Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

AELWYD HAFOD LAWEN

News
Cite
Share

AELWYD HAFOD LAWEN [Gan Y Scwlyn.] I.—YR AELWYD A'l MYNYCHWYR. A fuoch chwi erLoed yn yr Hafod Law en ? Os do, gwn y rlwaid eich bod wedi sylwi ar ddau both noded'ig yilo: Yn gyntaf fod yr enw yn hollol xiodweddiadol o'r lile; ac yn ail, fod a wnelai'r aelwyd a'i wneydfelly. Bu adeg pan y gallech weled llawer lIe yn ddigon tebyg l'r Hafod Lawen, a llawer teulu yn meddu ar y J.1han fwyaf o nodweddion eiddo Rhys Williams. Ond ma,e dull y bvd liwnw yn cyfiym fyned heibi'.o; a gallech heddyw clhwilio yn hir ag yn ofer am le a phreswylwyr tebyg i'r rhst". hyn. Ffeatody henafol yw'r Hafod Lawen, heb ddiim yn addurnol yn ei olwg allano!—oleiaf yn ngolwg y rhai sy'n ymhyfrydu mown arch- adeiladjwaitli manwl, a thrwsiad morthwyl a ellyn. liuasai ami i amaethwr o'r ffajjiwn newjydd yn edrych gydia diystyrwch ar y mxiiiiau gedrwon gwyngalehog, a,'r hen do gwellt y gallecih yn mron ei gyffwrdd a'ch Haw pan yn sefylil ar drothwy'r drws. Ond unw-aith yr aech i fewn i'r gegin eang, teimlech eich bod wedi cyrhaedd aelwyd glyd a chysurus y gallech chwiiio llawer oyn cael ei chyffelyb. Yr oedd y ty oddifewn fel od Italian, yn aanddifad o'r hyn a ystyrir y dyddiau hyn fel yn hanfodol i dy gorpheiiedr'g. Yr .oedd y muriau yn didieuoig o'r "papur papuro" sydd yn ami, ,fel eariad, yn euddio lluaws o beoh- ocla.u; yr oedd y llofft uwchbeix hefyd vn am- ddifad o ceiling, ac estyll, ie, a. thrawstiau gear-won yn noetih i'r llygad eu bcirniadu. Eto, nid oedd) angen idclynt gyv, i'lyddio; yr oedd yr estyll a'r trawstiau o (ideri Cymreig, wedi dail i oro,es:i fwy nag un genedlaeth, ac yn ymddangos yn deibyg o oroesi ami i genedlaeth eto—osi na symudir hwynt gan ryw yspryd diwygiadbl camsyniol fydd yn gofalu mwy am ymdrdangosiÍadi gwych a thrws- iadus oddkllan nag am sylwedd gwirioneldidol oddifewn. Yr oedd y dodrefn, fel y llofft, o dderi, gydag eithrio'r ddau fwrdd a dwy gad air. Yr oedd y dresser yn disgleirio o dan oruch- wyliaeth cwyr gwenyn a saim pen^in nes gwneyd dryoh arall i weled eich gwyneb yn- ddo yn ddaangenrfiaid. Yr oedd gwyneb y bwrdd mawr, wrth yr hwri yr eistedda/r g ivasa ri a ethyddi A n i fwyta, o estyll sycamor- wydd!en, modfedd a. hanner o drwah; ac, yn dra gwahanol i Rhys Williams, yn meddu dau wyneb. Yr oedd un wyneb yn oael ei ysgwrio mor lan nes y cystadllai a'r eira ar Salmon mewn gwyndra. Dyma'r wyneb a drcid i fyny ar y Sabbæthr-yn arwydd allanol o'r parch mewnol a deimlid ac a delid y teulu i Ddydd yr Arglwydd; ar y diÍwrnoc[au ertiil o'r wytihnos troid y wyneb arall i'r bwrdd^ i fyny, ac er fod hwnw hefyd yn cael ei gadw yn 1mlfieI pobpeth arall yn Hafod Law,en-eto yr oedd olion defnyddiad beunyddiol yn amlwg arno ac yn ei wahan- iaethu yn fawr oddiwrth y wyneb arall. Am y ddwy gadrir, dwy gadair wellt, oeddent, un yn hen gadair fawr, bl',eichCau llydain, cefn esinwyth, yn