Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

3 articles on this Page

: Y DEHEUDIR.

News
Cite
Share

Y DEHEUDIR. (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD.) Yn mis Medi diweddaf, cymmerwyd gwraig briod o'r enw Ford yn glaf yn Abercaniad. Yr oedd y teulu yn dlawd, a rhocldodd y meddyg orchymyn iddi gael bwyd maethlon, a rhoddodd ei gwr yr order i'r relieving-officer, ond ni welodcl y swyddog hwn fod yn dda i dalu un sylw i'r matter, a bu y fenyw farw ac yn ol y dystiolaeth feddygol, hyrwyddwyd ei marwolaeth trwy esgeulusdra. Con- demniodd y rheithwyr ar y cwest ym- ddygiad y swyddog. Cyffrodd hyn ddig- ofaint Mr G. T. Clarke, Dowlais, y cadeir- ydd, a Mr Rhys, penswyddog, ac un o aelodau y bwrdd. Esgusododd y relieving- officer ei hun trwy ddywedyd ei fod yn sal. Dywedodd y ddau foneddwr uchod fod hyn yn hollol foddhaol, a gwnaethant ymosodiad cas ar y crwner a'r rheithwyr. Anfonodd Mr Overton, y crwner, lythyr at y Local Board, ac anfonodd yr olaf lythyr at ysgrifenydd y bwrdd, yr hwn oedd yn cynnwys CQrydd llym ar y swyddog, ac wrth gwrs ar y bwrdd, canys darfu iddynt gymmeradwyo yr hyn a wnaeth eu swyddog. Cofiwch mai Rhyddfrydwyr yw y Meistri Clarke a Rhys, a'r rhan fwyaf o aelodau y bwrdd. Edrychwn ar bictiwr arall. Bwrdd Undeb Casnewydd cadeirydd, Arglwydd Tredegar. Menyw barchus o flaen y bwrdd yn gofyn am help oherwydd fod ei gwr wedi ei gadael. Nid oedd y gyfraith yn caniattau dim iddi. Dywedodd, pe buasai ganddi fodd i fyned yn ol i Loegr, na fuasai iddi ofyn am ddim. Nid oedd dim i'w wneud ond iddi fyned i'r gweith- dy. Y Cadeirydd Anrhydeddus Tru- enus i'r fenyw fyned i'r gweithdy. Os yw y gyfraith yn nacau help iddi, nis gall gau fy mhoced i. Dyna dair punt i chwi i fyned adref." Dyna Dori i chwi. Y mae y mis hwn yn hynod am gawod- ydd goruchionllyd, ac y mae eleni wedi bod yn gyfoethog o gawodydd areithyddol seneddwyr. Dydd Llun yr oedd gweinid- ogion y Llywodraeth yn y Mansion House, a disgynodd haid o betrysod seneddol nos Iau yn Mryste, ar yr achlysur o wledd flynyddol Colston. Siaradodd Mr Stans- feld yn daranllyd yn erbyd Act y Clefyd- au Heintus. Yr oedd yn siarad yn union fel pe buasai y Toriaid yn attebol am dani; ond methodd Mr Goschen gael tes- tyn i siarad. Yr oedd ef yn meddwl y buasai i Mr Disraeli ollwng y gath o'r cwd ddydd Llun. Gwrthododd y Prif- Weinidog gerdded i fewn i barlwr y pryf copyn. Yr araeth nos Lun oedd un o'r rhai goreu a draddododd Mr Disraeli ers llawer dydd. Y mae y sibrwd a daenwyd fod Mr Disraeli ac Ardalydd Salisbury wedi cweryla wedi troi allan fel stori y "fran ddu." Ceisiodd y Mr (Philanthro- pist) Morley berswadio ei wrandawyr yn Colston Hall, na fydd i Syr Stafford Northcote fod yn alluog i dafoli y cyllid a'r draul yn mis Ebrill. Pwngc mawr y Rhyddfrydwyr yr wyth- nos yma yw cyhoeddiad pamphled Mr Gladstone ar deyrngarwch aelodau Eg- lwys Rhufain. Torodd Mr Gladstone ei blaid ei hun, ac y mae yn ceisio tori Eg- lwys Rhufain i fyny. Y mae y Pabyddion yn ddigllon ofnadwy, o'r hen Bio Nono i lawr. Dywedodd y Pab, mewn natur ddrwg, i Mr Gladstone ddyfod allan yn sydyn fel gwiber i ruthro ar long St. Pedr. Dywedodd yn ei erthygl ar Eifcualyddiaeth nad yw yn bossibl i dclyn droi yn Babydd heb werthu ic ei ryddid moe&ol a meddyliol, a gosod ei deyrngarwch dinasol i gadw i un arall. Y mae hyn wedi poethi gwaed Pat i J ever heat; ac y mae