Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
4 articles on this Page
- YNYS MON. -..
YNYS MON. in. Llvvyni hardd sy'n llanw hon, Oedd wreiddiau'r hen Dderwyddon." Llwyn Moel, ond a adnabyddir yn awr fel Coed Plas Newydd, ydoedd un o brif Iwyni cyssegredig y Derwyddon yn Ynys Mon. Ond odid hwn yw'r unig weddill- ion o'r cedyrn a'r ami "lwyni" hyny a orchurldient wyneb Mona nes ei galw o'r herwydd yr Ynys dywell." Oes, y mae yn y llwyn gweddilliedig hwn, Allorau dan gangau gwydd Ond Adroddwch, mae'r Derwyddon ? I'r bedd yr aethant o'r byd." Darfu eu dydd. Aeth ymaith y nos dywell ddu, a Haul Cyfiawnder a wasgarodd y tywyllwch caddugawl a'i ddisglaer belydr- Ola. Ciliodd y gaddug a ordodd y fro am lawer oes. Heddyw "Pelydron goleuni Efengyl tangnefedd A geir yn prydferthwych oleuo y wlad." 0 Sul i Sul perseinia Cloch y Llan drwy'r Llwyn Moel, a chyhoeddir y newyddion da o lawenydd mawr is cysgodion y deri tewgryf a thal-gryf sy'n ogoniant i'r PLAS' NEWYDD. Saif y plas tywysogol hwn ar safle 0 preswylfod yr enwog Gwenllian, o wehelyth Cadrod Hardd. Mae o fewn ergyd careg fin y Fenai, a chysgodir ef gan dderi talgryf a changhenog, y rhai a ychwaneg- allt yn fawr at ardderchowgrwydd y lie. Cynlluniwyd yr adail bresennol gan Mr Potter o Lichfield, ac y mae yn golofn barhaol o'i fedrusrwydd. Fe fu y Fren- hines yn treulio rhai hafaidd ddyddiau Diebyd yn y lie hwn (1832) gyd a'i rhin- Weddol fam y Ddugeso Caint; a threuliodd Sior IV. noswaith dan y gronglwyd hon yn ystod ei ymweliad ag Ynys Mon, 1821. Taflwn olwg dros ach a bonedd teuluoedd y Plas Newydd yn hen a diweddar, gan ddechreu gyd a Gwenllian ferch Iorwerth ap Dafydd ap Ednyfed Chwith ap Hywel ap Gruffydd ap Sandde ap Cadrod Hardd. Priododd Gwenllian un William Griffith o'r Penrhyn, ystafellydd Gogledd Cymru, a bu iddynt blant :—Robert Griffith o'r Plas Newydd, vVilliam Griffith, Edmund Griffith, o Borthyraur, Caernarfon, Marsli, Alis, Ellen, gwraig Griffith ap John ap Meredydd, o Ystum Cegid, Agnes, gwraig Syr Robt. Brittayne, cwnstabl Castell Caernarfon. Yr oedd Maurice Griffith, o'r Plas Newydd yn aelod seneddol dros fwrdeisdref Biwmaris yn y chweched flwyddyn o deyrnasiad Edward VI., ac yn Uchel Sirydd Mon yn y flwyddyn 1562. Yr oedd Rowland Griffith o'r Plas Newydd yn Uchel Sirydd Mon. Bu farw yn y fl. 1553. Edward Griffith o'r Penrhyn a fu farw yn Nulyn, Mawrth 11, 1540, ac a gladdwyd yn Eglwys Crist yn y d din as • y mae gwyddfa i'w goffadwr- lae.fi Gadawodd ei holl diroedd, oddi- gerth y Penrhyn, i'w dair merch o'i wraig Jane, merch Syr John Puleston, marchog, ystafellydd Gogledd Cymru. Ei ferch Ellen, etifeddes y Plas Newydd, a briod- odd Syr Nicholas Bagnall o Newry yn yr Iwerddon, a bu iddynt bedwar o feibion- Henry, Dudley, Ralph, ac Edward-a saith o ferched. Bellach olrheiniwn y llinell deuluaidd yn rheolaidd.