Llais Y Wlad

DYDD GWENER, HYDREF 30, 1874. MR OSBORNE MORGAN YN NINBYCH. Yn Llanerchymedd yr wythnos o'r blaen, ymdrechodd Mr Henry Richard, yn ngrym ei gulni a'i ragfarn sectol, argy- hoeddi y Monwysion fod Ymneillduaeth a Radicaliaeth yn eiriau cyfystyr; ond gweddasai iddo brofi ei bwngc yn hyt- rach na gorphwys ar haeriadau noethion. Pe buasai Mr Richard yn feddiannol ar gymmaint parch at gyssondeb ag o gib- ddellni sectol, diamheu y tybiasai yn ddoeth weinyddu cerydd Ilym i'r offeiriad a. safai ar yr un ]lwyfan ag ef. Ond y mae brodyr unllygeidiog o'r nodwedd yma va syllu drwy gyfryngau gwahanol i'r cy- Airedin, ae o ganlyniad yn llwyddo i ar- gyhoeddi eu hunain fod amgylchiadau yn benthyca lliw eu drychau hwynt. Pe buasai twyll-ymresymiad Mr Richard yn werth y drafferth o'i chwalu fel us i'r rgwynt, buasem yn dwyn ar gof iddo ei af- lwyddiant personol fel cysgod sectol Mr Miall. Dywed Mr Richard y dylai pob Ymneillduwr fod yn Eadical, ac yn gys- son a'r gosodiad rhaid iddo addef ei bod yn gymmaint dyledswydd ar Eglwyswr i fod yn Geidwadwr. Yn unol a'r un athraw- iaeth dylasai y mwyafrif Radicalaidd mawr o dan deyrnasiad William y Bobl" fod wedi pleidleisio dros ei fesur ef, ac ym- :gymmodi a llyngcu cawl sectol Miall, sydd bellach wedi ei dwymno drosodd a thros- odd drachefn hyd ddiflasdod; ond cafodd brawf diymwad mewn un o'r tai llawnaf nad oedd ei goginiaeth yn dygymmod ag archwaeth ond ychydig dros driugain o'r saelodau Radicalaidd. Hefyd, gweddai i Mr Richard roddi ystyriaeth i'r ffaith mai ISgVwyswyr, fel rheol, ydyw yr aelodau ( Radicalaidd, yr hyn a lwyr ddiryma ei athrawiaeth o sectyddiaeth wleidyddol. Un o'r cyfryw aelodau ydyw Mr Osborne Morgan, yr hwn a faethwyd ar fronau yr Eglwys Sefydledig, ond sydd yn awr yn ymdrechu ei cholynu i'r byw. Diamheu fod Mr Morgan wedi llyngcu syniad eigym- mrawd o Ferthyr o barth natur cyssondeb, ac yn credu yn ddiysgog yn moeswers yr hen ddibareb yn nghylch y "llyffant blwydd yn lladd y dwyflwydd," fel cydna- byddiaeth serchog am fagwraeth. Nos Wener diweddaf dilynodd Mr Mor- gan, arwr mesur anffodus y claddfeydd. esiampl cynnrychiolwyr Mon, drwy ym- ddangos ger bron ei etholwyr yn Ninbych. Prin y mae y boneddwr uchelgloch hwn yn gyfrifol i unrhyw ddosbarth o etholwyr am ei weithrediadau, oblegid cydnabyddir yn gyffredin mai i'r cyd-ddealltwriaeth a fodola rhyngddo a Syr Watcyn yn benaf y mae yn ddyledus am ei eisteddle. Diau mai ar yr ystyriaeth hon yr esgeulusodd roddi cyfrif o'i oruchwyliaeth yn Ninbych, ac y rhyngwyd bodd iddo ollwng ei lestr areithyddol at drugaredd y gwynt a'r ton- au. Wrth gwrs, cawsom yn ystod y fordaith gyfeiriad at yr edliwiad ystrydebol yn nghylch dylanwad y tafarndy yn yr ethol- iad diweddaf. Pan yr edrychom ar y ffeithiau gwaradwyddus a ddatguddiwyd yn niseddiad y lliaws aelodau Radicalaidd yn ystod y flwyddyn bresennol oherwydd llwgrwobrwyaeth a meddwdod, yr ydym yn rhyfeddu at