Llais Y Wlad

SEFYDL WYD YN 1807. THE NORTH WALES CHRONICLE AND ADVERTISER FOR THE PRINCIPALITY. Xewyddiodur Teuluaidd o'r dosbarth blaenaf.j Cyheeddir ef bob bore Sadwrn.

Pris Dwy Geiniog. Efeyw y Papyr Hynaf yn Ngogledd Cymru, ac ymledana yu helaetb bob bore Sadwtn drwy y Chwe' Sir Oglddol, s.ef Mon, Caernarfon, Meirionydd, Tre- faldwyn Dinbych, a Ffiint, yn Ngheredijuon, ac ymysg )Cymry yn Lloegr, Iwerddon, ac Ysgotland; y oyfrwng preu i roddi cyhoeddusrwydd i Hysbysiadau Telerau' Dd rbynwyr :-AR GOEL—6s 6d yr ban- ner blwydyne; 13 y flwyddyn. Os TELIR .YMLAEN ,L A W- 58 6d yr banner blwyddyn lis y flwyddyn. Archebion,Hysbya'adn,u, a phob taliadsu i'w haufon i'rCyhoeddwr KENMUIR WHIT WORTH DOUGLAS, North Wales Cironide Office, Bangor, Carnarvonshire.

SEFTDLWYD YN 1854. THE ORIGINAL LLANDUDNO DIRECTORY, A Bhestr o'r Ymwelwyr yn Llandudno, Oolwyn, Bettwsjcoed, Peunmenmawr, Llan- fairfechan, Bangor, a Beaumaris. Cynnwysa Wyth Tuealen, gyda rhestr gyflawn a «hywir o'r Ymwelwyr yn yr boll leoeddd flasiynol a phoblogaidd ucho.i, yughvdag avirywiaetb o Wybodaeth XIEOL ac ARBENIG, a chrynn<<ieb ragorol o Newydd- ion yr Wythnos. PRIS DWY GEINIOG. Gellir cael y J iJ.1ŒCTOH.Y yn Llandudno yn y Brif Swyddfa, St. George's Hall, Mostyn Street. Cyfrwng rhagor ol i Hysbysiadau am Dai ar Werth neu ar Osod, LKttyau i Foneddigion, Gwestotai, &c. Anfoner Hysbysiadau a Thaliadau i'r Cyhoeddwr St. George's Hall M<tyr>.Street, Llandudn.

WANTED, by a Gentleman in the Country, a young roan, willing to be useful and i to take charge of Horses and drive. Unexceptionable character required.—Apply, to M. G. by letter, North Wales Chronicle Office, Bangor. 155-5667 DOROTHEA HOUSE, NANTLLE. SYMMUDIAD MR. EVANS I BETHESDA. GWERTHIR AR "AUCTION GAN ~ji J R. OWEN A'l FAB, drwy orchymyn XT_I_ J. J. Evans, Ysw., diweddar Oruchwyliwr Chwar- elau Dorothea, yn Dsrothea House, Nantile, ddydd Sadwrn, Rhagfyr 12fed, 1874, rhan ddaoDDODREFN Y TY, TAs o Wair, dwy o FLichod dig) mnaar, Defaid, Moch, Offerynau at wasanaeth Tir, &c. Sale am Un y prydnawn. Am ragor o fa.nylion ymofyner & Mr Evan Hugh Owen, neu a Mr William Hugh Owen, yn eu Swyddfeydd, Heol y Bont, a Heo) yr Eglwys, Caer- narfon. 154 PRIS 3s. CYHOEDDIR mor fuan ag y ceir nifer digonol o danysgrifwyr, Nodiadau Hanesyddol ar Gastelli, Monachlogydd, Eglwysi, Hen Deuluoedd y Deheubarth, ynghyda hen arferion a Lien y Werin, gan John Rowlands (Giraldus), National School, Waun Fawr, Cross Keys, Newport, Mon., awdwr yr Historical Notes on the Counties of Glamorgan, Cardigan, and Car- marthen, Catalogue of the Cardiff Free Library, Llyfr- gellydd i'r diweddar Syr Thomas Phillips, Barwnig, F.S.A., Ymddiriedolwr yr Amgueddfa Frytanaidd, &c., a'r Milwriad Bennett, K.A., Caerdydd. Anfonei enwau at yr Awdwr, FOR DECEMBER, PRIOE ONE PENNY. DOUGLAS'S RAILWAY TIME TABLE COACHING AND STEAM PACKET Guide for North Wales CONTAINING ALSO A LIST OF FAIRS AND CALENDAR FOR THE MONTH, wicii a MAP OF NORTH WALES, SPECIALLY ENGRAVED FOR THIS GUIDE. The Guide may be obtained from most Booksellers and at the Railway Bookstalls. On receipt of Eighteen Penny Stamps, the Publisher will forward the Guide for twelvemonths to any address. If booked to order the charge will be Two Shillings. -_n SEFYDLWYD YN 1874. LLAIS Y WL AD NEWYDDIADUR RHAD AT WASANAETH Y GWEITHIWR CYMREIG Yn cynnwys Wyth Tudalen, wedi ei argraffu mewn llythyrenau eglur ar bapyr da. Erthyglau A rweiniol ar Byngciau y Dydd. Hanes y Marchnadoedd, crybwyll- ion amaethyddol, a holl Newyddion yr Wythnos. PRIS UN DDIMA-1. Y cyfrwng goreu yn Ngkjmru i Hysbysiadau, canys argretiir DENG MIL 0 GOPIAU BOB WYTHNOS yn barod, ac y mae ei gylchrediad yn cynnyddu yn barhaus ymysg boneddig a gwreng. Dyma yr unig newyddiadur Cymraeg sydd yn cael ei ddarlien gan BOB DOSBARTH 0 GYMDEJTHAS. Fob archebion a tbaliadau i'w hanfon at Mr K. W. DOUGLAS, Bangor, yr hwn sydd hefyd yn barod i roddi telerau manteisiol i DDOSBARTHWYR YN MHOB ARDAL.

