Llais Y Wlad

ENGLYN CUSANU Y GWYLIAU. Caru dan geiugciau irwydd—y gwyliau Wna'r galon yn ddedwydd, A chael goris uchelwydd GusanaLi dan gangau'r gwydd, LLUKDEINTDD.

ENGLYN, A gyfansoddwyd flynyddau yn ol, wrth wando arferch ieuangc yn c,O.nu ac yn chwaren piano. Eos cerdd, angyles eln,-arwros Peroriaeth a chynghan Hon a rydd irsi'n ddyddan Donau mei ar dannau rnaa. BENIW GWVNEDD HUGHES.

DYDD CABIAI). Cyflwynedig i Mr Hugh Hughes, Wolverhampton, a Miss Mary Evans, Fferaaa, LUngrfstioius, Mou, ar ddydd eu priodas. I bawb a phobpefch yn y bycl Y mae eu "dydd" yn u'od o hyd A dyddiau ynt amrywiol iawn Mewn pwys a gwertb, mewn dull a dawn Dydd oich priodas chwi yw lawn, A'i loader fel eich modrwy'n grwn Dydd rhoddi hawl i chwi dal se!, I gyfiawn dretilic) mis y Dydd cariad, nid i wel'd ei lun, Ond yn ei wrthddrych wel'd ei hun. I gael y fafch olygta dlos, Ba cjriad vtrihi yu y nos Yn gweitbio'n ddjfai, gyda ffydd Yn tynu'n chwannog at y dydd Ond uiwl amheuon oedd fel lien, Yn fynych yn gorchuddio'r nen, Nid oedd ond rhagolygon prudd I'w lygad ef am doriad dydd Ond seren gobaith ambeli dro Sibrydai'n ddistaw wrtho fo Am gadw'i lygad ar ei ndd, Fed dydd pi ogcneddu'n d'od. Ac wele heddyw daeth y dydd, Eich cariad dan ei goron sydd Eich huniad fyddo'n myn'd yn well, Pob drwg oddiwrthych fyddo'n mhell; Tra yn y byd eich dydd fo'n 11awn, 0 bob rhinweddau goreu'u dawn Eich dydd fo'n hir yn oes ddilen, A choron beudith ar eich pen. Rhagfyr 21, 1875. GAERWENTDD PEITCHAED.

-+- LLINELLAU, Cyflwynedig i Mrs Jackson, gweddw y diweddar Barch. J. A. Jackson, B.A., Llanelwy. Dan eich trallodion dyfnion dwyp, Na iwfrhewch, hoff enwaer, Eweh ar eich dwylia at yr Hwa Sy'n hoffi gweddi daer Mae ef yn disgwyl am eich cwyn, Dyrchefwch atto gri, Gan ddyweud yn wvlaidd, etto'r dler, 0 Arglwydd, cymhorth fi Os yw eich ffordd yn arw a serth, A'ch baich yn drwrn i'w ddwyn, 0 cofiwch, chwaer, ar orsedd nef Mae Un a wrendj'ch cwyn Mae i chwi'n Frawd, a than bob croes, Fa all gyd-dawyn a chwi, Ond gofyn yn eich gweddi daer,— -0 Arglwydd, cymhorth fi Pan ar ein taith drwy hya o fvd, Daw'n fynych awel groes, I chwythu'n ercb, a'n J'eatr faob, A'n ddrylliau er ein loes; ) Ond bywyd-fad yw gweddi daer, Y nef a egyr hi, rch gwrando'n astud pan yn dyweud,— 0 Arglwydd, cymhorth fi Os oes cymroylau duon iawn O'ch cyich ar hyn o bryd, Daw Haul dedwyddweh yn y man, I'w gwasgiir oil i gyd Daw awyr ddisgiaer uwch eich pe-j A gwenau'r nef heb ri', A phob bendithion gyda d'weud 0 Arglwydd, cymhorth fi Rhowch eich pwys ar yr Anfeidrol; Dyna fan i galon friw; Ytiiddiriedwch yn ei allu, Meddyg anffaeiedig yw Ac mae'n hoff o ymgeleddu, Briwiau felyr eiddo chwi, Ond i'cb. d'weu i o waelod calon.— Arglwydd grasol, cymborth fi RhottyUeo. NERQUISON,

ALA WON EIG, ■ Knip m NOS GALAN. Da a'awon dilynweh,—gyssonaf Gu seiniau digrifweh, 'fana.u euraiid tynerwch-swyuol gân, Nes y cilia Nos Galan os coeliwch. Tregarth. OGWENYDD.