mynwes yr hon y cafodd Madlen, maan Rhys Wiilfems, ami i hun esmwyth pan yn fabari, etc yn nghysgod clyd1 yr hon y oaffai yn awr ami gyntun melua yn oi hail fabandod; cadaiir isel oedd y Hall, heb yr un cefn iddi',—stol wleTlt pedwar troed mewn gwirionedd, ar yr hon yr eisbedd- odd M'adllen yn wrmg ieu-anc brydiferth i "drin" ei baban cyntaf ac unig-anedig dros banner can' mlynedd yn ol; ac eisteddodd Betty, et rnercl 1 -yn-nghyfraitii, i gyflawni yr un ddyledswydd i'w chyntaf-aneSg liithau, ddeng mlynedd ar hug'ain wed'yn, a He yr urferai eisitedd yn awr ar himos gauaf yn dyfal wau hosanau i'r teulu. Ond o bobpetli yn ngheigin Hafod Lawen, hynotach na'r dresserdlezii, na'r llestri hen ffasiwn a'i haddurnai, na'r llofft deri uwch- ben, a'r ysitlysau oig moch ac eidion a grogent odditano; na'r bwrdd mawr sy c am or wy dden a'r cosyn dartre onfawr a lanwiai un pen iddo ie, na'r hen gadair wellt fawr ei hun- hynotach, meddaf, na'r rhaiÍ hyn oil oedd yr hen simdde fawr. Estynai y simdde hyd hanner y gooin-yn wir, elai llawer cegin y dyddiau hyn yn rhwydd tuifewn i simdde Hafod Lawlen. Yr oedd y ty wedii cael ei adeiladu mewn cyfnod pan ystyiid y ge yr ystafell bwystx-af yn y ty, a'r simdde y rhan bwysicaf o'r gegin. Erbvn heddyw maie dull y byd wedi newid, a meddyKa gwraig a merched y ffermwr fwy am y parlwr a'i addurniadau diiddefnydd nag am y gegin a'i gwasanaeth. Ar ganol yr aolwyd Mtosgid tan mawn; a dyweder a ddyweder am ddefnydclioldeb glo fel tanwydd, pe y caech eacih hun ar Roson ystormus yn y giauaf, ar ol bod allan am o.r:au yn y rhew a'r eira, yn eistedd ar aelwyd Hafod Lawen, a'ch traed yn cynhesu wrth y tan nrawn gwiresiog ar y llawr, tybiaf y credech chwithau, fel minnau, fod i dan mawn ei ragoiia,ethau arbeiig ei hun. Ynamgrlühu tair ochr i'r ae'lwyd fawr, lydan, gynhes, yr oedd mtinciau oerig, wedi caeil eu hadedlaidu yn y mur'.au trwehus, ac ar y rhai hyn yr eisfceddai y teulu ar hirnos gauaf ar ol gorphen eu gwaith am y dydd. Yr ydym ni yn son am "gylc'h yr aelwyd," ac "eisitedd o gwmpas y tan," pan nas gall tin "cyleh" ar y goreu fod yn fwy na, hanneT cyleh, a phan nas gellir eistefid ond ar un hanner "cwmpas" y tan. Ond yn yr Hafod Lawen yr oedd yn wahanoi. Yno yr oedd y cylch yn gyfan, a,c eistoMai'r teulu yn llythyr'enol o gwmpas y tan, yr hwn a, wasan- a'etha,i'r pwrpas dyblig o roddi gwres a goleu. M neb yn yr holl ardal ddim am nwy (gas); ac am lampau—gwir ceid ambell un yn cael ei dhadw yn barchus ar ben yr half-chest neu ar ganol y ch'.ffonier yn y par- hvr, ond na fuasai neb yn rhyfygu meddwl am ei goleuo. Yr urio,, oleu ddefnyddid y nos yn yr Hafod Lawen heblaiw goleu'r tan mawn, oedd goleu canwyll, a cihanwyllau o waith cartre—gwastraff hollol ddiraid fyddai tfalu arian am ganwyllau yn siop y pentref pan yr oedd digon o wier defa'*d i.'w gael. Ac jiid oedd Madlen yn edrych gydla rhyw lawer o gyinetradwyaeth ar waith Betty, ei