Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
PENNOD XV.
News
Cite
Share
PENNOD XV. HUWCYN Y BENGLOG AR DDUWIN- YDDIAETH. Tra yr oedd cynifer o weithwyr yn ym- gomio ar fater oedd mor bwysig iddynt, ac yn enwedig tra yr oedd yr un yr edrychent hwy ato fel arweinydd yn bresennol ar un llaw, a bodyn mor bwysig ag ystiward bach hefyd yn bresennol ar y llaw arall, anhawdd fuasai credu y gwelsid neb yno yn syrthio i gysgu. Ond wedi i Mr Jones fyned allan, ac i'r ymddiddan droi at bethau cyffredinol, a'r dynion gael hamdden i edrych o'u cwmpas, darganfyddwyd Huwcyn y Benglog ar ei hyd ar sachau y tu cefn i'r stove yn cysgu yn drwm. Llusgwyd ef allan o'i ymguddfa gerfydd ei goesau, a rholiwyd tipyn arno ar lawr i'w ddeffro yn iawn. Chlywais di mohonom yn son am danat ti yrwan ?" gofynai un o'r bechgyn. Ar ei eistedd ar ganol y llawr taflodd Huwcyn edrychiad can wirioned a 110 o'i gwmpas, fel pe yn methu sylweddoli lle yr oedd, pa un ai yn ei wely yn siamber gefn y Benglog, yn breuddwydio am y pethau welai o'i gwmpas, ynte ai yn nghanol ei gydweith- wyr yn nghaban Pone Annwn. Wedi tuchan a rhwbio ei lygaid, cofiodd iddo ddod i'r chwarel y boreu hwnw, ac ei bod yn dywydd gwlyb, ac, o ganlyniad, rhaid mai yn y caban yr oedd yntau o ran y cnawd. Cododd, a gohvg euog arno, oherwydd teimlai fod ei urddasolrwydd wedi cael sarhad drwy waith y bechgyn yn ei rolio ar lawr budr y caban. "Be oedd genoch chi i ddeud am dana i ?" gofynodd, ar ol cael lie i eistedd rhwng y dynion ar un o'r meinciau. Ned Robins yma oedd yn deud dy hanes di yn methu atab o'r Rhodd Mam yn yr ysgol y Sul dweutha." Erbyn hyn yr oedd Huwcyn yn hollol effro ac mor wide awake ag y byddai arfer a bod Dwn i ddim i be mae Edward Robins yn 'mosod arna i o hyd," meddai, mi faswn i yn meddwl fod gyno fo ddigon o waith i edrach ar ol rhei o euloda i gapal i hun heb feindio busnes pobol o gapeli erill. Ran hyny, mi ddylia fo edrach gartra gynta, achos mae i wraig o yn mynd i'r Sun yn amal iawn wedi twyllu nos efo potal i nol wisci." Tybad fod gwir mewn peth fel hyn Edward ?" gofynai un o'r gwrandawyr, ond cyn iddo orphen gofyn yr oedd yr hen Ned ar ei draed, a golwg mileinig arno, yn bygwth leinio Huwcyn os na phrofa fo i bwnc neu dynu ei eiriau yn ol. Na i ddim tynu ngeiria 'nol," ebai Huw, achos mi glywis bobol y Sun yn deyd i hanes hi." Ond y cwestiwn ydi, pwy fydd yn cael y licer ?" meddai un, gydag ymddangosiad o awdurdod. Wel," ebai Huw, mi fydd gyni hi stori wahanol bob tro dest iawn. Weithia bydd eisio y wisci i rwbio coesa Edward i fendio'r riwmatics, ond rydw i yn meddwl ma efo'r botal wag y bydd Edward yn rhwbio i goesa, ar ol llyncu'r wisci ohoni hi, os y bydd o yni rhwbio nhw o gwbwl hefyd. Amball dro bydd yn deud mae eisio rhoi'r wisci i'r fuwch fydd arni hi, ond os felly does dim buwch yn y cwmpasodd yn sal mor amal a buwch Edwsfcd Robins." "Wel done, Huwcyn," meddai un