MERCH YNWYLO UWCHBEN BEDD EI GHARIAD. Ai denawl flodau anian—sy' i'w gwei'd Dros gylch bedd llangc mwynlan ? Na, mae perlau mwy purlan— < Dagrau march hyd y gro man. DEWI GLAN DULAS.

LLYTHYR GWYNFABDD DYFED. HEN ALMANAGIAU ETTO.—Y mae iun flwyddvn etto ar orphen ei thajth a plian y daw y rhifyn neaaf o'r Llais all an, bydd blwyddyn newvdd c-Ir ddeel-iirou, ei gyrfa. Bydd a I maaaciau newyddion, erbya hyn, wedi dyfod at ein gwasanaeth. Yn hen Almanac Thomas Jones, am y flwyddyn 1689, ccir y farddoniaeth a ganlyn gan Rhys Cadwaladr, ac y maentyn dangos fod yr awdwr yn well bardd na D. Manuel a Thomas Jones. Ymddengys mai wrth Sywedydd yn yr englynion y deallir Thomas Jones, y casglwr a'r cy- hoeddwr:— ENGLYNION MAUWNAD Y SYWKDYDD, AR OL IIHODDI ALLAN TR ANWIR AIR O'l FARWOLAETH EF. Ai gwir farw'r gwr o Feirion, Ai byn fydd am hwn o Fon ? Tornos Sion twym ei synwyr, Cyraro gwyeb, mae Cymry a'i gwyr. Yr oedd yn ei ben arwydd 8 beth Mwy na bydol wybodaeth 1 Fe wDaeth beth na woaeth neb, 0 flrwyth enau fFraethineb. Almanacau'n gyntau a gaid ( 0 Gorweo, addysg gyraid, Gan Domos gtln diamau, Bryttaniaith egluriaitb. glau. Ni chlywaia fod achles fwy, Uchel oed a chwiliadwy Yu facamaeth dadogaeth da, Na Thomas i'r iaith yraa, Ei lyfrau a'i lafurwaitb, Er lie, Gymru a fu faith Nid eill anghlod hynod hy, Wadi hyn w".du hyny. Deall a wnaeth, dull a naid, Cwra lynwyr cares enaid Naturiaeth a'i gwaitn Did gau, Dull ebrwydd, deuall llwybrau, Yr haul a'r ileuad ar hyd Gorchwyliaeth a gyrch olyd C»rs a tbraul yt haul yu rhwydd, Drwy gyrriau'r deuddeg arwydd. Dealldwriaeth helaeth hy Caliyddyd, cael o'i feddH, Aduabod pob cyfaod caa, Geuclod y diffygiadau. Llatny dygyfor y mor maith, Drwy weled ei drai eilwaith Hyd allea y planedau Ea gwaith rhyfedd a'u gwedd yn gwau Drwy en gily-dd yn drigolion, Yn ffurfafen loyw hen hva; A rhediad anwastad wedd, Y rhaini gyda'u rhiuweid. Y deuddeg arwydd a'u Bwydd sydd, Mewn corph dyn craffa' deunydd Cafodd mewn meaur cyfan, Dawn a roes Duw'n ei ran. Nid oes ddim na dwys ddammeg, Y'ughyisaith naturiaeth teg Na chelfyddyd hyfryd haw), Yn ddu athro'n ddieithrawl. Er Etfaiut & waaeth, wr ffraeth Sri I ddynion o ddaioni; Ychydig sy'n traethu tro, Addas ddiolchgarwch iddo, Am ei boen, ei lafur a'i bwyll, Heb arbed, nid gwaith byrbwyll Dywedant a fynant yn faith, Am waita Thomas aeth ymaith. Ni cheir ymysg goreuddjsg gwyr Yr oes hon, er eu synwyr, Ei gymar ddiaoaigar'awydd A'i fwriad mor gyfarwydd. Yo y byd anwybodaeth Mor Ily an ,rr aetia Caddug fydd wedi cuddio Liawer bryn a liawr ein bro. Bu seren o Gorwea gynt, A goleu rhywiog helynt; Hon a gollodd nit<v modd mud, A chiliodd beb d-iycUweiyd, i Ac er yr ams-i' yr aeth, Fe doddodd Bywedyddiaeth; Weithi-m, feirdd, 'f aeth yn fud, Fodsiion yr boll geifyddyd. Os Tomos aeth at ymyl Nen-lavvr y bedd ceuwedd cul, Cwsg, Tomofi, mewn arch barchus,- Ac amdo, a gro yn dy grys. RHYS CADWALADR. YR AELOD BENEDDOL DROS FWRDEISDREFI CEREDIGION.