Y Drych

MISS ROSINA DAVIES. Nodweddion ac Ychydig o Hanes Hywyd Ymroddgar yr mfengyles o Dreherbert. GAN JAMES W. BEES, SCEAKTON, PA, Diau ned oes neb o ymwelwyr pwlpndaidd "Hen Wlad y Gan a'r Oymanraoedd," yn J s. tod y blynyddoedd diweddaf, wedi gwneyd cymaint o gyffro yn mysg eglwyni Oymreig y wlad hon a'r foneddiges wyl ao ymroddedig sydd a'i darlnn yr wythnos hon yn gwynebn ar filoedd darllenwyr y DRYCR. Dylai y gwragedd fod yn faich o Miss Davies, oanyt ynddi hi y mae ganddynt un deilwng i'w cynrychioli at y banlawr cyhoeddtis, heb an. dwyo y codweddion hyny sydd mor briodol iddynt -dynee yw hi yn yr areithfa, yn y seiat, ar yr ystryd, ao ar yr aelwyd. Mae y llwyddiant digyffelyb sydd wedi ei dylyn, er y oyohwyn, fel efengyles, yn prcfi yn eginr nad celi angen i ddynea wryweiddio ei hnn. mewn teimlad a Uaii, er mwyn bod yn boblogaidd a gorchfygol fel tafod cy. hoeddns. Prydfeithwoh penaf dyn nen ddyn- ea ydyw eu ffyddlondeb i natur a'n priodol- eddan en hnnain, Bydd y dyn yn gyffredin yn nerthol mewn llaia a gewyn, ao yn ymhyf. rydn mewn myfyrio y rhaiadr, y mynydd, yr yatovm, a'r "llyn sydd yn lloggi o dan a brwmstan," tra y ddynea yn y dyffryn, yn oymdeithasn a'r lili, yn gweled ei linn yn y ffynon loew, yn rhyfeddn at y gwyrddlelni o gyloh ei thraed, a'r lIWYD. sydd yn y ffnrfafen nv. cl1 ei phen. Trwy yr amrywiat:th dym. onol hwn sydd yn peithyn i'r ddan ryw, oanryddir, deallir i feanr, a gwerthfawrogir yr oil sydd yn ngtreadigasth y brenin mawr. Bydd Milia Davies yn gadael y "Ddeddf a'i Gofynion," "Ojfiawnder a'i hawlian," y dychrynUyd, yr ofnadwy, a'r digofos yn nghymoiiad Duw i eraill; ao edrycha hi arno fel tad tynergalon, yn Hawn cariad a thIn. garedd, yn maddeu dan gann, "y pam cant fel y deg a dengain." Geayd ddigon o at. dyniad yn y nefoedd fel oartref y saint, nea gwneyd i bawb awyddu myned yno o wir. fodd eu hewyllya, fel nad oes angen iddi aef- yll byth a hefyd uwchben y llynolyn diwaal- od i'w dychrynn. Ei chlywed nnwaith yn pregethn wna argjhoeddi y mwyaf stoicaidd ei tarn o hawl merch i bregethn yr efengj 1, Y mae ei phregetban yn llawn meddyliaeth nohtlryw, ao yn dwyn olion barn gywir a chwaetb. goeth ao addfed; yn cynwyg ar en hyd ddilyar vydd tittfn a ohyDllun, mewn iaith ddcthoiedig a phur, ac wedi en mesnr o ran amaev i'r gair. Nid ydym wedi dyfod i gysjlitiad a neb erioad yn deali i'r dim bath i'w ddweyd, pryd i'w ddweyd, a phryd i dewi, yn debyg iddi. Gellir meddwi aad yw fawr o anfaatsi# iddi ddwyn pttban newydd, yn gyatal a hen, allan o'r gytrol ysbrydolcd ig, Er yn pregethu ar hei adnodaa cyfar wydd iawn i bawb, a'r llwybran o'n oyloh yn gcoh, mewn yatyr, gita ol traed pregethwyr yr oeaan, eto, ar ymylon yr ben lwybrtn yma, cwyd i'n gwydd fiodan sydd a pherar ogl anfarwol yn peithyn iddynt, Y mae pawb yn gyftirwydd a phavtreaiian ein preg. ethwyr am nnigrwydd yr Arglwydd Lefiu yn yr aHld, ac yn y lljg o flatin Pilat, ond ou am wybod beth yw unjgedd nnigrwydd rhaid clywed Miss Daviea, Ar ddiwedd y