Y Tyst

YR YSGOL SABBATHOL. Y WEHS K YTFG 7VLA 1) YVRIAKTUOL. International Lesson.) GAN Y PARCH D. OLIVER, D.D., TRE. FFYNON. GOBPHENHAF 30ain.-Peebod ac Edifeirwch Man- asseh —2 Chron. xxxiii. J -13. Y TESTYN EUBAIDD.—'Cyfiawnder a ddyrohafa genedl: ond cywilydd pobluedd yw pechod. Diar. xiv. 34. Y RHANAU I'W DARLLEN YN DDYDDIOL. Llun (Gorphenhaf 24aiu).—2 Chron. xxxiii. 1.13. Mawrth.-2 Chron. xxxiii. 14-20. Mercher.—2 Bren xxi. 9-10. ltu -Deut. xxix. 21 29. Gwener.—Deut. xxx. 1-10. Sidwrn.-Siklm li. 1-19. Sabbath.-Luo xv. 11-24. KHAQABWEINIOL. MANASSEH ydoedd fab ac olynydd Hezeciah, brenin Judah. Ganwyd ef yn mhen rhyw dair blynedd ar ol adferiad Hrzaciah o gystudd per- yglus. Esgynodd i'r orsedd pan ydoedd yn ddeuddeg mlwydd oed. Ba ar yr orsedd yn hwy nIag un o freninoedd Judah, sef 55 o flynyddau. Yn ystod y rhan flaenaf o'i deyrnasiad, yr oedd yn tqdtdig am ei annuwioldeb a'i greulonderau (2 Bren. xxi. 1-10). Dywed traddodiad iddo oreby myn lladd y proffwyd Esaiah trwy ei dori a Ilif. Nid yn unig yr oedd ef ei hun wedi ym- werthn i b)b drygioni, ond budodd ei ddeiliaid i'r fath eithafion mewn annuwioldeh fel yr ymwelwyd a'r wlad gan farnau Jehofah (2 Bren. xxi. 11-16). Cymerwyd Manassehy n gaeth i Babilon gan frenin Assyiia. Yn y carchar daeth lito ei hun edifar- haodd am ei bechodau, ymbiliodd a'r Arglwydd. a rhyddhawyd ef o'r carchar, a chafodd ei ddychwelyd i'w wlad a'i deyinas, a gwnaeth ei oreu iddad- wneyd y drwg a gydawnodd yn ystod y rhan-flaenaf o'i deyroasiad. Bu farw mewn heddwch yn ei biifddiaas, yn 67 mlwydd oed, a chladdwyd ef mewn beddrod a wnaethai iddo ei hun yn ei ardd. Yn hanes Manasseli eawn en raifft nodedig o fawredd trugaiedd yr Arglwydd ir edifeiriol x'i barodrwydd ifaddeu. Mae yr hanes yn 2 Chron. yn llawer mwy dyddorol na'r un yn 2 Bren. xxi., gan ei fod yn cynwys banes ei edifeirwch a'i ddychweliad at wasanaeth Du w ei dad. ESBONIADOL. Adnod 1.—• Mab deuddeng mlwydd oedd Man- aaseh pan ddechreuodd efe deyruasu, a phymtheng mlynedd a deugaia y teyruasodd efe yn Jerusalem.' Mab deuddeng mlwydd. Rhaid felly ei fod wedi ei eni yn mhen tua thair blynedd wedi adferiad ei dad. Dywedir mai ystyr Manasseh y iyw anghofus. Adnod 2.—'Ac efe a wnaeth yr hyn oedd ddrwg yn ngolwg yr Arglwydd, yn ol ffieild-dra y cened oedd a h risai yr Arlwydd allan o flaen meibion Israel.' Efe a wnaeth yr hyn oedd drwg. Yn y rhan gyntaf o'i deyrnasiad profodd ei han yn ddyn drwg a chreulawn, ac ymroddodd yn benderfynjl a rh\fygus i eilunaddoliaeth. Cawn ddarluniad o'i ddrygioui yn ) r adnodau dilynol. Adnod 3.—' Canys efe a adeiladodd drachefn yr uchelfeydd, y rhai a ddinystriasai Hezaciah ei dad ef, ac a gyfododd allorau i Baalim, ac a wnaeth lwyni, ao a addolodd In y nefoe id, ae a'u gwasan- aethodd hwynt.' Allorau i Baalim. Baal ydoedd duw y Canaaneaid, ac yr oedd delwau ohono wedi eu gosod i fyny yu ngwahanol ranan o'r wlad. Felly arferir y rhif luosog Baalim. Ac a wnaeth lwyni. Made groves. Asherim—delwau, y mae yn debygol, o dduwies. Adnod 4.