Llais Y Wlad

GWRTHDARAWIAD ALAETHUS AR Y RHEILFFORDD. UGAIN 0 BERSONAU WEDI EU LLADD A HANNER CANT WEDI EU CLWYFO. Cymmerodd un o'r damweiniau mwyaf arswydus le nos Iau yn Thorpe, ger Nor- wich, drwy i ddwy gerbydres ddyfod i wrthdarawiad a'u gilydd. Rhuthrodd y ddwy gerbydres i'w gilydd gyda grym ofnadwy, a'r eiliad nesaf yr oedd y dinystr yn annesgrifiadwy. Ymgodai y ddau beiriant bron yn unionsyth, a theflid y cerbydau y naill ar gefn y llall, tra yr oedd amryw o honynt wedi eu hyrddio latheni oddiwrth y llinell. Wrth glywed trwst y gwrthdarawiad rhutbrodd y tref- wyr i'r llanerch, ac yr oedd yr olygfa a'u cyfarfu yn arswydus i'r eithaf. Yr oedd pwys y nwydd-gerbydres drom wedi gyru cerbydres y teithwyr o'i blaen, gan falurio y cerbydau yn ysgyrion. Gydag anhaws- der mawr y gwnaed ymchwiliad i'r crug- Iwyth o ddinystr mewn trefn ifestyn cyn- northwy i'r rhai oeddynt heb gyfarfod a'u hangeu yn ddisvfyd. Yn ebrwydd cafwyd y ddau beirianydd a'r tanwyr wedi ei lladd yn y fan, gan mor sydyn ydoedd y gwrth- darawiad. Gwefrebwyd am gynnorthwy meddygol, ac yn y cyfamser ymdrechai torfeydd o bobl i achub y clwyfedigion. Yr oedd y teithwyr yn gorwedd o dan y malurion, a chanfyddwyd yn fuan fod nifer mawr o honynt wedi eu lladd. Yr oedd yr ysgrechadau am gynnorthwy yn arswydus o dorcalonus, a chyn pen nemawr amser yr oedd pedwar-ar-bym- theg o gyrph meirwon wedi eu darganfod,tra yr oedd nifer mawr wedi eu clwyfo yn dost. Ceid rhai wedi ei dirwasgu mor echryslon fel yr oedd yn angenrheidiol arfer y gofal mwyaf wrth eu symmud. Cyrhaeddodd nifer o feddygon, a thra y gweinyddid cyn- northwy i rai o'r clwyfedigion, cludwyd y gweddill i'r meddygdy. Symmudwyd y rhai ag yr oedd yn beryglus eu cludo i'r meddygdy, i'r annedd-dai eyfagos, lie y gorweddant etto mewn cyflwr peryglus o dan ofal meddygol. Y mae 28 o bersonau ar hyn o bryd yn gorwedd yn y meddyg- dy, a bernir fod o leiaf haner cant wedi eu clwyfo. Pe digwyddasai' y ddamwain tua chan' llath yn agosach i Norwich, buasai i'r cerbydresi gwrdd ar bont goed sydd yn croesi yr afon, a diamheu y profasai y canlyniad yn fwy alaethus fyth. Ym- ddengys ddarfod i'r ddamwain gael ei hachlysuro drwy i un o'r ddwy gerbydres fod ychydig ar ol ei hamser, a chyhuddir y swyddogion o esgeulusdra yn peidio stopio y naill neu y llall o'r cerbydresi, gan fod eu hamser o fewn ychydig o fun- udau i'w gilydd, a'r ddwy yn rhedeg ar yr un llinell sengl i gwrdd eu gilydd. Agor- wyd y trengholiad ddydd Sadwrn, a gohir- iwyd ef am ychydig ddyddiau, pryd y credir y bydd i'r Bwrdd Masnach anfon swyddog i lawr i wylio y gweithrediadau.

Gwysir plwyf Llanfairtalhaiarn i ethol bwrdd ysgol, cynnwysedig o bump o ael- odau, ar yr ail ddydd o'r mis nesaf. Cynnaliwyd pedwaredd arddangosfa amaethyddol Dyffryn Conwy yn Llanrwst ddydd Iau, a throdd allan yn dra llwydd- ianus yn mhob ystyr.