pregethn oeirganddi amryw- iaeth o ganu ao apaijai taer at yr annychwel edig, a bydd pecnedar yn galed iawn ca Da lwydda y tath ffrwd o ysbrydoliaeth a melodi- aidd r.efoi swyn ddylanwadu arrio. Mae<i llais dan ddysgyblaeth berffaith, ac erj s ad- < sain ei nodan clir ar y glnst am ddyddian. Mewn gwarogaeth i'w dylanwai bydd y oy- meriadau caletaf yn goddef estroniaid oyaegr- edig grwydro ar en gruddian mewn boddhad gotfoleddus. Mae iddi galon grefyddol fawr -rhy fawr yn wir i un enwad bychau alia ei llanw, gan hyny nid yw enwadaeth yn un gofid iddi, ond oymer yr enwadau oil i'w serch fel nn tenia mawr a da. Yn hyn gwna efelyohn yr Hwn sydd "Yn lIyncu enwau gwael y llawr Oil yn el enw el hun." Pregetha bob wythnos i'r tri prif enwai Oymreig er pan ya y wlad, a golygi wneyd hyny bob adeg y ca cyflenadra, heb eithrio MISS ROSINA DA VIES. nao "Iaddew na Groegwr." Dymunaf ddi- oloh o galon i'r eglwysi oil am eu parodi v?y-^d i anfon am ei gwasanaeth; er yn mhell Q alln llanw y galwadan oil, eto i gyd nis gall y car- edigrwydd rhyfeddol hwn o'r eiddynt Jai na chael effaith dymnnol ar feddwl ein hymwel ydd efengylaidd nudedig tra am dro fel yma yn ein gwlai. Boneddiges ieuanc 28 mlwydd oed, gened igol o Dreherbert, D. 0., yw Miss Davies Symndodd ei rhieni yuo o Sir Gaerfyrddin tna 35 mlynedd yn ol, ac y mae i'r tenln ran amlwg yn mharoh y gymydogaeth o hyny hyd yn awr, yr hyn aydd yn gysar mawr i'r hen bobl yn en henaint preaenol. Deohreu- odd yr efengylea bregethn pan yn 15 oed, a thna 14 mlynedd yn ol derbyniodd wahodd iall oddiwrth bwyllgor o ddyniou dylanwadol yn Maes teg i ddyfod yno i gynal oyfarfodydd diwygiadol. Cydsyniodd a'u oaia, a phreg- ethodd yn ol eu trefniadan am ddenddeg mia. Cododd diwygiad nerthol yn yatod yr aiuger hwn, ac yohwanegwyd canoedd o'r newydd at rifedi y rhai syddyn pioffean Iesu 0 Nazareth fel en ceiiwada gobaith euhiaoh- awdwriaeth, Gwynebodd ar rwystrati In pan yn arwain y diwygiad hwn, a chat'odd ei gwrthwynebn yn arw gan ti rhieni, dynion cyhoeddns a'r argtaffwaag. Denai y gwrth- wynebiad oddiwrth ei rhieni yn ddiau oddiar gariad tnag ati fel ea plentyn anwyi. Gwydd- ent ei bod o ran meddwl ao yabryd yn aliti og i wneyd gwrhydri yn y oylch y mynai droi ynddo, ond ofnent ei heiddilvi ch ooifforol yn fawr, gan ei bod y pryd yma yn wanaidd iawn c ran ei "dynea oddiallanac yr o«dd y syniad o feddwl ei bod i barhan yn ei sal yn y oymeriad o efengyles, gan wynebu y byd megya wrthi ei hnu i fod yn wawd a dirmyg gelynion, a rhoddi ei hun yn agored i syiwadan beirniadol anmharuhus oddiwrth bregethwyr, gohebwyr, a golygwyr p^pyrau, yn eu golwg hwy yu fwy na aliai ei ohorfi gwanaidd ryfygu ei ddal. Sarodd y gwrth wytebiadau yn wrol, a buddngoliaethodd trwy ras y nef ar bawb a godai arf i v het- byn. Llawer gwaith yr aeth ei mam o Dre herbert i Maesteg ar ei hoi, gan ei chyngori i roddi y diwygiad i fyny, a dyfod adief i fwynhau cyaur a llonyddwch yr aelwyd; ond i ddim dyben. Hysbyaai yr efengyles ei mam bob tro foj ei