—I. Syr Henry Bagnall, marchog, a briododd Ellen ferch Syr John Savage. Bu yn cynnrychioli Mon yn y Senedd, 1586-8 a Nicholas Bagnall, Ysw., 1661-78. Bu farw ei fam yn Newry. Ei ferch ac etifedd- es—II. Ann Bagnall, a briododd Lewis Bayley, D.D., Esgob Bangor. Ganwyd Dr. Lewis Bayley yn nhref Caerfyrddin. Addysgwyd ef yn Rbydychen. Yn y flwyddyn 1611 yr oedd yn weinidog Evis- ham, yn gapelwr i'r Tywysog Harri, ac yn Beriglor Eglwys St. Matthew, Friday Street, Llundain. Oherwydd ei enwog- rwydcl pregethwrol dyrehafwyd ef yn gapelwr i Iago I., yr hwn a'i dyrchafodd ef i Esgobaeth Bangor yn y flwyddyn 1616. Yn 1621 earcharwyd ef am ryw drosedd anadnabyddus yn y Fleet," ond rhydd- hawyd ef yn fuau. Ysgrifenodd draethawd godidog, "The Practice of Piety," sylwedd fel y tybia Wood ei breyet-hau i'w gynnull- eidfa yn Evesham. Aeth y gwaith hwn trwy 59 o argraphiadau erbyn 1734. Cyfieithwyd i'r Gymraeg yn 1630, dan yr enw "Ymarfer o Dduwioldeb," ac aeth drwy amryw argraphiadau; ac i'r Ffrangcaeg yn 1633, a chyrhaeddodd boblogrwydd anarferol yn Ffraingc, ac edrychai y werin arno yn ail i'r Bibl Cys- segrlan, os nad yn gyfartal, fel y cwynai John d'Espagne, awdwr enwog a phre- getawr yn Somerset House yn 1656. Bu farw yr Esgob Bailey I-Iyd. 3, 1631, a chladdwyd ef yn ei Eglwys Gadeiriol, ym rnedd yr Esgob Meyrick. Gadawodd ar ei ol bedwar mab— 1. Nicholas. 2. John. Ganwyd John Bayley yn y flwyddyn 1595 yn Henffordd, a derbyniwyd ef i Goleg Exeter, lie yr oedd ei dad yn Ddarllenydd, yn 1611. Urddwyd ef gan ei dad, a rhoddodc1 fywioliaeth iddo. Pen- nodwyd ef drachefn yn un o Gapleniaid y Brenhin a Warden Rbuthin. Cyhoeddodd lyfr o'r enw Angel Gwarch- eidiawl," yn nghyda chasgliad o bregeth- au, yn 1630. 3. Theodore. 4. Thomas. Addysgwyd Thomas Bailey yn Nghaer- grawnt, a; chafodd Is-ddeoniaeth Wells "'i./l j,: :u ,I yn 1638 gan Siarl 1. Yn 1644, encil- iodd i Rydychen, lie y graddiodd mewn difinyddiaeth. Yn 1646 cawn ef gydag larll Worcester yn Nghastell Eaglan, yn amddiffyn y castell rhag y gwerinwyr. Efe a ysgrifenodd y telerau pan roddwyd y Castell i fyny i wyr y Senedd. Ar ol hyn aeth trosodd i Ffraingc, a theithiodd drwy barthau o'r Cyfandir. Dychwelodd i Loegr wedi dienyddiad y Brenhin, a chyhoeddodd lyfr dan yr enw "Certamen Religiosum: or a Conference between King Charles and Henry, late Marquis of Worcester, concerning Religion, in Rag- land Castle, 1649." Bernir mai ffug yw yr ymresymiad hwn o. bant i ben tan, ac na chymmerodd y fath gynnadledd le erioed ond yn yrnenydd Dr Thos. Bailey yn unig. Condemniwyd y gwaith yn dost oherwydd ei ogwyddiad at Babydd- iaeth. Ysgrifenodd lyfr arall tua'r un adeg o'r enw "Eoyal Charter granted un- to Kings by God himself," ac yn nghys- swllt hwn waith arall yn dwyn y pennawd "A Treatise, wherein is proved that Episcopacy is Jure Divino." Am ysgrif- enu y gwaith olaf hwn bwriwyd ef i gar- char Newgate gan y Werinfywodraeth. Yn y carchar ysgrifenodd lyfr arall, Herba Parietis," 1650. Cyhoeddodd ef, a diangodd o'r carchar. Ffodd i Holland, ac addefodd ei hun yn Babydd. Yn ys- tod ei arosiad yn Douay cyhoeddodd The End to Controversie between the Roman Catholic and Protestant Religions," 1654. Treuliodd weddill ei ddyddiau yn yr Ital, lie y bu farw mewn tlodi ac. angen dir- fawr, tua'r flwyddyn 1652. III. Nicholas Bayley, Ysw., a briododd Ann Hall. Eu hetifedd-IV.