Y Drych

CROMWELL A KRUGrER. O'R "CYMRO." LERPWL. Fel un yr oedd gamddo yn didiameuol lawer o waedi Cymreig yn ei wythienau, cystal ag fei dryiliwr cadwymau, gormes mewn byd ,aio eglwys, teimla mwyafrif cenedl y Cymry ddyddordeb neillduol yn hanes a choff adwrilaeth Oliver Cromwell; a bydd yn flawon ganxbiynt didlarllem am y golofn a ddladiarchudidiwyd: yn ddiw- ed,da,r er ei am hydedJu oadiallan i Neu- add Westminster ar um o'r mamau lllWY- «,-{ amlwg a pharchus yn Llundain. Bu c,offadwriae,th Cromwell o ddydd ei fair- volaeth hyd heddyw yn debyg i fis Eb- rill: hindida a dryghin bob yn. ail, gam ddechrsu mewn Mawrth a diweddu mewn Mai. Am dymor hir, gorchuddid ei gyinieriad, gain gvmyiau rhag-farn ae air.wyb-odaeth o'i ragoriaethau, Dywedid pob anair am damo, gelwid ef yn ang- fcerafil gwaedilyd1, yn arthrymwr erch-, yll, yn elyn rhyddid, yn lleidir, yn llof- rudd, .ac yn bobpeith gwaeth na'i gil- ydd. Ciareimdion. fel haniesy,ddl, wnaeth rhyw lun 0 gyfiaiwindleir ag ef am oesau. Ag eithrio Milton, yr hwn, fel ei ys- grifenydid, a wy dd a i fwy ami dano nag odid neb arali, aic ydaeddi yn ddigom cyd- wyhodol i gyhoeddi ei Timwcd-dau er gwaethaf pob trais ac anfri, difriwyd Cromwell yn gywilydidus gajn y beirdd a'r Hot: or ion. Seissig a gydoesemt .ag ef. Ac yr oedidi y beirdd; Cymreig. os cedd modld, yni chwerwach na'u brodyr Seisnig, yn emwedig yr cnwoeaf yn yr r oes homo, set HuiW Morys o Bont y Meibion. Mae yn syn i aiwen mor led- Bais a'r eiddo Elos Ceiriog ymostwng i rigymu mor Suistlaidd; ale yn brawf arlall boliticians mior sial ydyw beirdd pob oes a gwlad fel rtheol, canodd Huw Marys amryw gerdidi dtichan i'r cyfnod pan oeiddiym "tan actau'r Protector," chwedl yntau, yn llswn ehwerwder, o'r rhai y mae y penill canlynol yn emg- raifft deg:- Bu Grwmwel a'i fradwyr, fel Herod a'i filwyr, Drwy Frydain gwnaent frwydyr, a llwybyr eu Haw; Nid oeddynt hwy addas reolwyr y deyrnas, Ond atgas bla andras i blyndraw. Gadawyd, lle^Cromwell yn wag yn y rhes o gofgolofnau llywodraethwyr prydain sydd yn y Naitional Gaillery, yr hyin a barodd i Washington Wilks sylwi fool y gwiagle yn fwy o anrhydedd i'r dym miawr na plhe bulaisaji ei ddlelw yno. "Beth," medslai. "Cromwell rhw.ng y didaax Charles!—nis gallai droi ei gefn fcr y ddau." Ond! er i'w' auaf ymidroi yn hir, ceid amibell hi-non yn argoel fod ei haf yn agoshau. Yn raddol, raddol, fel pe y n ol trefn y rhod, yr oedid y go- leuini yn cryfhau, ali ddydd yn ymestyn; cynesodd oalon y diasbarth. goreu o'i gydwladwyr tuag ato, fel y gwelant yn gliriach ac y syrtMai cen rlmgfrurn oddi- ar eu llygaid. Gwir fod Pabydldion, yn enwedig Pajbyddion Gwyddelig, Toriaid rhonc aic aristocratiaidi gorthrymus, yn &ros yn eu diallineb, ond both a wna,eth y dosbartbiadiaiui hYln erioed, neu a wn&nt byth, ond parddtio pob dyn da a lies- teiriaw cerbyd rhyddid ? j I Thomas Carlyle yr ydym yn ddyled- us yn beinaf aim y farm gyhoeddus sydd yn ffymu mor gyffreditiol yn biresenoa yn inghylcb Cromwrell. YSlgubodd ef ac craill yn ystoti y tri ugaini mlynedd diweddaf laweir o'r llaidi oiddialr ei gym- eriad, 1&,0 yn ngwvinidogu-tli y glanhau c<nfu mwyafrif Prydeiniaid mai nid clai a gwellt oedld dietfnydld y ddelw, Oind" jnieteloiedd gwerthfawr. Ni cheisiodd; Carlyle wllieydi angel Qi homo, ond fe Iwyddcdd i didiangos na.d oedd yn ell- Yll-mai dyn ydbedd, dyn mawr, y mwy- af ar rai ystyrom a fu erioed yn llywio tyngedi y wlaidi liou—dyn mawr, cryf, dewr, die alius,, llawii; yni a gwaith, a chanddo gydwybod effro ac ewyllys anr nhyblyg. 