Y Tyst

ffrwd o'r galon; nad oes ynddynt yr help lleiaf i frwydro yn erbyn pechod dim i beri i'r gwrandawr deimlo ei fod yn nes at Dduw, na dim i ddwyn y nefoedd yn nes i'w enaid yntau yn unig oblegid ei bod yn cael ei galw yn bregetli, a'r siaradwr yn y pwlpud, a'r testyn wedi ei dynu allan o'r Beibl. Ceir profion parlians fod y cyhoeddiad o'r newyddion da, yn eu symlrwydd, yn dylanwadu yn rymus ac effeitliiol, a byny pan yn cael eu traddodi gan ddyoioJ heb ond ychydig Y maent yn credu fod ganddynt genadwri i'w thradd- odi, ac y maent yn ei thrsdcloii beb unrbyw amheuaeth am ei gwinoredd. Y mae yr iiiith bron mor toniadol ag ydyw o elfenol. Ni wyddant ddim am y gwalnci lethau eyfrwys a rbesyroegol, y c>dbwjs?dd cywrain o'r gwirionedj, sjdl yn ymddatigcs:ad 1 yn cr JesAdywe)d, Nid ydyw Duwinyddiaeth Gyfundrefnol yn ddim ond eow iddynt hwy, Be Did yw J ranbawsierctu medlyliol sydd jn blito rhai yn dlim ond prawf ycbwan- egol o bechoi gwreiidiol. Nid ydyw gwrtb- ddadleuon amheus ond troseddau i'w condemnio, nid cwestiynau i'w chwilio yn ofalus ac i'w hateb yn ddo th. Braidd y maent yn myned yn mhell- ach m'r wyddor yn ngwirijneidau mawIÍ Jll cref- ydd, ac et) nid ydynt beb nertb a dylanwad. Nil ydynt byth yn ymresymu dim oad cyhoeddi yr yr byn gredanfc sydd yn wirionedd oidiwrth Dduw; ac et) y mae liawrr na nisent glust iddynt ar unrbyw fater arall, yn cael en cyffwrdd a nerth, dylanwad, a gallu y genadwri, ac y mae y bob gyffredin yn gwrando yr Efengyl yn llawen, oblegid mai yr Efengyl ydyw. I lawer obonom sydd yn nglyn a masnacta, ac yn cael ein llethu gan ofalon a phryderon y byd a'r bywyd hwn, y mae y bywyd ysbrydoLyn angen ymarferol i ni, ac nidyn atbrawiaeth athronyddol. Y mae yn ddigon p-sibl fod suddo i ddyfnderoedd ymchwil- iadau dyrys, a dadrys gwabaniaetbau cymblyg, yn adloniant i feddwl yr efrydydd, ond y mae yr enaid yn dyheu am rywbeth anfeidrol uwen, ac emgacb, a dyfn;.cb, ac yn yegubo o'r neilldu bob lbyw wahaniaelhau dibwys fel rbyfyg a gwastraff ar amser gwerthfawr. Yr ydym mor ymwybodol o wendid mcesol bywyd, o'r anobaitb du, a'r rbag- arrfoelion tywyll sydd beunydd yn dilyn ein llwybrau, nes y mae yr enaid yn hiraetbu am y Cidarn Fab Duw y mae lean yn hawlio Ei fod. Y mae ein heuogrwydd yn gofyn nm lawn nas gall ond y Groes yn unig ei daarparu; ac fel eBiampl ac ysbrydiaeth i fywyd pur a sanctaidd, nid oes dim a leinw ddyheadau yr enaid ond glywed son am yr esiampl bur a difrycheulyd geir yn unig yn mywyd lesu o Nazareth. Clyjyir rhywrai byth a befyd yn cwyno am ydrywiad sydd yn bodoli y dyddiiu byr, oblegi I fod preg- ethu athrawiaetbau wedi myned allan o ffasiwD, gan gyfeirio gydag edmygedd at grefyddwyr y dyddiau gynt fel pobl gryfion a cbadam yn ngwir- ioneddau yr Efengy). N d wyf am ddyweyd gair yn erbyn piegetbu egwyddorion hanftdjl crefydd dylent gael èulle priodol yn ngweinidogaeth y pwlpud. Ond t i Ida. gormod o fwyd cryf; ac y mae yn rbaid i mi gyfaddef nad wyf yn edmygydd mawr o. ddysgytlion y bwyd cryf, a'r boifa las, oblegid yr unig brofiad sydd genyf ohonynt ydyw, eu bod yn bobl ddireswm o anhydrin a checrus, a digywilydd o oraclaidd. Nid yr un ymborth sydd gyfaddas i bawb rhaid i erjrjd y