—'Adeiladodd hefyd allorau yn nhy yr Arglwydd, am yr hwn y dywedasai yr Arglwydd, Yn Jerusalem y by d fy enw I yu drag v wydd.' Adeiladodd hefyd allorau yn nhy yr Arglwydd. Allorau i wasanaethu duwiau paganaidd. Hyn yn dangos ei hyfdra a'i feid igarweh mewn drygioni. Beiddiodd ddwyn gwasanaeth eilmvaddolgar i'r ty oedd wedi ei gysegru i Jehofah yn Jerusalem. Adnod 5. -1 Ac efe a adeiladodd allorau i hill lu y nefoedd yn nau gyntedd ty yr Arglwydd.' Allor- au i holl lu y nefoedd. Halogodd hefyd gynteddau y ty trwy godi allarau i addoli boll la y nefoedd. Adnod 6 —' Ac efe a yrodd ei feibion trwy y tan yn nyffryn mab Hiunom, ac a arferodd find, a hud- oliaeth, a chyfareddion, ac a fawrhaodd swynyddion a dewidi-tid efe a wnaeth lawer o ddrwg yn Bgolwg yr Arglwydd i'w ddigio Ef.' Ac efe a yrodd ei feibion. Yn ol 2 Bren., ei fab. Trwy y tan Cyfeirir at wasanaeth yn addoliad Moloch, duw y tan. Y mae Efe yn arbenigol. Epe yr un drwg. Yn nyffryn ma,b Hinnom. Dyffryn dwfn gerllaw Jerusalem, wrth droed Myn dd Seion. A. arferodd frud, <fcc. Arfer dewiniaeth i ddarogan pethau i ddyfod. Y mae y gwahanol eiriau a arferir yn golygu dewiniaeth yn ei gwahanol ffurfiau. Adnod 7.—4 Ac efe a osododd v ddelw gerfiedig, y ddelw a wnelsai efe, yn nhy Dduw, am yr hwn y dywedasai Duw wrth Dafvdd, ac wrtb Solomon ei fab, Yn y tv hwn. ac yn Jerusalem, yr hon a ddew- j isais I o hell lwythan Israel, y gosodaf Fy enw yn dragywydd.' Ac efe a osododd y tidelw gerfiedig. y ddelw a wnelsai efe. &c. Yr oedd hon yn ddelw ar- heDi, o wneuthnriarl cOQtn, gan y bwiiedid ei gosod i fyny yn Nhy Johofah. Adnod 8.—' Ac ni chwanegaf symnd troed Israel oddiar y tir a ordeiniais i'ch tadni chwi os gwyl. iant ar wneuthur yr hyn oil a orchymynais iddynt. yn ol yr holl gyfra'th, a'r deddfan, a'r barnedig- aetbau, trwy law Moses.' Ac ni chwar^egaf symud troed, &c. Cyfeirir at gyfamod Jehofah a Hafvd l i ddangos pa mor bell yr oedd Manasseh wedi myned mewn drygioDi. Yr oedd Jehofah wedi addaw cadw Ei gyfamod. ar yr amod i Israel ufudd- hau iddi; Ond yr oedd Manasseh wedi ei lenwi ig ysbryd eilunaddoliaeth, Be yn barocl i fyned i bob eithaflon. Adnod 9. -1 Felly Manasseh a woaeth i Judah a thrigolion Jerusalem gyfeiliorni, a gwneuthur yn waeth na'r cenedloedd a ddifethasai yr Arglwedd o flaen meibion Israel.' Felly y gwnaeth i Judah a thrigolion Jerusalem, trwy ei esiampl ddrwg, gyf- eiliorni yn- wnaeth na'r Canaaneaid a ddifethasai Jehofah o flaen Israel. Adnod 10. Er llefaru o'r Arglwydd wrth Manasseh. ao wrth ei bobl, efo ni wrandawsant hwy.' Er llefaru o'r Arglwydd wrth Manasseh. Llefarodd Jehofah wrtho trwy Ei weis:on, y proff- wydi. Gwel 2 Bren. xxi. 10. Adnod I I. Am hyny y dag yr ArgIwydd arnynt hwy dywysogion Hu brenin Assyria, a hwy a ddal- iasant