Papur Pawb

AELWYD HAFOD LAWEN [Gan y SCWLYN.] t XV.—TYLWYTII TEG. Gyda chalon drom yr aetlram allan o'r etail y nosan hono: Nis gallwn lai na, chyff- lely'bu yn fy meddwl y gwahaniaeth cydrhwng goleuni tanbaid filamau pentan yr efail oddi- niewn a'r tywyllweh fel tywyllwclr yr Aipht oddiallan a sefyllfa fy meddwl i neithiwr .o'i gymharu a'r hyn ocdld heno. O'r goleuni i'r tywyllweh oeddwn wedi myn'd yn y ddau amgylchiad A tywyllwch dudew ydoedd—yn enwedig i mi, pan ddaethum allan gyntatf o syllu ar fflam- au'r efail. Nis galiwn ganfod oymaint a'm Raw o flaen fy ngwyneb; a rhwng gwrych- oedd tewfrig y ffordd wledig gul arweiniai hebio i dy'r got eauridj y tywyllweh megis- gwisg o'm cwmpas. Yn sydyn tarewais yn ,cpbyn Thywun oedd yn d&d allan o ffordd gulawh fyth, a chly-wn lais yn djy weyd "Halo Pwy sydd yiiit! Pa'm na. baech yn edrych b'le'r ych ohi'n myn'd, y dyn 1" Adwaenais y llais, er nag galiwn adnabod y Avynet). "Mr Davies," ebe fl, "chwi sydd yna? Mae'n clywyll ofnatsan, ond tydv hi?" "Oh, chi, Griffiths, sy' yna,?" ebe'r gwein- idog. "Ody, B'le ry chi'n myn'd ?" "Toes gyn i ddim un lie neillduol rwan, ond mod i'n ceisio cyrchu tuag adra," ebe finnau. "Wei, os nag oes gyda chi ddim byd gwell i wneyd, dewch gyda fi," meddai Mr Davies. i Fefiy, heb holi i ba le yr oeddyn myn'd, ac heb sylwi ychwaith pit ffordd y'm har- weiniai, aethum gydag ef, gan ymgomio nes i mi gael fy hun Wrth ei ochr ef o flaen drws Hafod Lawen. Heb guro'r drws, agorodd ef, gan ddy- wevd 'HalO' Os pobol mewn ymal" ac yn mlaen a ni'n dau i oleu y tan mawn, cyn- hes, goleu, ar yr aelwyd. "Dewch mlaen, Mr Davies, ry' ni'n eicih dlisgwyl chi er's meityn," eba Rhys Wil- li iams. "Pwy sy gyda chi? O'r scwlyn,! Dewch yn mlaen, Griffiths, dewch yn mlaen. Eisteddwch fan hyn Mr Davies. Gwen, herca stol i Mr Griffiths." Tybiais i mi weled gwyneib Gwen yn gwrido pan syrthiodd ei llygaid arnaf gyn- taf; a oheisiais dlynu rhyw gymaint o gysur c/r tfaith hono. Tybiais, hefyd, fod rhywbeth yn fwy oer nag arfer yn y croesaw roddodd ei mam i mi, a ehr'jjdd anesmwythder via fy mynwes i feddwl fod Mrs Williams, efallai, fel Gwen ei hun, wedi camesbonio fy ymddygiad. y nos o'r blaen. Ond os anhawdd oedd i mi eg- luro i Gwen, anmhosibl oedd i mi esbonio i'w mam beth oedd yn bod. Y noson cynt yr oedd Gwen yn eistedd with fy ochr, a'i Haw yn fy eiddo i; heno eisteddodd yn ddigon pell oddiwrthyf, a'i chefn tuagataf—sofyllfa- arwyddocaol ddigon ? o'i theimladau tuagataf, sibryd-ai drwgdyb- iaeth yn ddistaw yn fy nghalon. "Fe geson ni ryw storiau rhyfedd yma neithiwr," sylwai Rhys Williams, "rhwiig Griffiths yma yn adrodldl am Briodlas Xant Gwrtheyrn, a mam yn adrodd stori Etifedd- ea Golledig y Caerau. Gobeithio fad gyda chi rywibeth mwy bywiog na rh,einy." "Ychyfi," ebe Mrs Williams. "Mae ycli- ryd yn myn'd trwyddw i nawr wrth feddwl am danyn nhw "Ai y nliym i yw hi heno?" gofynai'r gweinidog. "Rw i bron credn mai chi, Rhys Williams, sy i fod heno!" Wage :f»wr," .ebe gwr Hafod Lawen. "Hw i'n cadw count yn well na hyna hefyd Dewch chi." "We1," ,ehe'r pregethwir, gain ilexiwi ei bibell, a'i chyneu cyn dechreu. "Wn i yn y byd beth i ddyweyd lieno. Do'wn i ddinx wedi par'toi." "Rwyln gobeitliio," ebe