Y Drych

TÊQ FANER EIN GWLAD. \GÁ}l ATARYVVYN, SPRING VALLEY, ILL. Aeth t J" j)fog ar,er ein gwlad i gwhwfan fob <! ^awaii fechan mewn hedd; ^OV^1"611 °'eua Weriniaeth, Ym ^ar Baganiaeth mewn bedd; 11110dd trugaredd a iawnder, a W duw rhyfel o'i gudd, j ysbrydoliaeth a dewrder Wneuthur ynysoedd yn rhydd. Cyd.-Baullefwn i Faner ein Gwlad, p awrygTvn ein llynges a'n cad, ^thiwed a Gormes ddiwreiddir ^tChwyflr teg- Faner ein Gwlad. II. ofnadwy a chreulon! Y gj1.6^ Virion sy'n lliwio dy rawd; Yn roes flodau eu meibion On^ ar all°r dy ffawd; llwaitl1 mwy damniol na rhyfel Mwy 8r°rmes' caethiwed a gwyll; ydyw gormes na magnel, 6rch yw caethiwed na dryil/'&c. *U C^a fras I"' Ganrifnp.^ feichiog, yn gruddfan Ei chwynio:dan erchy11 iau'r Don: ^erwlnofl* a dreiddiodd bedryfan, On<j) ar glustiau'r wlad hon; 0 'feflfl 6' y Maine aeth yn aberth, y dewrion daeth lief Yn 0 ^dd dial a phrydwerth, dynoliaetli a'r iief, &c. Yn rV< AefhW Cyfiawnder disyfyd, Jjjv Uynges Amerig i'r mor; ei byddin ei bywyd r bri y Weriniaeth a'i Phor; mewn urddas feddlanwyd, ^°rchfygwyd, a gweiniwyd y cledd, '^ellau gwareiddiad estynwyd, I)uw'r heddwch esgynodd i'w sedd, &c. ♦ »

HELYNTION CYMRU. GAN W. W. JONES (CYRUS). Llaniiyfni) TáiCh. 5.—Mae ysbaid o atleft wedi rhedeg heibio er pan gefais gyfie i gyfarch darllenwyr y "Drych," ^frwtu synj^j yn ymwelydd ffyddlawn a ^^Qllyfni, a'r hwn y mae yn Qda 1 dystio, sydd yn parhau i &°s persanau a phethau yn eu lliw llun Miaie eU ^unain yn hynod o fywiog. Syfl ckwarelau yn parhau i weithio lawer o yni a bywiogrwydd; mae y liechi, meddir, yn tueddu i "*«Qd i i j 1 iawr yn eu prisiau, a liyny, medd- c^atQ y rheswm fod perclaenogion arelau America yn dod a miJoedd o ° 'ec'lau borthladdoedd y wlad ac yn eu gwerthu lawer yn rhatacli r lelchau a wneir yma. Pa faint o lri^nedd sydd yn hyn nid wyf yn gwy- °Qd y mae un peth yn ffaith, sef Sfillir anfon mil, dyweder, o dunelli o o New York i Lundain yn rhatacii ^aiier nag y gellir eu hanfon gyda'r ^Iffo^dd o DdyfEryn Nantlle, Llan- DQris, fieu Bethesda i Lundain. Mae yn %bJrg mai yr esboniad posibl ar hyn Y'dyw. eu bod yn dod fel ballaRt yn y 11ongal1 oddiyina i Lundain a lleoedd er- aill. Mae chwarelau Bethesda yn par- 11411 i Wedthio yn egniol ar ol terfyniad allan colledfawT fiu ynio; ac er- _yn hyn mae pethau yn lied dawel. °beithiwn fod oyfnod y dial wedi ter- fyittn, bellach, er iddo ddangos adfywiad Yl:1 ar ol terfynu y sefyll allan. Q^llirr dweyd fod yr oil o fan chwar- eiau Dyffryn Nantlle yn. gweithio ar hyn o btyd, yr hyn sydid yn profi fod mas- ar y cyfan yn dda. Mae lluaws o chwareiau- ar yr ochr ddeheuol i'r dyff- rjra ha. bydidant yn gweithio ond ar a(i^gau o lwydidiant masnachol, megys Gwernos, y ddau Dy Mawr, Ty'n y ^05rg]odd, Tanrallt a Tyddyn Agnes. Mae y rhai hyn yn cynwys ugeiniau law- er 0 Weithwyr, a rhai yn enill cyflogau u<;hei. Mae poblogaeth y parthau hyn We'di oynj ddu i'r fath raddau fel mae ammihnsibl cael ty i fyw ynddo am 11111 bris. Camlyniad naturiol prin- aneddau ydyw adgyfodi ysbryd ad- eilad.