-Syr Nicholas Bayley, a briododd Caroline Paget, merch Brigadiei General Thomas Paget, o'r hon y cafodd yr hiliogaeth a ganlyn Henry, larll Uxbridge, a Barwn Paget; Edward Bai- ley, Nicholas Bailey, A.S., dros Mon, 1784-90; Paget, Mary, priod Stephen Metcalfe, Ysw., .Sereby, sir Lincoln; Doro- thy, priod George, larll Granard Caro- line, Gertrude, Louisa Augusta, priod Capten':Thomas Poplett, ac ereill a fuont feirw yn eu mabandod. Yr oedd Edward Bailey, Ysw., Plas Newydd, yn Uchel Sir- ydd Mon yn y flwyddyn 1717. Bu Syr Nicholas Bailey, barwnig, yn cynnrych- ioli Mon yn y Senedd. Bellach olrhein- iwn ychydig ar hanes y tylwyth Paget. Daeth y tylwyth hwn i enwogrwydd yn nheyrnasiad Harri VII. Trwy ei allu- oedd gwleidyddol, ennillodd William Paget, boneddwr o sir Stafford, ffafr y brenin, a daeth yn wr o ddylanwad yn y llys. Pennodwyd ef yn un o gymmun- weinyddwyr y brenin, ac yn nheyrnasiad Edward YI. crewyd ef yn Farwn Paget. Galwyd Henry, seithfed barwn Paget, i fyny i Dy yr Arglwyddi yn y fl. 1711, wrth yrenw Arglwydd Burton ac larll Uxbridge. Ar farwolaeth ei wyr, Henry, yr ail larll, yn ddibriod yn y fl. 1769, dis- gynodd barwniaeth Paget (a barony in fee) i'r etifedd nesaf yn y llinell fenywaidd— sef Henry Bailey, mab Byr Nicholas Bailey, o'r Plasnewydd, o Caroline ferch y Cadfridog Thomas Paget. Pan y daeth Henry Bailey i'r farwniaeth, mabwysiad- odd, trwy ganiattad brenhinol, gyfenw ac arfbais Paget, Ion. 29, 1770 a dyrehaf- wyd ef i iarlliaeth Uxbridge, Mai 19, 1784. Priododd Jane, merch hynaf Arthur Champagne, Deon Clonmacriois, yn yr Iwerddon. Eu plantHenry William, arglwydd Paget, arwr Waterloo, a anwyd Mawrth 17, 1768. William, 1769, aelod seneddol dros Foh, 1790—4; Arthur, 1771, aelod seneddol dros Fori, 1794 1806; Caroline, priod John Thomas, ail fab larll E sees Jane, priod Arglwydd Garles, mab hynaf larll Galloway; Ed- ward, Louisa, priod y Milwriad ,Syr W. Erskine; Charles, Bulkeley, aelod sen- eddol dros sir Fon, 1806-20, pryd y dilynwyd efyny swyddgan larll Uxbridge, yr hwn a'i daliodd hyd y fl. 1832; Char- lotte, Mary. •- < < AEBALYDD MON. Dechreuodd Henry William, Arglwydd Paget, 'ar fywyd milwraidd yn ieuangc. Pan dorodd y Rhyfel Chwyldroadol allan yn 1793, efe a gododd fyddin yn mhlith tenantiaid ei dad, y rhai a elwid ar y cyntaf, Gwirfoddolwyr Sir Stafford, ond a. gymmerwyd wedi hyny i'r fyddin reol- aidd, sef 80fed gwyr traed. Gwnaed ef yn Is-ringyll y fyddin hono ac yn 1791, yr oedd gyda Dug Caerefrog yn Flianders, lIe y mawr enwogodd ei hunan. Pan ddych- welodd i Loegr, rhoddwyd iddo gadben- aeth y fyddin o wyr meirch, ac ymroddodd mor llwyddiannus fel ag yr ystyrid ef y swyddog enwocaf a berthynai i'r gwyr meirch. Bu ar waith yn egniol ar hyd ystod Ehyfel Buonaparte. Ar farw- olaeth ei dad yn 1812, derbyniodd ei urddenwad o larll Uxbridge. Yn Waterloo, efe a arweiniodd ei fyddin i'r fuddugoliaeth a thila diwedd y frwydr derbyniodd ergyd yn mhen eilin abarodd iddo golli yr aelod hwnw. Oblegid ei wasanaeth pwysig yn y frwydr fythgofiad- wv hono cafodd ei wneud yn Arclalydd Mon, a'r flwyddyn ganlynol, ei ddyrchafu yn Brif Lywydd y Fyddin, ac i swyddau pwysi^ ereill. Bu farw E brill 29, 1854. f::tt ). J.J Jd')J ;J:u,, 4
TWR MARQUIS.