—Mae yr hen wladwr hwn yn meddu amryw rinweddau tra chymmer- adwy. Y mae wedi gweithio ei ffordd o fod yn ddyn tiawcl i fod yn ddyn cyfoethog, a hyny, wrth bob hanes, drwy ffordd one'st; ac ar ol cyrhaedd llawer o gyfoeth, y mae J n cadw at lawer o'r hen symledd cyutefig, ac nid ydyw yn tueddu at wadu ac an- nghofio y graig y naddwyd ef o he ni, neu ynte'y ifosycloddiwydeiohoni; ond y mae yn ami yn coffhau ei ddechreuadiseJ. Y mae hefyd yn eithafol o haelionus at achosion teilwng. Y mae ganddo wyneb- pryd agored a siriol, yr hwn ellir gym- meryd fel dangoseg o'r galon haelfrydig sydd yn ei fynwes. Y mae rhyw allu cyn- henid ynddo at anturiaethau masnachol, megys rheilliyrdd, g,ofeyd(l, a phethau cyffelyb. Ond er fod mwy o rinweddau yn yr hen Gymro hwn, ac ei fod ya meddu ar ddigoa o synwyr 1 adnabod ei hun mewn pethau cyffredino), ctto y mae wedi colli mewn mi llinell o'r pwngc pwysig hwn,sef adnabod ei hun fel person cymhwys i fod yn aelod seneddol Dyma gamgymmeriad pwysig a wnaeth. Pe buasai" wedi "adnabod ei hun yny cyfeiriad hwn, ni fuasai erioed wedi meddwl am fyned yn aelod seneddoL Nid oedd eisieu gallu prophwydol cyn mynegu y buasai yn gwneud arddangosfa a hono ei hun yn Nhy y Cyffredin. Fel y rhagddywedwyd gan lawer, gwnaeth hyny yn yr araeth gyntaf a draddododd yno. Y mae yn ddiweddar wedi bod yn annerch yr etholwyr yn Aberystwyth, Aberteifi, &c.; ac o bob peth plentynaidd a glywsom erioed o enau aelod seneddol, ei. annerchiad ef yw'r un mwyaf plentynaidd, mwyaf babanaidd. Efallai mai desgrifiady Shah o Persia o'i ymwel- iad a Phrydain Fawr oedd y tebycaf peth a welwyd yn yr oes hon. Mae ei ddesgrifiad o Dy y Cy lire din yn debyg i ddarlmiiad ambell blentyn pedai'r neu bump oed o'i daith gyntaf o gartref, sef rhyw ddwy neu dair milJdir-y pethau oedd wedi weled— gweled clau ddyn ar y ffordd, a phedair hwyaden.yn ymyl y ty—dull simnai y ty a'r ty—plant yn chwareu—un wedi dwyn hety llall-un yn chwerthin a'r Hall yn llefain—y naill yn gyflymach mewn rhedeg na'r llall. Pentwr o bethau plentynaidd fel yna yn araeth Mr Davies, o Landinam, yn nhref goethedig Aberystwyth Ond i goroni y cyfan, cod odd yno rywun i fyny i gydnabod ei gymhwysder seneddol, ei fod yn rhagori ar ei ragflaenydd, Syr Thomas Lloyd. Mae'r fath ddywediad a hyna yn 11 awn mor ynfyd a phe dywedasid fod twmpath y wadd yn uwch na'r Wyddfa. Mae Syr Thomas Lloyd yn foneddwr dysgedig a gaUuog, a bu ei yrfa seneddol d 1 0 0 yn brawf o hyny; ond yn ol barn rhai Liliputiaid yn Aberystwyth ac Aberteifi, mae twmpath y wadd yn uwch na'r Wyddfa! ° Y GREFFT o G-ROGI !