\x yn y gweithwyr tlodion yn ogys- a'r anturiaethwyr cyfoethog. Mae efain yn miaaiteisio ar y cyfle i werthu eU yn neillduol y tai sydd wedi eu hacEeiladu ar gy-fundrefn anghyfiawn y prydlesoedd, fel rhwng pob peth y mae y wladl yn llawn bywyd, heb ddim o'r tawclweh a'r sefydlogrwydd a nodweddai amser ein teidiau aai tadau. Mae y sefyll allan eang a maith fu yn mysg y glowyr dewr yn y Deheudir yn hysbys i'ch darllenwyr. Bu yn fodd- ion i orboblogi y eymydogaethau hyn. Yr oed!d llawer o ieuenctyd ac eraill o'r gymydogaeth hon wedi myned ync fiynyddoeddi yn ol pan oedd y glofeydd yn anterth eu llwyddiant; a lluaws wedi cainfod gwragedd a sefydlu yn deulu- oedd; and pan ddaeth yr amser drwg dychwelasant gydag ychwanegiad. Dych- welodd: rhai yn llawn mor grefyddol a moesol ag oeddynt pan yn gadael car- tref; ond dychwelodd eraill wedi eu meddiann gan "saith ysbryd gwaeth" nag oedd yndldynt yn flaenorol. Daeth- ant yma wedi eynyddu digon mewn an- foesoldeb beiddgar i fod yn baffwyr cy- ho,eddus bob nos Saidwrn; a daethant a. llwon a rhegfeydrd newyddion na chlywod,d ein pliant mo honynt cyn hyn. Yr oeddynt mor hyf fel yr ymbleserent mewn ymosod ar yr lieddgeidwaid, a thalent mewn cronfa yn mysg eu gilydd er galluogi y rhai gwaethaf o honynt i dalu y dirwyon a osodid arnynt yn llys- oedd yr ynadon. Teimlodd y cyhoedd fod yn rhaid rhoddi terfyn ar eu tra- ha, ac erfyniwyd ar yr awdurdodau en cosbi a charchar yn hytrach na'u diryw- io, ac mae yn ymddangos fod braich gref y gyfraith yn y cyfeiriad hwn wedi ateb dyben da. Sibrydir fodi golwg addawol ar y fas- jiach hlaiairn a glo; ac fod amser gwell gerllaw i'r canoedd o filoedd a weith- iant yn y rhan bwysig hon o fasnach ein gwladi. Pe bai y fasnach lechi yn tueddu i wanhau, fel yr ofna llawer, diau y bydldai yma. Exodus eang i gymydog- aiethau y glofeydd. yr hyn a, achosai fod yma gainoedd o dai gweigion fel yn yr amser a basiodd. Modd bynag, mae yn llawenydd medidwl, fod y glowyr wedi cael cytundeb, a gwell sylfaen iddo na'r llithr-raddfa fel yr oedd; ac fod golwg y bydd i'r cytundeb presenol barbau am rai blynyddoedd, os na bydd i un o'r pleidiau amoanu ei dori. Mae yn amlwg ddigon mai anfoesol- deb y glowyr, fel eraill o weithwyr y wlad hon, ydyw ffynonell eu gwendid; ac ni waeth faint a bropir o dan y gweithwyr drwy undeban a rheolau, os na bydd iddynt we!la yn eu moesau, a gofalu yn well am eu henillion mewn adeg o Iwydidiant. Dyna oedd yn blwm I wrth odreu chwarelwyr gwrol Bethes- da yn adeg y sefyll allan. Yr oedd ync ddosbarth wedi afradloni eu da, a phan ddaeth dyidld cyfyngder nid oedd gan- ddynt fodd i sefyll am wythnos heb bwyso ar eiraill. Gwrthodasant dalu yr Undeb, gan faint eu chwant am ddiod; ac yr oeddynt yn barod i blygu