ryfyg boneddwyr fel Mr Morgan yn meiddio cyfeirio at ddylanwad tafarndai, pa rai a deflid yn agored o led y pen i gefnogwyr ei blaid wyngalchog ef drwy gydol yr etholiad. Nid ydym chwan- nog i feio ton alarnadol Mr Morgan pan y desgrifiai Radicaliaeth wedi bod ar frig y don, ac eilwaith wedi ei hyrddio i waneg siomiant ac anobaith ond pan yr ymor- foleddai oherwydd ymlyniad sir a bwrdeis- drefi Dinbych wrth ei blaid ef, dylasai ffrwyno ychydig ar ei ormodiaeth. Am y sir, nid oes yr amheuaeth leiaf na ddych- welasai ddau Geidwadwr pe nad estynasai Syr Watcyn aden ei nawddogaeth dros ei gydaelod; ac am y bwrdeisdrefi, ni chaf. odd Mr Watkin Williams namyn diangfa gyfyng drwy fwyafrif damweiniol o ych- ydig bleidleisiau, ac nid oes neb bellach yn meiddio amiieu na ddisodlir ef gan yr Anrhydeddus Mr Kenyon mor fuan ag y gelwir lluoedd y ddwyblaid i fdes brwydr etholiadol. Yn wir, gellid casglu nad oes neb yn fwy argyhoeddedig o hyn na Mr Williams ei hun, oblegid yn ei annerchiad diweddaf yr oedd ei don wedi lleddfu i gryn raddau, fel pe buasai yn ymawyddu am gymmeryd cam dros y gagendor sydd rhwng Radicaliaeth a Cheidwadaeth. Nis gallem lai nag edmygu y deheu- rwydd gyda pha un y cyffelybai Mr Mor- gan y corph politicaidd i'r cyfansoddiad dynol. Dywedai fod y wlad wedi ei chyn- nysgaeddu a r fath gyflawnder o ymborth deddfwrol yn ystod pum' mlynedd teyrn- asiad y Radicaliaid, fel yr oedd yn angen- rheidiol iddi gael seibiant i'w dreulio. Yr ydym yn cwbl gydsynio a'r boneddwr an- rhydeddus mor bell ag y credodd gario y gydmariaeth ond goddefed i ni fyned, gam yn mhellach drwy syhvi fod yr ymborth amrwd wedi ei bwnio i lawr i wddf y wlad nes codi cyfog ar ei chylla, ac achlysuro diffyg treuliad masnachol a chymdeithas- ol, oddiwrth ba un y dioddefa yn arswyd- us hyd heddyw. Dywedir nad oes neb mor cidall a'r hwn na fyn weled, a gofidus genym gljfwed boneddwr o dalent Mr Mor- gan yn meiddio haeru ar lwyfan cy- hoeddus nad oes unrhyw adweithiad gwleidyddol wedi ymaflyd yn nghyf- ansoddiad y wlad. Dichon yr ys- tyrid yn rhyfyg ynom feiddio erlyn arno ymostwng i esbonio ei esboniad, a rhoddi i ni ryw gyfrif amgen nag adweith- iad grymus a thrwyadl am gyfnewidiad y mwyafrif Radicalaidd i fwyafrif sylweddol y Ceidwadwyr. Yn absenoldeb hyn, ni ry- feddem ei gael rai o'r dyddiau nesaf, yn ei gibddelliii anwyliadwrus, yn haeru gyda chyffelyb hyfdra fod y llanw yn gyfystyr a thrai y mor. Ped ymostyngasai y wlad i wrandaw drwy glustian Mr Osborne Morgan, diamheu y cydsyniasai ag ef fod y blaid Geidwadol yn y Senedd yn tori alIan. mewn udiad na chlywyd y fath erioed oddiallan i Bedlam;" ondarwahan oddiwrth goethder diarhebol y Senedd, y mae y wlad yn ddigon ystyfnig i hawlio y fraint o ddefnyddio ei chlustiau ei hunan, drwy ba rai y digwydda banllefau buddug- oliaethus y Ceidwadwyr seinio yn berffaith gydgordiol a soniarus. Nid rhyfedd genym, gan hyny, fod lleferydd Mr Morgan