Y Drych

MI FYNAF FOD YN DDYN. GAN DAFYDD 0 WENT, MOBBIS BUN, PA. I. Mae gorthrymderau lawer Ar ffordd y bachgen tlawd, I fyned ar el gyfer I gopa bryniau ffawd; Ond eto, gwelaf yno Ryw luoedd fel fy hun, Trwy ymdrech wedlllwyddo- Ml fynaf fod yn ddyn. II. Mae nerth yr hen addewid, "Yn ol dy ddydd eel nerth," Ar unwaith yn fy symud Yn erbyn rhwystrau certh; Mae gwel'd y lluoedd dewrion Aeth drwy'r holl 'stormydd blin, Yn chwalu fy amheuon- Mi fynaf fod yn ddyn. III. Pabam nad allaf flnau Drwy ymdrech gyraedd brl, Ar feusydd rhagorlaethau, Mae yno Ie 1 ml t Aed ymaith bob amheuon, Nid gwiw bod yn ddi-lun, Rhaid ymladd cyn cael coron- Ml fynaf fod yn ddyn. IV. Nid teilwng ydyw bywyd Heb ymdrech ynddo'n rhan, 0'1 blald nl cheir addewld, Ni lwydda mewn un man; Mae llwydd a bri tragwyddol Yn slcr i bob un, Drwy ymdrech gwlrloneddoI- Mi fynaf fod yn ddyn. v. Er rhwystrau fel mynyddoedd, Er gorthrymderau lu, Er ymladd a byddinoedd Er siomlant ar bob tu; Er methu ar ol methu— Ml wn fod Duw ei hun Yn barod i fy nerthu- Mi fynaf fod yn ddyn.

ADLAIS 0 ERYRI. GAN BHYS GOCH. Dadl Llandudno-Plenydd-Ergyd i'r Beirdd Traethawd yn Llys y Man ddyledion-Esbon- iad Principal Edwards—Proffeswr Drum- mond a Chymru—"Dafydd a Goliath" Can- tawd newydd Mr. Jenkins; Braslinelliad o'r Gwaith-Awgrym i Gorau Oymreig America, &c. CAEBNABFON, Ebrill 23.—Daeth dadl Llan- dudno i'r pen. Cafwyd oynulliadau da, a dywedir fod y Meistri Fisher a Helm yn hynod fedrus. Yohydig sydd wedi ei gyhoeddi hyd yma o hanes y ddadl, fel nad ydyw y wlad yn gyffredinol ddim llawer ar ei mantais. Onid ellid cael dau Gymro yn rhywle i hogi cleddyfau ar gwestiwn yr Eg- lwys yn Nghymru ? Paham y rhaid myned dros Glawdd Offa i ymofyn defnyddiau at bob achos fel hyn ? Yn ol y Genedl yr wythnos hon, y mae "Dirwest" o dan ofal Plenydd. Felly. Hwyrach fod ochr arall i'r gwirionedd, ac y gellir dweyd gyda phriodoideb fod Plenydd "dan ofal" dirwest. Hyn sydd sicr, dirwest a'i gwnaeth ef yn Plenydd. Ymddengys fod y Parch. R. H. Morgan, Abermaw, yn credu mewn "curo'r post" er mwyn i'r "pared glywed." Yn y Geninen gyfisol traetha ar "Horace," ond baich ei ys- grif ydyw ergydio at feirdd presenol Cymru. Addefa Mr. Morgan nad ydyw ef yn "fardd, nac yn fab i fardd," ac eto y mae beirniadu beirdd wedi myned yn fath o ail natur iddo. Dywed y Gwalia fod y Parch. Abel J. Parry wedi bod yn pregethu am "chwe' Sul yn olynol gyda'r Methodistiaid." Awgryma hyn fod dyfodol enwadaeth grefyddol yn lied ddysglaer yn Ngogledd Oymru. Ac heblaw hyny, Methodistiaid ydyw yr enwad cryfaf yn y parthau hyn. Doniol oedd gweled "Enwogion Dyffryn Conwy" (yn y ffurf o draethawd) yn Llys y Man-ddyledion, un o'r dyddiau aeth heibio. Boddlonwyd y Barnwr o barth i'w ddiffyg gwreiddiolder, a chaiff yr awdwr ei adwaen bellach telllen-leidr profedig. Gyda llaw, mae gan olygydd yr Herald (Mr. Evans- Jones) erthygl