oNaion yn y gwaitb oedd ganddi mewn 11aw, ac nad oedd di.a roddai gymaiLt mwynhad iddi yn y byd a'r bywyd hwn a chael pschadnriaid wrth draei ei Cheidwad. Oreda Miss Davies yu ddiyggog yn mhar* odrwydd Daw i wrando gvreddi, G IVejdi. odd lawer am neith i ddal yr amser brwd yma, a ch^fodd atabiad i'w gweddiaa oil trwy gael nerth wrtb raid a chymorth yn ol yrachos. Yr oedd ei gelynion mor feiddgar fol ag i olod ei bywyd mewn perygl wfjitiiiau Un tro taflodd rhywun gareg kti pan yn y pwJptjd, ao oni bai am yatum ddygwyddai wneyd yr eiliad hono er cario y gwirionedd yn fvy offeithiol at y gynnlleidfa, buaaai wedi cael nerth y gareg hono yn eiphen. Ai tybed mai nid si hangel gwarcheidiol drodd gyfeyiad y gareg yma? Ni ddigalonodd hyn ddim ami, ond aeth yn mlaeri mor wrol a chynt, gan deimlo yn ffyddiog fod Duw II- rael yn amddiffynfa iddi yn mhob tywydd. Yo mben dwy nen dair ccson ar ol hyn, tra eto yn pregetbn o'r un pwlpud, cynorthwy. wyd hi yn rhyfeddol gan Yabryd yr Ar glwydd, ac yn mysg clwyfedigion y gwirion. add yn y seiat, yn un n p o edifeirwcb, yr oedd y gwr gyfeiriodd y gareg at ei phen. Pan aeth yr efengyles i siarad ag ef er gwy. bod rs oedd am gael He yn y ty, eiddunai am ei maddeoant yn y modd difrifolaf. "Duw sydd yn rhoddi maddenant i bawb o bonom frawd anwyl," meddai witho, yn y 51ais tyn. eraf. "Ie, je," meddai yntan, "ond y mae yn rhaid i mi gael maddeuant genych chwi, A. ydveh yn ocfio y gareg hono chwyrnellodd heibio eich pen yn y pwlpud y nos o'r blaen, myfi oedd yr adyn gyfeiriodd hono, ao y mae yn rbaid i mi gael eich maddeuant oyn byth y gallaf fod yn ddedwydd yn unman." Nid oes angen dweyd iddo gael ei ddymuniad, a bod yr efengyles ac yntan yn ddan ddBd. wydd iawn y ncson hono. Oynaliai ddau gyf arfod bron bob dydd am yr oil o amser y diwygiad hyd nes iddi o'r diwedd dori i lawr yn Hwyr gan orlafur, a dychwelyd gartref. Er fod ei rhieni wedi anfoddloni yn fawr wrthi am adael ei hael- wyd fel y gwnaeth, eto derbyniasant hi yn ol yn llawen gyda breicbisn agored. Wedi ad- gyfnerthu eydiodd yn y gwaith eto, a phreg- ethai a ohynaliai gyfarfodydd diwygiadol ar ei ohyfrifoldeb ei hun. Yn fnan iawn oym- elodd y felodaidd Miss Phillips yn gydym- aitb, a gwnaethant gydweithio am dair blyn- edd a haner er bendith gylfredinol i Gymru on Ar ol i Mies Phillips briodi y mas byth wrthi ei hun, ao yu teimio mor ddedwydd ag I enoed gyda'r gwaith. Rhaid i bawb ei oblywed eyn y bydd ganddynt yr un syniad am y dylanwad sydd ganddi ar y gynulleidfa; y mae ceisio desgrifio onddiad ei chr.fder ar bapyr yn waith rhy anhawdd i neb. Dylai pob Oymro a Obymrafs gael ei chlywed, a byddai yn dda genym alia ei darbwyllo i ymN, eled a phob safydliad Cynn-eigyn ein gwlad er rboddi y fantaia hono iddynt, ond ofcwyf na lwyddaf, am y cymer hyny gym. aint o amser, a hithau mown cymaint awydd am weled ei rhieni. Nawdd y nefoedd fyddo droati, a bydded i eglwysi y aaint ei chyn- orthwyo i wneyd ei hymweliad a'n gwlad yn nodeoig mewn aohub peohaduriaid.

