Papur Pawb

GO GLYNOGWY, neu 1 Nid Clan end Glan o Caloii PENNOD II. "GNA WD IMIKMP LLE BO CAMP." AE ein hanes yn ein cynieryd yn ol i ben- tref, Glynogwy ac i dy Tomos Morus y go. Y mae hi agos yn vvytl o'r glocli ar y cloc hen ffasiwn a saif ar gyfcr y drws, ac nid oes neb i lnown ar y mynydau hyn end Marged Morns, gwraig y ty. Dynes o daldra canolig a thywyll o bryd, fel ei mab, Meredydd, ydyw lii. ond focl y gwallt yna fu. un wai th yn ddu fel y nos vn awr wcdi britho cryn lawer. Gwraig I)ryderLis yr olw, arni bob amser ydyw Marged Morus; ond heno y luaeyn hawdd gwelcd ei bod yn llawer mwy pryderus na'i harfer. Y mae hi wedi bod ddegau o weitliiau wrth y drws yn. ystod., jt ddwy aiwr ddiweddaf yn edrych i fyny ae i lawr y pentref fel. pe buasai J n disgwyl ei gwr, Tomos, o un cvfeiriad. t'i meibion, Meredydd ac Ifan, o gyfeiriad arall. Wedi myned er y boreu cyntaf i Drefaelog am jile neu ddwy, at wasanaeth yr efail, y mae y tad; a hi a wyr yn dda y dylasai efe fod wedi dycliwelyd. at amser ciniay, y fan bellaf, am fod Meredydd wedi siarsio arno i ddechreu ar y gwaith o (Irwsio car Mr Prydderch try, y byddai of ac Ifan yn yr Hafotty hefo olwyn ddwr Mr lluus. Ond, ysywaeth, nid yw Tomos byth wedi cyr- haedd gartref, a dyna'r car wedi bod yn iardyr efail er's banner y dydd a dim byd wedi ei wneyd iddi eto, or fod ei bangen drancetli yn Modeinion. Wrtli gwrs, yr oedd gan Marged bob lie i ofyi.i fod ei gwr wedi taro ar rywun yn y dref, ac wedimyned 1 "hel tafarnau," cliwedl hithau. Nid rliyfcdd, gan hyny, fod golwglllor bryderus ac anesmwyth arni. ar y mynydau hyn. I oc, modd bynag, rhoddwyd cyfeiriad arall i w meddyliau trwy i'w meibion ddycliwelyd o r Hafotty. Wel, fechgyn bach," sylwai'r fam, dyii),i, b 1), » hi n wytli o'r gloch, a riiaid ycli bod cl ii' ii barod i damad o' sw|^er bellacli, os na chawsoch chi rwbetli cyn cyehwyn o'r Hafotty." • I- "Be! ddo'th 'y nliad byth yn ol o'r dre, ymholai Meredydd yn frysiog. Dynr gar Mr Prydderch wrtli 'r eÜd o liyd a nliad ddim wedi gosod gimin a plicii } ar Y springs, er'mod i wedi crefu arno to neyd hyny pan o'dd o'n. cychwyn i'r dre, or ru'wyn iddo fo.bcidio ymdl'oi-ynp. Isio gneyd rwbetli i'r spririffs o.odd? s.>hvai r faui, gan brysur wau'r iiosan oedd yn ei llaw, a thailu ambell i edrycliiad prydertis iur, ei iiial). "Taro ar rwun ddaru o, miwn, M'redydd, fel arfer." Gwridodd gWYlleby gof ieuanc o ddigllon- edd dwfil ar y foment hon, tra yr iii Ifan i'r llofft o'r ffordd. Tynodd Meredydd ei got oddiamdano,adechreuodddorchi llewis ei grys "133 wyt ti'n mYIÙ1 i Ileyd, M'redydd anwyl?" ebai'r lien wraig mown ton yn arwyddo cyffro nid bychan yn ei liiynwes. Do's bosib gin i dy fod ti'n myn'd ati hi i weitliio eto lieb gael tamad o swper ? Yr oedd Meredydd, yn rhy ddig i siarad, ac ymaifch ag ef i ail-agor yr efail. Yr un mynyd