o'r dynion, chlywis i rioed mohonat ti yn ym- resymu dy bwnc mor gadarn ac eglur." Erbyn hyn yr oedd yn amser caniad, ac yn rhaid i Ned Robins fynd pfo'i gorn i ben y bone i chwythu-fel mater o ffurf yn unig, gan nad oedd neb yn gweithio yn y twll ar y futh dywydd. Aeth yr hen law allan mewn cryn dymher, ar ol taflu edrychiad bygythiol i gyfeiriad Huw, gan addaw wrtho ei hun cael dod yn ol yn fuan i dalu y pwyth gartre iddo. "Rwan, Huw," meddai dyn ieuanc o'r gornel agosaf i'r drws, deud y gwir, fedri di ddarllen'?" Darllen, medra cystal a thitha, ond os ydw i yn cymeryd tropyn o gwrw weithia byddaf yn gneyd hyny yn onast, ac nid yn llechian ar nos Sadwrn drw ddrws y cefn fel amball un, ac yn mynd i'r ysgol dranoeth mor dduwiol a neb i ddadla yn nghylch Gyrnal a sboniad James Hughes a phetha felly. Os diod, diod, ne os dewiniath—wel, byddweh mor dda nos Sadwrn ac ar ddydd Sul." Duwinyddiaeth wyt yn feddwl, debyg ?" "la, siwr iawn, dewiniaeth-dadla yn nghylch I pwy lefarodd yr adnod hon a phetha felly. Y sboniwrs mwya ydi'r yfwrs gora ambell dro. Mi gewch i gwel'd nhw i lawr tua'r dre yna ambell brydnawn Sadwrn cyfri, yn cerad o gwmpas a golwg ddiniwad arnyn nhw, yn watsio eu cyfla, ac os na fydd neb yno yn i nabod nhw i tiawn a nhw i rw dafarn ne gilydd mor saffed a hoeli 01 mi
DIRGELWCH DOLCYHFI neu Pwy…
News
Cite
Share
1 chi ddim yn meddwl ma gormod o beth yd i'r byddigions, fel rydach chi yn i galw nhw, ddisgwyl i ni slafio yn y fangre yma drwy bob math o dywydd ar y cyflog gwarthus ma'r rhan fwya ohono ni yn i gael ?" Y gwir am dani ydi hyn, hogia," meddai Mr Jones, gan ymostwng i ddull iaith arferol yr" hogia chwedl yntau, "pe basech chi fel dosparth o weithiwrs wedi gwel'd tipyn ar y byd, fuasech chi ddim yn agos mor an- esmwyth ag yr ydach chi. Maddeuwch i mi am ddeyd y gwir plaen, tydach chi'n gwbod ond y nesaf peth i ddim am yr hyn sy'n myn'd yn mlaen y tuallan i'ch cylch bach y'ch hunan. Wyddoch chi fod y coliars ar streic yrwan yn Ngogledd Lloegr, a faint ddyliech chi oeddan nhw yn i enill cyn myn'd ar streic—dim mwy na rhyw bymtheg ne ddeunaw swllt yr wythnos. Ond mi wn i am rai sy'n enill dwy bunt yr wythnos yn y chwarel yma yrwan." Dydw i yn amheu dim arnoch," ebai'r llefarydd arall, end gadewch i ni gael gwybod pwy ydyn nhw." Wel^dyna Wil Ifan Ffowc, 'roedd ei gyflog o yn saith bunt y mis diwedda." Dydw i yn amheu dim yn nghylch hyny chwaith, ond hyn sy'n beth rhyfadd ofnadwy fod pob Eglwyswr, ac yn enwedig pob un fedar dynu drwy'r stiwardiaid yn o lew, yn well gweithiwrs o'r hanner na'r rhan fwya ohono ni, hyny ydi, a barnu wrth i cyfloga nhw." I I Wel, dyna i chi, lads," atebai Mr Jones, gan basio heibio y sylw olaf o eiddo ei wrth- wynebydd fel sylw hollol ddiwerth, mae gen i bob parch i'r chwarelwrs, wrth gwrs, ond.fedran nhw ddim gwel'd yn mhellach na'u trwyna; ma'r mynyddoedd yma fel tasa wedi cau o'u cwmpas rhag iddyn nhw