nefoedd a fwl- turiaid yr aciilwcb wrth ymborth llawer cryfach na'r ëJ8 a'r ehedydd, ond y mae ehediad yr ehed- ydd a chaa yr e >s yn llawer mwy swynol, a'r ymborth yn llawer mwy sawrus. Beth ddylid ochel? Pob cyboeddiad o'n pwlpudau o'r hyn sydd nacaol, anstifydbg, dinystrio), llawn o olyg- iadau anmhrofedig a damcaniaethan dites, gan ddynion sydd yn unig wedi oeri blaenion eu traei yn riyfroedd dyfnun Dawinyddiaeth, a mwy o fiBs y Mor Tawch ar hwnw na halen peraidd dyfr- oedd iachusol yr efengyl. Beth sydd i'w ochel ? Fob ynfydrwydd rsyn ffrwyth ychydig ddysg, gan ddynion sydd, fel ambell feddyg, yn teimlo mwy o ddyddordeb mewn darganfod aifechyd newydd nag mewn gwella y elaf; a'r beiddgarwch hwnw sydd yn codi athrawiaethau gwellt o flaen cy- nulleidfaoedd, ac yn eu tadogi fel dysgeidiaeth y pwlpud heddyw. Y mae defnyddio y pwlpud i amcanion iselwael fel hyn yn anheg ac yn an- onest. Ond y mae dull arallo bregethu ag y buasai yn ofid genyf ei alw yn nacaol, ansef- ydlog, na dinystriol, sef y ffurf hwnw pan y mae y pregethwr, yn ei ymchwil am y gwirion- edd, yn dyweyd pethau sydd yn tueddu i aflonyddu rhyw olygiadau a syniadau yr oeddym ni wedi eu mynwesu yn dyner er yn blant. Pan roddir mynegiad i syniadau nad ydynt yn hollol fel yr oeddym ni wedi arfer meddwl a chredu, yr ydym yn -dueddol i erlid, a dyweyd pethau cas ac angharedig. Dylem ofyn i ni eiu j hunain yn onest a chydwybodol, A ydym bob amser mor oddefol ag y dylem fod o feddyliau newydd ac ymchwiliadau annibynol? Ai nid ydyw ein hymlyniad cryf a diysgog ni wrth y gwirionedd yn ami yn tybied ein golygiadau ni arno? A ydym yn ymegnio i fo 1 ar ochr y gwirionedd, neu i giel y gwirionedd i'n hochr nil Yr hyn ddylem ymgeisio ato ydyw, meithrin ysbryd agored a chydymdeimlad dwfn a, gwirionedd annatguddiedig Duw. Pwy ydym ni sydd yn meiddio deflSuio terfynau gwirionedd y Goruchaf? Nid oes angen gwarchodwr ar wirionedd, ac ni fedr y gwyliedydd mwyaf effro benderfynu ei derfynau. Pwy, gan hyny, sydd ddigonol i'r alwedigaeth rasol ? Y dyn hwnw sydd, trwy ei fywyd pur a'i ymarweddiad sanct- aidd, yn adlewyrchu bywyd pur a dilychwin yr Athraw Mawr, nes creu awyddfryd yn nghalonau Ei bobl i ymdebygu iddo; y dyn hwnw sydd, trwy ei rodiad dichlynaidd a'i foesgarwch enillgar, yn sicrhau pirch ac ed- mygedd pawb y daw i gyfarfyddiad a hwynt; y dyn hwnw ag y mae tynerwch a chydymdeim- lad ei yshryd yn falm i glwyfau y cystuddiol a'r trallodus; y dyn hwnw sydd yn myned i mewn i ofidiau, ac ofnau, ac amheuon ei bob], gan ysgafnhau eu pryderon, a chyfeirio eu gwyn-. ebau at y Gwr sydd yn barod ac ewyllysgar i dderbyn yr enaid trwmlwytbog y dyn hwnw sydd yn barod, fel y duwiolfrydig Samuel Hil- ditch, i roddi y pwys mwyaf ar .angenion ys- brydol ei bob], a chyn pen ychydig fisoedd yr oedd capel eang Clapton Park yn rhy gyfyng i gynal y gynulleidfa ar y Sabbath y dyn hwnw sydd yn barod i suddo pobpeth—athrylith, doniau, dysgeidiaeth, hunan-er mwyn dyrch- afa Crist Iesu yr Arglwydd; fel John Bowen, Pontypool, wedi crynhoi pobpeth y Beibl, a phobpeth yr Efengyl i ddau air, Collwyd— Cafwyd; collwyd dan y pren yn.Eden, cafwyd ar y pren ar Galfaria y dyn hwnw sydd yn benderfynol i wneyd Crist yn