gampus ar y pwnc. Oynwysa awgrymiadau y byddai yn "foddion gras" i feirniaid a chyfansoddwyr eu darllen a'u credu. Sibrydir mf-wn oylchoedd llenyddol mai y Parch. G. Teowyn Parry ydyw y "Meirion- ydd" fu yn "gronynu" awdl y "Goleuni" gan Dyfed yn Y Genedl Gymreig. Mae Esboniad y Principal Edwards ar 1 Corinthiaid yn cael ei adolygu yn dra ffafriol gan y wasg Seisnig. Tystia amryw o honynt ei fod y gwaith goreu sydd wedi ymddangos ar y llyfr crybwylledig yn Lloegr a Germani. Tystiolaeth Red uohel onide? Y mae yr esboniad wedi ei gyflwyno i'r doethawr Jowett o Rydychain, a'r Parch. L. Edwards, D. D., Bala. Y mae llawer yn dirgel obeith- io y caiff yr awdwr ei anrhydeddu gyda D. D. o Oxford, fel oydnabyddiaeth am ei ychwan- egiad godidog at olud esboniadaeth Feib- laidd. Gwyddir fod adfywiad crefyddol grymus wedi tori allan yn mhrif yegolion Glasgow ae Edinburgh. Dechreuodd yn mysg yr efrydwyr meddygol—dosbarth oedd yn ddiarebol am eu dibrisdod o bob peth a sawyr crefydd arno. Un o arweinwyr y mudiad ydyw Proff. Drummond, awdwr clodus y Natural Law in the Spiritual World. Wel, y mae llu o Gymry yn yr athrofeydd uohod, ac erbyn hyn y maent wedi dyfod adref i dreulio eu gwyliau, a gorchwyl ples- erus ydyw gwrando arnynt yn traethu hanes yr adfywiad. Y mae trefniant yn cael ei wneyd i Proffeswr Drummond, ac eraill, dalu ymweliad a phrifysgolion Aberystwyth, Bangor a Ohaerdydd. Dysgwylir y llwydda gyda'r efrydwyr Cymreig fel y mae wedi gwneyd yn Ysgotland. Bellaoh, y mae y gantawd ddesgrifiadol "Dafydd a Goliath," gan D. Jenkins, Mus. Bac., allan o'r wasg. Y mae copi o'r Hen Nodiant yn cynwys y fidl score ger fy mron. Cynwvsa 164 o dudalenau, ae y mae wedi ei argraffu yn ardderchog. Nid ydyw y gwaith mor anhawdd a "Dafydd a Saul," a gellir yn rhesymol ddysgwyl iddo fod yn fwy poblog- aidd. Y mae yn cynwys pedair rhan. Egyr yr olygfa gyntaf yn maes y rhyfel, a gwelir y ddwy fyddin-y Philistiaid ac Israel yn gosod eu hunain mewn trefn i ymladd. Mae y ddau gydgan arweiniol yma yn gyweirnod ysblenydd i'r gwaith. Ar un Haw, geilw y Philistiaid eu lluoedd yn nghyd,- Wyr Philistia I ymtyddlnwn I Fflamied dewrder yn mhob bron; Ar y gelyn ymosodwn, Rhuthrwn arno fel y don I Ar y llaw arall, clywir yr Israeliaid yn rhoddi yr alarm,- Gwroniald Judea ac Israel—i'r gad, Ymladdwn neu syrthiwn dros ryddld ein gwlad I Wedi hyn ymddengys y cawr gydag araeth lawn o ymhoniad a ffugfawredd; ac yn y diwedd y mae yr Israeliaid yn encilioi "gwr y mynydd draw." Mae yr ail olygfa yn agor yn nyffryn Ephrata,ar foreu teg, a Dafydd y bardd-fugail yn canu i'w braidd. Daw Jesse ato, ao enfyn ef i faes y gad. Ar ei ffordd cyferfydd a phroffwydes, yr hon a ddywed mewn modd cyfrinol fod rhywbeth neilldu- 01 yn ei aros. Mae y deuawd rhwng Dafydd a Hildah (y broffwydes) yn gampwaith. Yn y drydedd olygfa deuwn i'r gwersyll dra- ohefn. Daw y cawr i'r