Llais Y Wlad

LLOFFION CYMREIG. Hysbysir fod Arglwydd Harlech yn or- weiddiog dan y gymalwst. Pleidleisiodd Mr Henry Richard a Mr Whalley g.yda'r 11 eiafrif dros ohirioy ddadl ar fesur y teitlau brenhinol. Dywedir fod gwrthwynebrwydd plwyfol- ion Isycoed i ffurfiad bwrdd ysgol yn gyf- ryw fel y penderfynant dalu treth wirfodd- ol o ddwy geiniog yn y bunt tuag at gynnaliaeth addysg. Y dydd o'r blaen bu farw hen wr oedd yn ngwasanaeth dirprwywyr tref Rhyl mewn canlyniad i gwymp a gafodd o'r drol a yrasai. Y mae "Cwmni Llongwrol Arfon" wedi ei sefydlu, gyda cbyfalaf o gan mil o bunnau, mewn eyfranau o 20p. yr un. Bwriedir adgyweirio Eglwys Bangor-is- y-coed, yr hon sydd o'r rhai hynaf yn Mhrydaiw. Dywedir fod Gwarcheidwaid Caerfyrdd- in yn penderlynu dilyn esiampl eiddo Gwrecsam, drwy beidio cyflenwi y tylotty a gwinoedd a gwirodydd. Meistri W. Griffith a'i Feibion, cyf- reithwyr, Dolgellau, sydd wedi eu pennodi yn ia-siryddion Meirionydd. Cafwyd corph plentyn y dydd o'r blaen wedi ei gladdu mewn gardd yn Aber- tawe. Traddodwyd dyn o'r enw David Wil- liams i sefyll ei brawf ar y cyhuddiad o 1 n_ dori i mewn i Eglwys St. Mair, Bryn- mawr, a lladratta oddiyno Feibl. Dywedir fod nifer mawr o gyfansodd- iadau ar gyfer Eisteddfod Gwrecsam wedi d'od i law eisoes o'r America. Syrthiodd glowr, o'r enw Davies, i'r llawr yn farw yn Ngwrecsam yr wythnos ddiweddaf. Dywedir fod argraffiad cyflawn o weith- iau barddonol Ceiriog yn cael ei ddisgwyl o'rwasg. Deallir fod mewn bwriad adgyboeddi traethawd Pencerdd Gwalia ar y delyn yn y Gwyddoniadur Cymreig." Er eu magu ar yr un aelwyd a than y cyffelyb ddylanwad, uid yw plant bob am- ser yn dilyn yr un llwybr. Un o'r beirdd a ddywed am ei ddau fab :— Fy neufab ge's o fwyn Efa-geisiellt Dde ac aswy yma Aeth Huw dan nawdd ein Duw da, A John aeth i Gehenna

GAIR 0 LUNDAIN. MRI. GOL.Helynt mawr sydd yn y pentref hwn yn parottoi erbyn y daw y Tywysog adref. Dywedais wrth ei fam ddoe na waeth genyf pe na ddeuai byth adref, ond iddo gael byw, a gwneud rhyw- beth tuag at hyny fel dyn arall. Ond os diwygia, a thebygu i'w dad neu ei fam, waeth genyf fi ef na rhy wun arall Gan nad wyf yn credu mewn gwerin-lywodr- aeth, rhaid i ni gael un i deyrnasu, ond barn ofnadwy ar Israel gynt oedd cael brenin ynfyd. Na atto Duw i ni ei gael. Mae y Frenhines yn awyddus iawn iddo ddyfod i Eisteddfod Gwrecsam. Wel, diau y gwna ein tywysog anrhydeddus o Wynnstay ei groes&wu os daw, fel y mae pob argoelion y daw; a dylai ystyried hyny yn anrhydedd uwchlaw yr un a gaf- odd yn ei oes—cael bod ar yr un llwyfan a Gweirydd ap Rhys, Estyn, loan Machno, Taliesin o Eifion, Ellteyrn, Neifion, Tre- bor Mai, Cethin, a minnau, wrth gwrs. Mae y Frenhines wedi cael ffug-enw ne- wydd yn ei hen ddyddiau. Mae hi mewn pryder mawr yn mha le y caiff ei hurddo. Dywedais wrthi y