Papur Pawb

Y TY A'R TEULU Bodliyfryd, GI) ivefror 7f ed, 1893. Y ANWYL FEKCH, Yr oedd yn dda gen i a' tll ddau frawd gael dy lythyr echdoe, a Cteall oddiwrtlio eich bod oil yn iach yna fel teulu. Peth mawr iawn ydyw iechyd 'does dim sydd mor werthfa wr ag iechyd ond crefydd, a byddaf yn rliyfeddii at y bobl sydd yn gallu bod mor ddiofal o'r iechyd sydd 'ganddynt nes ei golli yn anil drwy en liesgeulusdra liwy eu hunain. Bu llawer o gwyno y ffordd yma dipyn. yn ol, fel y dywedis wrthyt yn fy llytliyr o'r blaen yr oedd llawer yn rhoi y bai ar y tywydd, ac ar bobpeth ond arnynt hwy eu hunain. Ond, yn wir, yr oedd bai ar rai ohonynt hwythau on hunain, ran hyny, dase ni yn gwybod pobpetb yn eu cylch. Mi wn i ddigon am rai ohonynt i wybod y buasai arnaf ofn mentro gofal iechyd livd yn nod Pero, yr hengi dofaid yma, arnynt hwy, am eu bod yn ddi- fraw ac esgeulus. Byddaf yn synu sut y ruac rhai o'r bobl liyn yn medru byw i gyr- haedd deg ar liugain oed, gan mor ddihitio ydynt o'u liiecliyd., Maent yn byw ar lien Klot o de—dim ond te byth a beunydd piti na fnasentyma hero ni gael iddynt wybod beth yw bwyd iawn, bwyd cryf, maethlon, a lyna wHli en senau, ga,n roddi nerth yn eu gewynau. 'Does dim euro- ar fwyd llaeth, bara llaeth, tatws llaeth, uwd, a plietlie felly. Bydase rhai o hogiau y chwareli yna yn Bod- liyfryd viiia bore heddyw i weled dy fro(lyr yn llyncu powlied o frowes bob un, buasai liyny yn tynu dwfr o'u dannedd,os nad ydynt, druain, wedi cael eu difetlia yn barod gan de. Dim rliyfedd. fod doctoriaid y chwarelwrs, yn enwedig Doctor Williams, Brynmeurig, a Doctor Roberts, Clwtybont, yn dyweyd nad ydyw llanciau y chwareli ddim yn myn'd y ilorddiawniiywynhir; wn i ddim sut y mae rbai ohonynt yn byw cyhyd wrth ystyried y rfar galed y mae llawer un ohonynt yngael. Nid oes dim eisio i betliau fod fel liyn ychwaith, hyny ydi, nid yw yn rliaid iddynt fod fel hyn. Gyda tipyn o ofal a medrusrwydd, gallent gael bwyd llawer cryfacli a nmethlonach am lai o arian nag y maent yn daltt am y pethan yr ylnborthant arnynt yn awr. DJelw i yn g wybod fawr am y fwy am y coliars, a gwn I)ol)pctli airt v fi'ariiiwrs-on(I gan dy fod di wedi priodi un o lanciau Eryri, yr wyf wedi sylwi ar bob lianes fydd yn y papyrau liQwydd am y chwar.elwrs, a thrwy hyny, ac hefyd drwy fod yna efo ti amryw droion yn aros tipyn—a minnau yn lien wreigan go ym- chwilgar, fel y byddi di yn dyweyd—drwy hyn yr wyf wedi dod i ddeallmtc1 ydynt yn gwneyd chware teg a'u cyfansoddiad. Pa reswui ydi myn'd i'r cliwacel, ar ol to i free- west, gyda dwy lieu dair tafell o fara tew a litelivii teiieu arnynt erbyn cinio, a llond piser bach o de; Î\cd'ynt¡arol dod adre, a the eyri,iviyti(1 ii- Gwarchod pawb buaswn i wedi marw eyn dy eni pe buaswn wedi byw ar hen god! felly. Lie mae'r bai. tybed ? Wel, mi wn i lie mae o, ond dydw i ddim yn myn'd i ddyweyd yrwan. Fuaswn i