TWR MARQUIS. (The Anglesey Column.) I Ei golofn deg a welir— Yma y saif am oes hir." Codwyd y golofn ardderchog hon yn y flwyddyn 1816, ar draul o ddwy fil o bunnau gan foneddigion Mon ZD 0 ac Arfon, er cof am wrhydri a gwasanaeth y diweddar Ardalydd Mon yn mrwydr fawr Waterloo, yn yr hoii y coll- j odd y milwr hwnw ei aelod, pan ar fin dal Napoleon Buonaparte. Perthyna'r gofgolofn i'r arddull Doric, a chynlluniwyd hi gan Mr Thomas Harrison, Caerlleon. Saif ar gopa Craig-y-Ddinas, ar fin ffordd Llundain" ac uwchlaw Afon Menai. Bu yma hen wylfa Brydeinig, a cherllaw mae "Bryn y Cyrph." Uchder y golofn o'i gosail yw 91 troedfedd, ac uchder y graig y saif ami tua 170.o droed- feddi uwch gwyneb y mor. Gosodwyd tawdd-ddelw hardd o'r Ardalydd enwog ar gopa'r "rrwr," fel ag y gelwir y gol- golofn hon, ac ychwanegodd hyn yn dra mawr at urddasolrwydd yr adail. Ar yr osa.il y mae a ganlyn yn gerfiedig:- "The inhabitants of the counties of Anglesey and Carnarvon have erected this column in grateful commemoration of the distinguished military achievements of their countryman, Henry William, Marquis of Anglesey, the leader of the British Cavalry in Spain, throughout the arduous campaign of 1807; and the se- cond in command of the armies confeder- ated against France at the memorable Battle of Waterloo, on the 18th of June, 1815." Sedd y teulu :—Beaudesert Park, sir Stafford; Stalbridge, Dorset; Plas Newydd, Mon. Arwyddair teuluaidd Per il suo contrario."
LLITH MR. PUNCI.T.
LLITH MR. PUNCI.T. FONEDDIGION,—Yn ol ein haddewid, dyma i chwi air o hanes "ffnir Bontne- wydd." Cynnaliwyd y ffair hon ar ddydd Sadwrn diweddaf, diwrnod teg a hyfryd. Daeth nifer lliosog yn nghyd, a chafwyd ffair dda ar y cyfan, yn enwedig ar In- dia rog," &c., ac hefyd ar "ffrwyth yr heidden," wedi ei gymmysgu a diod Adda, neu, mewn geiriau eglur, Gwerthwyd llawer o ddiod ffair," Wedi ei wneud o un ran o dair." Ac, yn wir, fe yfodd llawer un gymmaint o honi hyd nes, o leiaf, dybio ei fod wedi meddwi ami Ond, wrth gwrs, y mae rhai yn ddigon cywrain i feddwi ar smell yn unig. Ac, yn gyffredin iawn, y mae y creaduriaid hyny yn rhai peryglus i'w gadael yn rhyddion ar ol iddynt gael diod." Cafwyd engreifftiau o'r cym- meriadau hyn yn ffair Bontnewydd eleni, fel arfer, y rhai oeddynt yn amrywio yn eu campau gorchestol! Canai rhai o honynt mor dda a naturiol, hyd nes tynu sylw arbenig eu brodyr hir-glustiog, y rhai oeddynt wedi dyfod yma gyda llwythi o India rock," yr hwn a werthid am ddi- mai y Hath, wrth gymmeryd dwsin ar un- waith. Yr oedd ereill yn llefain a'u holl nerth ar eu hewythr Richard, o'r Ty Cyn- nes, ac yn euro eu hunain yn erbyn y par- wydydd, &c., fel pe buasent am wneud siot" o'u hesgyrn a'u cnawd pydredig, ac ambell un yn siarad cymmaint ag auctioneer, fel, erbyn cael pobpeth at eu gilydd, yr oedd yma ffair fywiog iawn, yr hon a barbaodd hyd ddeg o'r gloch y nos, pryd y diffoddwyd y canwyllau a'r lampau, IVY ac yr aeth pawb adref at eu swpper cyn y Sul.. Ac, ar y ffordd wrth fyned adref, fe ganodd un