maes; clyw Dafydd y milwyr yn dweyd beth fydd i'r hwn a'i gorchfygo, a dengys ei awydd i gynyg ar y gwaith. Dechreua ei frodyr wawdio— Ymholydd balch I p'le cefaist dl Dy ffug-wroldeb tIol? Mae'r defald tua'th gartref draw Yn galw ar dy oil Ond nid yw gwawdio yn tycio, a chyn hir gwelir gwr y waewffon, a pherchen y ffon- dafl wyneb yn wyneb. Mae y deuawd rhyngynt yn enaid gynhyrfiol a meistrolgar. Yn yr olygfa olaf dychwelir i Jerusalem i ddathlu y fuddugoliaeth. Mae y trigolion yn galw eu gilydd, gan ddweyd- Dygwch y dympan I moeswch y delyii I Deffroed ei thanau, pob mynwes Wn dan; Anadlwn yn rhydd, gorchfygwyd y gelyn- Y'mlaen gyda'r ddawns, y llonder a'r gan! Daw Dafydd, Saul, ao eraill o flaenoriaid y rhyfel i mewn i'r ddinas,a chenir y byrdwn draohefn,— Plethwn lawryf l'n gwronlaid I Clod y dewr ddyrchafwn mwy; Yn y ddawns, a chyda'r delyn, Rho'wn ogonlant iddynt hwy! Terfyna y gantawd gyda chydgan addol- iadol-"Yr Arglwydd a deyrnasa." Dyna amlinelliad brysiog o'r gwaith, a thybiaf y bydd Oymry America yn llawenhau fod gweithiau fel hyn yn cael eu dwyn trwy y wasg. Gobeithio, yn wir, y caiff Mr. Jen- kins ei gefnogi yn deilwng yn ei anturiaeth. Pa rai o gorau America sydd yn ddigon gwladgar a selog i roddi perfformiad o'r gwaith ?

ATLAS. GAN HEN GOMEB, BBOOKFIELD, 0. Tebyg fod y darllenydd wedi clywed son am Atlas, ac wedi gweled darlun o hono a'r byd ar ei ysgwyddau. Defnyddir ef yn fyn- yoh fel arwyddlun masnach. Yr oedd Atlas yn gymeriad rhyfedd yn y gyfundrefn chwedlonol. Dywedir mai brenin ydoedd ar y cyntaf, o daldra diarebol, ao yn feddian- ol ar gorff anfertb a nerth anarferol; eithr yn herwydd iddo omedd croesawu un o wroniaid chwedloniaetb, dywedir iddo gael ei droi yn fynydd, a'i dyngedu i gynal y bydysawd yn gosbedigaeth am ei anlletygar- wch. Cosb ddigon anghyffredin am dros- edd mor gyffredin ag angharedigrwydd. Geilw Ovid ef yn "Maximus Atlas," Atlas ddirfawr, ar gyfrif ei rym a'i orchwyl cawr- aidd; ao yn wir nid gorchwyl i gorach yw oynal i fyny y bydysawd, aie? Un pen boreu mynai Phaeton yrn cerbyd yr haul, a gorfu i'r hen gerbydwr profedig Phoebus ganiatau hyny o ffolineb iddo. Rhuthrodd y glas lane dibrofiad, esgeulua, a gor-phwyll- og ar antur mor ynfyd ar draws rhai o'r byd- oedd nefol, nes o'r braidd a dymchwelyd y gyfundrefn ffurfafenol a dinystrio'r tipyn byd hwn; a dywed Ovid, yn un o'i ohwedl- au, y buasai'r oyfanfyd wedi syrthio yn un pentwr o adfeilion cymysg oni buasai i Atlas ddal wrth ei waith mor ffyddlon a diysgog Diolch yn fawr i'r hen gawr am ei egni a'i sefydlogrwydd. Dyna engraifft o dalu da am ddrwg, onide ? Wedi hyn, pan y gwnawd Herowlff yn dduw, ac esgyn o hono i'r nef- olion leoedd ar ol owblhau ei ddeuddeg Ilafurwaith penigamp, dywedir i Atlas chwysn yehydig ar gyfrif yr ymdrech yoh. wanegol ag oedd yn ofynol er cynal duw- dod o faintioli Herewlff Feallai y dywed y