AT EIN GOHEBWYR. ROWLAND E. ROBEITS.—Nodweddir eich pennilliou gau ormod o gyffredinedd i fod yn gymmeradwy. IOAS MKNAI.—IN id ydyw "oleuant ar aeliau," yn y cyrcli yn gywir yn 01 rieddfau anhyblyg cynghanodd. 4.LLTOD EIFION Ceisiwn wneud lie i r garol yn ein nesai. J. W. ELLIS.-Cawn edrych drosti. Yr oedd ein gofod yn dra phrin yr wythnos hon. TRAFTHFARDD.-Efallai y cawn hatndden i'w beirniadu yr wythnos nesaf, RHYSTYD.—Nid ydyw y cyngbaneddiad yn gywir. OWAIN ARFON.-Gwnawn ddeftiy(lfl ohonyut mor fuan ag y cauiatta gofod. CYNGHANEDDWR.-Nid ydyw y ffaith fod eich englynion wedi ymddangos mewn papurau ereil yn un prawf fod eu cynghaneddiad yn gywir. GWILYM GWYNEDD.—Y mae y pwngc bellach braidd yn hen. Ap DEVON.—Dan ystyriaeth. MEWN LLAW.—Galarwr, Hywel Wyn, Sion Sir Fon, Gohebydd, Mun o Feirion, Ceredig, Dafydd Eppynt, Lluestwr, Pindar, Brongoch, &e. Cofied ein Gohebwyr ysgrifenu ar un tu i'r ddalen yn unig, a bod genym hawl i dalfyru eu hysgrifau. Cy- belled ag y gallwn, bwriadwn gau allan newyddion lleoi dibwys, er mwyn gwneud y "LlaÍf," ymhob yatyr yn NEYVYDDIADUR CYFFREDINOL A CHENEDLAETHOL. Pob gohebiaetbau i'w haufon erbyn bore Mawrth, neu os gellir yn gynt, a'u cyfeirio -The Editors, LLAIS Y WLAD.

TELERAU GWERTHIAD LLAIS Y WLAD." Pris pob copi unigol yw Un Ddimai, neu un Geiniog gyda'r post. Os bydd rhai o'n derbynwyr yn dewis ei gael trwy y Uythyrdy yn rheolaidd, anfonir ef iddynt bab nos lau am Is 3c y chwarter, os telir ymlaen Haw. Anfonir sypynau i Ddosbarthwyr am bedair cein- iop; a dimaiy dwsin gyda'r treu,aphumceiniog gyda'r post Pob taiiadau, archebion, &c., i'w cyfeirio at Mr K. W. DOUGLAS, LLAIS Y WLAD Office, Bangor.