a'i gymmrawd Mr Watkin Williams mor ddieffaith yn y Senedd "a phe buasent yn ymgeisio at gyfarch y gwynt a'r tonau oddiar drum Moel Famma." Diamheu fod ein darllenwyr wedi sylwi oddiwrth yr oil o'r annerchiadau a dra- ddodwyd yn ddiweddar ei bod yn druenus o dlawd ar y Radicaliaid am gri bolitic- aidd. Fel rbai ar soddi i bwll anobaith y maent yn ymreibio am welltyn, ac yn ceisio creu rhagfarn sectol drwy ymosodiad unol ar yr Eglwys Sefydledig. Nid ydyw Mr Morgan wedi esgeuluso taro y tant hwn mor llawdrwm ag y gallai, ond yn anffodus iddo nid ydyw y don yn swyno ond syppyn distadl sydd wedi ymgohi mewn eithaf- rwydd sectol. Nid ydym yn synu cael Miall, Richard, a Bradlaugh yn amcanu tyrchu o dan seiliau yr Eglwys Wladol, ond prin y gallwn gyssoni ymddygiad boneddwr fel Mr Morgan yn erlid y fam a'i maethodd. Pe byddai angen, nid ein swyddogaeth ni ydyw amddiffyn y sefyd- liad henafol hwnw, ond y mae genym ber- ffaith hawl i ddisgwyl cael cyssondeb fel un o rinweddau disglaeriaf cynnrychiolwyr y bobl. Fel Mr Morgan Lloyd, y mae Mr Os- borne Morgan yn gallu sugno cysur o alar a gorfoleddu mewn aflwyddiant. Cydneb- ydd ei bod yn nos ar ei achos ar hyn o bryd, ond y mae llygaid ei ffydd yn gallu sylweddoli yr hyfryd wawr sydd i dori yn ebrwydd ar Radicaliaeth. Nid ydym yn amheu na ddyrchefir y blaidchwyldroadol unwaith etto i awdurdod, ond nid yw ar- wyddion yr amserau yn bresennol yn cy- fiawnhau cysgod gobaith am y fath gyfnewidiadau dedwydd am amser maith i ddyfod, ac hyd hyny caffed Mr Morgan a'i blaid gymmysgryw nerth i ymflonegu ar obaith.

ARGLWYDD PENRHYN A'l WEITHWYR. Bellach y mae cydymdeimlad y wlad ag Arglwydd Penrhyn yn y cyfwng profed- igaetiius presennol wedi cyrhaedd y fath bwynt fel nas gall ymattal rhag rhoddi datganiad cyhoeddus iddo. Buasai ym- yryd yn y cweryl anffodus presennol, a cheisio cyfryngu rhwng y meistr a'r gweithiwr, tra y mae y cwynion o dan ys- tyriaeth y cyflafareddwr, yn gynamserol ac anwarantedig, ac ar y cyfrif hwnw yn amddifadu y datganiadau o gydymdeimlad o'u gwerthfawrogrwydd; a dywenydd genym weled y cyfarfodydd a gynnelir yn cymmeryd golygiad mor eang a chyffred- inol ar y pwngc, fel y mae Rhyddfrydwyr a Cheidwadwyr yn ddiwahaniaeth yn ym- ryson am lawnodi yr annerchiadau. Yr wythnos ddiweddaf cyflwynwyd yr an- nerchiad o Gonwy gan ddirprwyaeth o bobl barchusaf yr ardal, pa rai a gawsant dderbyniad croesawus gan ei arglwydd- iaethyn Nghastell yPenrhyn. Wrth gydna- bod derbyniadyr annerchiad, cymmerodd ei arglwyddiaeth achlysur i wneud rha.i syl- wadau ag ydynt yn eglurhaol o'i deimlad y 0 personol a sefyllfa bresennol amgylchiad- au yn nglyn a'r annghydfod. Con- demniai rai newyddiaduron oherwydd y camadroddiadau mynych a gynnwysent yn nglyn a'r pwngc, ond nid ystyriai yn werth ei drafferth eu gwrthbrofi, gan iddo drigo yn y wlad am gynnifer o fiynydd- oedd, ac os na safai ei gymmeriad wrtho ei hun, nid oedd o un dyben