caiff ei hurddo yn ngorsedd Eisteddfod Gwrecsam, ond iddi sefyll arholiad. Dealled hi a phob I un arall fod bardd gorsedd yr eisteddfod hono yn aelod o'r Ford Gron, ac nad oes yr un i dderbyn urdd heb wir deilyngdod. Gofalaf am ddod i Gymru yn gynar yn mis Mai er mwyn trefnu pobpeth ar gyfer yr wyl fawr hono, er y bydd in anhawdd i mi adael yma, gan fod Mr W. Cadwaladr Davies eisoes wedi dod i Fangor. Meistri Gol., a wnewch chwi redeg yr wythnos hon, a dyweud wrth y bodau yna sydd yn dyweud am bwyllgor Eisteddfod Gwrec- sam eu bod yn Ddicsiondafyddol am ed- rych a gwylio eu busnes eu hunain. Mae y Frenhines yn synu, ac nid heb achos, eich bod ehwi, fel golygwyr, yn goddef eu trahausdra. Yn mha ystyr y gellir eu galw felly ? Pa bwyllgor yn Nghymru a wnaeth y fath beth a'r gwyr parch us hyn, sef rhwymo eu hunain am eu degpunt, ie, cant pe byddai angen am hyny; ond, o ran hyny, y maent oil, fel y pwyllgor llenyddol, bron i gyd yn Gymry, ac os ydynt yn siarad Saesneg, beth ydyw hyny i neb arall ? Mae gweithrediadau yr eis- teddfod yn Gymraeg bron i gyd, a'r oil o'r testynau o nodwedd Gymreig, ac y maent yn rhoi galwad am Dywysog Cymru i'w noddi. Beth sydd fwy Cymreig ? Gobeithio na anurddir gwyneb glan a di- dwyll Llais y Wlad-k rhagor o'u cabledd dibwynt ac enllibaidd. Cefais air oddi- wrth yr ysgrifenydd, ei fod wedi derbyn sypyn mawr o gyfansoddiadau o'r Amer- ica. Bu y llong hono ddau ddiwrnod yn hwy nag arferol yn cyrhaedd y porthladd, a barnwch chwi beth oedd yr achos. Bydd y pwyllgor cyffredinol yn cwrdd un o'r dyddiau hyn i drafod pethau dyddorol yn nglyn a'r eisteddfod, sef pennodi presi- I dents ac artistes, a gofelir y bydd y pro- grammes allan ddau neu dri mis cyn yr eisteddfod. Mae y pwyllgor am roi gwa- hoddiad i'r Barcut" oedd yn gwylio oddeutll Pwllheli yr haf diweddaf i gym- meryd ei safle ar Glawdd Offa i wylio gweitbrediadau Eisteddfod Gwrecsam, ond iddo fod mor ddoniol ag oedd yr haf di- weddaf. Wn i yn y byd pa un ai byw ai marw yw Robert Sponc. Os wedi marw, go- beithio fod ei weddw uwchlaw angen. Os nad yw, nodder hi. Da genyf weled a deall fod yr Hen Deil- iwr yn fyw. Bu ef a minnau yn ymdra- fod llawer ar faes yr Herald yn amser Al- fardd, coffa da am dano. Bydd urdd y Ford Gron yn dod i Wrecsam tua mis Mai, i ymuno yn un a'r canghenau sydd yna, ac i barottoi ei gallu, ac i'w chadarnhau ar orsedd y beirdd yn y dref hono ar adeg yr eistedd- fod. 0 Bum mewn cyfarfod rhyfedd iawn nos Lun diweddaf, a gynnelid gan yr Undod- laid, a'r brawd ymhongar a chableddus yn ceisio trafod gwrthbrofiad o'r ym- gnawdoliaeth trwy yr Ysbryd Glan, gan geisio gwneud sylfaen iddo ei hun ar anghrediniaeth. Methais a'i oddef; at- tebais ef, a dechreuodd yntau ymddiddan fel y gwnai a dynion ereill, ond tawodd, gan wrido at ei glastiau pan wybu mai fi oedd JOHN JONES.