k WEEKLY NEWSPAPER, ESTABLISHED t861. togued Every Thursday Morning, T. J. aBIBTITHS, PROPRIETOR, UTICA, N. Y. o IK*OBTA»T TO ADTXBTI8KBSI—The attention 01 alitinew men in leneral18 called to Y DBYOH as i »<porior advertising medium, being read by Ihoxsannds who cannot be reached by any other PRI)IICAtion; 4,5D HATING A OIBOULATIOS or NOM) THAN DOUBLE THAT OF ALL THE WLLBH fniODTOALS FDBLISHKD IN THE UMITID BTATXS foinmrKD. _——

BETH PE GWELID HI'N TROI ? GAN WATCTN WYN. Os yw'r hen lalth yn marw yn yr hen tro, Gadawer iddi farw yn el thro; Feallal mal agos neu bell yw y dydd, Feallal mal ar ol y Saesneg y bydd Dlcbon tod t6n o Gymraeg ar el hynt I guddlo yr Ynys, fel buodd hi gynt. Mae'r lalth l'r Qorllewln yn cllio ar ffo, Fel pob rhyw ddlwylllant, yn awr. er ys tro: Beth pe gwelld hl'n trol—"y beth wa.el"- Yn yr ugelnted ganrlf-tua chodlad haul. Peldlwch d'wedyd dim am yr henlalth dda,— Wyddoch chwl ar y ddaear beth a wna. Tydl sydd yn Gymro-mae siarad yn rhad- Beth wnaethost dl dros dy talth a dy wlad? Wnaethoet dl rywbeth dros un o'r ddwy, Neu droB dy genedl drwyddynt hwy? Pe collid dy lalth mewn rhyw lalth fwy el brl, Fydd hono yn well o dy elrlau dl? Pe collid dy wlad yn mysg gwledydd y byd, A fydd ol dy droed dl'n aios o hyd? Pe collid dy genedl fach ar y Ilawr. Wnal hyny rol nerth 1 ryw genedl fawr ? Pe collid dy genedl, dy wlad a dy lalth, Beth feddyliat'r "Ddaear Fydd" am y ffalth? Pe collid "Oymru Fydd," ryw awr ddu. Beth dd'wedal y Byd am "Gymru Fu." Gotala 1 dy genedl, dy wlad, a dy lalth, Gael chaieu teg, os daw dtw odd y dalth, Fel byddo'r tatr fyw-a byw by th-yn dalr ffalth,

Syr John Jones. Sir John, he was a Welshman bold, And very rich too, I am told, Hi« wjfa was young, though John was old, She married him for love —of gold; Dyna ofla etc! Shan fooled Shon. Sir John he owned a macsion fair, He wore a wig for lack of hair; Hi. wife brought him a noble heir, To whom he willed bij foitune rare; Dyna Hinder eto! Shon fooled Shan. When love begios to buy and sell, When old men wed a village belie, (For youth aad age unitB not well), Tie tifce that SOQ:6 one ring the bell; Mae 'r clychau 'n oana eto, "Shan ffals—Shon ffal." — Shencyn Shadrach

UN o'r Eogljnion tlysaf yn yr iaith Gym. raeg yw hwnw o waith Taiiesin o Eifion i'r Lien ad: '-Y gloa Loer, fngeilss la !-O, mae'n hardd, Yn min nos, o'i chorlan, Vn dyfod a i myrdd defaid man I geiaio'i gwr mewn gwiag arian." Nid yw yn debyg fod y ffigiwr yn wreidd- iol i Taiiesin, 0 leiaf fe'i oeir yn chwedl Rhitta Gawr. Dywed y chwedl fod dan fren. in gynt yn Mhrydaiy, Nynniaw a Pbeibiaw, Fel yr codd y ddau yn cerdded mewn maes ar ncson oiea serog, meddai Nynniaw, "Gwel y gwastadedd eang, hyfryd sydd genyf. "Pa Ie y mae? meddoi Peibiaw. "Yr holl ffarfaten llcbod, gan belled ag y gwelliygad." j "Gwei ditbau, meddai Peibiaw, "yr holl ] wartheg a defaid sydd genyf fi yn pori ar dy 4 wattle.td." "Pa le y maent?" "Yr holl | ser a weli; aur fflimgook bob un o honynt, ) a'r lleuad yn fugriles i'w gwylio." i