DOSBARTHWYR YN EISIEU. Carem glywed gyda thread y post oddiwrth y rhai a ddymunent gael eu peunodi yu ddosbarthwyr LLAIS Y WLAD. C&nt yr elw arferol, a chan ein bod wedi DYBLU MA1NTIOLI Y P APY R, y mae byuy, ynghyda'r pris isel yn sicrhau CYLCHREDIAD ARUTHROL. Anfoner yn ddioed at y Parchenog, Mr K. W DOUGLAS, Bangor. -= -=-_11'

HELAETHIAD xli -TIA-" LLAIS ¥ WLAD. Oherwydd y gefnogaeth helaeth a chyn- nyddol a estynir i LAIS Y WLAD, a'r cylchrediad aruthrol y mae eisoes wedi ei sicrhau, dymuna y perchenogion hysbysu y cyhoedd eu bod yn gwneud trefniadau er ychwanegu maintioli y papyr yn ddirfawr at gyfer dechreu y flwyddyn, Gwneir yr helaethiad hwn ar daer ddymuniad y der- bynwyr yn gyffredinol, ac ni arbedir na thraul na thrafferth i'w wneud y NEWYDDIADUR CEINIOG RHATAF A RHAGOR- AF YN NGHYMRU. Ceir manylion pellach yn un o'n rhifynau dyfodol. TELERAU GWERTHIAD. Wedi ei helaethiad, ar yr wythnos gyntaf o'r flwyddyn newydd, telerau gwerthiant Llais y Wlad fyddtAnt:-NAW CEINIOG y DWSIN GYDA'R RHEILFFORDD, neu Ddeg Ceiniog y Dwsin drwy'r Llythyrdy. Anfonir i'n dosbarthwyr presennol y nifer arferol o gopiau hyd onis clywir oddiwrthynt, ac erfynir i rai a ddymunant ddosbarthu o'r newydd anfon eu harchebion i'n swyddfa yn ddioed. "l1'li:

DYDD GWENER, RHAGFYR 11, 1874. Y LLANW CEIDWADOL. Hyderwn na bydd i ni gael ein cyhuddo o amcanu lladd celain wrth geisio argy- hoeddi ein brodyr Radicalaidd o anobaith eu sefyllfa boliticaidd ar hyn o bryd. Rhaid i'r sylwedydd mwyaf arwynebol, os yn ddiragfarn, gydnabod fod ymddygiadau a datgamadau dieithr y blaid Radicalaidcl yn ystod yr ychydig fisoedd diweddaf yn brotion diamwys nad ydynt yn ieddianol ar lygaid i weled na chlustiau i glywed, neu o leiaf nad ydynt yn credu mewn rhoddi y cyfryw gyfryngau mewn gweith- rediad. Ond inauyiu ychydig ar eu har- eithiau, ceir eu bod, o'r diweddar brif- welilidog 1 lawr llyd yr aelod siriol dros Eon, nid yn unig yn bwyrfrydig i gydna- bod bodolaeth yr adweithiad Ceidwadol, ond hefyd yn ddigon haerllug i haeru yn ngwyneb ffaith a rbeswm mai hwynthwy sydd yn parhau i gynnrychioli syniadau politicaiddy wlad. Ymadengys i ni foo. rhyw ddallmeb barnol wedi eumeddianu pan y gallant ddal yn gyndyn i brophwydo a darogan o don i don am yr hyfryd wawr sydd i dori ar eu hachos, tra y mae eu holl obeithion yn cael eu sylweddoli o un i un yn y gair cynnwysfawr-siomiant. Tybiasid gan unrhyw berchen rheswm fod rhagolygon plaid mor ymranedig a gwas- garedig, heb ben na bugail, fel deadell ar gyfrgoll, yn bobpeth ond disglaer; ond yn ngwyneb hyn oil y mae y brodyr ffyddiog hyn yn galiu, fel plantos, erlyn enfys eu dychymyg, er cael eu codymu yn barhaus dros geulenydd siomiant. Wrth gwrs, gwyddom mai pobpeth ond dymunol ydyw i berson neu blaid gydnabod siomedigaeth, ac ar y cyfrif hwnw ni ddymunem fod yn llawdrwm ar y Radicaliaid yn nydd eu gorthrymder, pe gallent ond ymgymmodi a'u tynged. Modd bynag, nid ydynt yn dyfod i, fyny a'n telerau, a chan fod y ffre- wyU yn gyfiawn yn ein dwylaw, na wara- funer i ni yn ein tro hyfforddio i'n cyfeill- ion ystyfnig argyhoeddiad profiadol o'r ffaith. Ymddengys i ni fod ein gwrth- wynebwyr yn unllygeidiog, neu o leiaf yn gofalu am gau un llygad cyn rhyfygu ohonynt agor y llall. Pan rydd sir neu fwrdeisdref ei dedfrydo blaid Radicaliaeth,. rhutlirir i seboni yr etholwyr gyda brawddegau gorganmoliaeth, a chrech- wenir fod y wlad yn dyfod i drefn ond os trydd y fantol o blaid Ceidwadaeth bydd anathemau rif y gwlith yn cael eu bwr- lymu, ac hysbJsir ni yn ruddfanol fod y wlad wedi meddwi ar gwrw a'r Beibl." Modd bynag, nis gellir gwadu nad ydyw Ceidwadaeth wedi ymaflyd yn nghyfan- soddiad y wlad, dyledswydd yr hon ydyw cydnabod Radicaliaeth am ei phortreadu fel mewn cyflwr o feddwdod. Os ydyw cymmedroldeb nodweddiadol y Ceid waclwyr yn arwydd meddwdod poli ticaidd, pa beth am ystrangciau cywilyddas a phen- boethni chwyldroadol y Radicaliaid, pa rai a fynent ysbeilio ein sefydliadau mwyaf henafol a chyssegredig, diorseddu ein hanwyl frenhines, a chwilfriwo y cyfan- soddiad Prydeinig ? 1'1' gofynion hyn rhoddodd y wlad attebiad penderfynol yn yr etholiad cyifredinol diweddaf, a pliarha i'w gadarnhau ar bob amgylchiad a estynir iddi, Yr ydym yn ddiweddar wedi clywed llawer cyclmariaeth yn cael ei gwastraffu a'i llurgunio, mewn trefn i gysuro y Radicaliaid yn nydd eu hadfyd. Ceisid eu hargyhoeddi yn erbyn gobaith y deuai yn ebrwydd yn haul ar fryn ar ragolygon y blaid, ac nad ydoedd yr adweithiad presennol ond cawod; ond rywfodd y mae ffawd yn parhau yn ddialgar, ac yn tewychu cwmmwl eu gofid a thrymhau dafnau breision cawod eu siomedigaeth. Er mwyn cydmariaeth, cydnabyddant ar brydiau fod llestr gandryll Radicaliaeth wedi ei gadael i bydru ar draeth anffawd gan drai politicaidd, ond gelwir ar y ffydd- loniaid i gredu fod y llanw ar droi, a'r llestr i gael ei nofio unwaith yn rhagor. Na warafuner iddynt fyw ar obaith, a chredu eu bod ar fyrder i fedi cnwd toreithiog o wenith oddiar y maes a hau- asant mor haelionus ag efrau. Os di- gwyddai eisteddle fyned yn wag, clywem fod y wawr ar dori, y llanw ar droi, y llestr ar nofio, a'r cynhauaf gwenith yn disgwyl am y medelwyr; ond yn anffodus y mae y gwyliwr yn ofer ddisgwyl am y wawr, y llanw yn cilio, y llestr yn pydru ar y traeth, a chrymanau y medelwyr yn rhydu. Nid ydym yn meiddio dyweud nad all llwyddiant wenu etto ar achos y Radicaliaid; ond yr ydym yn dra sicr y bydd yn ofynol iddynt gymmedroli llawer ar eu syniadau chwyldroadol cyn yr ymostynga ffawd i'w cydnabod. Cafwyd prawf diymwad ar boblogrwydd y ddwyblaid pan fesurasant eu nerth ar faes etholiadol Birkenhead yr wythnos o'r blaen. Teflid i ddanedd y Ceidwadwyr yn barhaus fod Birkenhead yn dychwelyd y diweddar Mr Laird fel teyrnged o barch i un ag yr oedd ei enw yn anwahanol gyssylltiedig a llwyddiant masnachol y lie. Y noson cyn y frwydr, hysbysid ni gan Mr Stitt fod yr etholwyr yn Rhyddfrydol hyd y craidd," a chyfrifai ei bleidwyr y byddai ei fwyafrif o fil i bymtheg cant o bleidleisiau ond wedi yr holl seboni, prophwydo, ac amcangyfrif, dychwelwyd Mr Maciver, y Ceidwadwr, gyda'r mwyafrif enfawi* o agos i fil ,0 bleidleisiau. Di- lynodd Birkenhead esiarnpl y wlad yn gyffredinol, ac hyfforddioddix Radical iaid, er eu holl faldordd ac enllib, un prawf ychwanegol fod y llanw Ceidwadol yn parhau i godi. .<>