0 holl arwyr milwrol y byd y mae hanieis am dianymt, ni ymdreichodd yr un mor bybyr dros rydldid gwlad- wriaethol a chrefyddol. Cyhuddir ef, fel y dywedwyd, o greulondeb tuag at Babyddion Iwerdidom; end ystyr rhydd- id i Babyddion ydioietdld caethiweid i gref- yddau eraill. Yr oedd yn Birotestamt am, fed Protestalniaeth yn gyson lal rhyddid barn a llafur, 3JC yn Ymneillduwr am y cred'ai mewn cydiriaiddoldieb crefyddol. Cymerodd arfaiui dioystriol y gormesydd mewn byd ac eglwyis o'i law, at ohosbodd ef a'i arfau ei hum, Amiddiffynodid y Seniedid yn erbyn trais y brenin Siarl, yr hwn a fynai lywodraetthu fel unben- aeth anghyfrifol i bawb ond eii fympwy- on ei hun, ac heb gyngor neb, ond ei 3ys llygredig; a phan. aeth y Seneddf drachefn yn aflywiodraeithuis, ac i'w rwystro erf yn y gwaith da a gymerasai mewn Haw, daidtgfarfforodd hi, a gollyng- odd yr aelodatt i gyflawni rhyw waith y gwyddient yn well ami dano na gwneyd deddfau i ddeiliaid yn ymladd am eu hiawnderau. Nos lau, Tachi. 16, yin y Quieen's Hall, Llundain, idian lywlyddiaeth Arglwyad Wei by, traddodiodd larll Riosebery ar- aeth odidog ar "Oromwell," yn yr hon yr amddiflyraai ef £ yn ngwyneb y cyhudd- iad o ragrith a ddygid i'w etrbyn, gan bobl gul a rhaigflarnllyd Thadl 13lerthalnt er- iced i'r dirafferth o d.(tarlien ei hanes. na hanes y cyfnod. terfysglyd: yr oerdd yn byw yinddo. Yn ol a ddywed, yr larll, yr enw a nodidai'r bobl hyn ar | Cromwell ydioadid, "Damned Psalm- singing old humbug who cut off the hfiad of the King." Ond nid dyna farm y saw! a'i gwelaamit wedi ymmeillduio j i ystaMl fecham yn Nghastel-1 Knare«- boro y diwrnotd cyn brwydr Marston Moor, i weddio; a ddywedai wrth y Crynwr erlidiodig George Fox yn ngbairchiair, "Pe treuliet ti a minau ddi- wrnod yn nghydi, byddai elm syniadiau yn agosach i'w gilydd;" a fynai y fath ryddid. i'r Iuddewon nes y tybiai rhai luddefwom mai eife oedd y Mes,sia; a at- aliodd g-yfiafan y Waldensiaid; ac a dide- wisa,i ei Ironsides anorchfygol o blith (tynion yn of.ni Duw. Unwaith am; byth, nid rliagrithiwr oedidi Oliver Cromwell, neiu rhagrithwyr oedidi Joshua a. Dafydd a llu eraill o arwyr yr Hem Destament, Beth ydymi yn wneyd yn Neheubarth Affrica yr wythinosajUi hyn? Ai nid ym- I ladd! a'r dym tebycaf i Cromwell y mae genym h,a,nes am dainoi? Oni chlywir bob dydd ran o'r frawddeg- Saesneg warad- wyddus uchod yn cael ei chymwyso at Arlywydd y Transvaal? Beth, tybed, rydd. barn yr oesau a ddeuiaint, am ym- ddygiad llywodiraieithwyr ein gwlaid fawr, oleuedig. at dd,wy werinlaeth fechan na wnaethamit, erioed nlwed i ni, ac, nas galleint Pie ceisient? Nis gellir tawelu yn hir y gydwyboidl wladwriaethol a rhodidion i weddwon ac amddiifaid; y dewriom anffodus asyrthiailltt ar faes y gwia.ed diachos hwn, er mai gwaith can- mioladwy ydyw hwmw ynddo el hum. Ac ,l.th gyfranu i'r drysorfa hono, ai ni didylid cofio fod. gan y Boeriaid hefyd wedidwon a,c amtddifaid, ond mad. oes gan- Qidytnit. hwy gymydogioni cyfoethog i'w cynorthwyo.?

VMWELED A COLUMBUS, 0. GAN Y PARCH. J, JEFFREY EVANS. Minersvillo, Pa., Rha,g. 6.—Nid; eiddo gwr ei ffordidi yn y byd! yma bob amser. 1 Pan yn cychwyn. odldioalrtref yr oeddwD wedi bwriiad'u treulio ychydig ddydldiau yn mihreswyl glyd Y' cyfaill pur a'r gweinido'g ffyddion, y Parch.. T. EvamtS, Racine, Wis.. Y miaie ef wedi gwasan- ajethu yr eglwys Gynulleidfaol yno er's tua dieg mlynedd, ac .y1 mae hyny yn. ilef- aru yn uichel yn ei ffialfr. Yr oodd ei ran oreu (yr hon syddi ymgeladd gymwys yn mhob ystyr i broffwya), yn teimla yn siomedig am na ohawsai ein croesawu yn ol y bwriad. Wedi cyraeddf Columbus, a gwasan- aethu yr eglwys Gynulleidfaol ar Wash- ington Ave., Tach. 12, gwiaihoddwyd fi i aros am Sabboth arall, gan. fodei .0 gweinidog dyfodol heb symud i'w plith. Credaf fod; yr eglwys homo wedi bod yn ffodus iawin trwy didiewis y brawd ieuanc talemtog, y Parch. J. Mor- rison Thomas i'w bugeilio yn yr Ar- glwydd. Yr wyf yn ei adnabod ef oddi- ar ei gychwyniad fel pregethwr. Dech- reuodd bregethu pan nad oedd. ond, un ar bymtheg oed, o danl weinidogaeth yr Hybarch dad Thomas Dafydd, Horeb, Tretorris—yr hwner ys rhai blynyddau bellaieh sydd wedi miyn'd i'w gartref tra- gwyddol fel "ysgafn o yd yn ei hamser." Ycihydig