Manasseh mewn dvrysni, ao a'i rhwvmasant ef a dwv gadwyn, ac a'i dygasant ef i Babilon.' Dywysogion llu -brenin Assyria. Esarhaldon neu Assurbanipal. Mewn dyrymi. Neu yn fwy pri- odol. gyda bachau. Cyfeirir at vbachauyr oedd breninoedd Assyria yn arfor dlodi trwy wefusau a flfroenau en circharorion. Ac a'i dyqasant ef Babilon. Er mai Ninefeh oedd prifd linas yr ym- herodraetb, cawn fod Assurbanipal yn cadw ei lys weithiau yn Babilon. Adnod 12.—' A phan oedd gyfyng arno ef, efe a weddiidd ger bron vr Arglwydd ei Dduw, ac a ym- ostyngodd yn ddirfawr o flaen Duw ei didan.' A phan oedd gyfyng arno ef. Fel y Mab Afradlon yn 4i dlodi, daeth ato ei bun. Bil ei gyfyngder yn foddion i'w ddwyn i ystyried ei wir sefyllfa. Efe a weddiodA ger bron yr Arglwydd ei Dduw, &c. Edifarhaodd ana ei bechodan, a dvgodi ffrwythau addas i edifeirwch, fel y gwelir yn ei hanes dilynol. Adnr\d 13.—' Acaweddi »dd arno Ef ao Efe a fn foddlawn iddo, 80 a wrandawodd ei ddymuniad ef, ac a'i dug ef drachefu i Jerusalem i'w frenin- iaetb. Yna y gwybu Manassah mai vr Arglwvdd oedd Ddnw.' Ac a weddiodd arno Ef. Gweddio am faddenant. Ac Efe a fu foddlawn iddo, &c. Maddeuodd Daw iddo. a dangosodd Ei ffafr iddo trwy ei ddwyn yn ol i Jerusalem, a'i osod drachefn ar orseddfa ei dad. Ceisiodd yr Arglwydd, a chaf- odd Ef. Gellir dywe lyd am dano, Onid pentewyn yw hwn wedi ei achub o'r tin p' GWEBSI. .1, Pechod Manasseh. Ymroddodd i bechod yn na;hinol dylanwadau da. Yr oedd ei dad yn ddyn duwiol, a gallir bod yn sicr ei fod wedi rhoddi pob mantais grefy,ldol i'w fab. Ymroddold i bechol er cael gwybodaeth"grefyddol a rhvbuddion lawer. Ymdrechodd ddadwneyd yr holl dda yr oedd ei dad wedi ei wneyd. Cofleidiodd eilnuaddoliaeth vn ei ffurfiau gwaethaf. Rhoddodd hyd y nod ei blant i wasanaethu d afol. Arwein- iodd y geoedl i ddrygioni. Tywalltodd lawer o waed dmiwed II. Edifeirwch Manasseh. Gwelodd fawredd drwg ej bechod. Ymostyngodd ger bron yr Arglwydd, cvfaddefodd ei euogrwydd. Edifarhaodd am ei bechod. Ymbiliodd am dru- garedd. Ymroddodd i fywyd o ymgysegriad i'r Arglwydd. III. Maddeuant Dttw i Manasseh.. Er fod ei bechod yn fawr, maddeuodd id lo. Gwranriawodd ei weddi Cafodd sicrwydd o hyn trwy ei ddwyn drachefn i Jerusalem i'w frenin- iaeth. Rbyfedd amynedd Duw yn dyoddef cyhyd y fath wrthryfelwr yn Ei erbyn. Rhyfedd y drugaredd a ddangosodd tuag ato trwy faddeu iddo ei holl bechodau gwaeddfawr. 4 Pa Dduw sydd yn maddeu fel ein Duw iii." GOFYNIADAU AB Y WEBS. 1. Pwy oedd Manasseh ? 2. Beth oedd ei oed pan esgynodd i'r orsedd, a pha gjhyd y bIt yn teyrnasu P 3. Beth ddywedir am ei gymeriad ? 4. Pa fodd y darluuir mawredd ei ddrygioni ? 5. Pwy a'i caethgludodd i Babilon ? 6. Beth ddywedir am i gyflwr yno ? 7. Pa beth a wnaeth yn ei gyfyngder ? 8. Beth fu cafilyniad ei edifeirwch a'i weddi? 9. Pa fodd y dangosodd ar ol hyn wirioneddol- rwydd ei weddi a'i edifeirwch ?

