Y Tyst

CONNAH'S QUAY. Y Gymdeitthas Ddiwylliadol.—Nos Sadwrn, Rhagfyr ueg, yn ngiyn a'r uchod, dartlenodd Mr Alex. Harris (un o biant Brynteg, Gorseinon) bapyr rhagorol ar I Fuddio. ldc-,b yr Ian.' Cadeiriwyd gan lywydd y gymdeithas, y Parch R R Owen. Siaradodd amryw o'r aeiodau ar y mater, a d olch- wyd yn gynes Mr Harns am ei bapyr rhagorol ac addysgol. Csfwyd cynulliad rhagorol. Yr Achos Goreu.—C«wsom fei eglwys y framt o weled un-ar-ddeg yn cael eu aerbyn ya aeiodau, nos S bbiith, Rhagfyr Izfed, trwy lythyrau a der byriid i mewn o'r newydd, ac y mae'. tchos yn gwisgo gwedd lewyrchus iawn—y capel wedi myn'd yn rhy fyciian i'r gynuilaidfa, a'r gwaith yn myn'd yn mlaen yn rhagorol. Capel Newydd.-Mae'r eglwys yma o'r diwedd wedi sicrhau tir at adeil. du capel newydd mewn man cyflaus rhwng Connah's Quay a Shotton, Mesura y tir, yr hwn sydd yn rhydd-ddaliadol, 128 wrth 100 troedfedd, ac y mae'r eglwys yn gwneyd yrdrech neillduci i'wglirio, a chyneiir sale of Work yn mis Chwefror nesaf. Earycha pwyllgor gweithiol yr eglwys yn awr am gynlJunydd, a mawr hyderir y gellir dechreu adeiladu yn y gwanwyn.

Di ti EWY D. Cyflivyno Tys-teb.-Nos lau Rhagfyr|23ain, ba cyngerdd yn nghapel Bethlehem er cyflwyno anrheg i'r Parch J. T. Parry, gweinidog parchus yr eglwys. Y mae Mr Parry wedi Ilafurio yiiia am ddeuddeng mlynedd bellach, a dymunai pob aeiod ddangos ei werthfawrogiad o'i waitb mawr mewn rhyw ffordd sylweddol. Coronodd Mr Parry ei waith yn y lie drwy gasglu dros z2750 at adeiladu y capel newydd, yr hwn a agorwyd mis Awst diweddaf yn hollol glir o ddyled, Ba Mr Parry am tua blwyddyn yn ymweled a'r holl eglwysi yn y sir, ac hefyd ag eglwysi y Deheudir, Llundain, a manau ereill. Y mae yn wr o ddifrif, yn dwyn mawr sel dros yr achos, ac yn meddu ar rinweddau goreu Cymru ac Annibyniaeth. Gogleddwr yw, ac y mae ysbryd cydnerth ac anuibynolyr Eryri yn rhedeg drwy ei holl waed. Nos lau, aed trwy raglen ddyddorol o adroddiadau, datganiadau, anerchiadau, &c. Cymerwyd y gadair, yn absenoldeb Mr Morgan Evans, Y.H., gan Mr'J. Williams, y Llythyrdy Cyflwynwyd yr anrheg, sef pwrs o aur, gan Miss Mary Williams, y Llythyrdy. Arweiniwyd gan Mr Isaac Jones, arolygwr yr Ysgol Sul. Hir oes i Mr Parry i wasanaethu ei Arglwydd yn y cylch hwo.