fel brwyn wedi eu hysigo o flaien gallu yr awdurdodau. Dyrna y dosbarth a orfod- odd y rhan oreu o'r glowyr i blygu i'r awdurdodau. Hwy oedd y rhai cyntaf i lefiain am sefyll dros eu hiawnderau, a. hwy drachefn oedidl yn gwaeddi fod yn well iddynt ryw fath o amodau na llew- ygu. Y fasnach fetddwol ydyw y gallu mawr syddl yn gwanhau nerth y gweith.. wyr yn y wlad hOlli, ac nidi oes dim ond gobaith gwan y gwelir hwynt byth wedi enill yr iawnderau a berthyn i urddas llafur tra byddiont yn gaethion i frag- wyr a thafarnwyr y fasnach ddinystriol hon. a I

DADBLYGIAETH." GAN R. C ROBERTS, UTICA, N. Y. Yin ddiiweddar yr ymdadngosodd dad- blygiaeth ar faes gwyddoniaeth. Croes- awir y wyddbr gan amieuwyr ac an- ffyddwyr am ei bod yn milwrio yn erbyn y Beibl a'i ddysgeidiaeth. Ceir eraill yn gwrthwynebu y wyddor am yr un rhesymau. Bai cyffrediin yw derbyn damicaniaethau newyddion fel gwirion- eddau diameuol cyn cae,l prawf digonol eu bod felly. Yr oedd yr hynaflaid yn y cynoesoeddi yn adeiladu cyfundrefnau ardderchog, yn ol eu tyb hwy, ond yn ngoleuni rhyw ddarganfydidiad newydd byddai y cwbl yn malurio i'r llawr. Nid oes dau wirioneddi yn groes y naill i'r Hall, nou yn gwrthddywedyd eu gil- ydd. Os bydd gwirioneddau yn gwrthi- dalro yn ymddangosiadiol, diiffyg gwyb- odaeth o'r pwnc yn ei holl berthynasau yw yr achos eu bod felly yn ein golwg ni. Mae y wyddor -o ddadblvgiaetb wedi eynyddu yn gyflym, ac yri para i gael sylw dysgedigion; ond y mae rhyw afisicrwj didi yn y ddysg .newydd fel y: mae genym seiliau digonol i ameu el gwirionedd. Anhawdd yw tynu y llin- ell rhwng yr anifeilaidd a/r llysieuol, a rhwng gwahanol rywogaethau o anifeil- iaid a rhwng gwahamol fathau o lys- iau. Os trwy ddadblygiad, y daeth dyn i'w gyflwr presenol, mae dadblygwyr eu hunain yn adtdef fod dolenau ar goll yn I y dystiolaeth i brofi hyny. Mae; "miss- ing link" rhwng y dyn a'r epa a rhwng yr epa a'r oyster, a rhwng yr oyster a rhywbeth arall. Mae methiant dadblyg- wyr i gynyrchu creaduriaid newyddion neu lysiaiu newyddion yn milwrio yn er.. byng wirionedd y wyddor. Cymysgryw- iol ac anmherffaith yw ei holl gynyrc-h- ion. Cyfeiriaint ni yn wastad at y mul fel engraifft o ddladblygiad, Dysgir ni hefyd mai dadiblygu ar i fyny a wna natur. A ydyw y mul dwl, ystyfnig, di- seroh a di-epil, yn welliant ar y march neu yr asyn? Os ydyw, pah am nad eir yn mlaen i ddyrchafu y mul trwy ddad- blygiad pellach? Rheswm dla paham; mae natur yn ymyraeth a'r gwaith ac yn dweyd "iiyd yma yr ei ac nid yn ¡. mhellach." Fe ddysgodd Duw i'r march weryru, ond dyn ddysgodd y mul i frefu. Yr asyn gwyllt a chwarddi am, ben lluaws tref, ond ni chwarddodd mul erioed. Os na all dadblygwyr gynyrchu rhywbeth rhagoraeh na mul gwell idd- ynt fod yn ddystaw. Pa Ie y mae y "ddolen golledig"? Ni wn i; ond hyn a wn-fod yr enaid rhes- ymol sydd mewin dyn yn gwneyd y fath agendor rhyngddo a'r epa