LLOFFION CYMREIG. Dydd Gwener cafodd dyn o'r enw Thomas Edwards ei wasgu i farwolueth rhwng y gwageni, tra wrth ei orchwyl yn ngorsaf Corwen. Hysbysir fod Mr William Hughes, cyf- reithiwr, wedi ei bennodi yn gwastabl dirprwyol Castell Conwy. Eleni cafodd trigolion Llandudno un o'r tymhorau prysuraf a mwyaf llwyddianus a gawsant er sefydliad y lie fel ymdrochle. Y mae Cynddylan wedi derbyn gwahodd- iad i fugeilio Eglwys Fethodistaidd yn Nghaerdydd. Yn llys yr heddgeidwaid, Penrhyndeu- draeth, ceisiodd un Janet Roberts dadogi ei phlentyn annghyfreithlon, pryd yr hysbyswyd fod yr eneth yn fam i ddau-ar- bymtheg o blant. Cynnaliwyd eisteddfod lwyddianus yn Llanwrtyd yr wythnos ddiweddaf. Yr englyn canlynol i'r Erfinen," oeiddoMr Thomas, ysgolfeistr, Abergwesyn, ydoedd y buddugol:— Un felen nea wen foliog—yw'r fwynaidd Erfinen gynffonog O'r hadyn llawn rheda'n Hog Blasua i ddant y blysiog." Cyrhaeddodd Mr John Bright, A.S., i Gaerdydd ar ymweliad ddydd Gwener. Cymmerodd ffrwydiad le yn Merthyr yr wythnos ddiweddaf, dryw yr hyn yr anaf- wyd amryw bersonau, ond neb yn angeuol. Cwynir fod eyflwr carthffosydd Aber- tawe yn dra diffygiol, a bernir fod hyny yn clwyddo llawer ar y farwrestr. Ymddangosodd c-th-r-I y canu" yn ei holl anferthwch yn Eisteddfod Pontypool, pryd yr ymgrechodd cor o Ebbw Vale yn arswydus ar ddyfarniad y wobr i gor Pont- ypool. Llwyr ddrylliwyd y bleserlong Clwyd, perthynol i Major Penn, Rhyl, yn Presta- tyn yn ystod yr ystorm ddiweddar, ond llwyddwyd i achub y dwylaw. Y mae y gadair aur a ddyfarnwyd i'r Parch. Gurnos Jones, wedi ei chwblhau, ac yn cael eu harddangos yn Masnachdy Mr Willman, oriorydd, Bangor, Gwerthwyd coed pabell Eisteddfod Ban- gor yr wythnos ddiweddaf, drwy arwerth- iant cyhoeddus, gan y Meistri E. H. Owen a'i Fab, Caernarfon, a chafwyd prisiau rhagorol. Dywedir fod pwyllgor Eisteddfodol Pwllheli yn gweithio yn rhagorol, ac yn ennill cefnogaeth prif foneddigion yr ar- dal. Yr wythnos o'r blaen cynnaliodd Dr. Pierce drengholiad yn Nimbych ar gorph geneth a drengodd yn mhen y teirawr wedi ei dychweliad o'i gwasanaeth. Am- heuid iddi gael ei hesgeuluso, ond esbon- iwyd pobpeth yn foddhaol yn y tystiol- aethau, a dychwelwyd rheithfarn o "Farw- olaeth naturiol." Y Temlwyr Da oeddynt wrthwynebol y dydd o'r blaen i Caradog, arweinydd Cor y De, gael trwydded newydd i werthu gwirodydd, ond ochrodd yr awdurdodau yn ffafr y cerddor. Cynnaliwyd trengholiad y dydd o'r blaen yn Ngwrecsam ar gorph meddyg o'r enw Edwin Charles Garnsey, 48 mlwydd oed, yr hwn a fu farw mewn can- lyniad i gymmeryd dogn gormodol o laudanum. Y mae dafad berthynol i Mr R. Roberts, Bryniog Ucha, Llanrwst, wedi bwrw ped- war o fayn yn ystod y flwyddyn hon-dau yn Chwefror a dau yn Gorphenaf. Hysbysir fod Syr Watkin W. Wynn a'i briod