ddim yn son am liyn, y tro yma beth by nag, onibai i ti ddyweyd yn dy lythyr fod y tywydd oer yma yn dal llawer rnwy ar iechyd pobl ardaloedd y cliwareli nag ar iechyd pobl ardal fel ein cwr ni o'r wlad. Cymer di ofal o John paid rhoi te iddo deirgwaith y dydd, na dwywaith ychwaith mae unwaith yn llawn ddigon. Yr wyt ti wedi cael dy ddysgu ddigon, beth bynag, i wybod pa fwyd sydd yn gryf a maethlon yn gystal a rhadlawn, fel na raid i ti ddim rliedeg at de a choffi o hyd er mwyn spario trafferth i'ch di dy hun wrtli wneyd mwy o amrywiaeth. Dyna'r drwg sydd gyda rhai merched yr oes hon, yn mhob man fel ei gilydd-maent yn gwneyd rhyw- beth yn fwyd i'w teuluoedd, rliywbeth agosaf i law, rliywbeth y clint hwy leiaf o draffertli i'w wneyd, er mwyn iddynt hwy gael amser i bincio'u hunain, cliware'r piano, neu gyfan- soddi traetliawd, hwyrach, ar "Sut i gadw ty." .Nid felly y ces i fy nwyn i fyny, ac nid felly ce'st dithau ychwaith, diolch am hyny. Dydw i yn dyweyd dim yn erbyn i'r merched ddysgu y piano os bydd ganddynt amser, ond peth liyll iawn, fydda i yn meddwl,ydi gwel d merch i weithiwr cyffredin, a'r hon fydd yn wraig i weithiwr rywbryd yn ei thro, yn gwastraffu ei liamser i wag-symera felly a thyllan lon'd ei liosanau, efallai. Byddai yn fwy doetli iddi ddysgu gweu a tliroedio liosan na dysgu chwareu yr Haleliwia Corys ar y piano, ac yn sicr dylai wybod sut i gadw ty cyn myn'd i ysgrifenu traetliawd ar hyny. Yr oedd gan un o siopwrs Caernarfon yna almanac digrif iawn y llynedd—llun dyn wedi tynu ei got a tliorchi ei lewys ac yn sefyll o fiaen twb mawr wrthi yn golchi dillad y plant, ac o'r tucefn iddo, ar gadair siglo glustogaidd, eisteddai ei wraig, a'i throec1 ar y ffender, ac yn darllen y papyr newydd. Yr oedd golwg flin ofnadwy ar y gwr, a dim rhyfedd ychwaith. Wei, tybed fod yr oes "oleu" lion yn drifftio i beth fel hyn ? Pe buasai y ddynes hono yn fcrch i mi, buaswn yn rlioi glasonen ar ei chefn i styrio tipyn ar yr hen tfolog ddiog at ei gwaitli. Wel wir, dyma fi -wedi cymryd y llytliyr yma bron i gyd i redeg ar de—na, nid i redeg ar de, ychwaith, ond ar ormodedd oliono-ac mae yn bryd i mi son am ryw- beth arall bellacli neu roddi pen ttrni am y tro. Mae yn ddrwg genyf ddeall oddiwrth dy lythyr fod y fereli ifanc hono, merch y tyddyn agosaf atocli, yn parliau yn wael a'i bod yn darfod bob dydd. Mae y. darfodedig- aetli yn fwy cyffredin 0 lawer yn yr oes hon nag yroecldpan oeddwn i yn fercli ifanc, a does gen i ond un rheswm i'w roddi dros hyny, sef fod arferion, ffasiynau, a dulliau yr oes lion yn gwneyd pobl yu fwy agorcd iddo. Nid yn unig nid ydynt yn bwyta yr hyn ddylent, ond nid ydynt yn gwisgo fel y dylent—y merched, beth bynag. Clywais ryw ddyn yn dyweyd mai un o angenrheid- iau auifyr ein liinsawdd a'n gwareiddiad ni yw dillad, a phe y gallcm fyw hebddynt am ivaner awr bob dydd byddai hyny yn llesol. Wn