LLITH MR PUNCH. FONEDDIGION,-Beth sydd wedi digwydd i'n cyfaill ffraethbert, "Alarch Gwyrfai ?" A ydyw efe wedi ei chicio hi," ynto beth all fod yr achos o absennoldeb ei lithoedd yn y Llais ? Diau nad ydyw efe yn brin o ddsfnyddiau tuag at wneiid llith bob wythnos o le mor boblogaidd a Llanberis. Y rheswm penaf fy mod yn holi yn gy- hoeddus fel hyn yn ei gylch ydyw fod rhyw gyfaill o Lanberis yn anfon eeisiad- au attaf yn feunyddiol am i dalu ymwel- iad a'r ardal, er cael mantais i anfon hanes J ystrangciau gwahanol bersonau sydd yno i'r Llais. Ond, gan nad wyf yn hoff o ymyraeth & materion rhai ereill, gwell genyf adael y gorehwyl hwnw i Alarch Gwyrfai," gan iuai efe yw eich gobebydd neillduol o Lanberis. Gwasanaethed yr uchod fel uglurha,d i'r hwn sy'n parhau i anfon attaf ei lytbyrau dienw, gan nad yw efe yn gweled yn dda ddodi ei enw priodol, a lie ei breswylfod wrth yr hyn a enfyn i mi. Ymddengys fy mod yn myned yn dra phoblogaidd, oblegid os gwir a glywais, fe ymddangosodd can" ddesgrifiadol a darlun prydferth o honof yn yr Yankee Doodle Sun," neu ryw newydd- iadur pwysig arall o'r un nodwedd ag ef. Ni chefais y fraint o weled y "gân" (?) a'r darlun (?), ond sicrhawyd wrthyf eu bod wedi ymodangos, ac fod rhai o chwarelwyr Llanberis wedi myned i hwyl orfoleddus wrth edrych drostynt. Dyna'r oil a glywais yn eu cyleh. Dichon y gwna yr awdwr neu y cyhuddwr anfon copi i mi o'r 4arlun," modd y gallaf ei gymharu a'r gwreiddiol; ac os ydyw yn ddarlun eywir o honof, ymdrechaf ei gyd- nabod yn deilwng am ei garedigrwydd tuag attaf, oharwydd nid wyf yn credu yn y syniad o fod yn nyled neb o ddim," os gallaf fodd yn y byd ad-dalu. HYSBYSIAD.-Yn eisieu yn ddioed, per- sonau eymhwys i gymmeryd gofal nifer o blant y pentref hwn, a'u dwyn i fyny yn deilwng o fodau rhesymol, gan fod eu rhieni yn addef eu hanallu i g) flawni y cyfryw waith eu hunain. Y mae haer- Ilugrw,yd(I a digywilydd-dra y plnt hyn yn fawr-yn fwy na'r eiddo plant y rhai a drigianant yn nghelloedd iselaf trefydd mawrion Lloegr, oblegid fe geir llonydl- weh oddiwrth y rhai hyny i fyned heibio ar yr heolydd, &c., yr hyn na cheir yn y pentref hwn. Y mae braidd yn anmhos- sibl i neb fyned heibio drwy y pentref hwn heb i rai o'r giwed hyn gael dangos eu haerllugrwydd tuag at y cyfryw, mewn rhyw fodd neu gilydd. Anaml y caiff neb ei enw priodol ganddynt; ond eu harfer gyffredin yw difrio a llysenwi y eymmyd- ogion a phawb o'u hamgylch, a hyny gyda'r hyfdra mwyaf. Ac os eir i achwyn arnynt wrth y rhai a ddylent ofalu dros- tynt, ceir y sylw cyffredin a ganlyn 0 plant ydyw plant; ni ddylent gym- meryd sylw o honynt: hwy ddeuant yn well yn y man ni a fuom yn blant ein hunain unwaith Pa bryd, attolwg, y gellir disgwyl iddynt ddyfod yn well, tra y goddefir iddynt gael eu ffordd eu hunain ya gyfancrwbl-ia, a mwy na hyny, gellir dyweud am lawer rhieni ydynt yn eeog o ddysgu eu plant i ddifenwi a llysenwi per- sonau, &c. Dywed Solomon am hy- fforddi plentyn yn mhen ei ffordd, a phan heneiddio nid ymedy a hi." Ond teg yw hysbysu fod yma rai plant da i'w cael, ond ychydig yw nifer y rhai hyny hefyd. MANION A HYNODION.-Daliodd Robert Jones frithyll yn afon Gwyrfai yr wythnos ddiweddaf, yr hwn a bwysai I-IL pwys. 2 Daliodd Thomas Jones, y maer, frithyll "cymmaint a phenog coch," a daliodd Gwas Mr Punch frithyll gwirion, yr hwn a lyngcodd faoh a phluen, gan feddwl mai llyngcu gwybedyn yr oedd efe; ond peid-, iwch a dyweud wrth Stuart," rhag cfn iddo ddod yma i chwilio. 0 ESGYRN.—Galwodd Isaac y potiwr yma y dydd o'r blaen i holi a oedd yma "es- gyrn." Attebwyd fod, ond nad ellid eu hebgor ar hyn o bryd, gan nad oedd yma ddim ond esgyrn, trwy fod eich gohebydd. wedi bod o dan afiechyd am gryn amser, a'r hen wraig yma yn ddigon llac yn ei chroen. 0," ebai Isaac, na hidiwch hwy wnant y tro ryw adeg arall." Pur- ion, purion, Isaac," ebwn i wrtho, "ni wnaeth genyf i chwi nag arall gael yr es- gyrn; ond peidiwch myned i ffraeo wrth eu claddu nhw." GWAS MR PUNCH.