wedi gadael Lloegr am y Cyfandir, lie bwriadant aros am beth amser. Cynnelir arddangosfa amaethyddol sir Fflint, yn nghydag arddangosfa own Gogledd Cymru, yn Rhuthyn ar yr 22ain cyfisol. Yr oedd Eos Morlais yn un o'r prif ddatgeiniaid yn nghyngerdd blynyddol Cymdeithas y Tonic Sol Ffa, yn y Palas Grisial ddydd Llun. Mawr ganmola y wasg Seisnig ei ddatganiad o Sound an Alarm," a chafodd encor brwdfrydig. Gwasanaethid gan gor Mr Proudman, cynnwysedig o dair mil o leisiau, yr hwn gor sydd yn adnabyddus i'r Cymry fel yr un a orthrechwyd gan gor enwog Caradog yn nghystadleuaeth y Palas Grisial. AMLWCH.—Dydd Sadwrn, Medi 12fed, cynnaliwyd ffair yn y lie uchod. Mae yn dda genyf ddeall fod y ffair hon wedi troi allan yn hynod lwyddiannus. Gwerth- wyd Ilawer o anifeiliaid, a chafwyd pris- iau lied dda ar y cyfan. Yr oedd yn ddy- wenydd genyf ganfod cymmaint o borth- myn yn bresennol, ac yr ydym yn hyderu y bydd iddynt ddyfod yma yn rheolaidd i'n ffeiriau.-Gohebydd. CRICCIETH.-Dydd Sadwrn rhoddodd William Watkin, Ysw., y Muriau, de a bara brith o'r fath oreu i 250 o blant yr ysgolion yn y lie, sef ysgol y bwrdd a'r ysgol Genedlaethol, a darfu oddeutu 200 o rai mewn oed, yr oil yn rhifo 450, fwyn- hau o'r un danteithion. Yr oedd yno hen wyr a hen wragedd, gwyryfon a llangciau, wedi dyfod ynghyd i fwynhau y wledd, ac wedi gorphen gyda'r te, aethpwyd allan i longyfarch y boneddwr haelionus yn nghyda'i briod gareclig,Twm Certh.

NEWYDDION CYMREIG. FFESTINIOG.—Y Chwarehwyra'rMeddyg- on.-Fel ag y nodasom dro yn ol y mae rhyw annghydwelediad wedi bod rhwng chwarelwyr Ffestiniog a'r meddygon. Yr achos oedd fod y meddygon yn codi o swllt i ddeunaw ar bob chwarelwr yn y mis, ac am godi deg swllt mewn amgylchr iad o eni plentyn, ac am sicrhau hyny trwy fynu cael dal y swm allan o gyflog pob chwarelwr yn y swyddfa. Ond y mae y chwarelwyr wedi gwrthdystio, ac wedi tynu rheolau i gyfarfod a'r meddygon ac oni fydd y meddygon yn cydsynio, y mae gan y chwarelwyr hawl i dori y cyssyllt- iad ar ol tri mis o rybudd. A dichon mai nid annerbyniol gan eich derbynwyr a'r chwarelwyr yn gyffredinol fyddai gwybod rheolau y dosbarth gweithiol gyda'r medd- ygon. Y rheol flaenaf ydyw-Fod pwyll- gor, yn cynnwys dau neu ychwaneg o bob chwarel i ystyried angenrheidiau y medd- ygon a'r chwarelwyr; ac fod angenrheid- iau y naill a'r llall yn cael eu eyflawni yn ol y rheolau, a'i fod i dderbyn cwynion oddiwrth feddygon a chwarelwyr, ac fod y cyfryw gwynion i gael eu hystyried yn ddifrifol a diduedd a'i fod yn ngwyneb y diffygion a all ddigwydd o bob tu i dynu allan fesurau er gwella y naill a'rlllall Fod trysorydd ac ysgrifenydd yn perthyn i'r pwyllgor, a bod yr oil i barhau yn eu swydd am fiwyrldyn, ac fod y swyddogion i gael eu pennodi yn Mai trwy y tugel. Wei, y