darllenydd fod hynyna o hanes yn ogonedd- us iawn fel nofel, neu ramant, neu ddyoh- ymyg, ond pa ddefnyddioldeb ellir ddysgwyl o'i hadrodd wrth ddynion goleuedig yr oes bresenol ? Er mai ffugiol yw amgylohiadau chwedl, ceir fod ynddi yn ami wirioneddau gogoneddus. Y mae fel ogof lladron Bagdad yn glogyrnog ao ysgythrog oddiallan, eithr yn llawn arddunedd a golud oddimewn, open Sesame! Llafur yw Atlas. Cymdeith- as yw y bydysawd. Y brenin,yr ymerawdwr, y penaeth uchel-geisiol, diegwyddor a di- fater o hawliauabreintiau llafur, yn rhyfela, gormesu a chwribddeilio, yn dylyn antur- iaethau gwageddus er eu clod a'u difyrweh hwy eu hunain, eithr er perygl uniongyrch- ol a dystryw llawer o gynyrchion diwyd- rwydd llawer llafur-dyna Phaeton, y gwr mawr. Deifes helaethwych, y segur-swydd- wr, y blwydd-dal dderbyniwr a'r corach di- feddwl a difaol sydd yn derbyn taledigaeth am gamp fechan wnaeth ef, feallai, neu ei dad, neu ei dadcu, neu ei hen dadcu, neu dadcu hwnw—Duw a wyr pwy wnaeth y gamp yn hanes rhai o honynt-dyna Her- cwlff Fodd bynag am hyny, hwy sydd yn mwynhau brasder a danteithion bywyd, ac yn gorphwys yn wynfydedig a gorddiog ar ysgwyddau llafur a diwydrwydd Y mae mawredd anniflan,sylwedd bendith iol,a hyd yn nod cysegredigrwydd, ys dywed Carlyle, mewn llafur. Dyma wir ymgnawd- oliad bywyd. Dyma was Duw a gorchwyl- iwr ei amryw ddoniau a'i fendithion. Llafur sydd yn gwneyd pob peth yn werthfawr a marchnadol. Duw wnaeth y coed a'r meini, eithr llafur sydd yn eu trin a'u gosod yn nglyn a'u gilydd yn adeiladau o bob math i ddyn ac anifail, rhag elfenau drychinol ae andwyol. Edrycher ar y meusydd cnydiog —llafur sydd wedi eu haru, wedi eu hau, ac wrtho ef y dysgwylir am eu eywain i ysgub- oriau, a'i waith ef yw yr ysguboriau. Trwyddo ef y mae pob peth, ac hebddo ef ni wneir dim ar a wneir. Pe y mynai, medr- ai hwn ymffrostio O'r agerlong fawreddog a gorfoleddus sydd yn croesi y Werydd mewn saith niwrnod hyd y nodwydd a'r wniadur, efe a'u gwnaeth-ac efe eto sydd yn eu rheoli, eu gweithio a'u defnyddio. Dim rhyfedd i Carlyle ddweyd fod mawredd anniflan, ac hyd yn nod eysegredigrwydd, mewn llafnr. Dyna beth ydyw i lygad prophwyd. Ie, ond beth yw barn y byd hwn am dano ? A yw efe yn derbyn cydnabyddiaeth am ei waith ? A berchir ef ? A yw'r byd hwn, sef y brenin, yr ymerawdwr, y gwr mawr Deifes, y segur- swyddwr, y blwydd-dal dderbyniwr, yr ar- ianwr cyfrwys, y marchnatawr trachwantus, y cribddeiliwr a'r gormeswr yn cydnabod cysegredigrwydd llafur? A yw y cyfryw ddynion yn parchu unrhyw beth ? Pa beth sydd gysegredig yn eu golwg? Dirmygant lafur, erlidiant lafur a chroeshoeliant ef yn fynych. Dyna ddull y byd hurt hwn erioed -parchu fiug a rhith, a dinystrio sylwedd, dirmygu moes a mawrhau cymendod, di- raddio r tlawd gonest a chymen-gyfarch y lleidr a'r cribddeiliwr yn ei gerbyd. Prif awyddfryd, prif anrhydedd y byd hwn yw