PONYCYMER. Cyfarfocl Chioarterol y T(ibei-itacl -Cyr,.al-. iodd yr eglwys uchod ei chyfarfod chwarterol nos Sul, Rhagfyr 19eg, o dan lywyddiaeth y Parch D. Hughes, y gweinidog. Dechreuwyd drwy adrodd Salm gan Annie Williams; can- wyd Gweddi'r Arglwydd gan y gynulleidfa ton,' 0 mor hawddgar,' o Raglen y Gymanfa, gan y plant; adroddiad, S. A. Thomas canwyd gan Idriswyn a Myra Davies adroddiad, Blodwen Owen; can, Beattie Williams; ton gan y plant; cin, M. Harris; adroddiad, Tommy Lewis; can, Ceridwen Hughes ad- roddiad gan Frances A. Evans can. May Hill; ton gan y plant; adroddiad, William John; can, Annie J. Bevan; can, W. Cerddor Davies. Terfynwyd cyfarfod wrth fodd pawb trwy i gor bach y capel ganu anthem o dan arweiniad y brawd ieuanc Evan Harries, yr hwn sydd newydd gaelei ddewis yn arweinydd y Gobeithlu. Yr oedd y gorchwyl o drefnu y cyfarfod uchod yn nwylaw y brodyr James Garfield s W. Cerddor Davies, arolygwyr, ac Idris Rogers, ysgrlfenydd, Gymdeithas Gymrodorion Glenydd y Garw Cynaliodd y gymdeithas uchod gyfarfod nos Fawith, Rhagfyr Meg, yn Neuadd y Gweith- wyr. pryd y cafwyd darlith gan Mr T. C. Evans (Oadrawd) ar Enwogion y Gleaydd.' Os bu darlithiwr yn werth ei wrandaw, yn sicr yr oedd Mr Evans felly. Heb os nac oni bai, yr o zdd y ddarlith yn werth cerdded deg milldir i'w chlywed. Llwyr feistrolodd y darlithydd ei destyn. Arweiniodd ni yn ol am a,anr if oedd i gaol hanes bywyd hen feirdd Tir Iarll, ac yn .<c1

PEMB P, E. ,fei-t(sal,ent.-Cyn.-tliodcl yr eglwys hon ei chyfarfod blynyddol ar y Nadolig a'r Sul dilynol. Pregethwyd gan y Parchn J. J. Williams, Pentre, Rhondda, ac R. Gwylfa Roberts, Llanelli. Caed gwleddoedd wrth wrando ar y' ddau frawd. Cawsom Nadolig ilawen wrth wrando yr Efengyl yn cael ei phregethu, a gwenau'r nef yn amiwg. Gwledd i'r Plan,i;Dydd Mawrth cyn hyny, cafodd tua dau gant o blant y Gobeithlu eu treat blynyddol odea bara brith, a chyfarfod adloniadol yn yr hwyr, pan y cadeiriwyd gan y gweinidog, y Parch J. Rogers. Yr Eglwys Seisonig -Yn ddiweddar, cafodd cyfeilllion yr eglwys Seisonig, yr hon sydd dan ofal y bugail gofalus, y Parch D. E. Harries, bregeth yn y prydnawn yn eu capel gan y Parch Elvet Lewis, M.A. Llundain. Yn yr hwyr, yn Jerusalem, caed darlith odidog gan Eifed ar 'Williams o'r Wern,' yn Saesoneg. Cadeiriwyd gan Mr Harry Evans, Graig, Llan- elli. Mwynhawyd y bregeth a'r ddarlith gan y lluoedd ddaeth yn ngbyd i'w gwrando. Da genym fod gwedd lewyrchus ar yr achos Seisonig dan ofal y Parch D. E. Harris.

GROES WEN A'R CYLCH. Marwolaeth DI(teoit.-Cafodd yr eglwys hon ergyd drom ar ddiwedd yr hen flwyddyn ar gyfrif ymadawiad sydyn y diweddar Mr W. Morgan, Tycanol, un 0 ddarllenwyr cysonaf y TYST o'i gychwyniad. Cafodd ei eni yn yr ardal er's dros bedwar ugain mlynedd yn ol, a bu yn amaethu yn y gymydogaeth am lawer blwyddyn. Yr oedd yn ddyn tawel, diwyd, a chyfrifol yn y byd a'r eglwys. Derbyniwyd ef yn aelod cyflawn gan y diwedder W. N., a chafodd ei ddewis i'r ddiaconiaeth yn fuan ar ol sefydliad y gweinidog presenol. Yr oedd yn wr o gynghor, pwyllog, caredig, a hawdd i'w drin. Z, Gadawodd weddw a merch (Mrs J. F. Morris, Caerdydd), wyr, a lluaws o berthyn- asau a chyfeillion i alaru eu colled o'i ol Rhodded yr Arglwydd luaws o gyff elyb ysbryd i'r ardal a'r eglwys eto. PHodas brydferth.—Foreu Nadolig, unwyd yma Mr Melville Poole, Ffynon Taf, a Miss Gwendoline Morgan (M.C.), Tongwynlais, merch y diweddar Barch D. Morgan, a ehwaer i'r Cymro ieuanc ysgolheigaidd, Mr J. Hartman Morgan, athraw o'r gyfraith yn Mhrifysgol Llundain, ac ymgeisydd dewisedig dros un o etholaethau Birmingham. Eiddunwn i'r par ieuanc bob tendith. Yr Athro J. Hartman Morgan.—Un o feibion y manse yw efe, yn hanu yn wreiddiol o'r Rhigos Gyda'r Saeson y bu ei dad yn gwein idogaethu. Ceid yn Mr Morgan lawer iawn o alia, ond jei fod yn naturiol shy. Saif ei faby Proffeswr—yn rhenc flaenaf ieuenctyd y deyrnas, wedi graddio yn Nghymru a Hhyd- ychain, yn llawn athrylitb, ac ya aelod eg- lwysig gyda Dr Horton. Coiled Cymry ac Annibynwyr Edgbaston am eu brawd ar ddydd y frwydr agoshaol. COFNODYDD.