amser yn ol cro,esoidid Mr. Tho- mas y Werydd lydan er mrwyn efrydu jn mhrif gole-gaiu y wlad hon; end. tor- odd: ed iechyd i lawir i raddau, pam ar ei well had, a ehymierodd ei orde,inio i gyllawm waith y weinidogaieth yn Thom- town, O. Yn awr y mae wedi derbyn gailwad daer o Columbus, un o'r dinas- oedd prydferthaf yn y Talaethau, fel y gellir dwieyd fod ei linynau wiedi syrth- in mewn lie hyfrydi, ac y bydd; iddo et- ifeddiiaeth deg. Pasiodd yr eglwys yn ddiweddar i gynal swasanaeth hwyrol y Sabboth yn Saeaneg, ac y miae Mr. Thomas yn gallu parablu y ddwy iaith yn rhwyddi, heblaw ei fod yn gerddor ac organydd gwych. Dymunwn ei lwydd- iaint yn mhob ystyr, a bendith ar yr undeo. Gam i'r brawd ddod yno brOinl yn ddiar- wybod i dreiulio y Sul, er trefniu rhyw bethau yn nglym a'r dyfodol, addawodd. bregethu yn yr hwyr; a chain fod Mr. Hammond, gwetinidlog parchus y Metho- ds stiaid Calnnaidtd yn bur anhwylus, a dieaJl fod idlaiu yn gyflawn o nerth yn ii;.ghapel Washinigtom Ave., anfonwyd gwahioddiad imi wasanaethu yno yn ei le; felly yn ddifwriad, cefais y fraint o lefaru yn un o'r capelau helaethaf a hairdda.f gan Gymry y gorllewin i gyn- ulleid,fa fawr barchus a d'eallus. Y mae Mr. Haimmoind fel tywysog yn eu plith, ac yn un o'r gweinidogion mwyaf gwelthgar a diwyd yn y ddinas; ei berygl yw gorweithio, nes ammharu; ei babell o glai, yr hom sydd heb fod yn un o'r rhai oadarnaf, ac fel y elywais fod Mrs. Hammond yn gwneyd. ei rhan yn rhag- crol, ac yn anwyl gain bawb. Treuliais brydnawlll dedwydd yn nghwmni'r dilenrddym hyn, yn .nghyd. a'i genethig dios deg mis oed;. Lletywyd ni am yr vythnos yn nigartreif prydferth a ded- wydd, un o'r teuluoedd caredicaf yn y ddinas, sef Mr. g. Walters a;'i briod hoffl a'i blaint bach amgylaiddi. Ond Emrys Llewelyn, Yr hogyn dinam, Yw br,einin y teulu, Ac eilun ei fam. Brodor o Sir Aberteifi ydyw Mr. Walt- ers, ac yn masnachu mewn sychnnwydd- au, a chanddo siop eang orlawn o bob amrywiaeth. Er fod cyfrifoldieh mawr arno yn nglyn a'i fastnach, y mae yn un o'r rhai mwyalf blaemllaw gyda phob symudiad o eiddo yr eglwys a ffyddlawn yn yr holl gyfarfodydd; ac y mae yn amlwg iawin fod Duw yn ei lwyddo yn dymorol aic ysbrydol. Y mae Mrs. Walt- ers yn un o'r gwragedd mwyaf tawel, fcerchog a dymunol, a llond ei chalon o -,l, e gnredigrwydid, yni neillduol i wehelyth y phroffwydi. Y mae y "Dryioh" yn cael lie amlwg yn y ty hwm. Yr oeddwn yn deall fad pawb ar eu goreu yn Columbus—olwynion masnach yn chwyrnellu yn mhob cyfeiriad, ac o heirwydd hyny, pawb yn llawen i wyn- ebu y gauaf; oilld achwymal un brawd wrthyf (er y dich,oin mai rhwng digrif a chwareu yr oedd hefyd), fod pethau yn, myn'd bron yn rhy gyson a chyflym pam y miaie y Gwerinwyr mewn awdur- diod, gam ei fod yn miethu cael haner diwrnod o eigwyl i fyn'd o gwmpas er dangos rhyfeddodau y ddinas i ddyn cly,eithr. Hyderaf nad oes yr un dyeithr mor ddigydwybod a dysgwyl dim o'r fath beth, oddiar law neb o ddewr feib- ion llafur, ond yn hytrach yn dymumo ar iddynt ddial ar bob cyfleustra i wella eu hanigylchiadiau, i weithio eu hegni, tra. miaie yn ddydd, am na wyddys pa mior fuan y daw nos aflwyddiant ar ein gwiarth&f; ewch rhagoeh fechgyn, gan, ystyried fod Duw bob araser yn, sior o fendithio y gomest a'r diwyd. Yn ystod fy absemoldeb, llanwyd y pwlpud gaill Mrs. Evans, a da genyf allu tyistiolaethu fed llwyddiant wedi ei dvlyn. Y Sabboth oyn cychwyn, cefais y fraint o roi deheulaw cymdeithas i bedwar ar ddeg o rai ieuainc, ac amryw etüyn arcs am eu lie. Pan yn dod ymra vyth mis ym ol, yr oeddwn yn arnlygu iT brodyr nad oeddwn vn gweled llawer i anhawsder i gael ychwanegiad o drug- ain neu bedwair ugain at yr eglwys y flwyddyn hon. Yr ydym wedi sylwedd- 011 yn agos i haner hyny yn barod. a theimlwn i ddweyd yn nigeiriau y bardd; —"Cerdd yn milaen., nefol dan, Cymer yma (ie, a phob man a:ra|ll) feddianit glan."