fel na cheir dolen byth i'w cysylltu. Dywed Proff, Miuller fod iaith, neu lafar yn warch- glawdd nad ellir ei groesi rhwng dyn ac anifail. Gall dyn siarad, ond ni siaradodd ainlfail air erioed. Trwy ym- yriad dwyfol rhoddwyd "lief ddynol" i asen Balaam, fel y gallai geryddu yn- fydrwydd ei pherchenog. } Y peth mwyaf chwithig yn yr holl drafodaeth yw ceisio cysoni y wyddor afresymol ac anysgrythyrol hon a'r Beibl. Wedi cysoni seryddiaeth ddi- weddar a'r Beibl, dyma ddlaeareg yn ymddangos, a mawr fu y dyfeisio a'r dychymygu i gysoni y wyddor newydd a phum llyfr Moses. Wedi i'r ystorm dawelu a'r perygl fyned heibio, dyma fwgan dadblygiaeth yn gwneyd ei ym- ddangosiad. Mae Genesis Moses mewn perygl.. Mae y pedwerydd gorchymyn yn siglo, a rhaid gwneyd rhywbeth ar frys, onide bydd yr hen Feibl wedi ei roddi o'r neilldu fel llestr heb hoffder ynddo. Rhyfedd y medr a'r ystryw a'r ffolineb a ddangosir wrth geisio cysoni Mioses a Darwin a Huxley a'u gilydd. Ceir rhai pregethwyr gwlanenaidd yn cyhoeddi o'r pwlpud mai trwy ddad- blygiad y gwelodd Duw yn did a greu v nefoedd, a'r ddaear, a'r mor a'r hyn oil sydd ynddynt. Hybrids rhwng ameu- aeth ac anffyddiaeth yw y bob! hyn. Er nad yw y Beibl yn dysgu gwyddoniaeth, eto myn rhai geisio ei gysoni a phob awef dyrsgeidiaeth fydd yn chwythu heibio. Pe na bae ond braich ddynol yn uhig i gynal awdurdod y Beibl buasai yr hen Lyfr wedi colli y dydd lawer tro. Mae delw ao argraff Duw ar y Beibl. Mae "trade mark" Duw arno fel na ellir ei ffugio na dtileu ei ddylainwad. Er i lawer o ddysgeidiaeth yru rhai dynion yn ynfyd, pan ddeuant atynt eu hunain dychwelant eto at y Beibl fel at oleuni yn llewyrchu yn y tywyllwch. Mae y Beibl yn gadarn a diysgog wedi pob prawf. Mae gair Duw yn uchaf ar ol pob ymchwiliad. Mae cymwysder ac addasder y Beibl at angenion dyn yn ei wneyd y llyfr mwyaf gwerthfawr a chymeradwy yn yr holl fyd. Ond nid oes ffydd gan bawb. ø. t

Yn y Nanaimo "Press," British Col- umbia, oawn hanes gwledd a roddwyd er anrhydiedd Thomas Morgan, diwedd- ar oruchwyliwr y Protection Island Shaft, ond sydd ya awr yn aroiygyild glofeydd tiriogaeth British Columbia. Bu Mr. Morgan am agos i ehwiarter can- rif yn ngwasanaeth cwmni newydd glc a thir Vancouver, a dringodd i fyny i'w safle bresenol drwy ei onestrwydd a'i ddiwydrwydd. YmgynulJodd tua chant o'i gydswyddogion, eii edmygwyr a'i weithwyr a gwahodidedigion yn nghyd' i gell giniawa yn y Nanaimo Hotel; gy'da'r aimcan o anrhydeddu Mr. Morgan air ei ddyrohafiad i'w swydd newydd a chyflwyno iddo oriawr aur fel arwydd o'u hedmygiad o homo. Traddtodwyd amryw anerchiadau llohgyfarchiatioi gan Mri. William! McGregor, Ralph Smith, Dr. R. E. McKechnie ac eraill, a chauiadau gan Mri. Dixon, Bamford a Miles, a chwareuodd Lindsay Hellyer amryw ddarnou ar y berdoneg. Cafwyd amser godidotg yno, a phrofad y cyfar- fod fed Mr. Mb-rgac yn uchel yn mnlitb y bob!.

