Papur Pawb

o gospi pobl, wedi gwneyd lleidr, ie bwystfil ohonof. Yn lie ceisio fy adenill a fy helpu yn ol i rimvedd, y niae awdurdodau goleuedig Prydain wedi gwneyd eu goreu i'm sathru i lawr yn is, is-i lawr 1 ddiddymdra. Yr awdurdodau Avnaeth hyn mown cydgordiad a'r deddfau, deddfau y wlad sydd yn galw ei him y fwya.f Cristionogol ar Avyiieb y ddaear. Ai Cristionogol yw peth fel hyn ? Cyn myn'd i'r transport nid oeddAvn ond creadur an- wybodus, diniwed, ond wedi syrthio i ddwy- Jaw y gyfraith am ladd ysgyfarnog er cadw fy chwaer a'i plilant rhag newynu, fe wnaeth y gyfraith gythraul ohonof. Wed'yn gwnaeth yr Esgob Thirhvall—parch i'w enw tlx— gwnaeth efe d'dyn ohonof, gwnaeth Gristion ohonof, ond er fy holl ymdrechion y mae y gyfraith fel gwaedgi wedi bod yn fy hela byth er hyny gyda'r unig amcaii o gael fy nal i lawr, o gael fy nghadw o hyd yn ddrwg- weitlirerhvr. Dyma ormes gwareiddiad, dyma ddull Oristionogion o "gospi" y rhai y buasai yr Athraw Mawr yn eu cymeryd gerfydd eu dwylaw gan roddi un siawns yn ychwaneg iddynt ddod yn ol i hvybrau rhinwedd, ac ad- feddiannu eu cymeriadau. Ond y mae Crist- ionogion yr oes hon yn credu eu bod yn fwy goleuedig na Christ, yn gwybod pethau yn well nag Ef, yn deall y liatur ddynol yn well; o ganlyniad y maent hwy yn lie trin pechad- uriaid yn ol ei ddull ef o'u trin, yn darpar carcharau ar eu cyfer, yn eu cicij pan ar lawr, ac yn eu hanwybyddu a'u hysgornio am byth. Wei, dyiiia,r dyn—cymerwch fi i'r ddalfa." Ar clerfyn yr araeth ryfedd hon, trodd y maer anhapus at y Uvs gyda gwen, adgof am yr hon sydd hvd heddyw yn fyw yn nghof y rhai a.'i gAvelsant. Gwen o fuddugoliaeth yd- oedd, ie, ond yr oedd liefyd yn amlygu ing ac anobaith nas gallai neb ei arngyffrec1. S.if > id yno fel delw gerbroii y dyrfa am enyd, heb ddyweyd gair yn mhellach, yr oedd pawb wedi eu taro gan fudandod; gall- esid clywed pin yn disgyn mewn unrhyw gwr o'r adeilad mawr; llygadrythai pawb, o'r barnwr i lawr, ar y maer meivii syndod nas gall geiriau mo'i ddesgrifio. Yr oedd llawer, os nad pawb, erbyn hyn wedi ea,el mwy 11a hanner eu hargyhoeddi fod yr hyn ddywedai y maer am dano ei hun yn wir, ond yr oedd sydynrwydd y dadleniad, arC: yn enwedig y ffaith, anhygoel bron, fod gwr urddasol, cy- foethog, ac uchel ei barch fel efe yn gwneyd peth fel hyn wedi parlysu meddyliau pawb yn llwyr a hollol am envd. 'Cymerwch fi i'r ddalfa," meddai draohefn, ond nid oedid Haw 11a throed yn symud-yr oedd y barnwr, y bargyfreithwyr, yr liedd- geidwaid a phawb fel pe wedi eu syfrdanu. "Wel," meddai, "gan na, fynwch mohonof, yr wyf yn myn'd. Yr wyf wedi cyflawni fy nyledswydd; mae fy ngliydwybod yn awr yn berffaith dawel. Gwyr yr awdurdodau i ba le yr wyf yn myned, a gallant ddod o hyd i nii unrhyw adeg yno. Mae genyf lawer 0 waith i roddi fy mhethau mewn trefn, felly rhaid myn'd yn awr, gan nad ydych yn fy nghymeryd i'r ddalfa." Cerddodd tua'r brif fynedfa. allanol, drwy Sanol y dorf, ond ni chododd neb law i'w rvvystro, safodd pawb o'r neilldu i wneyd ftordd' glir iddo. Yr oedd yr aberth mawr ^naethai er mwyn