iddo ef ei amddiffyn. Nid oedd ef yn priodoli unrhvw 01 amcanion i flaenotiaid y strike, oherwydd nas gallai eu profi ond teimlai nad oedd yn teilyngu y dull yn mha un y dygid yn mlaen y ddwy strike hyn gan bobl yn ei wasanaeth, oblegid gallai ddyweud yn gydwybodol ei fod er pan yn y wlad wedi gwneud yr oil yn ei allu i sicrhau eu llwyddiant a'u hapusrwydd ac er yr oil a ddywedwyd, hyd yn hyn nis gellid can- 0 y fod agwedd mwy hapus a llwyddiannus mewn unrhyw gymmydogaeth nag a geid yn ardal y chwarelau hyn. Ar ol ei ymdrechion diflin er lleshad ei weithwyr, teimlai yn dra briwedig oher- wydd y modd y digwyddasai y strike hon, ac yr oedd yn ofidus ganddo ddyweud nas gallai ganfod unrhyw ragolwg am ei ther- 0 fyniad ebrwydd, am y rheswm syml nad oedd efe yn gwybod amcan presennol y strike, ac nid oedd yn credu fpel hyd yn nod y bobl eu hunain yn gwybod pa beth oedd ei hamcan. Dywedai rhai pobl wrtho mai yr amcan ydoedd cael ymwared o'r goruchwylwyr presennol, a hyny yn unig; ond yr oedd ef yn teimlo nas gallai droi neb ymaith o'i wasanaeth heb brofion. Yr oil a ddywedasai ef oedd-" Rhoddwch i mi brofion o unrhyw beth, a bydd i m i ymdrechu unioni pa beth bynag sydd allan o'i Ie." Mewn gweithfa mor eang yr oedd yn dra phossibl y gallai pethau o'u lie fod wedi ymlithro i mewn, ond nis gallai ef weithredu ar haeriadau aneglur. Yr oedd yn rbaid iddo gael profion eglur. Yr eedd wedi rhoddi i'r dynion gyfleusdra er cael ymchwiliad trwyadl i bob cyhudd- iad y ddygasid yn mlaen, ac yr ydoedd yr ymchwiliad yn myned yn mlaen ar y pryd, ac ni wnelai y tro iddo ef ddyweud dim yn mhellach yn ei gylch hyd y ter- fyniad. Ond gallai ddyweud mai ei ddy- muniad difrifol, os oedd camwri o unrbyw natur yn bodoli, oedd gwneud cyfiawnder i bob person, ac ymdrechai yn mhob modd roddi y chwarel ar safle drwyadl deg. Yn. sicr, teimlai ofid a phryder wrth weled pobl ddiniwed wedi eu taflu allan o waith. Derbyniai lythyrau yn feunyddiol oddi- wrth bobl yn datgan eu hawydd am ddy- chwelyd yn ol, pe gallent ond ymryddhau oddiwrth y pwyllgor. Yr oil a allai ef ddywedyd ydoedd yr ail-agorid y chwarel, wedi terfyniad yr ymchwiliad, i bawb a ddymunent ddychwelyd, a byddai raid i'r rhai na ddymunent ddychwelyd gadw i ffwrdd. Nis gallai dim fod yn decach na hyny. Yr oedd eisoes wedi cyhoeddi, pa, bryd bynag yr ail-osodid y chwarel, y byddai yno ddynion heb ymgymmysgu a'r cweryl diweddar i wneud hyny. Nid oedd yn gwneud hyn fel cynnygiad i'r dynion, ond yr oedd wedi ewyllysio i'r cyhoeddiad hwn gael ei wneud er gwneud i ffwrdd a'r possibilrwydd o unrhyw ddrwgdeimlad. Afraid ynom ni fyddai manylu ar y dy- fyniad uchodo sylwadau eglurhaol ei ar- glwyddiaeth ond, fel dangoseg eglur o deimlad a bwriadau y meistr, credwn eu bod yn teilyngu ystyriaeth ddyfalaf y gweithwyr, oblegid gydag ef, yn hytrach na thrystwyr ymyrgar, y gorphwys arnynt fod yn gymmodlawn vaewntrefu i sicrhau eu llwyddiant a'u cysur.