-Mae I B,. R. Ander-I soh," Fernhill, ger Caerfyrddin, wedi cyfeirio llythyr at yr Ysgrifenydd Car- trefol,ac ymddangosodd yn y Times -81Rl yr 21ain cynfisol. ar y grefft o grogi. Yn ol ei farn ef, mae rhywbeth gwaeth na chig- eidd-dra yn cael ei gyflawni gan bersonau annghymwys wrth gyflawni y gwaith caled hwn. Mae £ R. R. Anderson" neu Mr —wedi bod yn cyfiawm y weithred hon lawer o weithiau yn Liverpool', 'Caerioew, &c., &c. ac yr oedd hyny yn cael ei wneud ganddo. medd efe, gyda deheurwydd a gweddeidd-dra teilwng o udynoliaeth. Beia yn fawr ar y cobler- iaid sydd yn gwneuthur hyn er mwyn elw, a dim yn rhagor. Rhaid deall mai gwr boneddig ydyw Mr—, a'i fod wedi bod yn cyflawni y weithred o ddienyddio er mwyn dynolîaetb, medd efe, ac nid er mwyn dim arall. Cymro cyfoethog ydyw "Ander- son," ond sut y mae wedi cymmeryd at y fath waith, sydd anhawdd dirnad, os nid er mwyny rheswm a rydd efe ei hun i'r Y sgrifenydd Cartrefol—sef, humanity. Dywedir am dano ei fod yn wr haelionus a charedig, yn ei ardal. Pan oedd cyttorf Cymdeithas" Hynafiaeth Cymru yn dych- welyd o Lanstephan i Gaerfyrddin, yn Awst diweddaf, arosasom rai munudau, er mwyn sylSu ar balas y boneddwr hwn. Ni dderfydd rhyfeddodau! HYNAFIAETHAU AC ACHYDDIAETII LLAN- NARTH A'r,, PLWYFI CYMMYDOGABTHOL, GAN D. J. DAYiES.T-Dyma lyfryn newydd ddyfod allan o wasg Mr Spurrell, Caerfyrddin; ac fel y cyfan o'i waith, y mae yn glod i'r argraffydd chwaethus. Traeihawd budd- ugol yn Eisteddfod Goronog Llannarth yn yr haf diweddaf ydyw. Y mae y gwaith yn gryn lawer o gaffaeliad at ein hanesion lieol. Dengys yr awdwr ei fod wedi d aril en a chwilio. Y mae yn tra rhagori ar lawer iawn o bethau a. elwiryn < £ fnddugol." Y mae'r gair "buddugol" wedi cael ei ddarostwng gymmaint, fel nad yw o ne- mawr fwy gwerth na "gwir" dyncelwyddog, ac felly mae pob dyn o chwaeth a llafur llenyddol wedi myned i edrych yn isel ar y fath gynnyrchion twyllodrus. rrwyu. odrus. ie, twyllodrus a liawn gwallau gwarthus yn llawer o honynt. Ond nid yw'r awdwr, hwn er ei fod yn ieuangc, yn un o'r dosbarth hwnw. Y mae efe yn adnabyddus o'r gadair a Llannarth a'r ardaloedd, ac felly yr aedd ganddo fantais fawr i ysgrifenu ar y fath destyn, n,c nid myned i bentyru pethau at eu gilydd na wyddai yn y 'byd beth oeddynt. Nid ydym yn cofio ei fod wedi rhoddi dydd marchnad Llannarth i mewn. Dylai hyny fod. With son am Isgoed, dywedai mai ger y Ferrysile y mae ond buasai yn iawn i'r beirniaid awgrymu iddo mai Isgoed, sef y cwmmwd isaf yn Ngheredigion, a feddylir yn y fan hono. Yr oedd cwmmwd Isgoed ynliynach, a llawer mwy pwysig na phalas Isgoed yn St. Ishm'iel. Buasai yn dda pe buasai wedi ysgrifenu y bvwgraffiadau lleol yn llawer helaethach. Gallasai yr enwog Davies, Castell Hywel, fod allan, gan iddo gael ei eni mor bell o Lannarth. Hoffem weled ail-argraffiad o'r llyfryn wedi ei heiaethu. GWYNFARDD DTFED.