Y GORUWCHNATURIOL MEWN CREFYDD, Papyr Bdarllenwyd yn Nghwrdd Cbwarter Gogledd-Ddwyreinlol Pa. GAN Y PABCH. PETER ROBERTS, OLYPHANT, PA. Mae y naturiol a'r gorawohnaturiol yn ffinio, ac nid hawdd 8U gwahanu. Gwel y doeth Dduw yn mhob peth cieedig, ond ni elwir y glaswellt yn ornwohnaturiol, Mae rhai gweithredoedd dynol yn gymaint camp. waith, fel y geilw rhai dynion hwy yn or- uwchnatBriol. Dywed Bnshnell, rod pob gallu annibyool ar achos ao effaitb, neu alio a weithreda ar aohos ac effaith o'r tu allan, yn ornwohnaturiol. Yn ol y dtffiDiad hwn, mae pob oreadur sydd ag ewyllys ganddo yn ornwohnaturiol, ond yohydig o bersonau a eilw y creadur o ddyn yn oruwchnaturiol. Dywed MeCoab fod y briodoledd ornwoh- naturiol i'w rhoddi i Ddaw, pob p.th o;ejdig y tu allan i'r oylch naturiol, a phob gweith- red o eiddo Daw. Mae y deffiaiad hwn yn agosaoh i syniad oyffredin dynoliaeth am y goruwehnaturiol, ttD credwn ei fod yn rhy eang. Onid yw Duw yn nghodiad yr haul, neu ddadblygiad y rhosyn V Er hyny ni chydcabyddir y oyfryw bethau yn ornwoh- naturiol, Pan ymwelodd Daw a'r Aifffc, dy. wedodd y swynwyr am y gwyrthiau, "Bss Duw yw hyn;" a pha le bynag y gwelir "bye Daw" yn hanes dyn, yno canfyddir y gor- awohnaturiol. Felly wrth y goruwehnatur- iol golygwn weithredoedd yn hanel dynol- ryw nas gellir en priodoli i allnoedd dynion. Wrth y goruwehnaturiol mewn crefydd gal. ygwn y rhan hono o ddadgnddiad nas gellir ei holrain i alia naturiol dynoliaeth. Mae llawer mewn crefydd sydd yn natur- iol, sef y drychfeddwl am Dduw, anfarwol- deb yr en aid, bodolaeth yebrydion, &c.; syn- iadau ydynt gynenid yn y meddwl dynol. Mae hefyd elfen oruwchnatnrioI, sef dad- guddiad o'r gwir Dduw, ymgaawdoliad Oriat a'i adgyfodiad, &:}.; ffeithiau nas gellir oyf- rif am danynt drwy allu naturiol dyn. Oyf. rifir llawer g^eithred naturiol yn oruweh- naturiol oblegid anwybodueth dynion. Pan ragfynegodd Oolumbus i baganiaid y West Indies y tywyllid yr haul, ao felly y bu, credai y brodorion ei fod yn feddianol ar wybodaoth om wchnatmio); oad Di gyrthiodd un o'i gydforwyr i'r camsyniad hwnw. Mae crefyddau yn amrywiol iawn, ond cydgyfar- fyddant oil yn hyn: oreda pleidwyr pob math o grefydd fod elfen ornwohnaturiol yn eu crefydd hwy, a'n