Y SER A'R PLANEDAU. GAN ELEAZER ROBERTS, LERPWL. YSGRIF III. VI. Ser Dwbl.—Miae y ser hyn yn deilwng o sylw. Tybiodd Herschel mai y rheswm dros fod rhai ser yn ym- ddangos yn ddwbl trwy yr ysbienddrych ydloedd eu bod yn yr un linell gweled- iad bron, ac oherwydd hyny tybiodd y buasai y ser hyn yn ei helpiu i fesur eu pellder, gan y buasent yn agoshau ac yn ymbellhau yn ol fel y byddai y ddae- ar yn ysgogi yn ei chylchlwybr; yn deb- yg fel y ma,8 goleuadau sydd yn ym- dldangos bron yn ymyl eu gilydd, i'r llong sydd; yn dyneisu at y porthladd, yn ymbellhau fel y deuir yn nes atynt. Cafodd allan pa fodd bynag, nad felly yr ydoedd gyda'r mwyafrif o lawer o hon- ynt. Yr ydys bellach wedi canfod fod dros 800 o'r ser dwbl hyn, y naill yn troi o gwmpas y llall; ac yr ydys wedi gallu penderfynu amser cychdro lluaws o honynt. Maent yn gyffredin yn am- rywio mewn lIiw. Heuliau o wahanol liwiau yn troi o amgylch eu gilydd! Y mae dros 70 o honynt ag y mae serydd- wyr wedi gallu gwneyd allan eu cylch- lwybrau, trwy sylwi ar y darn o'r cylch a winaethant er amser cyntaf eu dargan- fyddiad. Mae amser eu cylehoedd yn ainrywio o flynyddoedd i ganrifoedd! Dyna'r seren dldyisgleiriaf o honynt, Sirius. Y mae yn werth aros enyd i son am dani. Yr oeddid wedi sylwi er's talm fod iddi ysgogiad priodol—yr hyn a eglurwn eto-go fawr, ac fe gaed all- an gan Peters de Auwers mai yr esbon- iad goreu ar yr ysgogiad! ydoedd fod corff arall yn troi o gwmpas Sirius mewn cylchlwybr neillduol. Yn gyffel- yb fel ag y gwnaed cyn darganfod y blaned Neptune, fe fesurwyd cylchlwybr Y corff tybiedig hwn gyda'r un manyl- der a phe buasid wedi ei ddarganfodi. Yn 1862 yr oedd mab y tremiofydd (opti- cian) enwog, Alvan Olark, o America, y<n gwneyd prawf ar wrthrych-wydr mawr-18 modfedd—yr oeddid yn ei wneyd ganddynt i Arsyllfa Chicago, a. throes ef at y seren Sirius i'r dyben hwnw. "Fy nhad," meddai, mewn syn- dod, "y mae gan Sirius. gydymaith." Edrychodd y tadl, a chanfu mai felly yr oedd. Yr oedd y cydymaith ar du dwy- rain i Sirius, a thua 10" oddiwrthi, sef tua'r fan yr oeddid wedi cyfrif y dylasai fod! Ar ol blynyddoedd o sylwi wedi hyny, cafwydi fod "y cydymaith" yn gwyro ryw ychydig oddiwrth y llwybr a dorasid iddo; ond, fel y mae New- comibe yn sylwi, dichon fod hyny yn codi oddiwrth anmherffeithrwydd yr offerynau, neu y darsylliadau. Dengys y cyfan, pa fodd bynag, y mawr bwys sydid mewn penderfynu yn fanwl a oes, a pha beth ydyw, gwir ysgogiad y ser; a phrawf hefyd mor werthfawr ydyw y gwiaith a gyflawnir gan ein cydwladwr, Dr. Isaac Roberts, ae eraill, fel y cawn sylwi eto. VII. Ysgogiad Priodol.