GVPI.WR Y W) ADF I FYNY 1 RYDRFF 30 Glyndwr a ysgrifema i'r "Drafod: "Dyma hi bellach yn dri mis er pan dy- wyllodd yr haul arniomi; y torodd yr afon dros a thrwy ei cheulainau, ac y boddiOldd elm tiriogialeth olyguis. Yr oedd ymia ambell un o homom yni ofni ar brydiau, wrth weled y codiadiau yn yr a^on, mai trosodd y deuai; ond ychydig iawm ydoeiddl nifer y rhai hyny a freu- ddwydiai, yn, nighwsg, neu yn effro, yr ymddygai'r Caimiwy wasanaethgar mor anirhugairoig tuag atom., fel ag i'n dycli- rynu allan o'r tai-i ffoi aim nodded, tuial'r bryniau^—ni a'n hamifeiliaid, tria gwimelai y dwfr y tad y'n gydwastad a'r llawir! Er y gwmieir llawer cais, teg yn ddii.au, glalu wyr .cyfarwydki! a'r lle, i symio i fyny feint, a! gwerth y coiled- iom—ym yr adfeilaidiau a r dioidrefn, a chelfl ac anifleiliaid, &c., eto anhawdd. ac .ainmhoisibl ydywi prisio gwir golled y Wliaufa,. ) Gellir tybied fod! y tir goreu: aim gyn- yrchu gv.enith- • ddwy ran o diair o'r oil j elallai—o uwchiaf y Sefydliad hyd ei vaelod, wedi ei fioddi; ale nid oes- obaith iddio syohu, fel y gellir gweithio dim ar- j Ilia, hyd oni ciheidwir yr a Ion. o fawn j ei cheulanao priodol. A phan. y ceir j golwig ar wyineb 'y tir gwenith' etc., prin yr adinabyddwin. eif, gain, faint aic amled | y rhychau a'r tyllau oleadwy a, fydd iai]" ei wynieb. Gwrnaeid llawer iawn o 'a:f:ony'd,dmelwlli lleoe-dd; sy-ohiom' yn y gorlifiadi hwm, ynl Nyffryn y Clamwy. Yr oedd, alc y miaie, llawer ofaRai, y'n ymgysuro peth yn ngwyneb eu holl gun" j edion-am sacheddiau gwenith;, ae an,, Dld:eila,dau.,ru idrodl',ef'n, a cbelfi, ae anifeil- iaidt--y caent alffalffa eto, ac "na phaiid ei fiiaigiur ef a thyfu.' OIid, y mae; yn ø,meus crbjii hym, a yodiYW gwreiddiau [ hwnw yn fyw a gcbeithiol, mewn -llawer n'ran. Ac yrn barod gwelir y gwyrdd;- Ie-sui tlws yn troi ei liw at felynu RC iniegys yn gwyiro ei ben imewtm gaiar a.m. y 'odly¡fTlha,d" adloniadol—byw—a rheol- aidd. Y maie 'hern sycluleiy a; 'hern wynt' y Wladfa yn gwneyd eiu hoi yn fuailli iawin; ar bob glastwelltyn a. phlanigion.—air feuisydd, a gerddi, a gwigoedd. a pher- lleini y lie. A chyn y gellir dysgwyl 'dyfrhad' rheolaia.a, aic amserol t;to— byddi raid aros ialmseir hir i gyfanu'r rhwygiadiau, &,c., ym ngeinau y Camles- ydd a cbeulanau yr atom.—o bob och.r i'r dyffryn, ac i adgyweirioi y ffosydd yn y camgenafu, aio ar ein tyddynodi ym. mhob ¡. mam. Ac yn y cyfamser—i aros yr adgy- wieiriad;, bydd 'y tir du,' &c., fel 'Vice Gutto'r GO' yn gwlaisgu y gwreiddiau. i farwolaeth, a'r blaen-diwf gobeithiol yn gwywo ae yn gwyro ei ben, i feidd cyn- arol. 'Dwr i mi, nieu dtori 'medid; ydyw iaith tyflant cyffredin y Wladfa. Diau y byddi yima ganoedd o erv/au o wreldd- iau alffalfflai wedi starfio diain, ormod gwlybr a. diffyg bywydi tyfol. A'r lie y Isydid a golwg, dlda ae addawol arno y dydidi an hyn, a) didihoena yin fuan, miae yn ofnus, oni chaiff ddyfrhad rheolaidd. Byddi pob miymirym. a gear o'r didiaear yn help i godi "Rhen le yn ei ol.' Ac y male gemym ache's i didiol,ch am druno erbym hecTdyw fod y wawr ym tori ar y Wladfa, trwy waith y Llywodiraeith Gem- edilaethol yn meiillduo rhai degau o fil- oedid o dldioleri i'n cyniorthwyo; a chared- igion miasmachol a dyingarwyir o bob miath, ac o bob ceinedl, yn Buemois Aires, yn lÜyfrauru yn bairod ryw un fil air bymi- theig o filoedid 0' didoleri i'n helpu, i gael yr olwyn o'r pydiew. Diolch calom wres- og