brawd y pennillion Seisnig canlynol i ffair Bontnewydd :—. ,J.j BONTNEWYDD FAIR. At Bontnewydd village on a fine Saturday, kVe held a'beatitiful fair And, as good many more, I went i To spend my money there. It was no doubt three o'clock or about, ,v When I started from home towards there With a bag full of shillings, Half crowns, and few sovereigns la nobody I did not much care. But when I got there, I had nothing spare, As there was so many in want. The children was running about for their living, And their mothers was crying— "0 cofiwch y plant !Somebocly. Dymunir ar i'r Archfardd o Fon gyfieithu yr uchod i'r Gymraeg, ar fesur cerdd dafad ac oen erbyn eisteddfod 1875. Dyma bennill, i'w ganu ar yr achlysur o ymadawiad y "Pererin Gwyn" o'r Bont- newydd ;•— C&n ffarwel, mae'n rhaid yrnadael, t A Duw'r ii;chflder fo gyda chwi Er mor ddifyr yw Bontnewydd, Ni ddaw'r trigolion gyda mi i", Pererin Gwyn a'i Cant. 0, ïe, dylaswn grybwyll, wrth son am werthu diod, fod yma un ty yn gallu gwerthu "cwrw Rhyddfrydig "a chwrw Toriaidd allan o'r un casg canys cawn fod yno rai o brif flaenoriaid y gwahanol bleidiau hyn yn cyd-yfed yn hartiam oriau lawer, a hyny yn hollol ddidramgwydd y naill i'r llall, yr hyn sy'n profi medrus- rwydd dihafil rhai pobl mewn rhoddi chwareu teg i bawb" a "dinl tfafr i neb," Y1; hyn 9;eth 11,aS ceir ond anfynych hyd yn nod am arian gan rai o'r un fas- v ig nach; oblegid gwelsom engraifft nodedig o rai felly nos Sadwrn diweddaf. Pan aeth Mr a'i gyfaill i mewn i'r cafodd ef dderbyniad croesawgar, a chaf- ) ¡ s odd ei gyfaill y fraint o gael ei droi allan yr un ffordd ag yr aethai i mewn, a hyny gyda sydynrwydd diseremoili-dim 'oiict yn unig ofyn iddo pwy oedd wedi rhoddi cenad iddo ef i fyned i mewn i'r fath le (ac yntau, dealler, yn hollol glir oddiwrth effeithiau Syr John Barley). Ac ni chaf- odd ond prin amser i atteb y cwestiwn. gorbwysig nad oedd ei bresennoldeb yn yr awyr agored ar amrantiad fel pe buasai yn cael ei chwythu gan awel o wynt wedi ei thrwytho mewn B-n- i Rhyfedd y fath liyfdra a gymmer rhai pobl wrth geisio dangos eu hawdurdod i ereill, yn ZD enwedig os byddant wedi eu meddiannu gan artificial feeling. Neithiwr, nos Sul, pan oeddym allan. ar ddyledswydd (duty), cyfarfyddasom ag un neu ddau o'r bodau pwysig a bol- rythiol hyny, y rhai nas gallant hebgor y Sabboth heb fyned i borthi eu chwant bechadurus gydag yfed i ormodedd. A phan yn y cyflwr dirywiedig hwnw, y I maent yn methu gadael llonydd i rai heb fod o'r un stamp a, hwy eu hunain. Ac yn y cyflwr hwnw yr oedd un yn neill- duol, o'r rhai a nodwyd, yn ymdrechn sefyll ar ei "bedion" trwy gymmorth y clawdd. A phan oeddym yn myned hebio, ar yr heol, cyfarchai ni yn ddon- iol," yn ol ei feddwl ei hun, a'r braw- ddegau mwyaf awgrymiadol o ysbryd ei dduw Bacchus a'i dad diafol, y rbai sydd yn rhy ffiaidd i'w cofnodi ar ddalenau newyddiadur Yr wyf yn penderfynu, os deuaf i gyff- yrddiad a chyffelyb ymddygiad etto, y gwnaf i'r cyfryw deimlo yn siomedig o'i herwydd. Ac yr wyf yn defnyddio y