ddechreu a diwedd ei weinidogaeth feunyddiol y dyn sydd a'i enaid wedi ei lenwi a theyrngarweh sanctaidd i Berson a gwasanaeth ei Waredwr-holl ad- noddau ei ddysg a'i athrylith wedi eu caethiwo i arddangos prydferthweh a thynerweh Ei gy meriad sanctaidd—a'r dyn y mae ei enaid yn cael ei gynhyrfu gan bob ymyriad halogedig ar Berson ei Brynwr. Y mae yna lef o'r dyrfa yn galw ar ddynion i ym .flyd yn y dyledswyddau sydd yn eu hymyl. Profedigaeth fawr aelodau eglwysig ydyw di. ystyru y ddyledswydd sydd yn ymyl. Y mae dynion i'w cael yn llawn goddefgarwch, a serch, a chariad at y ddynoliaeth yn y cyfanswm, end hob fod ynddynt yr ystyriaeth leiaf o'r dyn yn untgol, yn llawn o deimladau aiddgar dros lwyddiant a chynydd yr hil ddynol, ond ri ehodant fys bach i belpu ci cloff dros y gamfa. Nid yw hyn ond dyddordeb mewn llysieuaeth, heb unrbyw hoffder yn y blodau. Y mae rhai yn llosgi yn wenfflim mewn digofaint pan glyw- ant am greulonderau yn y pellder, a galanaetra ar fywydau yn China neu Armenia, ond heb yr un fflam i'w hebgor yn erbyn y creulonderau gyflawnir wrth eu drysau. Trwy daflu ein hunain i'r ddyledswydd sydd yn ymy}, a thrwy gymeryd mantais ar ddydd y pethau bychain yn unig y gwneir ni yn gymhwys i gyflawni pethau mwy. Yn unig trwy ddilyn y goleu sydd yn ein meddiant y cedwir ni rhag edifeir- wch-am y cyfleusderau a gollwyd. 'Gosodwyd fi i gadw gwinllanoedd ereill; fy ngwinllan fy hun nis cedwais.' Y mae gwir gyfleusderau pob dyn mor agos ato nes y mae yn tripio yn eu herbyn bob dydd, tra y mae ef, fel yr ynfyd, a'i lygaid yn nghyrau y byd. Y mae holl ogoniant, holl drpion bodolaeth, a holl lawenydd gwirioneddol y byd yma o fewn cyrhaedd pob un os bydd ganddo lygad i weled a chalon i ddeall, tra yr ydym ni yn gwrthod y posibl, ac yn bwrw dirmyg ar y cyffredin. Y mae yna waedd .yn dyrchafu o'r dyrfa oherwydd yr esmwythdra a'r difaterwch sydd yn nodweddu lluaws mawr o aelodau eglwysig. Y maent i'w canfod yn mhob eglwys, ac y-mae yr anhwyldeb wedi goresgyn ein heglwysi fel pla difdol. Hiliogaeth Iss-ichar, am yr hwn y proffwydodd ei dad: Issachar sydd asyn esgyrnog, yn gorwedd rhwng dau bwn, ac a wel lonyddwch mai da yw; ac y mae llu mawr o'r tylwyth hwn yn parhau hyd heddyw. Y mae llawer ohonom wedi cael profiad o'r anhawsder sydd i'w deffroi o'r difaterwch a'r esmwythdra sydd wedi amlenu drostynt. Cefais gyfleusJra, beth amser yn ol, i ymweled a nifer o eglwysi parchus a lluosog ar ran mudiad cyhoeddufl. Cefais gynuileidfaoedd mawrion, ond y mae unwaith mewn oes yn ddigon i unrhyw un i geisio perswadio teulu lssachar fod angen, ac eisieu, a phryderon yn gorlethu rhai llai ffodus. Dynion mawr cryfion, esgyrnog, bionegog, yn freeholders ar eu tiroedd, wedi adeiladu iddynt eu hunain gapel eang, ac Wedi talu am dano, yn benaf, trwy lafur a chwys eu gweision y maent yn chwitio allan am y set fwyaf cysurus a chysgodol, ac yn gosod clustog esmwyth ar hono; chwiliant am y gweinidog goreu sydd yi, bosibl i'w gael, gan dalu iddo cyn lleied fyth ag y medrant; yna plethant eu breichiau, gan ddysgwyl cael ensii) i'r bywyd. Bywyd yn wir! Nid y ffordd yna y mae y llwybr sydd yn arwain i'r bywyd. 