mae'r pwyllgor a'r swyddogion wedi eu dewis, ac felly mae y rbeolau wedi eu ffurfio a'u mabwysiadu. Rheol arall ydyw-Fod cylch gweinyddol y meddygon yn ddeng milldir o bob llaw-feddygfa o'u heiddo, a'u bod i bennodi lie ao amser i'r rhai sydd tudraw i'r pellder crybwylledig i ymgynghori a hwy unwaith bob wythnos o leiaf. Y mae yn ffaith fod gweithwyr Ffestiniog yn byw yn mhell oddiyno, ddeg- au o filldiroedd rai. Fe ganfyddwn oddi- wrth y rheol uchod fod yn angenrheidiol i'r meddygon nodi lie ac amser fel ag i roddi mantais i rai sydd yn byw yn bell o Ffestiniog i gyfarfod a hwy. Sylwaf ymhellach ar yr achos yn y dyiodol. -Gohebydd. LLANIDLOES. Damweiniau. Y mae gweithfa wlan (factory) yn cael ei chario ymlaen yma mewn gryn yni, o'r enw The Cambiian Mills," Glanclywedog, a hyny gan gwmpeini cyfoethog ac anrhyd- eddus ac un o honynt yw yr Anrhyd- eddus C. H. Tracy, A.S. dros fwrdeisdrefi Maldwyn. Dydd Iau, Awst 13eg, cwymp- odd lodes tua 13eg oed, o'r enw Jane Moses, i lawr un o risiau y weithfa hon, a thorodd .asgwrn ei choes aswy. Y mae hi yn cyflym wellhau. Dydd Iau, y 10fed cyfisol, cyfarfu lodes arall o'r enw Ellen Alderson, tua 15eg oed, oedd yn pweithio yno a damwain ddychrynllyd trwy un o'r straps gydio yn ei gwallt a'i dirwyn hi i fyny yn dyn hyd at y cogynau, nes y daeth darn helaeth o ochr ei phen ymaith; ond trwy allu cael y meddyg i'r lie yn dra buan, fe ddarfu iddo lwyddo i wnio y darn cnawd yn ol; ac y mae gobaith hyd yma am ei hadferiad buan.—Ystorm.— Prydnawn dydd Iau, y lOfed cyfisol, di- gwyddodd ystorm o fellt a tharanau, yn nghyda gwlaw a chenllysg, o'r fath nad yw yr hynaf yn y lie yn cofio ei chyffelyb. Yr oedd cynhebrwng Mr Edward Wood- ing yn myned tua'r gladdfa ar y pryd, a bu gorfod iddynt fyned o dan yr hen hall am beth amser er cael diddosrwydd rhag y dymestl sobr ac aruthrol. Y mae y di- gwyddiad hwn yn beth dieithriol yn y lie hwn, sef myned a'r corff o dan yr hall i sefyll. Y mae yn fath ddigwyddiad nad oes hanes am y fath beth wedi digwydd o'r blaen yma. Y mae rhai o'r anwybod- usion yn dyweyd na ddylasent wneud y fath beth, er fod hi yn ystorm ddychryn- llyd. Yn gymmaint a bod y lie yn agor- ed, a rhyddid i bwy bynag a fynai i fyned i'r He, ar unrhyw adeg, pa niwed a allasai y digwyddiad hwn fod ? Y mae llawer iawn o ddefaid wedi eu lladd a'u niweidio yn y He hwn gan y mellt y dydcl a iiod wyd uchod.-Y tywydd.-Lled ansefydlog yw y tywydd wedi bod yn y parthau hyn y naw diwrnod diweddaf. Y mae llawer iawn o'r ydau ar hyd y meusydd mewn amrywiol o fanau etto. Gobeithio y rhyngir bodd i'r Arglwydd attal costrelau | y nefoedd, fel y gellir casglu gweddillion y cynhauaf i ddiddosrwydd.