CRYNNODEB WYTHNOSOL. Tra yr ydym yn ysgrifenu y llinellau hyn, y mae dinaswyr Bangor yn dechreu ar y gorchwyl o benderfynu pwngc pwysig y dreth a'r Beibi yn nglyn a'r bwrdd ysgol; a chyn y cyrhaedda ein rhifyn hwn i ddwylaw cyfran helaeth o'n darllenwyr, bydd tynged y gwahanol ymgeiswyr wedi ei chyhoeddi. Yn groes i'r disgwyliad cyffredin, ychydig mewn cydmariaeth ydyw y dyddordeb a deimlir yn yr ym- drech,—pe ymdrech hefyd, oblegid nad ydyw plaid addysg grefyddol a didreth wedi ymysgwyd o gwbl, tra y naoe eu gwrthwynebwyr secularaidd wedi bod yn pleidgeisioyn egniol o ddrws i ddrws drwy yr holl ddinas ers amryw wythnosau. Nid ydym yn gwybod yr achos o'r difraw- der sydd wedi meddiannu caredigion addysg grefyddol, os Dad ydynt yn mpddu digon o hyder yn noethineb a chrefyddol- deb yr etholwyr y bydd iddynt fwrwymaith ddirmygwyr y Beibl a beichwyr y ddinas. Erbyn hyn nid oes gan y blaid ond tri ym- geisydd arymaes, sef Arglwydd Penrhyn, a'r Meistri. T. T. Parry a William Dew, am ddychweliad pa rai nid bes genym nemawr amheuaeth, gan fod eu cymmwys- derau yn gwbl wybyddus i'r etholwyr. Ar ochr y seculariaid y mae pedwar ym- geisydd, tra y ceir Mr Lloyd Jones, a Mr William Thomas yn ymladd y frwydr ar eu cylrifoldeb eu hunain fel ymgeiswyr annibynol, ond credwn y byddai i'r ddau ped ethohd hwynt bleidio addysg grefyddol a gostyngiad y dreth ysgol. Dylai yr etholwyr ymddiosg o bob rhagfarn sectol ac ymddwyn fel trethdalwyr a chrefydd- wyr annibynol; ac ond iddynt wneud cyfiawnder tuag attynt eu hunain, nid oes berygl na ddychwelir y tri ymgeisydd sydd yn pleidio addysg rad a chrefyddol, a'r ddau ymgeisydd annibynol. Nid dinas Bangor ydyw yr unig le a gyffroir gan helyntion addysg y dyddiau hyn, a cheir fod tref henafol Dinbych wedi derbyn gorchymyn gorfodol oddiwrth y Llywodraeth i ffurno bwrdd ysgol. Fel pobl ddoethion, ceisiodd trigolion Din- bych ysgoi peirianwaith costus y bwrdd, ond ymddengys fod moddion addysg yn annigonol i gyfarfod a gofynion y ddeddf newydd, a'r canlyniad ydyw fod sefydliad y bwrdd vno yn orfodol yn hytrach na gwirfoddol. Arddengys y trethdalwyr lawer o ddoethineb a phwyll yn yr ym- drech i ysgoi treulion afreidiol etholiad a pha un bynag a lwyddant yn eu hamcan ai peidio, nis gallwn Jai na datgan ein hedmygedd o'r dull ymmodIáwn yn mha un y mae yr Anngh;dffurfwyr a'rEglwys- wyr yn cyd-dynu. Wrth gwrs, nis gall- esid disgwyl i dref mor boblog fod heb eithriadau, ac ymdiengyg fod Mr Thomas Gee yn un o honyit. Ychydig ddyddiau ynol cynnaliwyd wfarfod i ystyried mat-