a go nest isydd ddyledus oddiwrthym i Dduw aiel i ddlylnrion am dosturi o'r fath ar fyd fel hwn. A'r wythmos o'r blaem, pam ymwelai yr .ainrhydeddius; Raglaw O'Donnell a'r Caiman, &c., fe grewydl lla^enydd yn mysg y dyoddlefwyr wrth ei glywed yn siorhau y cymioirthwyiaii y Llywodraeth ni—mewn defnyddiau, ac ariami yn dial am wraith i ddod! a'r tryblith i drefn eto. Pa iawn., dia iarwn. Gw'a.ith, a thai rhes- YllloIaiID ei wineyd., a etyb oreu i'n hang- en- a'n sefyllfa ar hym o bryd, ac a gynr orthwya i fyn'd yn milaen i'r dyfodol. Dywedir wrthym ed bod hi eto braidd I yn fuiam i fedidwl ei bod yn ddiogel cau y bylchau rhag y cwyd yr afoai ym uchel eto. Gall hyny. fiod, ond pe buasai gen- r ym gyflawndieir o ddlefnyddiau hwylus yn y lie, megys coed a. hiaiairn, &c., gallesid I tyflu math 00 bomtyddi darbodol dros y bylchau mtewn gwahaniol fa.nan—er curo I 'piles' i fewm, &c., i barotoi i gau—ai gweithio yn mlaem i wneyd lie i'r wagen,, a'r a,rad, a'r farch-raw i orphem y gwaith mewn, arniser cyfaddas. Drwy y blynyddoedd, fei gedwir y Wladfa. ar t ei chythlwng am ddlefnyddiaiu priodol at ei hangem, megys; coed! o bob math a dosbarth, a'r rhjeiny i'w cael aim bris rhesymol. A ydyw yn ormod i ni ddyisigwyl tybed y bydd i'r Llywodraetli brysuro i'n gwaredM o'r anobaith presenol, a. pheri i'r wiawr ddyfod yn heulwen glir a chref i atal i'r Sefydliad gobeithio1 air y Cam- wy fynied am byth i ddystryw? Y mae eim ffydd yn gref ym yr urddiasol res- ymol Arlywydd Roca—y byddl. idido ef. yn ol ei aiddteiwidl, wtneyd a allo i'n cadw yn fyw. &c. A sirioldeb yw i Uli hefyd gaiel oryfhaiu eim gtobatith, erbynt hyin, fod y Rhaglaw 'O'n; tu, i gario bwriadau ac adidewidiom y. Llywodraeth i bwynt gorpihenol—er lleshad y bobl, ac er am- rhyidedd! i'r AV ct mi aeth Arianin."

NODION 0 RANDOLPH, WIS. (JAN IDRIS O'R LLWYN. Ramdiolpih, Rhaig. 5.—Yr ydiym ym dial i gael tywydidl hyfryd ai dymunol iawin, yr hyn, sydd er mantais i'r lamaethwyr. Ym ddiweddiar cefnodd Mr. a Mrs. Thom- as Davies air eu tyddym ym y1 Berw i didiweddu eu. t.ymor ym y pentref pryd- fieirth hwn, giain osiod! eu fferm i'w merch r,'u miab-yn-mgh,yfraith,, J. D. Jones. Mae Thoimiais yn wr doTiiol, ym gerddior gwycih a bardd parod., fel y mae ei gyfeillaoh yrn ddifyrus. Prynodd John Roberts,, North Wales, ffermi gerllaw i'r dref yma, ac adeiladodd ysgubor a thy hardd ami. Miaie y Parch. J. R. Johnisi wedi ym- aflyd: o ddifrif yn y Band of Hope eto elemi, ae miae ganddo nifer miav/r o blant dtan ei oifal. Nid oes dim o-sgoi llafutr yn y gwr egniol hwn. Llwyddiodid eglwys; yr Annibymwyr i gaidw y Parch. Edward; Morgans yma eto am ryw dymoT. Buasai el golli ef air hyn o bryd, yn didigom i ddymchwelyd y ty a gyru y pnaidd ar wasgar. Nos Siadwrm diweddaf cynaliwyd cyfar- fod, llenydidol yn. nghapel yr A., pryd y liywyddwyd ym ddeheuig gan, H. W, Jones. Gwniaeth y plant eu rhan: mewn adrodd. a ohanu. Cainwyd; amryw ddaru- au gan gar yr ysgol Sul. Chwareu wyd1 y berdiomieg yin fedrus gan Jane Roberts, a, ohanodd: "Bwthyn Bach Melyn fy Nhad. yn swynol dro-s ben. Daeth Lizzie a Jane Morgans o Cambria er help, yn inghyd a Mrs. John F. Jones a Mitss. Maggie Owens oi Randolph. Drwg genym i Miss Kate May Jones orfiod rhodrdii i fymy ei hysgol yn Beaver Daim, o herwydd gwatelder iechyd; omd da gallu dweyd ei bod yn dod ym y blaen yn gyflym 0 dlam of/all tyner ia gofalus ei I illIalma/i thad.—E. E. J.