cyfle hwn i hysbysu y rhai y perfchyn iddynt wybod, os na chaf heddwcli i gyflawni y swydd sydd wedi ei hymddiried i mi yn ddiweddar, y caiff fy af-loiiyddwyr eu dwyn i afael cyfraith, yn ddieithriad. Ac, yn wir, y mae yn resyn mecldwl fod neb, o synwyr cyffredin, mor ffol a phleidio y fath ymddygiad chwyldroadol o wrthod ufuddhau i ddeddfau y wladwriaeth, ac o ymosod ar weision y gyfraith, fel pe mai arnynt hwy y mae y "bai" na chai pawb lonyddwch a heddwch i wneud fel y myn- ont Ond, a chaniattau mai ar weision y gyfraith y mae y (f bai," oriid yw y medd- ylddrych o adael i bawb gael eu ffyrdd eu hunain yn y byd yma yn un ffol ac afres- ymol i'r ei-tllpf ? Ydyw. Oblegid pa. drefn fuasai ar y byd pe cawsai pawb en ffyrdd eu hunain ? Ysbryd melldigedig ydyw yr ysbryd hunanol hwn sydd yn y byd. Ac y mae He i ofni fod ei goledd- wyr yn amlhau, hyd yn nod yn Nghymru uchel-freintiog, yn yr oes oleu hon A dylem ddiolch llawer i Ragluniaeth am fod genym ddynion mor alluog a gweith- gar yn dal breichiau tyner ein grasusaf Frenhines i fynu, er ei chynnorthwyo i lywodraethn teyrnas morhuDanol a balch ag yw teyrnas Prydain Fawr! Dan Bennill i'w canu ar y mesur a elwir Welwch chi n ? Mae llawer math yu bod yr T • O bobol ar y ddaear; L Ga.dewchi hyny fod, .H 'Does neb yn rhy ddifater jr 3 Am wel'd ei ffordd ei hun '.j'"1", Yn well na ffordd neb arall, 4 VJ" Na neb, "yu enw dyn," Yn gwel'd ei hun yn anghall Mae pawb am fyn'd yn fawr," .IvI Yn fwy na neb yn unlle > > 'Does neb am fod i lawr, Er mwyn ctel Ilenwir gwagle Na, na, yn siwr i chwi, r. r j -j Mae'n rhaid i "Ni" fyn'd 'fynu, Tu draw i'r oil a fu Erioed mewn bod cyn hyny GWAS MR. PUNCH. Tachwedd 9fed, 1874. ]
[No title]
"FY MAB."—Cyrhaeddodd Uythyr un boreu i swyddfa llythyrau mewn tref borthladdol, a'r unig gyfeiriad arno oedd Fy mab. Yr oedd anhawsder swydd- ogion y Uyfchyrdy yn fawr er cael (Ywybod i bwy i drosglwyddo y llythyr, hyd nes y I-) y .L dadguddiwyd y dirgelwch drwy i forwr ddyfod yno a gofyn, "A oes yma lythyr i mi oddiwrth fy mam ?" Fe allai mai yr engraifft oreu o arabedd ag sydd yn awr ar led ydyw T attebiad y cerbydwr yn Llundain i benaeth tylwyth Ysgotaidd y Mackintosh. A wyddost ti pwy ydwyf ?" gofynai yr Ysgotyn yn sarug i'r cerbydwr, tra iiiedd- yliai ei fod yn codi gormod o dal am ei gar-io— Myfi ydyw y Mackintosh Nid ydyw o bwys genyf ii," meddai y cerbydwr pe buasech yn umbrella, rhaid i mi. gael fy nhâl." Ychydig amser yn ol, aeth dyn meddw i un o gerbydau y flbrdd haiarn yn New York, ac yn fuan dechreuodd aflonyddu ar heddwch y teithwyr, yn gymmaint felly fel y pencleriynwyd ei droi allau ond yn mysg y teithwyr yr oedd hen weinidog efengylaidd a duwiol, yr hwn a ber- swadiodd y dyn meddw yn garedig i fod yn llonydd a distaw am y gweddill o'r I daith. Ond cyn ymadael, pa fodd bynag,. efe a siaradodd yn sarhaus, ac a fygyth- iodd y teithwyr; ond ysgydwodd law m j gynnes gyda'r hen ddoctor, a dywedodd, j" Dydd da, fy nghyfai.lL. Yr wyf yn 1 gweled eich bod chwi yn gwybod pa beth kn f ydyw bod yn fecldw