MOELTRYFAN. Hermon,—Hysbys erbyn byn i'r Parch D. R. Williams dderbyn galwad daer. unfrydo!, hudoius ius iawn, o eglwys bwysig Saron, Gendros, Abertawe. Bu hyny yn bryder nid bychan i'r eglwys a'r ardal Yr ydoedd y syniad o golli gweinidog ieuanc ym- rodogar, fel Mr Williams, yn groes drom i bobl ei ofal Bu Saron, Gendros, ar ei goreu yn ceisio ei berswadio i dd'od, a goreu sereb Hermon yn ceisio ei berswadio I aros. Seich Hermon a oifu, a phen- derfyna arcs) gartrefu yu ddyfnach eto, osjn bosibJ, yn serch ei braidd a i ardal yn gyffredinol. Gall edrych yn ol ar chwe' blynedd lwyddianus yn Hermon, a dymuniad pawb yw, y bydd yn edrych yn 0; ar chwe' deg o flwyddi cyffelyb, cyn byth y bydd y^cysylltiad hapus presenol yn cael ei don. W. W. J.

CASTELLNEDD AR CYLCH. Bethesda, Briton Ferry.Cynaliodd yr eglwjs hon ei chyfarfod haner-hlynyddol Sul a'r Llun, Rhagfyr 5«d a'r 6ed, pan v cafwyd gwasanaeth y Parchn H. M. Hughes, B.A.. Caerdydd, a J. Harry, Caerfyrddin. Yr oedd y weinidogaeth yn agos ac amserol, a mwynhawyd y cyfarfodydd yn favr Cydymdeimlad,-Blin iawn genym ddeall am y brofedigaeth chwerw sydd eto wedi goddiweddyd Mrs Hughes priod y Parch Thomas Hughes, Biiton Ferry, yn marwolacth chwaer arall iddi, Mrs Cadben Owen. Mae cydymdeimlad cyfeillion lu yn estynedig iddi hi a'r teulu, ac yn neillduci y rhieni oedranus a pbarchus yn eu dydd blin. Merched y De.-Da gery: gofnodi i Miss Cranogwen Rees fod yn Biiton Ferry yn ddiweddar yn sefydlu caogen o Gymdeithas Ddirwestol Merched y De, a bod y rhagoiygon yn dra addawol. Maesyrhaf.—Cynsliwyd cyngerdd blynyddol cor yr eglwys hon yn y Gwyn Hall, Castellnedd, nos lau, Rhagfyr 9fed, pan y datganwyd darnau godidog gan y cantorion enwog canlynol yn ychwanegol at y cor :—ivladame Gunter Williams (Soprano), Madame Mr rgaret Sambrojk-Jones (Contralto), Mr T. Glyn Walters (Tenor), a Mr William Samuel (Baritone), Yr arweinydd oedd Mi Samuel Arnold, blaenor medrus y canu cynulleicifnoi, a'r cyfcilydd oedd Miss Maggie Francis. Yr oedd y neuadd yn llawn, a throdd y cyfan allan yn llwyddiant perlfaith. Cymreigyddion Castellnedd.-Bu Penar yma nos Fawrth, Rhagfyr 14e.tr, yn anerch y gymieithas hon yn y Llyfrfa Gyhoeddus ar Ceiiiog.' Cafwyd gwledd wrth fodd pawb oedd yno Addoldy, Glyn-nedd —Bydd yn flin gan luaws cyfeillion y Parch J. W. Morris ddeali nad yw wedi bid yn mwynhau ei gynehnol iechyd er's peth amser beliacb, ond y mse yn llawer gwell nag y. bu. Nos Sabbath, Rhagfyr I2fed, ar derfyn y gwasan- aeth, amlygodd ei fwriad o ymddeol o'i ofal gwein- idogaethol yn mhen tua thri mis. Mae wedi bod yn lkfurus a pharchus yn y lie am tua 18 mlynedd, ac yn gymaint yn mynwes yr eglwys ag erioed, fel y profodd y teimladau dryliiog amlygwyd pan y gwnaeth y datganiad uchod o'i fwriad. Gwisga yr achos yn y lie agwedd lewyrchus iawn. GOHEBYDD.