bod yn wirioneddol, trs yr honant mai ffag a thwyll ydyw y cyfryw haeriadau ar ran orafyddwyr eraill. Mae ffuifian mwyaf eras orefyddau y byd yn bu- an ddiflanu, tra yr eryx y mwyaf ooeth a dyngarol. Sylfaen gau grefyddau y byd yw anwybodaeth ao ofergoeledd y deiliaid, a'r moddion goreu er symud ymaith y tywyll- woh ydyw goleuni athronia6th a gwyddon. iaeth, ao ysbryd gwir grefydd. Ciliodd duw- iau Groeg pan lefarodd Soorates; Be er lladd yr athraw, syrthio wnaeth y gall demlan. Llwyr ddinygtiir yr anwireddus y foment y profir ef yn anwirtcldus. Gall y lluaws godi terfyas; a gwaeddi, "Mawr yw Diana yr Fphesiaid," ond y gwir a saif ac a oresgyna y ddaear. Biwydr fawr prif feddylwyr y ganrif bres- enolydyw y frwydryhwng rhesyxaolwyr a'r goruwchnatnriolwyr. Dywed y naill fod syniadau sylraenol crefydd i'w priodoli i'r meddwl dynol; dywed y llall fod Duw wedi llefara "lawer gwaith a llawer modd ao yn y dyddiau diweddaf hyn yn ei Fab." Dygga y naill fod yr hyn a yatyrir yn or- uwehnatariol yu y gyfundrefn Gristionogol yn diflanu ao i ddjflunu o flaen gwybodaeth y dyddiau preseriol, megya y diflanodd y grediDiaeth mewn awynion yn y ganrif ddi- weddaf; tra yr hona y llali, er ohwilio yr oll o'r greadigaeth, na chanfyddir byth o golofn- au y goruwehnaturiol mewn gwir grefydd yma ar y ddaear. Nid ydyw y pleidiau hyn mcr ffyrnigwyllt ag ybaont, ond os ydym yn deall arwyddion yr amsarau, credwn nad ydynt wedi gosod en harfan o'r neilldu, ao mai ar y maes hwn y bydd biwydjo yn y blynyddau djfodoL Mae gwreiddiau y frwydr hon i'w canfod yn athroni-ic-th David Hume ao Immanuel Kant. Credai Hume fod y goruwehnaturiol y tu allan i brofiaa v meddwl dynol, no felly nis gall dyn wybod dim am Dduw a'i weith- redoedd. Dysgodd Kant nas gallai y medd. wl dynol amgyffred y dwyfol, oblegid ei fod yn rhy ddwfn iddo. Cyloh gweithrediad y meddwl meidrol ydyw y terfynol a'r amserol yn ULLJ. Ond er irathronydd, Immanuel Kant, omedd i'r meddwl dynol unrhyw allu i letaru am y dwyfol, eto gosododd i lawr fel gwirioceddau oaniataol y rheswm, y syniad o Dduw, anfarwoldeb yr enaid, a rhyddid. Ymranodd oanljnwyr Kant i ddau ddos- batth, a'r ddau yn cydnabod ai)alln y medd- wl dynol i ymdriu a'r dwyfol; ond y naill a ddywed, eithaf gwir, ac felly rhaid i ddyn wrth ddadguddiad dwyfol, yr hwn a roddir yn y Beibi; tra y dywed y llall, na fedr dyn wneyd dim a'r gornwehnaturiol; y oyfan a ddichon wneyd yw dj sgn egwyddorion moes- oldeb i'r byd. Wedi i'r dynion hyn gadwyno y meddwl d) riol i'r ddaear, daeth Fiohte a Shelling i dori y cadwynau. Prif amcan eu hathron- iaeth oedd uno y naturiol a'r gorawohnatur- iol. Oeisiodd