cydwybod dawel wedi peri 01 fod yn ymddangos i'r dorf imegis rhyw fod 0 well gwlad na gwlad y ddaear—cilient oddi- witlio gan roddi pob chwareu teg iddo fyn'd ymaith. Dyna. ddylanwad enaid mawr ar y torfevdd. Ac allan yr aeth i'r 110s, ie, i 110s bur dywell iddo ef, nos anobaith o'r bron. Ond yr oedd cydwybod ddirwystr yn fflachio ei goleuni ar ei enaid niegis seren foreu eglur wedi nos gaddugotll—Jiid oedd Herbert. Humphreys er y cwbl wedi ei lwyr adael, yr oedd yno Un mwy na neb daearol yn ei dywys yn Ei anfeidrol law i'r tywyllwch oedd o'i flaen. Cyn pen hanner awr wedi hyn yr oedd Herbertson wedi cael ei ryddhau 0 bob am- heuaeth mai efe oedd Herbert Humplireys yna t.raddododd y barnwr ef i ddiwrnod o gar char am ladrata afalau, a. chan ei fod wedi bod eisoes fwy na diwmod yn y carchar, golygai hyn ei ryddhau yn ddioed. Yr oedd y wawr bron tori y boreu dilynol pan gyrhaeddodd y maer i Centrewich yn ol. Ei ofal cyntaf oedd am ei chwaer. Pan gyrhaeddiodd yr yspytty cafodd iddi basio zioson bur ddrwg yr oedd enyniad yr ysgyf- aint wedi gafael ynddi yn greulon, a thrwy ei bod yn wanaidd o gorph mewn canlyniad, i lawcr o ddioddefaint blaenorol, prin y gallai y meddyg roddi unrhyw obaith am ei had- feriad. "Mewn gair," meddai wrth y maer, "gall ein gadael unrhyw foment." Gan ei bod yn cysgu ar y pryd, ymneillduodd y maer am ddwy awr neu dair a. bu yntau yn cysgu, ei gyfanscddiad cadarn wedi ei lwyr orchfygu Ily gan ludded a chan y digwyddiadau dychryn- ilyd yr aetliai drwyddynt yn ystod y pedair awr a.r hugain blaenorol. Ar derfyn y cyf- wng yma daeth y mc-ddyg at y maer gan ei ddeifro a'i hysbysu fod ley foneddiges ddy- eithr" wedi deffro ac: yn gofyn am dano, a dywedodd yn mhellach ei bod yn llawer gwaeth nag o'r blaen. "Yn wir," ebai'r meddyg, "mae arnaf ofn fod y diwedd gerllaw." Ni fu brawd e,rioed yn hoffach o'i chwaer nag ydoedd maer Centrewich, ac yr oedd y boen ycliwanegol yma, yn dod mor ddioed ar ol y Hall, bron a'i orchfygu er mor gryfion oedd evnneddfau ei gorph a'i feddwl. Aeth i yistafell ei chwaer yn ddioed, a chan blygu uwch ei phen disgynodd deigryn o'i lygaid ar ei gwyneb gwelw. Hollol ddeffrodd hyn hi, edrychodd i wyneb ei brawd, "Oh, Herbert," meddai, "wnewch chwi ddim gadael i'r heddgeidwaid yna fy nghy- meryd oddiarnoch, a wnewch chwi ?" Yr oedd yn ddvryslyd ei meddwl. Tybiai ei bod yn myned drwy ei phrofiad blaenorol o gael ei gvru ymaith o'r gwaith, pan y ceis- iodd Johnson a'i hedd'geidwaid ei chymeryd i'r ddalfa a phan y gwaredwyd hi gan y maer. "Na chaiff yr un ohonynti wneyd dim harm i ti, Betsy bach," oedd ateb ei brawd. Nid oedd neb ond hwy eu dau yn yr ystafell ar y pryd, gan fod y meddyg wedi myn'd o'r neilldu. "Pryd caf fi godi o'r gwely yma., Herbert," gofynai, "mae arnaf eisieu myn'd i Beaumaris i ymofyn fy ngeneth bach, ac yr wyf wedi bod yma ddigon bellach. Mae hi erbyn hyn yn eneth fawr; y mae yn saith oed. Gaf fi fyn'd ynol i'w nhol yfory 1" Stopiodd yn sydyn, gwielwodd ei hwyneb nes myn'd fel wyneb corph marw; edrychai yn gynhyrfus a gwyllti dros ysgwydd ei brawd