PENMAEMAWR. FONEDDIGIOH,—A ganlyn sydd attebiad i lythyr a ymddangosodd yn y Tyst a'r Dydd,"—llythyr oedd yn dryfrith o gam- liwiadau. Bu golygydd y papuryn hwnw yn rhy ryddfrydig i adael i'r dynoethiad hwn ymddangos yn ei golofnau gwerthfawr. Ie, serch gyru o honof ar y cyntaf amlen gyfeiriedig a phen y Frenhines arni,er mwyn iddo yru'r ysgrif yn ol os byddai an- nerbyniol; ond nis anfonodd hi ddim. Ac er anfon o honof eilwaith i erfyn am ei dychweliad, ni chymmer yr un sylw o'm cais. Yr wyf bron,bron,a rhoddi cyfraith arno, nid oherwydd gwerth y stamp ond er mwyn gwneud esiampl gyhoeddus o'r gwyv sy'n dadwrdd cymmaint yn nghyleh egwyddorion. Ond hwyrach y bydd i gyhoeddusrwydd yn y Llais fod yn foddion i ddwyn dynionach o'r fath i'w pwyll. Ac oddiwrth y llythyr dilynol gwel eich darllenwyr pa fodd y mae y gau-dyst hwn yn hoffir Nos," a'i olygydd yn peri tywyllu cynghor heb wybodaeth. 0 y (COPI). N. C. Yn eich rhifyn diweddaf, ymddangos- odd llythyr o dan y pennawd uchod, yr hwn sydd mor llawn o haeriadau disail,ao o gamddarluniadau digywilydd, fel ag y mae eyfiawnderyn hawlio gofod i attebiad iddo. Y camddarluniad cyntaf sydd o barth i reolaeth yr H Ysgol Genhedlaethol." Dy. wed Y mae addysg y plant yn gwbl yn nwylaw, inou o dan reolaeth y gwyr eglwysig." Y gwirionedd yw, eynnwysa pwyllgor yr ysgol yun. saith o aelodau, tra nad oes ond dau o honynt yn wyr eglwys- ig Yn nesaf, sonia am y catechism, fel pe buasai rhyw ormea mawr mewn eys- sylltiad âg ef. Ond gofynaf, oni wyr efe am "Adran Cydwybod yn y "Ddeddf Addysg," yr hon sydd yn rhoddi perffaith hawl i bob Yrmueillduwr beri na ddysger y catechism i'w blant ? A pha gynifer sydd erioed wedi gwneud dim cwyn parth yr addysg grefyddol a gyfrenir yn yr ysgol dan sylw? Ac er mwyn dangos nad oes ond cenfigen wrth wraidd yr ymosodiad hwn, ac nad yw yr eglwys yo gwneud dim yn annheg tuag at blant yr ardal, ni raid ond crybwyll fod mwy o blant Eglwyswyr yn y British School ar gyfartaledd i rif yr ysgolorion, nag sydd yn y "National School." Achos diolch i'r Eglwyswyr sydd gan Ymneillduwyr yr ardal hon, am eu hymdrechion diflino o blaid addysg y werin. Pe heb eu cynnorthwy hwy ar hyd y blynyddoedd, gwan iawn fuasai achos add, sg, ac ispI iawn ei sefyllfa yn y fro. Ond po mwyaf oil a wnewch i rai dynion, mwyaf anniolchgar yn y byd a fyddant: un o'r cyfryw yw eieh gohebydd G." Ei warth nesaf sydd yn ei haeriad cywilyddus fod naw o bob deg o drigol- ion yr ardal yn Ymneillduwyr." Y mae ystadegau yn fy meddiant,y rhai a ddang- osant nad oes tri o bob pedwar felly. Rhifa yr Eglwyswyr dros chwarter y boblogaeth, ac nid y ddegfed ran. Y mae wedi myned yn ormod o'r dydd i G feddwl y gall efe ddyweud y peth a fyno, heb ei alw i gyfrif. Fodd bynag, nid yw yr uchod ond hea haeriad sydd wedi ei wrth-brofi fwy nag unwaith o'r blaen. Ie, darfu i'r blaid eglwysig wneud cynnygiad teg