Schleiermscher wneyd yr un peth yn yr eglwjs Dywedoid nad oedd orefydd ond dadblygiad o'r teimladau cref yddol yn y meddwl dynol. Nid oedd Grist- ionogaeth i'w feddwl ef ond dadblygiad un- i ioDgyrchol o'r ymwybyddiaeth crefyddol mewn dyn, tra y dywed fod pob elfen han- fodol mewn Oristionogaeth yn gynwysedig yn y duedd grc-fyddol mewn dyn wrth natur. Er cario allan y syniadan hyn, aeth Oristionogaeth Schleiermscher yn gyfundrefn o athroniaeth, yr hon oedd dra gwahanol i'r efengyl a bregethid gan Griat a'i spoatojion. Cododd y lluaws eu lief yn erbyn hyn, gan hawlio yr efengyl yn ei symlrwydd. Cod- odd dosbarth i wneyd hyn, y rhai a lwyr gysegract en hnnain i chwilio yr Ysgrythyr* an, a dwyn allan bethau newydd a hen i'r bobl oedd yn newynu am fara y bywyd. Oanfyddwn y syniadan hyn yn Lloegr ao Amerioa. Nid ydyw y cyffro preienol yn eglwssi y TElaethan Unedig a Lloegr, ond adaain ayniadau Germanaidd. Drwy ohwil- io yr Ysgrythyrau, ac edrych ar egwyddor- ion sylfaenol Oristionogaeth, cododd yr "Higher Criticism" sydd yn peri y fath gyn- wrf. Cyohwynwyd y cyffro hwn pan gyhoedd- wyd yn RhydychaiD, yn y flwyddyn 1859, y gyfrol "Essays and Reviews." Bwriad yr ysgrifenwyr oedd chwilfriwio y rheaymau cyffredin a ddygid dros y gornwchnaturicl yn y gyfundrefn Gristionogol, drwy ymosod ar y gwyrthiau ao ysbrydoliaeth y BeibL Ymddangosodd atebion wrth yr ugeiniau; ao yn mysg prif amddiffynwyr y ffydd saif Isaac Taylor, Stanley, James Buchanan, a Lord Lindsay. Gwnaeth y gyfrol hyn o les, gyrodd bobl i edrych yn fwy manwl i wraidd y ffydd oedd ynddjnt, tre y gwnaeth y duwin. yddion sn fwy gofalus yn eu haeriadau. Dy- wedodd Coleridge fod yn rhaid astudio y Beibl fal nnrbyw lyfr arall, gan ystyried graddoldeb ei ddadguddiad, a chysylltiad ei wahanol ranan. Penderfynodd Arnold a Whately ganlyn ei awgrymiad,gan dan!! dro. y bwidd y syniad Rabinaidd fod pob braw- ddeg a sill o'r Beibl yn anffaeledig. Yn fu. an cynyrfwyd y gwersyll, a ohodwyd gwsedd fod y bobl hyn yn dianrhydeddu y Gair. Oynyrfodd ertbygl Dr. Thomu Arnold 8r "lawn esboniad o'r Ysgrythyrau" gyffro mawr, tra y gofynodd un o'i wrthwynebwyr a oedd yn Grihtlon. Pan ddywedodd Dr" Hampdon mai gwaith dyn oedd duwinydd iaetb. ao nad oedd dim yn oluwohnaturiol yn perthyn iddi, galwyd ef o flaen oynadledd yn Rhydychain, a ehondemniwyd ef, ao ym. ddifadwyd o ran o'i hawifraint fel aelod o'r Brifysgol. Tra yr oedd y cewri hyn yn tori tir new- ydd mewn duwinyddiaeth, daeth athroniaeth John Stuart Mill i'r maes. Tuedd athron- iaeth Mill oedd piiodoli vr oil o'r dyn i'r ddaear, a chyfrind hi yn arwain yn natunol 1 i sylweddoliaeth. Wedi