ADOLYGIAD Y WASG. LLYFRAU AC AWDURON, Daleih Dyddiaidur y T. C. allan; yn bryd- lon fel arfer, ac yn eyinwys yr amryw- iaeth arfeirol. Mhe y rhwymiad lledr (50 cents) yn brydtferth a deniadol. Derbyuiasoin hlelfyd, gopi o Flwyddiad- ur y C-orff, llyfr trwchus o dros 200 o dudialeiiiiaiu; ae ylll dangois ol llafur mawr ar rain y giolygydld, y Parch. Joseph Evams, Dimbych,, i grynhoi ystadega-u a mianylion am weithrediadau yr,enwad yn nnhjob cylch. Miaie yn llyfr golygus, a gallesid meddwl y buasai digon o dder- tymwiyr idido ynl mysg aelodau selog i dalit aimi ei gyihoeddi. Ond y ffaith yw i'r Cyfumdeb gael oolled .0 tua $700 ar y Blwyddiiaiduir y llynedd. Hyderwn y c,a werthiaint llawer h(eilaietha,ch eleni. Ei bris yw 30c. C'y hioiedldrir yn fualIT y drydledd gyfrol o Bregiethiau y Parch. B. Davies, Trelpch, yn aynwys 30 a bregethau, pob un yn caieil ei blaonori gan weddi. BydJd darlum o'r iaiwdwr yn y gyfrol. Owerthwyd mil- oeidid o'r cyfrolau blaeinorol. Deiallwin fod1 ciofiaint, dywediadau a phrogetbafu y diweddlar1 Barch. Thomas Job, D. D., aUau, o'r wasg yn gyfrol 75 cents; hefyd, Cofiant y piaircih, Hopkin Bevam, Llangyfelacb, 30c. Bairn y Parch. R. H. Evans, Hewey, Wis., am gydymiaith y "Drych:" "Yr wyf yn dderbyiniwr cyson o'r 'C!a;mbria;n,' a,c ymddengys i mi ei fed yn teilyngu cylch- redtadl helaieth, oblegid; heblaw ei fod yn rhiaidi, y miae ei gynwys yn dda, a damgos- ir llawer o lafur, a chwaieth ragorol yn y dleltholia,dialu a wneir. Y mae yn taro yn well na'r un oyhoedidiad y gwn am (Iiano i deuluoedd lie y ceir plaint heb ddtetaill Cymraieg, i roddi ididynt wybod- laeth. fuddiiol o bob peth yn y byd Cym- reig, ac effeithio ymlyniad wirth yr hen gcmeidl, ina. raid i meb gywilyddio ei hardidel; ac ar umrhyw gyfrif y mae yn drdiydldorol, a gall y lienor miwyaf gwyoh ei ddarllen gyda bias. Y maie ei 'Field of Letters' a'r 'Welsh; News and Notes' yn dda. iawin." Un o'r Uyfraiu rhyfielddlaf a gyhoedd- lyicl eriosd yn Gymiraieg y:'Wi "Nef ac Ufferm," gami Emianuel Sweidlenborg, sef ti aethiatd o biethau a welwy d, ac a glywy d. yn myd ylf ylSibryidlOiidldi. Pris mewn llian. hardd 75 cents. BYWGRAFFIADAU Y BEIBL, a Phreg- ethau Eraill: Gain Dr. Owen Evams, Llundain. Pris $1.00. Dym& yr wythifed1 gyfrol i'r pregethwr ymdirechgair hWIll, gyhoeddi; 310 y maent oil wedi Cialell gwerthiamt helaeth. Par- halnlt hefyd yn eu poblogrwyddi Nid llyfriau cyfnioid ydlynit. Y llieUI llinell ae i'w hiamicam arbeinig eu humaim, cydma- byddir yn ddiwlairafum fod cyfrolau Dr. Evaims yn weithiau safonol. Prlegethau ar Enoch, Jacob, Joseph, M'piseis^ Gedeon,, Eili, Samuel, Slanl, Eliseus, &c., yw rham gymtaf y gyfrol sydd1 ger ein bron, #a chyniwysa yr ail ram nifer o brege,thau athrawiaethol, a'r drydedd nifer 0 breg- ethau; ymiarfierol. Gwelir felly fod, Ymra dldletholiad <a dioisraniaid' priodlol iai threifn- us. Y maie mwyafrif y pregethau ym, a.m- adnabyddiis, a bydd. yini dda gain y rhai a glywislaint y lleill eu cael i'w darllen yn ofalus ac ystiyriol. Ni raid i'r gyfrol wrth ganmoliaeth uweh nag anogaeth a chymelliad; taer i'r awdwr, brysuro i ddwym un arall gyffelyb iddi allan mior gynted ag y gallo. Da; iawn genym fod dsrlun) mor wych o'r awdwr yn y llyfr. HANEIS ATHRONIAETH Y GROEG- IAID: Gain y Parch. R. Llugwy Owen, Ph. D., Conwy. Priis $2.00. Dymai gyfrol fawr wythplyg 350 tu dial, ym fflrwyth llafur vsgolhaig addfed, ac yn deilwng o efrydiaeth ein hieuenc- tyd efrydgar. Gellir yn briodol ddweyd ei fod y llyfr mwyaf anghyffredin a gy- hoedidiwyd ym ein hlaith yn ystodi y flwyddym; aic y miae eisoes wedi derbyn cymeraidwyaiethiau prif ddysgawdwyr y genedl yn Nghymru. Bydd yn ychwain- egiadi pwysig at bob llyfrgell. Y Pro!