OITF DOSE RELIEVES Box CURBS!!—Perfeo; freedom from Cough in a few minutes by taking W ocfb. OOOKS PKOTORAL COUGH PILLS. Testimonials -from aj: parts testify to their astonishing effects. Thode could not lie down in bed, now sleep in comfort. Solo by a vendors at 18. àand 28 9d, or post fret for .11 cy 33 startups, fr»»«•*><"«• n- w«cdcock,St. h Norwich

EIN HAMGUEDDFA LENYDDOL. Dan y penawd. uchod bwriadwn gyhoeddi o bryd i bryd bigion o farddoniaeth a. ilythvrau anngyhoeddedig prif-feirdd ac enwogion ymadawedig Cymru, y rhai a daflant gryn lawer o oleuni ar helynt- ion beunyddiol eu bywyd, yn ogystal ag ar sefyllfa llenyddiaeth yn y Dywysog- aeth yn ystod banner cyntaf y ganrif hon. Yr ydym yn gallu gwneud hyn trwy garedigrwydd y bardd a'r gwydd- onwr enwog Aled o Fon, yr hwn, ac efe yn gyfaill mynwesol i'r rhan fwyaf o feirdd Cymru ugain mlynedd yn ol, a fu yn ddigon meddylgar i gadw ysgrifau gwerthfawr o'r eiddynt, y rhai y mae yr Aled, gyda gwladgarwcli teilwng o 9 Z> efelychiad pob bardd a lienor Cymreig, wedi eu dodi yn nwylaw awdurdodau Prifysgol Cymru i'w trefnu gogyfer a'u cyflead "tra rhed dwr ar astell an- rbydeddusaf llyfrgell y Coleg yn Aberys- twyth. Yn y gyfres ddyddorol hon ym- ddengys llythyrau a darnau barddonol o waith Eben Fardd, Talhaiarn, B. ap Gwilym Ddu, Elis Owen o Gefny- meusydd, Gwrgant, Parry Caer, awdwr y "Royal Visits," loan Meirion, loan Tegid, leuan ab Gruff- ydd.,&c. Yr ydym yn gobeitbio y dilyn ir esiampl glodfawr Aled o Von gan lengarwyr ereill, y rhai a feddant drysorau llenyddol y byddai yn ddy- munol eu gosod ar got a chadw. Trwy eu hynawsedd yn y cyfeiriad hwn, hWJ a gyfoethogant nid yn unig golofnau y Llais, ond hefyd lenyddiaeth eu gwlad, ac a'n galluogant ninnau i wneud yr un gymmwynas a'n cenedl ag a wnaed gan y Brython llynyddoedd yn ol.-Gol. YR YMRYSONGERDD RHWNG EDMWNT PRYS, ARCHDDIACON MEIRIONYDD, A WILLIAM CYN- WAL, PRYDYDB AC ARWYDDFARDD. Y mae hanes yr ymrysongerdd fawr hon yn y Greal, Llundain, t. 9, yr hwn hanes a gyhqeddwyd wedi hyny yn Seren Gomer, 18o6, t. 165; ond nid wyf yn gwybocl i ddim o'r ymrysongerdd ei hun gael ei gy- hoeddi erioed yn unlle. Dywedodd golygydd Y Greal, 1805,- Mae yn meddiant y golygwyr ddau ly- vyr yn cynnwys yr ymryson hwn, ond nid yw y cywyddau yn gyflawn o rivedi rhwng y ddau od oes gan hyny y vath gyvlawn- deb ar helw un ymgeleddwr barddoiiiaetli, byddai yn wych i^wn gan y golygwyr gael echwyna y vath gynnulliad er gallu di- wygio y gwaith." Nid wyf yn gwybod a gafodd y golyg- wyr eu dymuniad ai peidio ofni yr wyf na chawsant, Dywed yr hanes yn Y Greal fod yr holl gywyddau ymryson yn 55 o rifedi; 14 gan y ddau bob yn ail un; 3 gan E. Prys am yr olaf o 7 W. Cynwal, a 3 gan Cynwal yn atteb 9 gan Prys am y 3 hyny, a 9 gan Cynwal yn atteb 16 o'r tri 9 a addawsai Prys am 9 Cynwal a ys- grifenwyd, pan oedd yr Archddiacon ar ddiweddu yr 16fed o'r tri 9 addawedig, daeth Rhydderch (pwy oedd