mae felly yn ffurfio papu* Nid /-dj w carpiau tin gwlad r.i yn gwnoyd i 4nv y bedwaredd ran o r nyn a ddefny'lair genym i wneyd plapur. Or Almlaen a < Eirial y n)hR y rhan fwyaf yn dyfod. Mewn pob main bapur, y gorchwyL ayMaf yclyw dosparthu a threfnu y carpiau, au tori yn ddarnau man. Gwneir hyn gm.L ffrched, gan bob un o ba rai y mae cyllell fawr at y pwrpas. Rlioddir pob edefyn a g.ri iad wii trynt eu huiuin, pe eawsent liwy 1"1 TMH g„voa'i llian neu'' ootwm trurtu nt frychau ac ysmotiau n y papur. Y rnaer oirpiau, wedi eu tori felly, yn Ell nflu i bump neu chwech o wahanol gelloedd tist fawr, yn ol fel bo'u gwerth. Ni ddefnyddir ond y llian meinaf i wneyd papur ysgiifenu yn bresennol. Defnyddir cywarch i wneyd papur cwrs, a hen reffynau o bob math i wneyd papur lapio. Y mae'r carpiau yn awr i gael au golcbi, yr hyn a wneir nail'l ai gyda dwfr poeth mewn math o bandy neu eu do<&L m'@wn ager am rai oriau. Cymerir y lliwiau allan ohon- ynt drwy ddefnyddio chlorino yn dra gofalus. Yna, gyrir hwy drwy fath o droell lydan ddanneddog i'w malu, a chedwir hwynt mewn dwfr wrth gael eu malu felly am oriau, nes y bydJdaíIlt fel mwydion teneu. Yna, y mae'r stwff, fel y gelwir ef, yn cael ei wneyd yn bapur, yr hyn a wneir a llaw neu a pheiriant. Os gwaith llaw fydd, dodir y stwff mewn dyfrgist fawr, a chedwir ef mewn tymheredd piiodol naill ai gyda stof neu bibell ager, a chedwir y sylweddj Uinynol yn hcmgtanol drwy ei droi a'i drosi. Math o ffram wedi ei gorchuddio a man wifrau ydyw y mould yn yr hon y dodir y papur, ac ychydig yn eangach na'r papur a fwriedir wneyd ami. Yn 1685, cafodd un John Briscoe, freinteb am wneyd papur Seisnig mor wyn a phapur Ffrengig. Cyn yr amser hwnw, yr oedd yn agos yr oil o'r papur ysgiifenu a wefnyddid yn Lloegr yn dyfod o Ffrainc a Holland, a'r gost i'r wlad hon yn gan' 'n:il o bunnau yn y flwyddyn1. Yn mhlith y rhai a ddaeth- ant drosodd i'lr wladi hon am nodded yn y flwyddyn 1685. yr oedd rhai gwuieuthurwyir- papur, ao, oddiwrthynt hwy y dysgodd i Saeson gyfrimon v ge'Tfyddyd o wneyd papur. Dyn o'r enw Louis Robert a ddyfcisiodd y peiriant gwneyfi papur cyntaf, yn y flwydd- yn 1799. Yn y flwyddyn 1801, cafodd Ffrancwr o'r enw Fourdrinier freinteb ar beiiiant o i ddy- fcisia-d ei hunan yn Lloegr. Credir fod y peiriant hwnw wedi ei awgrymu gain Louis [Robert, o Paris, yr hwn oedd wedi gwerthu ei gynllun i Francis Didot, yr argraphydd Ffrengig enwog. Daeth Didot a'i gynllun 1 Lundain, a chyda chynnorthwy Fourdri-n- ier, a wnaeth weriantau arno. Yn 1805, cafodd Joseph Bramah, dyfeis- ydd y Bramah lock a'r hydraulic preiss., freinteb ar wel'iantau yn y petriant gwneyd papur. Yn 1807, cafodd Fourdrlnier frei,nteb ych- wanegol am ddyfeisio cynHun i wneyd papur o unrhyw hyd. Yn 1856 y cafodd E. Rutledge frtintpb am ddefnyddio Esparto gyntaf (math o wellt Yspaeinaidd) i wneyd papur. Yn 1857, cafodd W. 