- ffeswr Anwyl o Abetrystwyth a ddywed: "Mare y pwnc hwn wedi bod; yni um o hoff diesityniau; fy eflrydiaeth er's rhai blyn- yddoedidi, laiC yr wyf wedi dairllein amryw lyfrau arno, onid nid; wyf yn cofiio1 i mi ddiacrllen teciaich; llyfr erioed. Mae yn hanieisydidol ac yrn farnwi, aic mid! yw fel rhai llyfriau o waith Almaenwyr ac eir- aill, yrn priodoli syniadiau. iatthroiniaeth ddiwedd!ar i'r hen athironwyr Groiegaidd. Dylai pob Cymiro fydidlo ym aistudio ath- romiajeth didlarllem y llyfr yrn. fainwl er miwym oael ,syni.ald clir ami ddadblygiad { athiroiniaieth y Graegiaidi." Dywed, "Y Traetliodydu:" "Male pob- pieth ym ymddiaimgiosiad y gyfrol sydd1 yn ei chymell i ffafr y darllenydd, ym; neill- daml pan ystyriwin; ei bod -ami bris mor afresymol o rad. Ollid ni fodid- lomodd; Dr. Owen ar fod yn dirwyadl hydldlysg yn nysgeidiaeth yr Ellmym ar y mater ytn eu hiaith eu humaim. Aeth i lygaid y ffymom, a rhoddodd i'w gydwladr- "wyr, mewn Cymraeg gwych, ffrwyth addfetaf ei efrydiaeth,. Y canlvniad ydr yw fbkl yn blesetr edrycli dirwy y llyfr. Fel unsyidld: yn feistr trwyadl ar arddull. y mae y cyf!ainso<Miad! drwydd'o Yn, syml, clir ac uirdidasol. I wasanaeth mor new- y/M a diyeitihr i'r iaith Cymraeg, yr oedd yn rhaid ffurfio rhiai geiriau a thermiau newyddioin. Ond y maie yr awdwr wedi llwydidio tu hwnt i'n dyisgwyliadlalu pen- af," Y Parch. Evan Davies, Treifriw, yn y "Lladmierydid," a ddyweid: "Un o'r llyf- rau pwysiciaif a gyhoeddwyd: yn ein hiaith ydyw. Cwestiwn rhiai ydyw 'A didichioim dJimi dtei ddyfod) o'r iaith Gym- raleg?' Wrth y ciyfryw dywedlaf yn gal- onog, 'Tyred a. gwel.' Byddleid, i'r cyfryw brynn a darllen y gyfrol homi, aic os na hydrdlallllt wedi newid eu syniad, rhaid eu bod miewn dlalliineb bairnol, laic felly tu hwnit i obaith. Oamfyddir yn y gwaith (1) Ollrélstrwydidi llenyddol. Y mae yn llyfr trwyadl iawn—gwaith y gellir ym- ddiried ymddlo. (2) Meistrolaeth drwy- ardl ar y mater. TeimMi dyn wrth ddar- llen ei fod yn rhodio yn ngoieuini medd- ylgarwoh bohcarm. 'Melus yn didiau yw I y goleuni.' Y mae meistrolaeth dawel yr awdwr iair,ei bWlli0 yin rhoddi tooddhad I iieilldiuol i'r darllenydd!. (3) Y mae ar- ddull y llyfr yn syml a clartrefol iawn. Nid; oeddwn heb ofni y buasai llyfr ar fater fel hwn yn dldliffygial ym hyn,. GwyddSwm fod ein hiaith yn ystwyth a chyfoieithiog, omd syniaiis ei gweled yn ym- ateb mor ufudd i alwadau yr awdwr. Ceir ymia hen ICiiriau eedyrm gwerinol, yn codi o fedid ebargofiant, ac y miae nerth- oedtdi meddyliol yn gweithio ynddynt. Bathir geiriau niewydrdiorn rhagorol gan yr awdwr i'w bwrpas ei hun, aic y mae delw ao argraff Gymireig arnynit, a, bydd- ant y;n artain cymeradwy gan farchnata- wyr llenyddol o hyn, allan. (4) Gwreidd- iclder. Er mlai aidiroid'di' hian,es, y mae yr awdwr, lad'rodidia, ef fel un yn ei wy hod drwy astudiiaeth. feirniaidol; mae ysbryd a phersonpli&eth Dr. Owen yn y gwaith li W'ii. Efe ac nid; neb arall sydd yn siar- ad a ni ynddlo. (5) Rhoddir lie arbe,nig hefyd i lais yr aithronwyr eu huniain. yn y dyfyniaidau lluosog a geir yma, clywir y Groegiaid eu huniain yn lleferu. Man* I tais fawr i'r dairllemwyr yw fod yr awd- wr wedi eyfieiithu yn llythyrenol o'r ¡ gwreiddiol yr hyn y miaie yn ei didyfynÚ, Yn hyn y miae yin, rhagori hyd yn nod ar Jowett. Ac y mae y cyfan yn cael ei wneyd, 'Heb dirwst, heb ffrwst, heb ffrostio.' Gellir ciael y gyfrol trWY I J. C. Roberts, Box 256, Utica, N. Y.

WILLlAMSliUfiti, GAN Y PARCH. ABiiAM JONES. Williamsbuirg, Iowa., Rhag. 5.—Cafwyd Williamsbuirg, Iowa., Rhag. 5.—Cafwyd cyfanodydd, dia Dyddi Dioiehgarwcli. Cynaliwyd tri o gyfiairiodydd; Cymreig— un, y bore yn, mgiiapei y T. C., a r pryd- mawm. a'r hwyr yn nghapel yr A. Yr 'Oetkl; cyf arloidi y pry tin,aw n y;n. lluosog i :tawn, ond trodd; yr hin yn an,ffafriol er- byn yr hwyr, laia ychydig ddaeth yn nghyd. Yr o'edd yn dda genym, we,led: Dr. Owen w.edi gallu bod; yn, Dresenol, ac yn cy.nonhwyo mor dda. Gorfu, i'r Parch. H. O. Morris, wynebu ar Welsh Prairie erbyn y prydinawn, onid yr oedd yn ddla gan bawb ei weled. wedi dychwel- yd elrbyn .eyfarfod yr hwyr. Yn Yiohwaal- egol at yr ueiiou cynaliwyd yn nghapel yr A. am un ar ddeg y bore gyia,riod un- debol Saieismeig y dref, a, pnregeihwyd gam y Parch. T. C. McFariainia,, gweim- idog y Presbyteriaid. Horn. ydoedd 1 waith gymtaf erioed i'r cyiariod hwn i gael ei gynal yn yr eglwys Gymreig. Dychweloddi Miss Delia Jones, car- bondjale, Pa., ar ol bod yma. am fis 0 seibiamt, a gwneyd ididi ei hun lawer 0 firyndiau,. Bydd ym dda, gamdidyimt ei gwieleid ym dyfod; eto. Nos Fawrth, Tach. 28, daeth tua haner caM o bob! ieuainc ein, heglwys, a. gyda hwynt