—Peth pwysig arall yn nglyn a'r ser ydyw yr hyn a el- wir eu proper motion. Gelwir y ser yn gyffredin yn "ser sefydlog," i'w gwa- haniaethu oddiwrth y planedau. I'r llygad noeth y maent felly. Cadwant eu lie yn eu perthynas a'u gilydd gyda'r manylder mwyaf, ac y maent wedi gwneyd hyny ami oesaiu lawer. Yr un ydyw y cydser i ni ag oeddent i'r pat- riarchiaid gynt. Ond y mae yr offeryn- au sydd gan seryddwyr y dyddiau hyn wedi dangos nad ydyw y ser yn sefyd- log mewn gwirionedld. Mae pob seren yn ymsymud', a hyny gyda chyflymdra aruthrol; ond y cyfryw ydyw eu pellder fel nadl ydys yn gallu canfod y symud- iald hwnw gap y sylwedydd: cyffredin, am hwyrach, filoedd o flynyddioedd. Fel rheol, y rhai dysgleiriaf sydd yn meddu mwyaf o ysgogiad priodol i'r ymddang- csiad trwy yr ysbienddrych—ar ol sylwi am flynyddoedd, yr yd!ym yn meddwl. wrth gwrs—ond y mae eithriadau lawer a phwysig i'r rheol hon. Yr ydys wedi gallu miesur ysgogiad priodol rhwng dwy a thair mil o'r ser eisoes. Mor bell ag y gellir gwneyd allan, y maent oil yn symud mewn llinellau union, ac mewn cyfeiriadau gwahanol, rhai y ffordd yma, a'r lleill y ffordld; arall, fel y mae cael allan fod unrhyw drefn yn eu hysgogiadau yn beth y rhaid, ei a.dael i seryddwyr yr oesoedd, a ddel. Seren, fel y gwydldys, ydyw ein haul ni, ac y mae hithau yn symud ac yn tynu yr holl osgordd o blaned au a'u Ueuadati gyda hi; ac felly fe welir fod yn a-hhawdct gwybod yn sicr pa. gymaint o sydd yn ddyledluis i'n hys- gogiatd ni, a pha gymaint sydd i'w bri- odoli i ysgogiad arbenig y ser eu hun.. ain. Pe gwelem nifer o'r ser ar bob tu i ni yn ymsymudt, ac i gyd yn yr un eyfeiriad, gallem gasglu yn deg fod hyny yn oodi oddiwrth ein bad ni yn ymsy- mud yn y eyfeiriad cyferbyniol. Y mae darsylliadau a chyfrifon manwl yn dangos fod hyn yn bod, ae y mae pob lie i gasglu fod ein haul ni yn prysur gyflymfu tua chyfeiriad y cydser Her- cules, fel yr oedidl y diweddar Byr Wil- liam Herschel wedi casglu. Weithiau y mae twr o ser yn symud gyda'u gilydd. Felly y mae lluaws o'r ser yn nghydser y Tarw, ac felly mae pump o'r ser yn yr Arth Fawr. Cyn dyfeisiad yr offeryn hynod, y spectroscope, nid oedd modd cael allan ysgogiad seren, os na fyddai megys yn myned rhyw gymaint ar draws llinell y gwelediad. Ond y mae Huggins ac eraill yn awr yn gallu gwybod a yd- yw seren yn symuid yn llinell y gweled- iad, naill ai tuag atom neu oddiwrthym; a hefyd yn gallu mesur cyflymdra, y sy- mudiad hwnw. Gellir mesur cyflymdra ysgogiad y ser y caed allan eu pellder yn weddol gywir, ac y mae y cyflymdra hwnw yn anhygoel bron. Mae Sirius yn symud oddiwrthym, yn ol tuag ugain milldir mewn eiliad; Arcturus yn sym- ud tuag atom, gyda chyflymdra o 56 miilldir mewn eiliadi; ac eraill gyda chyt- lymdra mwy!

MEISTRI A GWEITHWYR. GAN Y PARCH. D. POWELL, LERPWL YSGRIF III. Rhaid wrth amgyffrediiad clir am nat- ur y berthynas rhwng meistri a gweith- wyr cyn y gellir penderfynu eu dyled- swyddau a'u gweithrediadau cydberth- ynasol. Natur y berthynas ddiylai ben- derfynu y dyledswyddau, a'r dyled- swyddau y gweithrediadau. "Y mae moesoldeb," meddai un awdtwr, "yn fwy na iawn-gyflawniad neu ysgoiad gweith- redfoedd neillduol; mynega gyfansodd- iad eithaf dyn; efe yw yr esboniad dyfnaf o'i gy,meriad, mewnol. Ochr fewnol pethau y mae y rhinweddau duwinyddol yn ei chynrychioli gywir- af." Mae hyn yn wir am foesoldeb yn ei berthynas a dyn yn ei gymeriad unig- ol a chymdeithasol. Beth, yinte, ddylai natur y berthynas fod rhwng meistri a gweithwyr? Ceir yr atebiaid, yn