Mrs Williams, "na rowch chi ddim y fatli storiau oerllyd i ni a gesron ni neithiwr. Fe fyse'n well gen i glywed am Wiach y Rhibyn a'r tyhyyth teg na chael rhagor o bethau fel stori mam, a' eh un chithe, Mr Griffiths." "Gwrach y Rhibyn?" meddwn i. "Be dy hono, deydwch ?" "Oh, math o fod annaearol sy i'w chael weithiau ar hyd a lied y wlad yma yn poeni poW dda," ebe Mr Davies. "Mae yn denu dynion allan o'r ty, neu oddiar yr heol yn hirnos gauaf trwy wahanol ddyfeisiau. Weithiau trwy lefain fel rhywun mewn poen a chyni—and dyn helpo'r neb aiff i'w chyn- northwyo, chlywir ddim 'son am dano wed'yn "Ond toes neb yn credu ffasiwn chwodlau'r dyddiau hyn mieddwn innau. "Beth y weclsoch chi, Griffiths 1" gofynai Rhys Williams. "Neb yn eu credu nliw I Pa'm hyny, wvr ?" "Am nad oes y fath greaduriaid yn bod," ebe finna-u. "Ddim yn bod!" gofynai Rhys Williams mewn syndod. "Efallai y dywedv/ch chwi nesa nad oes dim tywyth teg, na chw.11 an- nwn, na chanwyll gorph, na phethau fel ,ny "Mi wn," afcebai, "fod yr hen bobl stalwn yn coeliopobpeth felly, ond mae'r oes yma'n fwy goleu, ae yn iiiedru esbonio pethau felly heb fyn'd i'r byd ysiprydol am oleuni Mll- ynt." "Esbonio, wir I Sylsoch chi ar y cemyn, vr ochor draw i'r afon I Welsoeh chi'r aylch- au glars yrio ? Mae'r borfa am bobtu yn ddig- on llwyd, ond mae yno gylch crwn o borfa mor las a dim gewch chi yn y cae o dan y ty yma.. Shwd y chi'n esbonio hwuw ?" Gan nas gallwn ateb ar y fynyd yn fodd- haol i mi fy hun, atebais fel y Gwyddel drwy ofyn cwestiwn arall: "Beth ydlyw, ynte, meddwch chwi?" "Beth yw e?" eba Rhys Williams. "Beth yw e hefyd ond cylch i'r tylwyth tbg i ddawnsio yndo fe." "Welsoclh chwi nhw lerioei, Mr Williams?" gofynais. A gwenai Mr Davies wrth dynu'r bibell allan o'i geg a chwythu colofn o fwg i gy- mysgu a'r un oedd yn esgyn c'r tan mawn i fvnv drwy'r hen simdde fawr. "Welj na, alia i ddim gweyd y mod i wedi eu gwerd nhw a'n llygad yn Imiiaji," ebe gwr Hafod Lawen. "Ond rw i wedi gwel'd eu hoi nhw lawer gwaith, ac fe wn am rai sydd wedi eu gwel'd nh w --i c, ae am rai sy wedi bod' yn eu cwmpeini nhw fel oedd gwaetha'r modd iddyn ninv hefyd!" ebe fe. "Ie ebe finnau, braiild yn amheus. "Ie siwr," meddai wed'yn. "Dyna Twni yr Hooper, mi clywais i e'n gweyd iddo fe eu gwel'd nhw a'i ivgaid ei hunan nos Clan Gaua blwyddyn i hw:u. Roedd p. wedi bod yn y dre, ac wedi galw yn y Red Lion yr ochr draw yna, ar ei ffordd adre a roedd e'n croesi'r caeau i fyn'd slia. thre. Wei, pan dda,eth e at y gamfa, beth welse fe cjid dwsen o sgwarnoged, ineui peth oedd yn ed- rych iddo fe fel sgwarnogod, yn dawnsio yn gy lch a,r gaaol y glas fan 'ny o'i flaen Wet, 'dyw Twm ddim yn ffwl i gyd, ac fe wyddai yn nobl beth oedd yn bed, a fe drows ndl yn y fan 'ny mor ddistaw byth ig y gallsai fe, a nell ag e round i'r heol Luag adre, dros filldir o ffordd yn Hlhellaeh. Beth wed well ehi am hyna, Mr Griffiths 1" Doedcl gan i ddim ateb hoffwn i roi i dad Gwen, ac fellv ni ddvwedais air. "Wei," ebe Mr Davies, gan dynu ei bibell allan draichefn. "Aaghredadyn yw Mi' Grif- fiths, mi welaf, ond er mwyn ei argyhceddi e, mi adirodda i stori wir i chi am Wraeh v Rihibyn-a fe allai y credla Mr Griffiths, wed'yn." (I'w barJiau.)