—Idjoesyn. TALYSARN. -Da i-lith. -Nos Fawrtb, yr 8fed cyfisol, yn nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, traddododd Mr T. Lloyd Jones un o'r darlithiau mwyaf ardderehog y buom yn eu gwrandaw erioed, sef hanes y y teithiwr enwog ac anfarwol Dr Living- stone, am yr ugain mlynedd y bu yn teithio yn Affrica. Yr oedd y darlithydd yn arddangos rhai o wisgoedd, arfau, a beads y brenhinoedd Affricanaidd. Hefyd cafwyd amryw o ganeuon gan Mair Alaw a William Francis, a dilynwyd ar yr harmonium gan R. D., Thomas, Peny- groes. Yr oedd y capel yn orlawn o wrandawyr. Yr oedd yr elw yn myned tuag at gynnorthwyo teulu helbulus yn yr ardal uchod. Gobeithio y bydd y fath lwyddiant yn canlyn y darlithydd pa le bynag yr elo.—Yr wythnos diweddaf cefais yr hanes a ganlyn, a gallaf ei sicr- hau, am fy mod yn brofiadol o hono. Y mae tin parth o'r lie uchod yn myned dan yr enw Creigiau mawr," a chan y bydd llawer o bersonau yn teithio rhwng Pen- ygroes a Thalysarn, ni bydd un drws yn y lie uchod yn wag, o herwydd fod y space hwnw wedi ei lenwi i fynu gan y merched, a dyna lie y byddent o chwech o'r gloch yn y boreu, hyd oddeutu hannerlios. Pa berson bynag fydd yn passio bydd yn des- tyn d idi, hyd nes y delo rhywun arall i gymmeryd pwys y ddadl oddiar ei gefn. Yn a vr, tybed nad oes bossibl ca 1 diwyg- iad yn hyn o beth ? Y maent rhoddi lie i bersonau fydd yn ymweled a a hardal i feddwl yn isel am danynt, ac yn eu rhoddi i lawr fel haid o bentrefwyr anwy- bodus. Y mae Harri Feudwy wedi gwneud sylw o honynt o'r blaen yn rhai o'i lythyr- au, ond nid oes yma ddim diwygiad etto i'w ganfod ac yr wyf yn medclwlmal y ffordd oreu i'w divvygio ydyw, gyru ychydig o'u hanes i Robin Sponc, a Gwas Mr Punch, ac os t-y hyny yn aflwyddiant, byddaf fi yn cymmeryd y cyfleusdra o en- wi y prif rai o honynt. Os bydd i ddiwyg- iad f-ymmeryd lie, bydd gwa:th mawryn cael (i Bymud o'r ardal, ac yua gailwn ys- tyried ein hardal yn ogyskil ay unrhyw un yn Nghymru.—-Nos Sul diweddaf, elais i'r gwasanaeth hwyrol yn Eglwys y plwyf, a d;eth pedwar neu bump o fechgyn gwylit ac anwaraidd i mewn, :i decbreuas- ant cliwerthin a chadw twrw, ac nid oedd dim a wnai roi taw arnynt hyd nes i'r gweinidog ei hun fyned attynt. Os bydd i mi eu gweled etto, bydd fy ngherydd yn drwm arnynt.—Llais o'r Nant. PONTARDULAIS.—Marwolacth a cltlarI icrl- igaeth y Parch. T. Clarke.— Gofidus genyf orfod cofnodi marwolaeth y P iroh. T. Clarke, ficer Llandilo-talybont, yrhy.ia gymmerodd le prydnawn dydd LInn, yr Slain cynfisol, yn 82 mlwydd oed. Dydd Gwener canlynol daiarwyd ei weddillion marwol yn mynwent Llandilo-talybont, pryd yr ymgasglodd tyrfa ynghyd i dalu y gymwynas olaf iddo. Yr oedd amryw ofteiriaid yn bresennol, a dau weinidog Yinneillduol. Gweinyddwyd ar yr achlys- ur gan y Parchn. D. Williams, iicrr Llanelli, a J. P. Jones, Llantrisanfe. Yr oedd yr ymadawedig yn un a berchid gan