MANCHESTER. Cymanfa FUjnyddol Qhorlton-road.—CyviBli\ryd yr uchod nos Sadwrn a'r Sul, Mehefin 24ain a'r 25ain. Y p:e 'ethwyr eleni oed(lyt.-t y Parclin H. M. Hughes B.A., Oaerdydd, ac O. Lloyd Owen, Biikenbeail. Bu dyegwyliad mawr am y gymanfa elei i, obleg d fod ysbryd yr eglwys a'r eglwysi ertill yn mhlith y Cymry wedi cyfranogi yn helaeth o nerthoedd y Diwygiad Crefyddol. Cynelir cyfarfodydd gwed is undeboler decbreu mis Iicawr ac er nad yw rhif y dychweledigion yo llawer, profir deffr aJ nodedig yn mhlith cref- yddwyr. Bu yma weddio taer cyn y gymanfa, a gweddio o flaen y gwahanol oedfarn am wt-nxu y nefoedd drwy arddel ai âmIwg yr Ysbryd Glan gyda'r weinidogaeth ac fe gafwyd byny mewn modd rhyfeddol, yn enwedig yn oedfa olaf y gymanta nos Sul. D eth tyrfa fawr yn nghyd, a'r gogoniant yn llanw y ty.' Pregethodd Mr Lloyd Owen oddiar Actiu x x. 2. 'A dderbyniasoch chwi yr Yslr/d Glan er pan gredasogb a dilyn- wyd gan Mr Hughes oddiar loan iiK 19, 'A hon vw y ddamoedigaetb,' &e. Ni bu dwy genadwli fwy cjfaddas erioed i ateb yr amgytch aiau, ac i ddiweddu oj manf 4. Yr oedd yn eglur ar bawb fod y gwirioi edd )n cytbaedd y galon a pban'y ceiDdd Mr Hughea ar ddjwedd ei bregeth un o emynau anwyUf y Diwygiad, torodd yr holl dyifa a'lm i uno yn y chorus, fel rbai yn methu dal dim yn bwy heb roi myne^iant i'r hyn oedd wedi ei g u i fyny fel tan o'u mewr, a cbanua chanu y buwyd, '0 yr Oen, yr addfwyn Oeu,' &c. Yna cafwyd hen emyn anwyl arill, ac ar ol byny caf- wyd gwledd ar emyn yr anfarwol Hiraethog, 4 Dyma gariad fel y moroedd,' &». Ac yr oedd y bobl jn anfoddlon i ymadatl. Rh)ddodd un wraig ei bun i Giist, ac yr oedd dau erei'l wedi eu symud beth, a dysgwjlir hwy. Ni bu dim tebyg yn ystod yr holl gyfaifodydd a gawsom yn y cylch hwn, a (jywed llawer un nad angh fiant bytb yr hyn a biof leant. Ac y mae ambell un o blant Diwyg ad 1859-60. yn tystij mai dyna, hjd yon, y peth tMycaf i bwnw a weleant hwy. Yn gynar yn y flWjd lyn cyrhaeldodd gar yma fod pobl Caer- dydd yu gwedriii dr s bobl Mincheater bydd yn dda gaoddynt ddeall fod eu gweddiau wedi eu bateb yn sier drcs dd a thros idd druchefn, ac ya ddiweddaf oil, drwy weinidog puchus Ebenezer. Pyhi eglwysi yn gystil a phersonaa unigol yn Nghytnru wedli) dros y rhai ieuainc a ddaw o'u mysg i diefi mawrion Lloegr. O! pe gallai rhai oboaynt glywed ein pobl ieuainc yn gweddio droa eu peithynasau yn N hymru, ac yn diolch am waith yr Ysbryd yn yr hen gartref, byddent hwythiu yn birod i gaau ILI Tr,)soch cowi 'rwy'n gweddio.' Oudrhaitymatal. UN 0 BLANT Y DIWYGIAD.

PENTRE YSTEAD.—Gwn y bydd yn dda gan luo gyfeillion y bardd ieuanc Oenech, Ton, Peiitre, glywed mai efe enillodd Gadair"Eisteddfod Gwent y Mawrth- gwyn diweddaf. Dyna'r unfed gadair ar bymtheg i'r bardd hwn enill ac yn eu plith rai cadeiriau pwyBjg. Dywed Twynog am dano, Piti fod darn mor fawr o athrylith yn nghaledwaith y talceu glo bob dydd,' er y myn y papyrau dyddiol roi Parch' o flaen ei bnw. Dysgwyliwn weled y Goron Genedlaethol ar ei ben yn fuan iiWD.-F/,ynd.