wel'd y byd mawr oddiallan, ac maent wedi myn'd o dipyn i beth i feddwl mai canol- bwynt y byd ydi chwareli y ddwy sir yma. Ond druan ohonoch chi, dydach chi, a chyfri pob one ohonoch chi, yn ddim ond dosparth bychan a dibwys iawn o'ch cymharu i ddosparthiadau erill o weithiwrp. Mae yn nghapeli ac eglwysi Lerpwl yn unig ddigon o seti gweigion bob Sul i bob chwarelwr yn Ngogledd Cymru gael lie cysurus i eistedd yno. Mi fasa blwyddyn yn Lloegr yn agor llygalc1 pob un ohonoch, ac mi ddoethach i wel'd nad ydi masnach y llechi yma, wedi'r cwbl, ond un f 'r rhai lleia yn y deyrnas, ac yn un y byddai yn ddigon hawdd, ran hyny, gneyd y tro hebddi o gwbwl pe basa petha wedi myn'd mor bell a hyny. Dydach chi ddim yn darllen haiihyenryai on ar newyddion am y byd mawr oddiallan; dyn dwl iawn y galwa i ddyn nad ydi o byth yn dysgu nac yn darllen dim ond y Rhodd Mam a Tonic Sol-ffa." Mae genym ni, fel dosparth o weithwyr, lin cwynion, ac nid yw gwawdio ein han- vybodaeth na cheisio ein bychanu fel dos- psrth yn atebiad o gwbl i'r cwynion hyny," atbai dyn pwyllog ei leferydd, yr hwn a siaadai fel pe wedi pwyso a mesur pob gair ddyvedai. Dyn canol oed ydoedd, gyda IIY"id treiddgar a llym yn perlio o dan aeliay lied drymion, gwyneb teneu, cernflew 1. gw,llt du fel y fran, ond a frithasant lwer,yn pen y tri mis i'r diwrnod hwnw Mi bnys a gofal y cyfrifoldeb ddaeth arno ystcd yr helynt. Dyn oedd hwn ag yr ild gtll bawb a'i badwaenent barch iddo oherwydd ei gydwybodolrwydd, ei unplyg. rwydd, ei bwyll a'i ddoethineb—mewn gair, un ydoedd ef wedi ei dori allan i fod yn ar- weinydd dynion. Tra nad ydym yn gofyn dim afresymol oddiar ddwylaw ein meistri, nac yn hawlio dim ond sydd yn berffaith gyfiawn i ni ei gael fel deiliaid gwlad rydd, yr wyf yn methu gweled pa hawl sydd gan neb i ateb ein ewynion trwy wawd a throi clust fyddar i'n holl geisiadau." Yr oedd y gymeradwyaeth roddwyd i'r geiriau hyn gan bawb o'r gwrandawyr, ag eithrio Mr Jones ac un neu ddau ereill, yn dangos fod y siaradwr yn sefyll yn uchel yn eu meddyliau. Canfu Mr Jones mai oferedd fyddai iddo ef fyned yn mlaen bellach, wedi i'r siaradwr olaf hwn gael ei dynu i'r ymgom, ac felly aeth allan gyda dyweyd, 11 Wel, dydi'r pen- derfyniada y daeth perchenogion chwareli iddyntyn Nghaernarfon, dydd Sadwrn, ddim yn argoeli fod pobpeth i basio yn esmwyth iawn y gosodiad nesa' mewn ambell chwarel, hyny ydi, os rhoir nhw mewn grym." Wedi iddo fyn'd allan, gofynodd un ar ba ddiwrnod y byddai y gosodiad nesaf, ac atebwyd ef mai yn mhen y pymthegnos yn y rhan fwyaf o chwareli, Mae'n amlwg mai y fargen neu'r Undeb' fydd hi, lads, y gosodiad nesa'. Beth nawn ni ?" Beth nawn ni ? Mi wn i beth wnaf fi- mynu fy hawl, aed y fargen i'w chrogi," ebai dyn y tair a chweigian, ac oddiwrth y gymeradwyaeth roddwyd i'r datganiad yma o'i benderfyniad, yr oedd yn eglur ei fod wedi amlygu bwriad bron bob un oedd yn gwrando arno.