y Rhyddercb hwn ?) a gair iddo farw o W. Cynwal. Yna cn-nodd yr Archddiacon gywydd marwnad iddo ar ddull ymddiddan rhyngddo a'r genad, yn cwyno colled y fath fardd g0-. didog, &c. Felly, u chyfrif y farwnad, yr oedd yr holl gywyddau a achlysurwyd gan yr ymryson dooiol hwn, yn 56 onifer. Dywedir, medd John Acildeca yn Seren Gomer, mai'r ymryson hwo a roddodd der- fyn ar fywyd William Cynwal. Os felly, digwyddes yr un dynged i Cynwal, druan, ag i Rhys Meigen yn ei ymryson a, Da- fydd ab Gwilym. Y mae genyf fi hen gwrrach ysgrifenedig yn cynnwys y 29 cyntaf o'r cywyddau ymryson crybwylledig. Tybiaf wrth y ilaw-ysgrif, ac yn enwedig yr i ragferf iyr hen gwrrach crybwylledig, gael ei ysgrif- enu yn lied foreu yn y ganrif flaenorol. Ceir yr i ragferf yn y llinell gyntaf o'r ey- wyddau, fel hyn:- Cyfarchaf lie i caf orchest. Y mae leuan Brydydd Hir II. yn amddiffyn yr i yma fel y caialyn:Ef a ddichon rhai darllenyddion ofyn, pa achos oedd genyf i newid yr ysgrifenyddiaeth arferol yn y llythyrennau y ag yr o flaen y ferf, gan ysgrifenu i ag ? Ey atteb i'r cyfryw raf ydyw, mai dyna'r hen ffordd iawn jm marn y dyscedig yn yr iaith Gymraeg, y rhai sydd yn dywedyd nad ydyw yr y a'r yr dywyllcain, megys ag ir ymarferir o honynt yn ein dyddiau ni, ond seiniau Dygredig. Olierwydd y ag yr yn nghyf- ieithiad yr Ysgrythur Lân, a lafarwyd ar y cyntaf megys i ag ir o flaen y ferf, o ran gwahanu rhyngddynt a'r nodau o flaen enw cadarn, megysy gwr, y maen, yr C, efengyl, &c., y rhai ydynt o sain dywyll wrth naturiaeth."—Pregeihau, Gyf. t. xi. Weithian, o bydd gymmeradwy yn eich golwg, anfonaf hyny o'r cywyddau sydd genyf fi, o un i un, yn nghyda banes yr ynarys-on fel y dygwyddes, mor fynych ag y caf bamdden, i'w dodi yn eich Amgucddfa Lenyddo]r a mawr hoffwn weled rhywun, o ryw barth o'r wlad, yn eu gorphen. Ai tybed nas gallai Mr -0. Davies gael gafael mewn rhai o'r gweddill, ar ol y 29ain cyntaf, yn yr Amgueddfa Frytanaidd, neu | rJw lyfrgelloedd ereill yn Llundain ? Wele isod ddechreu banes yr ymrygon, a'r cy- wydd cyntaf. 0. Y.-O ie Tynghedwch, attolwg, y cyssodwyr yna 1 osod y cywyddau, yn anad dim, yn gywir, fel y ca:ffont kwy, beb newid na gair na llythyr. [Ymddengys y cywydd cyntaf yn ein rhifyn nesaf.—Gol.}

BETHESDA. Traddodwyd darlith ar Martin Luther a'i Amserau, yn nghapel Jerusalem, nos Wener, yr 17eg eyfisol, gan y Parch. William Rees (Gwilym Hiraethog). Llywyddwyd gan y Parch. Thomas Roberts, ac elai yr elw at yr Ysgol Fryt- anaidd yn y Carneddi. Gallwn dystio nad A oes dim wedi bod yn fwy o goron i ardal Bethesda na'r ysgol hon. Cafodd un o'r dynion mwyaf talentog yn athraw, yr hwn am flynyddoedd fu yn hynod lwyddiannus, sef Mr Jones (Garmonydd). Aeth yr hen brif-fardd parchus drwy ei waith yn deilwng o bono ei hun. Yr oedd ganddo destyn digon addas ac heblaw ei fod yn ddifyr, yr oedd hefyd yn adeiladol, ac adroddai lawer o ffeithiau newydd am yr hen ddiwygiwr.—G. W.