merch-yn- nghyfraith, yn prynu pahwT at wn'eyd can- wyllau at use y ty; canwyllau brwyn oedd li wedi arfer a hwynt ei hun, ac os oedd rhfjd cael goJeu o gwbl hablaw goleu'r tan, byddai canwyll frwynen yn ddigon, yn mam Madn, at orohwylion arferol y ty. Hen ffasiwn oedd y ty, hen ffasiwn oedd y dodrefn, a hen ffasiwn mewn llawer o bethau oedd y teulu. Yr oedd Rhys Wil- Iliams ei hun yn ddigon hen ffasiwn i gadw i fyny hen arferion traddoidiodol ei wlad at genedl. Daw YJlh. hyn, efallai, yn ani- lycach pan yr adroddaf ychwaneg o hanes y teulu. Os hoffech glywed adrodd Hen gwerin Oymru-wel, Aelwyd Hafod Lawen am dani, Nid cedd na bwci eroesfiVirdd, na ohanwyll gorph, na, chyhiraetlt, na dawns lyhvvth teg, na diycliiiolaetih o fatih yn y byd wedi gwneyd ei yinddangos'.ad yn y cylciioedd nag y ecid clywed ei hanes yn yr Hafod Lawen, ac yr oe(ld rhai, o leiaf, o'r teulu yn ddigon hen ffasiwn i gredu ynddrnt. Yr oedd Rhys WiLYams yn ddigon hen ffasiwn i gadw ei weision o pan y deuai un ato yn was bach douddeg oed tan y buasai* yn ddigon ffol i chwilio am well He yn rhywie araJrl-nèu i bjicdi; ac yr oedd Betty, ei wraig, yn ddigon hen ffasiwn i wneyd yn gyffelyb a'r mor- wyr.ion ac yr oedd y ddau yn ddigon hen ffasiwn i gadiw i fyny'r hen draddcdiad, a rhoi aner dwy flwydd i'r gwas a phar o flan-, cedi i'r forwyn pan fyddent wedi. gwasanaieithu am saith mlynedd yn ddidor yn yr Hafod Lawen. A phe y .priodai gwas neu forwyn o'r Hafod Lawon, yr ooddynt yn cael eu "codi maes" o'r ty, ac ar bob amgylchiad felly ceid "priodas a thrfth a phan briodai un o blant yr Hafod Lawen, ceid "priodas geffyla-u." Yohyd'g wyr yr oes hon am na "ohyhir- aeth," na "thaith," na "phriodas geffylau," nac yn sicr am "gaseg fedi" ond os bydd y dMNenydd dipyn yn amyneddgar ca ddeail riiywfoeth aim bob un ohonynt yn ei dro wrth ddilyn Jianes Aelwyd Hafod Lawen. fel y dywedais eisoes, oiynhoci'r teulu oH o gwlmpas yr aeliwyd ar ilimos gauaf, a chymaint oedd atdyniadau'r He fel yr yniga.sglai yno 11 o, hefyd o dro i drorai na phertJiynent i'r teulu, Edxych"d ar nos Wener, yn arbenig, fel noson "pobol ddierth," ac yr oedd yr ben simdde fawr yn ddigon eang i gynnwys dwsin o bob! heblaw'tf teulu, a chalonau'r teulu mor gynhes i'w croesawu ag oedd y tan mawn ei hun. OynnuHiadau difyr, ililawen, oedd oyrinull- iadau nos Wener ar Aelwyd Hafod Lawen. Disgwylid i bob un yn ei dro gyfranu rtiyw- beth at ddifyrwch y ewn-iiii,caii, adroddiad, neu hanesyn ac yn I'Œ i bawb a gj inerasant ran yn y cynnuriadau hyn mae meddwl am Aelwyd Hafod Lawen yn mhlith adgofion melusaf bywyd. Ir maint yr aelwyd, ac er Ileted y simdde fa,wr, nis gallent gynnwys pawb y byddai yn dda iddynt ac yn dda ganddynt gael clywed yr hyn a gymerai le yno. Er gwneyd y diffyg i. fyny, cvhoeddir yr hanesion mwyaf dyddorol yn "M'hapur Pawb," mood y galio pawb gydfwynhaiu a ni ddifyrwch Aelwyd Hafod Lawen. Daw'r hanesyn cyntaf yr wythnos neeaf.

[No title]