i ddim am hyny, ychwaith; prin yr ydw i yn medru coelio pob peth fydd y dynion mawr yma yn ddweyd—mae llawer o ddysg a ilyfrai-i yii gwueyrl ambell un yn ffwl- ond mi wn hyii, fod merched yr oes yma, wrth redeg ar ol pob ffwlbri 0 ffasiwn newydd, yn gwneyd mawr ddrwg i'w cyfansoddiad. Y dydd o'r blaen, bu yma ryw ferch ifanc yn edrych am danom, a genetli neis oedd hi hefyd, ond yr oeddwn yn drwgleicio un peth ynddi; yr oedd wedi gwasgu ei liiiii gymaint hefo ei stays fel yr oedd bron metliu cael ei gwynt. Un ffordd o gadwdarfodedigaetli ac afiecliydon ereill y lyngs draw yw anadlu yn llawn, elwfn, a rhydd, ond sut y medr merched wneyd hyny tra yn gwasgu eu hunain fel liyn rliaid iddynt ddewis idiwiig gwasg ffasiwnol neu ysgyfaint iacli. Y mae anadlu yn ddwfn q, rliycld bron yr un peth i'r tufewn i'r corph ag ydyw ymolclii yn briodol i'r tuallan iddo. Ac wrth son am ymolclii rhaid i mi gael dyweyd y dylai dwfr gael ei roddi ar bob rlian o'r croeii o leiaf unwaitli y dydd, a dylid rliwbio pob rlian nes y bydd yn gocli, gyda thy wel neu frws. Ni raid i'r dwfr fod yn oer os na bydd y tywydd neu wres yr ystafell yn gofyn am hyny. Y mac yn reit hawdd i ddyn faddio a rliwbio ei hunan mewn deng mynyd, ac ni ddylai fod ar neb ofn defnyddio sebon da ar ei wyneb. Os y bydd yn peri i' w wyneb ysgleinio, bydd hyny am 11a ddarfu i'r ymolchwr ei rwbit) yn sycli; ond rhwbio y gwyneb gyda chledrau y dwylaw yn yugain a chytlym bydd iddo beidio ysgleinio. Y mae rliwbio y croen liyd yn nod gyda thywel sych ac heb ddefnyddio dwfr, yn beth da iawn. Wedi chwysu yn ystod y dydd, dylid peidio gadael i'r chwys sycliu ar y croen os bydd yn bosibl attal hyny mewn modd yn y byd; dylid tynu y dillad ymaith a rliwbio y croon efo-tywel. Ymae chwys, wrth adael iddo sychu ar y croen, yn ei oeri ac yn gyru y gwaed i fewn. Dyna paham y mae mor liawdd i un fo wedi chwysu gael anwyd, ac anwyd peryglus iawn yw liwrnv bob amser hefyd. Os rhwbir y chwys ymaith nes y dychwelo y gwaed i wyneb y croon ni bydd perygl cael anwyd, Pethau da i'r croen hefyd, cystal a dwfr, yw haul ac awyr, ac ond i'r merched ieuainc sydd eisieu ymddangos yn dda a hardd gofio pcthau fel hyn gwnant iyry o les i'w cyrph a help iddynt edrych yn dfta nag a wna gwasgu eu hunain i ffurfiau anatnriol fel y mae llawer ohonynt yn gwneyd. Y mae ffordd arall ag y bydd llawer iawn o bobl, yn enwedig merched, yn cael anwyd trwyddi, a hyny heb ddirnad betli yw yr achos a'r ffordd hono yw gwisgo hosanau ac esgidiau teneuon ar nosweithiau llaitli ac ar dywydd gwlyb, ac hefyd gwisgo 11 tn rhy ycliydig o ddillad. Ond rhaid i mi dorfynu yrwan heb son dim am banner y pethan oedclet ti cisio wybod genyf, yn ol dy lythyr diweddaf. Cei lytliyr eto oddiwrthyf cyn pen ychydig ddyddiau yn cynnwys atebion i'tli holl gwestiynau. Cofion goreu atocli oil fel teulu. Hyn oddiwrth dy hen fain, NANCY- HUMPIIRKYS. =-7