CRYNNODEB WYTHNOSOL. Newyn a wareiddia y liew, medd un hen ddihareb ac mewn pang o newyn arianol, y mae Pwyllgor Eisteddfod Bangor wedi ymlonyddu i gryn raddau yn eu rheibiaeth, Wedi esgeulso ohonynt y rheol euraidd o gynnilo yn ngenau y god, ofnwn nad oes gan- ddynt bellach ond dyledion yn aros er cof am y gweddill arianol a hauwyd gyda llaw af- radlon i bob cyfeiriad, ond yr un priodol. Credwn yn sicr y dylesid gofalu am dalu dyledion cyfreithlon cyn dechreu breudd- wydio am dystebau a thlysau pwyllgor- awl; ond er mynych appeliadau at y swyddogion, deallwn fod hyd yn nod am- ryw o'r gwobrau yn aros yn ddyledus hyd heddyw. Yn ein rhifyn diweddaf, cy- hoeddasom lythyr ar bwngc y gweddill oddiwrth Mr Eichard Evans, Llandudno, ac yn sicr fe ddylai y wlad deimlo yn falcii o'r annibyniaeth a amlyga yn gwrth- dystio, fel aelod o'r pwyllgor, yn erbyn y gwastraff sydd wedi gwarthnodi coffadwr- iaeth Eisteddfod Bangor. I ni, ymddengys syniad Mr Osborne Morgan am nodweddion diwrnod ilia;- glaer yn dra chymmylog ac anesboniad- wy, pan y gallai y dydd o'r blaen longy- farch trigolion Llangollen ar eu mwynhad o'r cyfryw ddiwrnod drwy en trethiad hyd yr asgwrn. Fel cefnogwr gwresog y gyfundrefn wirfoddol mewn crefydd, y mae Mr Morgan, yn unol a'i gyssondeb arferol, yn credu yn y gyfundrefn orfodol mewn addysg ac ar y cyfrif hwn y llon- gyfarchai y trethdalwyr lleol, trigolion sir Ddinbych, ac hyd yn nod Ogledd Cym- ru ar yr achlysur o sefydliad bwrdd ysgol ac agoriad ysgoldy newydd, ar y draui o ddwy fil o bunnau, yr hwn swm a orphwysa fel hunllef yn y dyfodol ar dref Llangollen. Nid ydym ni yn ol i Mr Morgan yn ein sel dros addysgu yr oes sydd yn codi; ond lie y geliir trefnu y moddion angenrheidiol tuag at hyny drwy danysgrifiadau boneddigion haelfrydig, ac heb anhawsder sectol, teimlem yn ddyledswydd arnom resynu dros yn hyt- rach na llongyfarch lleoedd a lethir a. threth afreidioi. "r:, I"'i' !)'Jr; Terfynwyd yr ymchwiliad i mewn i gwynion a chyhuddiadau chwarelwyr Bethesda o flaen Mr Wyatt ddydd Llun, yr hyn sydd, o bossibl, yn un earn pellach tuag at derfyniad yr annghydwelediad. Ar hyn o bryd y mae Mr Wyatt, fel y cyflafareddwr pennodedig, yn ymchwilio i natur y bargemion a phyngciau ereil4 er cydmaru y tystiolaethau yn flaenorol i gy- hoeddiad ei ddyfarniad. Pa mor bell y