LLANYSTUMDWY. Cynnaliwyd cylcbwyl lenyddol Urldeb Temlau Castell Criccietb, Cynhaiarn, Dwyfor, Garn, a Rhoslan, yn Ysgoldy Llanystumdwy, ddydd Nadolig. Y cyfarfod cyntaf a gymmerodd le am 2 o'r gloch, dan lywyddiaeth y Parch. J. Owen, A.C., Criccieth, pryd y gwobrwywyd y goreuon o'r plant am ,ganu, darllen, ac adrodd dadleuon. Hefyd, arholwyd hwynt yn feistrolgar gan y brawd Robert Roberts (Llew Glaa), ar hanes Samson." Yr ail gyfarfod a gynnaliwyd am 5 o'r gloch, dan lywyddiaeth W. Watkin, Ysw., Mur- iau ac arweinydd, J. Owen. Ennillwyd y prif wobrwyon ar y traetbodau gan y brodyr a'r chwiorydd canlynol:—Thomas Roberts, Cae coch; Evan E. Jones, Ty- capel; William Evans, Criccieth; John Roberts, Bron-dwyfor; Robert Ellis, Cric- cietb Owen Owens, Llanystumdwy Ann Roberts, Cae coch; a Dorothy Cadwaladr, Criccieth. Am y casgliad o eiriau Cym- raeg deusill, yn cynnwys dwy gain y llythyren Y," dyfarnwyd y wobr gyntaf i John Roberts, Bron-ddwyfor; a'r ail i Evan, E. Jones, Tycapel (y testyn a'r wobr gan y diweddar Ellis Pugh, Llan- fair). Mewn barddoniaeth ennillwyd gan John Roberts, BrQu-dwyfor; W. Evans, Criccieth David M. Williams, Criccieth; W. Williams, Rhoslan a Robert Wil- liams, Felin; ac mewn grammadegu ton gan E. E. Jones, Tycapel; canu ton gan gor Criccieth; datganu unawd gan Wil- iiam Evans a Thomas Hughes, Criccietb cyfieithu gan Thomas Roberts, David M. Williams, Evan E. Jones, ac Owen Owens; am y "Llythyrau" gan Thomas Roberts, William Evans, Owen Owens, a Robert Owen. Am yr enw goreu ar yr Undeb, gan John Roberts, Bron-dwyfor; areithio difyfyr, goreu, John Owen, watchmaker; ail, Hugh Davies, Ynysljeli, Rhoslan. Am y ffon gerfiedig "ganRowland Jones, Criccieth; Pwyntil-gynllun o Dy Gweith- iwr," gan David M. Williams, Criceieth; am y par o hosanau, gan Ann Roberts, Llanystumdwy, a Mary Davies, Rhoslan gwniadwaitb (sampler-), yn cynnwys Gweddi yr Arglwydd," gan Ellen Parry, Criccieth, a Dorothy Williams, Felin. Y beirniaid oeddynt :-Parchedigion J. Owen, A.C., Criccietb W. Gwyddno Ro- berts, Penygroes; W. B. Marks, Criccieth; Mr H. Hughes, Talsarn; W. Watkin, Ysw., Muriau; Mrs Edwards, Rectory; Mrs DwyforJ ones, Aberldn. Teimla y pwyllgor yn dra diolchgar i'r boneddigesau a'r bon- eddigiou ,canlynol am eu rhoddion hael- ionus at ddwyn traul y cyfarfodIi. J. E. Nanney, Ysw.; Mrs Priestly, Mrs Ed- wards, Mrs Pugh, Llanfair; Mr Dwyfor Jones, Aberkin Wm. Watkin, Ysw.; Mr E. J. Elias, ac S. Roberts, Criccieth. Caf- wyd cynnulliad lluosog, a llawer o gyn- riyrchion ar bob testyn, a rhoddwyd can moliae-Lh uctiel ir goreuon.—0. 0., ysyri f' enydd y pwyllgor.

LLANLLECHID. Traddodwyd darlith yn y capel uchod, nos lau, yr 16eg cyfisol, gan Mr Thomas Lloyd Jones, Talysarn, ar A.ffrica ac ItalL Llywyddid y cyfarfod gan y Parch. Peter Jones, gweinidog y lie. Elai yr elw at yr Ysgol. Frytanaidd. Heblaw fod testyn y ddarlith yn ddyddorol, yr oedd y dariithydd ei hun yn bur ddeheuig. Yr oedd darlith fel hon i gynnulleidfa o weithwyr yn bur ddymunol. Nis gallai dynion ieuaingc y gymmydogaeth gael dim mwy buddiol am eu chwech neu eu swllt, na chael gwrando ar ddyn ieuangc medrus o'u cydwladwyr yn rboddi iddyut hanes cyfand; r mawr dieithr Affrica;' Penrhyn Gobh, uM Da, a manau hynod yn Itali, yn enwedig y llosgfynydd rhyfedd Vesuvius.-Gohebydd.