cyfeillion Mr Gladstone wedi ysgrifenu atto i ymresymu ag ef, ac y mae yntau yn gwneud yr un peth. Cyfeiria at orchymyn a ddaeth allan o'r Vatican fod yn rhaid i bob Pabydd gredu yn anffaeledigrwydd ei Sancteiddrwydd o Rufain, a bod gan y Pab awdurdod i orfodi pobl i ufuddhau iddo ef yn hytrach nac ufuddhau i'r awdurdodau gwladol, dan ba rai maent yn byw. Y mae yn syndod i feddwl fod dynion goleuedig fel y mae miloedd o Babyddion, yn credu yn y fath ffiloreg blentynaidd ag anffaeledigrwydd dyn meidrol; ond beth dal siarad, nis gellir rhoddi cyfrif am wendidau pobl. Y diwrnod o'r blaen ymddangosodd hanes perindod i Ffraingc. Dywed y Pab fod Mr Gladstone wedi dottio ar lwyddiant Bismark; ac y mae ef am i Loegr wneud yr un peth ac nad yw y cyhuddiad ddim ond cabldraeth noethlymyn. Haera Syr George Bowyer, udgorn pres y Pab yn Lloegr ei fod ef mor deyrngarol ag un Protestant. Y mae yn syndod na fuasai i Mr Gladstone ddyfod i'r maes yn erbyn trawshoniad Eglwys Rufain pan oedd ef yn Brif AVeinidog. Yr oedd ef yn gyfeill- gar ag Eglwys Rufain yn 1870, dinystriodd Eglwys yr Iwerddon er eu boddloni, a rhodclodd yr Ymneillduwyr help Haw iddo. Yr oedd y Pabydd a'r Protestant Ymneill- duedig fel Herod a Philat yn sefyll ysgwydd wrth ysgwydd, a phob un a'i fwsged yn saethu at Eglwys Brotestanaidd yr Iwerddon. Pwy ymddiried a ellir roddi mewn dyn sydd yn gallu chwythu oer a brwd ar yr un anadl? Y mae y cyfryw ymddygiad yn peru i ni amheu ei egwydd- orion politicaidd, pa un a ydynt yn ddi- ffuant ai peidio. Y farn gyffredin yw mai ei amcan yw palmantu y ffordd yn ol i Heol Downing, ond nid yw yn debyg o lwyddo am dro o leiaf. Dygwyd dyn ieuangc o'r enw Thomas Henry Carstairs Boyle o flaen ynadon y Gelli, i atteb y cyhuddiad o ysbeilio dillad o fonachlog y Tad Ignatius yn Llanthoni. Twyllwr i'r pen yw y llangc. Nid oedd ei stori am greulondeb y Tad tuag atto, ddim ond anwiredd. Anfonwyd ef i'r felin draed am chwech wythnos. Caiff y bar- bwr ei arbed rhag tori ei wallt gwnawd hyny pan dderbyniwyd ef i'r frawdoliaeth. EISTEDDFODAU, EISTEDDFODAU.—Y mae un "Goronwy" yn y Western Mail yn actio fel fflangellwr ar y man eisteddfod- au; ac y mae yn dywedyd llawer o wir- ionedd am danynt. Y maent yn anfri ar enw y sefydliad hynafol. Ni fu cymmaint o ganu erioed ag sydd yn awr. Canu oedd yn Aberhonddu ac yn Hwlffordd ar ben y glwyd. Pa les a all holl wobrau y canu yma ? Nid yn ami yr ym yn cael y fath dy- wydd braf yr amser yma o'r flwyddyn. Y mae egin y gwenith yn edrych yn rha- gorol. Cafodd Mr Phillip Williams, maer Aberystwyth, ei ail ethol am flwyddyn arall. Cymmerodd ychydig o eiriau croes- ion le ar ei ail etholiad. Yr oedd Mr Williams yn y flwyddyn 1869 yn groes i un maer lanw y swydd am fwy o amser na blwyddyn. Pasiodd Bwrdd Undeb y Tlodion, Tre- garon, bleidlais o gydymdeimlad a Daniel J. Evans, Ysw., Garth-, y cadeirydd, ar farwolaeth Mrs. Evans. Y mae y Local Government Board wedi anfon gorchymyn i adeiladu Gweithdai i'r Undeb yn Nhregaron a Llanbedr. Y maent wedi ymrwbio heb yr un er pan ffurfiwyd y byrddau hyn. Y mae yn arferiad yn Aberystwyth i fenywod i werthu afalau a fferlias," ieir, hwyaid, cenm,5 tatws, a wynwyn, &c. Y mae hyn yn annghyfleus, a cheisiodd y Cynghor Trefol eu symmud, ond nid yw hyn yn gyfreithlon. Y mae yr arferiad yn hen cyn cof gan neb. CRAIG Y FOELALLT.

Y GOHEBYDD GWIBIOL.

LLOFFION O'R DEHEUDIR.