taiiodd ei fam yr liosaii o'i llaw, a ehan oi ddilyn at ddrws yr efail, lii a ymaflodd yn ei fraicli, gan geisio ei gymliell i ddyfod yn ol ,i'r ty. "Da'th di, niacligen bacli i," meddai hi, "paid a myn'd heb dy 8wpor, beth bynag neid di. Ma gin i datws a greti a tliamad o gig. reit neis, fel byddi di wastad yn leicio wyddost, amigllois nhw'n un pwrpas orbyn y deua ti a Ifan yn ych hola. Tyr'd, ngwas bacli i, tyr'd at dy swper." G adewch fi' n llonydd, main, da ch i," atebai'r llanc, gan droi yn bur ddiamynedd oddiwrtlii a myned i mewn i'r efail. Swper wir! ycliwanegai of," a dymagar Bodeinion yn aros i gael 'i d^wsio, a'i isio fo bore foru, a dim gimin a, llaw wedi bod arni trwy gydol y prydnawn. Fu iieb yiiii, yn 'i mofyn hi? "Do, y gwas, efor ferlen, a mi a'th yn 'i ol hebddi hi." cbai'r fam, yn ofnus braidd. Olid tyr'd, M'redydd bach, 4t dy swper, a mi elli fyii'd at y car wed'yn. Wyrach y byddi di am oria cyn gorphen y job." "Dydio fater yn y byd, mam, faint fydda i wrthi hi; ond ma ngwddw i'n rliy lawn rvvan i fodru llyncu dim. Yll tydw i wedi addo. peidio siomi Mr Prydderch, ac ynta\i myn'd i'r dye foru i g'farfod Miriam Ellis. Well gin i weithio drwy gydol y nos na deyd c'lwydda a thwyllo pobol, 'ro1 unwaith addo. Ilydw broil a myn'd o 1ilglio wrth feddwl am r esgeulusdra. Ond, ddiodda i mo beth fel hyn yn rhw liir iawn eto—11a wna, reit siwr." Nid dyma'r tro cyntaf i'w fam glywed bygytliiad fel hwn o citaut Movedydd; a pho yn ddyncs ddoetli hi fuasai yn nIynecl yn ei liol i'r ty hob ragor o siarad, a boc1, yn ddistaw am Awr. Ond,, wed'yn, bychan iawn, mewn cymliariaeth, ydyw iiifer y merched sydd yn medru bodyn ddistaw pan mae dyn mewn digber non mewn diod. Ym- ollyngodd Margecl Mor-Li,, ar y fainc arw oedd wrth ci liymyl a declireuodd wylo yn hidl, gan siglo ei hunan fel pendulum cloc o'r naill oclir i'r llall. Wedi crio folhyn am rai, mynydau, medrodd feddiannu ei liulian ddigon i apelio unwaith yn rhagor at ei mab. Na, na, machgonanwyl i," ebai hi nae ti ddim moddwl-am daflu'r efail i fyny, a iriyii Id i ffwrdd, a thori calon dy lien fam, druan, a gyru dy dad ar 'i ben i (Idiiiy,tr- 11a wnaet, jitt AN-iiact, mi dy wranta di Easat ti byth yu leicio iddyn nhw 'nghario i i hen fyn\vent y I)INVY' iii, a tliitha heb fod yno i neydy gymwynas ola i'r ddynes fu'n dy sugno di ar,li, broiia ac yn dy fagu di ar 'i glinia. Follra i ddim bod yn llonydd yn 'y medd os 11a cha i dy wel'd ti pan ddaw'r awr ola. A sut y cei di wbod mod i'll marw a thitha wedi niyn'd yn mholl, bell odd'ma, ac Ifan, wyrach, wedi zuyu'd ar d' ol di. ady dad yn inethu dal pin s'fenu yi-i 'i law ,,ryii- edig, heb sou 11a fydd o, iitwy na luinna, ddiui yn gwbod i b'le i yru atat ti ? liliaid i ti fadde i dy hen dad, M'redydd, a pheidio bodlllor cliwerw hefo fo, macligen i. Tad da dros ben fn o i ti