yr ymadrodd byr a phwysig—yn Nghrist. Yn Nghrist y daw dynion i'r berthynas fwyaf bywiol a Duw fel Tad. Penderfyna y berthyn- as ysbrydol rhwng dynion a Duw yn Nghrist, berthynas ysbrydol dynion a'u gilydd. Mae eu perthynas yn un deu- luaidd. Brodyr ydynt p'r un Tad, ac yn byw yn yr un ty. Dylent garu eu gilydd a'r cariad uwchaf, cydweithredu yn berffaith yn mhob amcan, a ehydym- deimlo a'u gilydd yn mhob adfyd. Twyll a rhagrith yndidynt fydd proffes o gariad at Dduw, os yn casau a cheisio niweid- io eu gilydd. Ac yn mhellach, mae per- thynas dynion yn Nghrist yn un fywiol ac organaidd. Aeloidau ydynt o'r un corff; cangenau ydynt o'r un cyff. Yr un bywyd sydd yn eu huno, eu hysbryd- oli, eu harwain, ac yn coroni eu hym- egnion. Medda, pob aelod ynddo ar fywyd: rhydd ac annibynol, ac yn y rhyddid a'r anibyniaeth hyn y ffurflr yr undeb cymdeithasol perffaith. Dwys- eidldia CTistionogaeth bersonoliaeth ac unigoliaeth dyn. Gwna i ddyn ymwadu a phob peth, hyd yn, nod a'r pethau an- wylaf, ac i sefyll yn bersonol ac unigol ger bron Duw, er ei wneyd yn didyn newydd, rhydd ac annibynol. Ond wrth ddlwyseiddio ei bersonoliaeth a'i unigol- iaeth, cymwysa Cristionogaeth ef i fyw y bywyd cymdeithasol uwchaf a phuraf. Y dyn rhydd yw y dinesydd da. Yr hwn sydid feddianol ar y bersoinoliaeth oreu yw yr aelod goreu o gymdeithas. Yr hwn sydd fwyaf ymwybOldol o'i gyf- rifoldeb personol i Dduw yw y mwyaf awyddus i gyflawni ei ddyledswyddau i'w gyd-ddynion. Gwelir yn awr y dylai perthynas meistri a gweithwyr wreiddio yn y dwyfol, tarddu o'r tragwyddbl, fod yn ysbrydol ei natur, a chael ei llywod- raethu gan yr egwyddbrioin moesol uwchaf a phuraf. Maent yn frodyr o'r un teulu, ac yn aelodau o'r un corff. Nis gall y meistr niweidio y gweithiwr heb d rosed du yn erbyn Duw y cariad, sathru dan draed dded;arau uwchaf ei natur ei hun, darostwng ei dldynoliaeth oreu, a niweidio ei fuddianau gwerth- fawrocaf. Mae yr un peth yn wir am y gweithiwr. Wrth niweldlo ei feistr. eteei hun dderbynia y niwed mwyaf. Mae y berthynas m-or agos a bywiol rhwng meistri a gweithwyr, fel y rhaid iddyat, yn debyg i'r gefeilliaid Siam- aiddl, gyd-fyw, cyd-symud, cyd-ddyoddef a chyd-farw. Dylai ffeithiau mor am- lwg ddylanwadu arnynt i wneyd pob ymdrech ac aberth er dyfod i gyd-dde- alltwriacth, cydymdeimlad! a chydweith- rediad, ac nid treulio, fel y gwnant, eu hadnoddau meddylioJ a thymorol i geis- io gorchfygu a darostwng eu gilydd. Ond nid oes gobaith y sylweddola meis- tri a gweithwyr eu gwir berthynas hyd nes y gwelant, ac y cydnabyddant yn ymarferol ei bod yn gwreiddio yn y Dwyfol, yn ei natur ysbrydol, ac yn cael ei mwynhau yn berffaith yn Nghrist. Tu allan i Grist mae y berthynas yn un gnawdol, faterol, elynol; yn Nghrist y mae yn ysbrydol, fywiol a chydymdeim- ladol. Rhyfel sydd rhwng meistri a gweithwyr tu allan i Grist; heddwch a ffyna rhyngddynt yn Nghrist. Y gwir- ionedd, sydd eisieu ei bregethu iddynt ydyw, "Cymoder chwi a Duw yn Nghrist." I