i gyfeiriad drws yr ystafell; ymdaenodd ar- wyddion aanlwg o ofn dros ei gwyneb. "Oh, Herbert," meddai yn orwyllt, "dyma fe wedi d'od i fy ymofyn eto. Peidiwch gadael iddo fyn'd a fi i ffwrdd." "Pwy ? Does yna, neb, Betsy," ebai'r maer. "Oesacw fe, dacw fe," gan bwyntio tua'r drws. Trodd Herbert ei ben i'r cyfeiriad hwnw, a liveledd--fohnsoi-i "Paid cynhyrfu, Betsy," ebai'r maer, "nid am clanat ti y mae efe wedi dbd." Yna trodd at Johnson- "Gwn beth sydd arnoch eisieu," meddai. "Brysia, ynteu," oedd yr ateb cwta. Yr oedd rhywbeth yn llais yr arolygwr oedd yn hollol annesgriifadAAry; yr oedd fel pe yn dy- AA-eyd, "dyma fi ar hyd y blynyddoedd wedi bod ar dy drac di, tithau wedi fy ysgoi a fy nallu bob tro; ond yrwan dyma ti yn fy IJrghrafangau-brysia" ynteu." Safodd y maer enyd yn hwy uwchben ei clrwaer, yr hon a agorodd ei llygaid, a chan weled fod ei braAAxl yno o hyd, teimlai ei bod yn ddyogel. Daoth Johnson yn mlaen i ganol yr ystaf- ell "Hei—a wyt ti am ddod heb ychwaneg o 101 1" gofynai fel arthgi gan afael yn Herbert yr hwn a blygodd ei ben heb ddyweyd dim. "PeidiAvch caindrin y maer," ebai Betsy ivrtho. "Y maer Hv Y maer wir Hen scamp drwg, lleidr1 penffordkl, wedi fy ysgoi fi ar hyd y blynyddoedd! Tyr'd," meddai John- son, gan ysgwyd Herbert. Deallodd Betsy fod ei brawd wedi cael ei adnabod. Cododd yn gynhyrfus ar ei heis- tedd yn y gwely, gan ddal ei hun i fyny gyda'i breichiau meinion, esgymiog; edrychodd ar ei brawd, yna ar Johnson agorodd ei gwefus- au fel pe eisieu dyweydi rhywbeth, ond y foment bono clyAAydi rhwnc yn ei gwddf, gwasgodcl ei dannedd yn erbyn eu gilydd, estynodd ei breichiau allan mewn ing, gan agor ei dnvilaiv a chrafangu o'i chwmpas fel un ar foddi; yna syrthiodd yn sydyn yn ol i'r gwely-yn farw Gafaelodd Herbert yn iiAArylaAv Johnson, y rhai a ymarflent am ei Avddf, ac agorodd hwy dnvy ei nerth anghymha-rol fel pe yn agor dwylaw plentyn, ac ysgydwodd ei hun yn rhydd o'i afaelion. "Yr wyt wedi ei lladd," meddai wrth Johnson. "Rhaid i ti ddod efo mi," ebai Johnson, gan dviiii gefynau dur o'i boced, ond gafaelodd Herbert mewn bar haiarn pertliynol i wely gwag oedd yn yr ystafell, a chyda/r bar yn ei law edrychodd ar Johnson, yr hwn yn ei ddyehiyn a giliodd i gornel yr ystafell- gwyddai y byddai un ergyd oddiAvrtli yr hai- arn hwnw yn ei anfon ef i'r un byd ag yr oedd chwaer y maer ynddo erbyn hyn. "Paid fy nghyffwrdd i am enyd, onide os gwnei ebai Herbert, gan ddangos yr haiam. Nid oes dim yn fwy sicr nag fod Johnson wedi cael ei ddychryn drAvyddo. Penliniodd Herbert ivrth ochr gweiy angau ei chwaer; bu yno am gryn bum' mynyd, a gAArelai Johnson fod ei holl gorph ar adegau yn crynu drwyddo, ond ni feiddiai yr arolygwr ei gyffwrdct-.ITr oedd atfno ei ofn. Yna cy- fododd Herbert, edrychodd i wyneb gwelw ei ddiweddar chwaer1, plygodd, caisanodd ei gwefusau oerion, "Ffarwel—am ychydig, y I Betsy anwyl," meddai ac yna, gan droi at Johnson a tliaflu y bar haiarn ar lawr, "Yr wyf yn barod i ddod yn awr," meddai. Ac aeth gyda'r arolygwr i'r lock-up, lIe clowyd ef i fyny. (I'w barhau.)