FERNDALE. Neuadd y Gweithwyr.—Yr oedd yn y lie hwn ddwy neuadd gyhoeddus o'r blaen, fodd bynag, rai a ystyrid felly, ond prin yr oedd yr un ohonynt yn deilwng o'r enw. Bellach, y mae yma neuadd gyf- leus a chyfaddas, yn cynwys y gwelliantau diwedd- araf, gyda lie i eistedd tua 1,500 o bobl, a'r oil yn werth tua C17,000, Yn gysylltiedig a hi, y mae ymdrochfa gyhoeddus, daillenfa, lie lluniaeth, a lie chwareu, &c. Hyderwn yr arferir hwynt heb eu camarfer. Nos y Nadolig, bu C6r y plant Trerhon- dda, yn actio Sir Christus the Good,'—y cyntaf yn l y neuadd newydd-o dan arweiniad Mr David Williams, arweinydd y gan. Gwr medrus yw efe gyda phethau fel hyn, Gwnaeth ei waith yn ar. dderchog y tro yma, yn ogystal a phawb ereill gym- erodd ran. Y mae pawb yn unfryd unfarn yn eu canmoliaeth iddynt. Yr oedd y neuadd yn orlawn o bobl astud, a phawb yn dyweyd wrth ymadael— Melus, moes eto.' Darlithiau.-Y mae Cynghor yr Eglwysi Rhydd- ion wedi trefnu cyfres o ddarlithiau am dymhor y ) gauaf. Y mae tair ohonynt wedi pasio, a thair arall i dd'od. Y cyntaf oedd y Parch E. Keri Evans, M.A., Caerfyrddin, ar 'Athroniaeth y Dduwinydd- iaeth Newydd.' Yr ail oedd y Parch Richard Morris, M A., B.D., Dolgellau, ar Y Dduwinydd- iaeth Newydd,' a'r trydydd oedd y Parch Peter

jDILKB.—Gwarentir y bydd i un botelaid 0 'PILA' wella yr achos gwaethaf o'r Piles gwaedlyd neu y Piles gwthiol. Yn rhydd trwy y Post, Is 3c.— 1EUGHBsj Chemist, Nantymoel.

eu plith Dafydd ab Gwilym, sylfeinydd y pedwar mesur ar hugain, Will Hop kin, Iolo Morganwg, a llawer ereill na chaniata gofod i ni eu henwi. Cadeiriwyd gan yr hen Gym- rodwr Mr William Evans, liyfrsrerthydd. Y mae yn bleser cajon genyf osod yma fod rhyw- rai yn ymuno yn mhob cyfarfod. Mae hyn yn brawf fod angen cymdeithas o'r fath yn y lie. Hefyd, nos Fawrth, Rhagfyr 21ain, yn yr un lie, testyn y siarad oedd, 'Y llecyn a hoffaf oreu yn Nghymru.' Yn mhlith y rhai a gymer- odd ran yr oedd Mri W Evans, David Thomas, W. John, T. P. Jones, Thomas Jones, Jonathan Jones, a'r Parch W, Saunders. Cafwyd cyiar- fod hwylns iawn; yr oedd y brodyr ar eu goreu yn canmol eu llecyn genedigol eu hun, ac yn cynrychioli Dolgellau, Llanarth, sir Aber- teifi, Llanpumsaint, Llansaint, Hendygwyn-ar- Daf, ac Aberdar gan ddau. Llwyddiant Cerddoi-ol.-Y mae yn dda genyf gofnodi fod Jennet Prisilia Thomas, wyth mlwydd oed, wedi pasio yn y dosbarth cyntaf o'r radd elfenol ar chwareu ar y berdoneg. Merch yw hi i Mr a Mrs Do Thomas, Dan- ygraig House, Pantygog, ac yn un o blant Gobeithlu y Tabernacl. J. LLOYD. [Gorfodir ni i adael allan enwau y darnau a adroddwyd ac a ganwyd oherwydd diffyg gofod.-GOL.]