Y PARCH. J. P. HARRIS;YN EI FEDL). GAN Y PARCH. CHARLES JONES, M. A. Ganwyd y diweddar Barch J. P. Har- ris (Ieuan Ddu) yn Fishguard, Sir Ben- fro, yn 1820, a bu farw yn Nanticoke, Pa., Tachwedd 5, 1898; yr oedd felly wedi cael dyddiau lawer, a chryn add- fedrwydd ar gyfer byd arall. Mab- oedd! i'r Parch. James Harris, yr hwn a or- phwysa yn naear Efrog Newydd. Enw morwynig ei fam oedd Martha Llewel- yn. Bu iddynt bedwar o blant—Mar- garet, Eiliza;, Alfred a John. TreuliocM Alfredi ei ddyddiau yn weinidog parch- us gyda y bedyddwyr Seisnig, ac yr oedd yn bregethwr g-wir dda. John yw .d gwrthrych ein sylwadau a'r olaf i fyned adref. Dechreuodd ar y gwaith pwysig o bregethu cyn cyraedid oedran gwr. Yr ooddiYiIl ddyn ieuane gobeithiol. Pen- derfynwyd i'w ddanfon i Goleg Hwl- ffordd i ddadblye ei feddwl ar ffyrdd addysg ac i ddyfnhau egwyddorion cref- ydd yn ei galon. GraclfMi^d yno yn 1844, a daeth i'r wlad Cafodfd ei ordeinio i gyflawn waith y weinidogaeth efeng- ylaidd yn Utica, yn 1845. Ar ol ychydig o bregethu i'r eglwysi yn nghymydog- aeth Utica sefydlwyd ef yn weinidog wediCHleJ. galwad unfrydol gan y frawd- oliaeth, ar eglwys y Bedydldwyr Cymreig yn Minersville, Pa., a bu yn llafur io yn eu plith am bymtheg o flynyddoedd. Bu yn we,inidog sefydlog ar yr eglwysi pwysicaf a fedd y Bedyddwyr Cymreig yn y Talaethau Unedig. Bu yn Min- ersville, Hyde Park, Providence a Nan- ticoke, Pa., ac yn Cattaraugus, N. Y. Bu yn Ilwydidianus iawn yn mhob un o'r lleoedd hyn, ac yn arbenigol felly yn Minersville yn 1858, amser y diwygiad mawr, pan ychwanegwyd at yr eglwys dros gant o ddychweledigion. Unwyd ef mewn priodas a'r hon sydd yn awr yn ei galar, gan y Parch. Wil- liam Morgan, Pottsville, Pa., lonawr 20, 1848, a, thorwyd y cwlwm gan angeu yn foreu iawn Tach. 5, 1898. Cafodd1 ei gladdu yn anrhydeddus ar yr 8fed cyfts- ol. Addurnid yr arch a blodau. Daeth torf fawr yn nghyd. Yr oedd yn bleser i mi weledr gwyneb serchus yr Anrh, Daniel Edtwards, Kingston, yno, eyfaiii calon i'r ymadawedig. Yn y dorf hefyd gwelid rhai o brif lenorion a beirdd Scranton, Eilwardsdale, Wilkesbarre a Nanticoke. Y pan bearers oeddynt Benjamin Hughes ac Edtwaro Thomas. Scranton; y Parch. Jacob E. Davies, Plymouth; John Philpin, W. B. Freas a'r ysgrifenydd, Nanticoke. Cymerodd y Parchedigion canlynol ran yn y gwas- anaeth: Henry Hill, New York; T. C. Edwards, Kingston; Ebenezer Edwards. Allentown; John Hague, Plymouth; D. C. Eld wards, South Wilkesbarre; A. J. Morton, Eldwardsville, a William Smith, Nanticoke. Yr oedd, Pajrcihedigion eraill yn bresenol-J. T. Lloyd ac Ojnvenydd Evans, Wilkesbarre, a J. Thomas a J J. Jenkins, Nanticoke. Llefarodd yr holl frodyr yn hynod o barchus am y brawd anwyl sydd wedi ein blaelnu i'r bydl ysbrydol. Cafwydi canu da yn y gwasanaeth. Cofir yn hir am yr ang- ladd. Dydd tywallt dagrau oeddarol un o anwyliaid Seion. Rhoddwyd ei weddallion i orwedd yn mynwent Nanti- coke, yn nghymdeithas gweddillion dwy ferch anwyl iddo. Dyma y fan bellach hyd foreu yr adgyfodiad. Hun esmwyth idido nes y-— "Cyfyd faJ yd 6 fbl ar Gnwd tew, eginhad daear." Mae y chwaer diditodpea Mrs. Harris a'u hanwyliaid ar ol yn eu galar. Pres-