er penderfynu hyn o beth. Trwy gyf- rwng yr "Herald Cymraeg," cynnygiasant ar fod i'r plwyf gael ei rantt i dri doabarth, ac i Ymneillduwr ac Eglwyswr fyned gyda'u gilydd trwy bob dosbarth i gasgla ystadegau. Ond ni dderbyniwyd -mor cynnygiad. Paham ? Dywed y Saio:- Silence gives consent." Dystawrwydd rydd gydsyniad. Ond wele yr un hen haeriad vn cael ei godi etto 0 wyneb- galedwch a digywilydd-dra i'r eithaf! Derbynied "G" yr her, os meiddia. Peth hawdd ydyw haeru, ond an- hawdd yw profi. At y prawf ynte. Awn bellach yn mlaen i sylwi ar a ddywed parth y "Neuadd," &c., a'r crogbris am yr ysgol." Gwir a ddywed yn nghylch y cynhwrf a'r niweid" a achosid It yn y. cynnulliadau;" ond nid gwir mai y oyf- arfodydd perthynol i'r Eglwys," &c., "yw y rhai mwyaf afreolus a chynhyrfiadol." Ond, a chaniattau fod "cynhwrf aniweid" yn y cyfarfodydd eglwysig, pwy, attolwg, yw y cynhyrfwyr ? Onid allem gyfeirio at y cvfarfod cystadleuol diweddar am at- tebiad ? Onid allem osod Haw ar rai sydd yn aelodau mewn capel, a dywedyd, "dyma y cynhyrfwyr; gwelwch hwynt; rhai o honoch chwi eich hunain ydynt ?" "Ie, gellir dywedyd yn ddibetrus mai Ymneillduwyr yw y cynhyrfwyr yn y cyf- arfodydd yn gyffredinel. A rhag i neb feddwl mai yn ysgoldy yr Eglwya yn unig y maent yn camymddwyn, bydded i ni edrych beth a ddigwyddodd tua chapel y Methodistiaid Calfinaidd," neu fel y'a gelwir yn awr, "Y Presbyteriaid Cymreig," ar adeg y cyngherdd diweddaf ? Onid gwir yw fod aelodau o un capel yn aflonyddu ar aelodau o gapel arall, a hyny mewn perthynas i opposition choirs ? Ac ouid arweiniodd hyn i ymladd a thywallt gwaed, gan gynted ag y daethant allan o'r capel ? Rhaid cydnabod mai hynod ben- rhydd a di-rol yw rhai o ieuengctyd yr Ymneillduwyr yn yr ardal hon ac yn lie ceisio gwellhau eu moesau a'u hymddyg- iadau, ymddengya i mi fod gwyr o safle G a'i gyffelyb yn eu cefnogi. Baan y delo i weled ei gamgymmeriad: ac ni ddichon nadwyr fod y gwyr eglwysig y llefara mor sarhaus am danynt wedi ceryddu yr ymddygiadau hyn yn Ilym lawer gwaith a'u bod hefyd wedi gosod eu hwynebau fel y dur yn erbyn anfoeg- garweh, trwst a chamymddygiadau mewn cyfarfodydd cyhoeddus. Ond beth am y crogbris! Gwelwyd fod y dinystr yn yn liawer mwy na'r elw; ac am hyny rhoddwyd pen arno. Pa golled bynag a dderbyaid yn nghyfarfodydd yr Eglwys, gellid gwneud hyny i fynu, oherwyo-l mai eiddynt hwy oedd yr elw. Ond pa alanas- tra a dinystr bynag a wneid yn y lleill, i'r Ymneillduwyr yr elai yr elw; a syrthiai y golled ar ysgwyddau yr Eglwyswyr. Ac fe welwyd nad oedd yr hyn a eilw "G" yn grogbris ddim yn agos ddigon i wnend i fyny y colledion. Caled fu y gwaith i eglwyswyr gasglu un cant ar bymtheg o bunnan ac fe fynai G i adeilad fel yna fyned yn wasarn dan draed afreolus. Nid priodol, gan hyny, galw'r U1 a ofyaid yn grogbris; rhy isel oedd. Gresyn," medd efe, fod yn rhaid ymostwng cym-