ychydig o rai mewn oled, ar eill gwiarthaf yn ddiarwybod, gydla'i basgedi llawiniom;, a buomt wrthi a'u holl egai am yn agos i diaiir awr yn ymddifyru- Gaidawsamt ni gryn dlipyn yn well allan, ac wedi eim lloni raddau mawr. Yr oeddym o gymaint a hyn yn barotach at Ddydid Diolchgarwch. Cyfarfodl enwog iawm ymia ydoedd eidido plant, y'r ysgol ddydidiol yea yr Opera House wythnols yn ol. Yr oedid y meiuadid yn orlawn 0 rerch-edl yn ben- af, mead: y plant. Gwnaeth y plant ell rham yn ardiderohog, medd y gwranda- Vyr yn ddieithriad. Yr oedid yn gyf- arfod dyddorol iawin, y rhaglen yn gyf- ansoddedig o ganeuoin ac y,imirfeiriadau gan y diosbarthiadau;—dosbarth yn e1 duo. Yr amcan ydoedid; cael arian i br"mu llyfrau i'r ysgol, a gydia, Haw tipytL o ddifyrwch i'r plant. Adlewyrchai Y cyfarfod glod nelllduol i ddiwydrwydd a medr y prifatliraiw- a'r athrawesau. Gwrneir parotoadau egniol yn awr at Niadjolig. Sonir fod ein; pobl ieuainO am gael sociable mawreddog ar y dydd 'eleni ym yr Operia; HOIUSle. Y niae y si ar led fod y Parch. H. 0. Morris yC r-hloddi ei weinidogaeth, yma. i fymy yn mhen dau Sabboth. Y miae eim cyflaill Lewis D. Jones am galel arwerthiamt air ei holl stOic yr 28ain cyfisol. Arwydidiai hyn ei fod! am adael y ffermi bellach i'w blant, a'i fod am ddyfod, yn gyfangwbl i a;ros yn Y dref i fwynhau ei gartref newydd; airdderch- og. Y mae yn dda gam bawb o honomi hyn, gam ei fad! wedi gweithio yn ddigoB caled a hir bellach i gael y gweddill a'i ddyddiau: yn haimiddenol. Nid yw Mir. JonerS ond cydniarol ieiuiamc;, ac eiddunWLO- iddio hir oes. MARWOLAETH MISS NELLIE JONES. Bore Siaibboth; wythnos i'r diweddaf, bu fiarw mieirch ieuamc yma yn dra all- n.ysgwyliadwy, sef Miss Nellie Jones, merch i Wm. R. a Mary Jones. Bu farW ti thad, Williami Joineis y collier, fel yr ac'lwaenid ef, tua blwyddyn yn ol yc isydiyin iawin. Y miae y teuluoedd, o'r dùlwy ochr jn hen seifydlwyr ymia, ajc yn bra,rehus iawn Caitrefa y teulu tua dwl filldir i'r loillcwin o'r dref—un o'r fieirmydld mwyaf a harddaf yn yr holl wliaid1. Hi ydoedd! unig ferch y teulu yn awr, ac yn 23 oed. Yr oedd. yill gysur mawr i'w m!am. yn ei hunigrwydd, a,c yDi gynorthwy ainghyffrediin iddi gyda'r gof" al a'r gwaith mawr a berthyniai i ffermi dy o'r fath a theulu o bed war o feibioo. Prin chwech o ddyddiau. y bu yn sal- Torwyd hi i lawr o ganol iechyd a hioemusrwydd! neilldnol. Yr oedd yn aelodi eglwysig gyda'r M. Ei. oddiar 1892, ac yrn ferch ieuamc o rod iad parch" us. Bu farw mewn profiad rhagorol iawn.. Nid yn ami y clywsom am UO yn marw mor hapus ac mor harnddenol* Teimlai yn sicr fod marw yn elw iddi, ac y byddai ym cainu gyda'r aingeliom CP Idi Wledd y Sabboth hwnw. Cymgorai eíi mam i beidio wylo, y byddai hithau ylJJ dylyn cyn hir. Canai "Jesus Lover of My Soul," a dywie,doiddi "I see a ligbt arndi I hear —d fluttering of wilngs. Cusanodd fflarwel i'w pherthynasall all, a. dywedodd am iddynt eu chyfarfod P y nefoedd. Wrth ei nain, Mrs. Sarah Eyans, yr hon sydd. yn agos i'w phedwaT ugaim, dywediai, "Grandmai, I never thought I would be there' before you." Un o'i geiriau olaf ydoedd, "There will hL. no suffering in Heaven." Gyda thor- iad dydd ehedodldi ei hysbryd i'r anweled- ig. Y dydd Mawrth caillynol y cymer- odd y claddedigaeth le. Cymerwyd yn y gwasanaeth crefyddol gan y Parchn. E. J. Pike (M. E.), T. C. Me- Fairland a'r ysgrifenydd. Yr oedd Yu un o'r anglrddau mwyaf lluosog a phar- chus. Yr Arglwydidi gysuro y faO drallodus.

PORTLAND, OR., Rhag. ddiolch dirosof fi a'r teulu i Gymry port- lainct; aoi eu sirioldeb la:'u parodrwydd y11 cyduno a ,ni i ddiathlu y ddegfed flwydd- yn o'n priodias, ac am. yr anirhegion ar' dderchog, addurnedig, drudfawr a def- nydidiol a. gyBwynasamt nr yr achlysur. Ni ddarfu iddynt. alnghofio un 0 honolO) o'r liyriaf i'r ieueingaf. Bu eich ymwel- iad a ni yn llomaid calon, ai bydd., eicl1 anrhegion testlus yn adgoffia i ni Yn I dyfodol eim amiser difyr a dreuliasoSJ gydla'n gilydd. Credaf fod ymgasglu at ein gilydd fel hym yn fod'dion i es-tyn oeS dym un deng mlynedld1.—Wm. R. liamis, 365 San; Rafael St.

—Y mae yn mwriad y Pa bydmon i ois- Old i fyny yn yr Eidal bedwar bynutheg a Grist.