i Oarlyle ddyfod yn boblogaidd fel awdwr, deallodd y byd nad oedd yn credu mewn Oristionogaeth fel y dadguddid hi yn y Testament Newydd. Oollodd Emerson befyd ffydd bore oes, aeth allan o'r eglwys, gwithododd Oristionogaeth, a syrthiodd i Holl-dduwiaeth. Cododd yr ysgrifenwyr galluog hyn eu llais yn erbyn athroniaeth y syiweddolwyr, gan ddywedyd llawer am y goruwehnaturiol, eto deallent with hyny rywbeth tra gwahanol i- syniad cyffredin Oristionogion. DIWY ysgrifau y desblnth hwn eangwyd syniadan dynion, a chydnabyddid fod llawer o wirzonedd yn en llyrrau. Daeth duwinyddion i gydnabod hyn, a symudwyd ymaith xyniadau oul a chjfeiliornus amryw o dduwinyddion yrces- au a fn. Oyfododd dosbarth o ddynion yn yr eglwys, eang en syniadau, ao helaeth eu gwybodaeth, yn mysg y rhai saif F. D. Maurice, Chas. Kingsley, F. W. Robertson, Rsbop Ewing, Nath. Taylor, G. P. Fisher, &0. Gwrthodir ilawer gan y dynion hyn a arferai y cyn-dadau ystyried o'r pwy. mwyaf; ond er hyny safant yn wrol drcs y gorawchl naturiol mewn Criition ogaebh. Nid ydyw gwrthodwyr y goruwehnaturiol wedi llaesu eu dwylaw, a chanfyddir eu syn- iadan yn dra chyffredin y dyddiau presenol. Arwyddair dysgeidiaeth yr haner oanrif diw. add sf yw "Evolution," ac yn awyn y gair mawr hwn, bwriada llawer ysgnbo ymaith am byth y goruwehnaturiol oddiar wyneb y ddaear. Oyfarfyddwn y syniadau hyn, nid yn unig yn ngweitlmu rhai o brif feddylwyr yr oes, ond gwelir hwy hefyd yn ein new. yddiaduron, ein cyhoeddiadau misol, a chlywir hwy oddiar yr areithfa. Yn ngwyneb ymosodiadau o'r natur hyn, beth wna yr Eglwys ? Ein dyledswydd ydyw chwilio am y gwirionedd, a giynu wrtho. Pwy bynag wada y goruwohnaturio), nis gall byth gredu yn Nuw fel ein "rad yr hwn wyt yn y nef- oedd." Rhaid croeshoeiio Dnw Oristionog- aeth 01 ydyw y goru wchnatnriol i'w roddi i fyny. Dylem gofio hefyd fod y Beibl a Dnw i bob oes. Nid oes un genediaeth eto wedi dy. wedyd yr oil sydd i'w ddywedyd am Ddnw, ac nid oes esboniad cjflawn wedi ei roddi o'i Air. Nid ydym wedi cyraedd y canoiddydd eto. Mae Hawer o oleuni i ddyfod o wydH. oniaeth ao hanesiaeth, a rhaid derbyn y gol. eani hwnw, ao esbonio y Beibl a Duw yn ci ddysgleirdeb. EnUIa yr eglwya ddim drwy gan ei llygaid a'i wrthod. O. dywed prif y s- goleigion y byd fod tjstiolaeth fewnol llyfr Genesis yn prcfi ei fed yngrynoado erthygl. an wedi eu hy.gnfenn gan wahanol awdwyr ar wahanol adegau, mae jr elfen oruwehna- no yn y dadblygiad a roddwyd i Abraham yn aros yr un. Os hona rhai fod llyfr Job T .dychW8> a llyfr Jonah yn shwedl eto ni ddiny*tria hynyna byth wir ath- roniaeth bywyd fel y dadguddirhi yn y naill,