ac Ifan cyn iddo fo gym'ryd gymin at 'r hen ddiod na. Y fo, cofia,.ddysgodd dy drad i ti; a mi wyddost 'i fod o 11 nn o'r gofaint elvfra'ii yy holl gwmpaso'dd 111 a; a plietli arall, ddaru o 'rioed gymin a chynnyg 'y nharo i, hyd nod pan fydda fo mewn diod. Leicia ti iiioii gwel'd ni'n dau yn myn'd i'r workhouse yn yn hen ddyddia—na wnaet, na wnaet, M'redydd bach1—peth siwr iawn ydi hyny." Torodd Marged i lawr eilwaitli, gan feichio erio fel pe ar dori ei. clialon, heb yr ystyr- iaeth leiaf ei bod trwy hyn yn cyffroi ineddwl ei mab yn fwy fytli ac yn ei attal rhag declireu ar y gwaith yr oedd newydd yin- gynieryd ag ef. Itwan, rwan, mam," meddai Meredydd; "da chi, peicliweh a clirio a siarad fel yna. O's gin i ddim digon i '.iiilioeiii i lieb hyn i gyd? Pa iws son am betlia ag 'r ydw i'n gorfod meddwl llawer am danyn nhw bob dytld y codai o 'ngwely ? Os na. fccldylie i am danyn nhw, sut mae i ni gadiv petha wrth 'i gilydd yn lie ma, sgwn i '? ODd,, ran hyny, i be'r a i i siarad pan ma hi'n rhwyr glas ddechreu gneyd rhwbeth ? "0, wel, M'redydd anwyl," atebai'r fam, "do's neb yn, gwbod yn well na ii ma arnat ti ma' meddwl am betha yma; ond, yn wir, 'machgen bach i, paielboehnor gulecl ar dy dad. Pwyb ti'n cym'ryd plaid Ifan yn bur fuan bob amser, a mi roi air croes i minna y foment y bydda i'n gwel'd rhw fai ar yr hogyn. Ond, rwsut, rwyt ti'n gasach wrth dy dad nag wrtli neb arall." 9 Gwell hyny, mam, na bod yn fwyn byth a liefyd, a gada'l i betha fyn'd yn ben- dramwnwgl o'n cwnipas ni. Ca'i 'nhad 'i ITor, i bun yma, a iinnau'n peidio bod yn sharp, efo fo, buan iawn 'r iii hwch trw'l' siop yn lie ma. Mi wn i 'n ddigon da be ydi dyledswydd mab at 'i dad, wyddocli; ond dydi hi ddim yn ddyledswydd ariia i i ada'l iddo fo wario bob dima ar ddiod a myn'd yn sytb bin i ddinystr, gorph ac enaid. A be sy gin Ifan i wneyd a'r i)eth? Dydi o'n gneyd dim drwg am wn i. Ond dyma ddigon, bell- ach, mam; a rwan, gadewch i mi fyn'd yiiilaeii efo 'iigwaitli." Gwelai Marged yn amlwg mai ofer, a gwaeth nag ofer, fyddai iddi ddyweyd dim byd pellach wrth Meredydd. ac am hyny hi a aeth yn ol i'r ty i brudd-fyfyrioar ei thrafferthion. Ar hyny, daeth Ifan i lawr o'r llofft, ac liysbyswyd ef fod ei frawd yn benderfynol. o drwsio car Mr Prydderch hyc1 yn nod pe byddai raid iddo fo fod gyda'r gwaith tan y boren. Bwytaodd y mab ieu-engaf ei damaid swper yn frysiog ac aetli i lielpu Meredydd. Wedibodwrthi hi yn diwyel weithio am awr neu ddwy, aeth Meredydd i'r ty i ymofyn dwr i'w yfeel, a gwelai fod ei fam o liyd ar ei thraed ac yn brysur gyda'i liosaii a'i gweyll. "Poidiwch arosi fyny, mam," ebai ef mewn ton dyner, canys yr oedd erbyn liyn wedi CIIIA- ei lioll ddigofaint allan; v\ oh i'cli gwely, wir, a mi 'drycha i ar ol 11hac1 pan ddaw o gartre. Ond wyrach 11a cldaw o ddim heno, achos clyma hi wedi troi