'E. Gaine freinteb am ddyftisio papur memrwn. Dodir y papur mewn cymysgedd wan a tlieneu o sulphuric acid, ac ar unwEÍth y mae yn dyfod yn wydn fel memrwn bran. Gwnaeddyfais gyffelyb yn Paris yn y flwyddyn 1846. Yn 1861, tynwydi y dreth oddiar bapur gan Senedd1 Prydain Fawr. I Yn ystod y blynyddoedd diweddaf, y mae gwahanol ddefnyddiau wedi bod ar brawf yn lie carpiau i wneyd papur. Y maen; Americariaid yn defnyddio rhisgl Hinynog y bamboo, ac y mae Lloear yn defnyddio llawer o'r gwellt YspaeneitM yn Up carpiau. Dechreuwyd ei wney-d mewn mein yn agos i Dublin yn 1853. Yn 1856. ni ddaeth ornl hanner can' tuneli o bapur tramor i'r wlad hon. Yn 1871. yr oedd y wdad hon yin der- byn 130,000 o dunelli o bapur tramor, oher- wyddJ cynlJun Uwydctannus Mr, Robert Rout- ledge. Dechreu y ganrif breseinnol y d'eehreuwyd gwneyd papur o wellt, a chyn belled yn ol a'r flwyddyn 1800, argraphwvd Myfr ar bapur gwellt wedi ei wneyd yn melinau Neckinger, Bermondsey, gan rai o'r enw Matthias Koops. Gwnaed! llawer ymgais wedi hynt i (berffeithio yd;ul1 hwnw, and yn 1882 y cychwynodd y gwaith o ddifrrif yn y wlad hon. Dyna'r pryd y cymerwyd y! gwaith mewn Haw gan y M. Hook a. Simpson, Maidstone, dan fretnteb y Mlri (Coupler a Mellier. Y mae gwneyd papur yn parhau i fyned drwy weliantau pwysig mewn lliw, llyfn- dra, a gwydnweh. Y mae droa 300 o dunelli yn cael ei wneydi yn y wlad hon yn wyth- nosol, ac y mae'n gofyn tair gwaith y pwya- au hyny o wellt i'w wneyd. Yn China, y Iilla,e'r planhigion m)wyaf cy- ffredin yn cael eu defnyddio i wneyd' papur. Yn Formosa, y mae'r papur reis goraf i'w gael, ond Ilid yw llysieuwyr ein gwlad ni yn gwybod o ba gymysgedd y gwneir ef. Dywedir 'fed yn un dref yn unif (Foo- chow-foo) wertli deng mil ar hugain o bun- nau o bapur reis yn cael ft ddefnyddio bob blwyddyn, Er fod y papur hwnw yn cael ei alw yn bapur reis, nid oes gan reis ddilm a wnelo ag ef, ac efallat. y gwntir ef o ryw fath o papyrus, oddiwrth yr hwn y cafodd papur ei enw. Gellir -ospart-hu y gwahanol fathau o bapur dan bedwar penawd, sef papur gwy'n, papur gwiineugoch, papur l-lwyd, a phapur iitwiau. Y mae papur gwyn, yn cynnwys dau fath, isef papur ysgrifenu, a phapur ar- graphu, o ba rai y mae amrywiaeth mawr mewn mathau gwel- a salach na'u gilydd. Yn y flwyddyn 1073, yr oedd y Deyrnas Gyfunol yn cael gwerth 593.552lp o bapur ysgrifenu ac argraphu o wledydd ertill, sef yn benaf o Ffranc a Holland,Belgium, a Germani; a gwerth 471,527p o fathau erull o bapur.