bawb—Ymneillduwyr yn gystal ag Eylwys- y 10 wyr oherwydd nid oedd yn ddyn o ysbryd plaid, ac yn difenwi pawb ond ei blaid ei hun ond siaradai yn barchus bob amser am bxwb. Bu yn y weinidogaeth am tua 55itin o flynycldoedd-25 o ba rai a. draul- iodd yn gurad yn Llanedi, a'r gweddill yn ficer Llandilo-talybont, lie y gorphenodd ei yrfa. Ordeiniwyd ef gan Esgob Bur- gess yn Abergwili; felly bu fyw i weled pedwar esgob yn Nhyddewi-sef Burgess, Jenkinson, Thirwall, a Bazil Jones. Yr oedd yn bregethwr poblogaidd pregethai bob amser yn symlrwydd yr efengyl, fel y gallai pawb ei ddeall. Yn ystod ei oes weinidogaethol gwnaeth waith mawr. Yn Llanedi adgyweiriodd yr Eglwys oddifewn a'r persondy; ac adeiladodd ysgol dy, er rhoddi manteision addysg i'r ieuengctyd. Ar ol iddo fyned i Llandilo-talybont, adeiladodd Eglwys newydd, mown man cyfleus ymhen uchaf pentref Pontardulais, yn lie yr hen Eglwys ag oedd mewn man anghysbell, ar lan yr afon, yr hon oedd braidd yn ammhossibl i fyned atti ar bob math o dywydd. Adeiladodd ficerdy ac ysgoldy ymha un y mae ysgol lewyrehus yn cael ei chynnal, heb feichio dim ar y plwyfolion. "Yr hyn a allodd hwn, efe a'i gwnaeth." Heddwch i'w lwch. Mae yr Eglwys yn rhodd H. Gwyn, Ysw., Castell- nedd. g )beithio y bydd iddo bennodi olyn- ydd teilwng i'r ymadawedig yn y He cyf- lym p. yn ny ddol hwn.—Edmygydd. TREMADOG. — Pan y mae augeu megys yn esgeuluso ambell un o'i ddeiliaid ar hyd y ddaear, ac yn gadael iddynt cyr- haed 1 -rhyw oedran annghyffredin, bydd hyny yn tynu mawr sylw. Yr oedd gwrth- ddryoh y sylw canlynol, sef Elizabeth Jones, Red Lion, Tremadoa;, (neu fel yr adnahyddid hi oreu Betti Rhobert), yn hen wreigan siongc a heini yn ei dydd. Ganwyc1 hi yn mhlwyf Llane1 ttyd, ger Dol- gellau, yn y flwyddyn 1777. Yr ydoedd yn gwasanaethu gyda William Alexander :Medc)cks, yn Dolmelynllyn, yn y blynyddau 1798 a '99, a daeth gyda'r boueddwr hwnw i Tan'rallt, gerllaw Tri'madog, yn y flwyddyn 1800, sef cyn adeiladu y dref. Bu am rai blynydda.ii ef vn ilaeth- wraig. Priododd un William Jones, mab i Sion a Chathrin Methusela, chwaer i Griffith Methusela, PeL yr hwn a arfeiui fyned o amgylch yr eglwysi i ddysgu i'r icnengctyd chmfcio neu ganu salm fel ei gvdwid y pry 1 hwnw. Aefch Betti Ro- bert i'r Red Lion i fyw, a bu yno hyd ddyd.l ei marwolaeth, sef y Gwener di- weddaf. Bu farw wedi'r yn 97 mlwydd oed, wedi hyw yn yr Ii 1 ty, a bwyLt ar yr un aelwyd am ddeng mlynedd a thr ugain Wodi aflwydd > oiioiio ar amryw achivs- urOl; i gael eyfeiilion Radicaliaeth at. eu gilydrl. y mae Mr S. 0. Hughes (Ap Creu- ddyn), wedi ffurfio ci hunyn "Gymdeithas Ryddfrydol Conwy." Boed Hwyddiant i'w wahauol aelodan.

syrthio i ebargofiant. Gallaf eich sicrhau fody wlad yn llawn awydd am ymddangos- iad y fath gaffaeliad. UN o FEIMON MON.