'Ftordd y bywyd sydd fry i'r synwyrol,' ac y mae pobpeth sydd fry i'w gyrhaedd trwy lafur, a lludded, ac hunan- aberth. Nid y nefoedd yw pen draw y bobl sydd yn caru esmwythdra ac hawddfyd. Dyma y bobl y mae Duw, trwy y, proSVyd Amos, yn cyhoeddi gwae úwch eu pen, 'Gwae y rhai esmwyth arnynt yn Seion,' &e. Dyma y bobl sydd yn foddlawn i achosion gweiniaid drengu oblegid diffyg help a cbefiiogaeth, ond iddynt hwy gael esmwythdra ac hawddfyd. Y maent yn rasol er mwyn cael hawddfyd, yn cyfrantt haner coron bob blwyddyn i'r byd'paganaidd, ac yn gwbl argyhoeddedig eu bid yn cynal pen trymaf y Genadaeth. Dangosant haelioni eithr- iadol trwy gyfranu yn rheolaidd swllt y m:s tuag at gynaliacth y weinidogaeth, ac y maent yn rhyfeddu bob Sabbath na fyddai y weinido a'i wraig, a'i saith plentyn yn ymdiangos yn fwy trwsiadus yn nhy yr Arglwydd; dynion ag y mae esmwythdra yn pydru eu hesgyrn* a diofalwch yn cancro eu heneidiau dynion yn nghanol llawnder yn suo eu hunain i ddyogel- wch, ac heb ystyried fod diwrnod cyfrif a barn i ddilyn y trwmgwsg hudoliaethus. Y mae yna lef o'r dyrfa yn galw am amlyg- iadau helaethach o rasusstu crefydd gan ei phroffeswyr. Y mae Iago wedi ysgrifenu testimonial i'r crefyddwr cywir a didwyll- Eithr y ddoethineb sydd oddiuchod, yn gyntaf pur ydyw,' &c. Y mae yn ofidus meddwl nad yw miloedd sydd yn proflésu crefydd yn meddu unrbyw syniad uwch am eu perthynas ag eg- lwys y Duw byw na'r syniad eu bod yn parthyn i glwb. Os nad ydyw hyn yn wirionedd, y mae yn ddirgelweh hollol i ni paham y mae degau a chanoedd o fewn cylch ein gwybodaeth yn dal unrhyw gysylltiad a'r Eglwys. Nid yW rhanau ysbrydol y gwaith yn apelio atynt o gwbl, ac nid ydynt yn cymeryd unrhyw ddy- ddordeb yn yr achos ond pan fyddo materion allanol yn cael eu trafod. Dynion sydd allan o bob cydymdeimlad dybeadau a dymuniadau y gweinidog, a'r bobl dduwiolfrydig sydd yn cynal ei freichiau. Y mae nifer o'r dynion hyn i'w cael yn mhob eglwys paham, nid ydym erioed wedi gallu dirnad a'r canlyniad naturiot ydyvv, fod ymrysonau ac ymbleidiau yn dilyn: camrau. Y mae ambell un yn rhy annibynol i fod yn foesgar, ac yn ymhyfrydu mewn diystyr11 yr amlygiadau lleiaf o'r hyn sydd yn nodweddu y gwir foneddig. Ni fyn lygru ei dafod, 03 darostwng annibyniaeth ei ysbryd trwy gyfarcb neu son am ei weinidog dan unrhyw enw OD» ei enw bedydd, neu ei gyfenw, tra y Iywir yr un gwr, cyn pen haner awr, yn dolena el wefusau yn fursenllyd, a phob yn ail air yl1 I feistr' neu 'syr,' pan yn ymdd *yddan Arhyw grach-foneddwr diddysg a digymeriad. 'BJ,'ou,gr ydym ni 011,' ydyw ei arwyddair trystfawr. ydym yn gwrthdystio yn erbyn yr honiad, aD yn gwrthod eydnabod y berthynas, oddigertn fod gras yn gyutaf wedi ei wneyd yn foesgar a pharchus. Os ydyw crefydd yn dysgu rhyW- beth, y mae yn dysgu tynerwch, a deimlad, a boueddigeiddrwydd. Y rhai hedd- yehlawn, boneddigaidd, a hawdd eu trin ydyw plant y Deyrnas a broJyr y saint. Y va»e awyrgylch ambell i eglwys mor oer a digysar' fel y mae broa yn anmhosibl i'r Ysbryd gartrefu ynddi. Ofer dysgwyl am bwlp*1" effeithiol heb gynulleidfa gryno, gynes, gweddus. Nid oes angen iddi fod yn fawr, on rhaid iddi fod yn gynes a chryno. Gellir tybie mewn llawer man fod rhyw haint marwol ar y