byw heb weithio, neu yn hytrach, byw ar waith rhywrai eraill. Syniad an- rhydeddus onide? Dyna y rheswm fod llafur yn derbyn can lleied o dal. Er eng- raifft, yr amaethwr llafurus yn ceibio ao ym- drybaeddu drwy bob tywydd ac anhawsder- au, wrthi yn foreu a hwyr am 365 o ddydd- iau; ao wedi blwyddyn o bryder a blinder, yn myned ag anrhegu "ei feistr" a brasder a hufen ei drafferthion ei hun, ao am beth ? Wel, am mai eiddo yr Arglwydd yw y ddaear a'i chyflawnder. Ar ol 365 o ddydd- iau o lafur caled, y seguryn yn ei balas yn gallu fforddio gwell bywiol- aeth na'r amaethwr cynyrohiol! Llaw y diwyd a gyfoethoga law y seguryn. Eto y llafurwr iselradd-y creadur dirmygedig- eithr nid dirmygedig yn ngolwg Duw a gwirionedd, gobeithiwn-sydd yn eyflawni gorchwylion y ddaear, yn gweithio mewn anobaith a chyfyngder ysbryd ao amgyloh- iadau, am ddeuddeg awr,er engraifft, am dy- weder 75o. Dyna i chwi dal anrhydeddus am ddiwrnod o waith! Nid 75c. yw gwerth diwrnod o waith, aie ? Wel nage,ond dyna'r swm sydd yn aros wedi i'r cewri ranu yr ys- bail. Rhaid i'r Ilew gael ei ddigon yn gyntaf, ao os bydd asgwrn yn aros, pobpeth yn dda. Dyledswydd y gweithiwr yw gweithio, a chymeryd yr hyn "a ddygwydd o'r da." Pan yr ystyriwn y niferi ^iffrwyth a difaol sydd megys bwystfilod rheibus yn ymloddesta ao yn traflyncu cynyrchion llafur, syn yw fod cymaint a 75c. yn dygwydd i weithiwr. Y mae pawb yn ceisio dringo i segurdod, i es- mwythdra, i fanau i dderbyn cyflogau mawr- ion am can lleied ag sydd bosibl o waith, i safleoedd lie gellir amlhau cyfoeth drwy gyfrwysdra a ffalsder, neu ormes. Y mae pob un sydd yn ymgodi i'r nefoedd-i'r wyn- fa hon-paradwys Efengyl Mammon—yn faich ar gefn llafur, yn ei ysbeilio o gyfran o'i gyfiawn daledigaeth. Cynydd y difawyr hyn yw y rheswm fod parch a chyflog llafur yn disgyn mor isel. w

HELYNTION CYMREIG. ODDIWBTH Y CTMBO GWTLLT. LEBPWL, Ebrill 23.—Mae yn sicr ddigon fod y gwahanol ohebiaethau yn cael eu lliw- io yn ormodol, ac ambell un yn myned mor bell a gwneyd adroddiadau nad ydynt yn gwbl gyson a'r gwirionedd. Digon gwir fod llawer o bethau yn y wlad hon yn gofyn am gael eu diwygio, ond y drwg ydyw,fod y sawl sydd yn siarad eymaint am welliantau di- wygiadol,yn esgeulus a difater gyda'u dyled- swyddau fel arweinwyr y bobl. Cawn ddig- on o siarad ar bynciau gwelliantol, a llawer o ysgrifenu yn yr un cyfeiriad, ond ychydig, neu ddim, o'r diwygiadau y sonir cymaint am danynt, sydd yn dyfod i'r golwg mewn ffurf v eithredol. Cawn ddigon yn proffesu bod yn gyfeillion a charedigion y gweithwyr os byddant am gyraedd amcanion penodol. Mae cyniadau pendefigol yn llywodraethu y dosbarth canol, fel ei gelwir yn Nghymru, yn ogystal ag yn Lloegr, fel nad yw y cyd- ymdeimlad tuag at y werin weithgar, ond arwynebol ac ymddangosiadol, cydymdeim- lad heb ddim gwraidd o barhad. Chwythir cyrn gwleidyddol amryfal bleidipu ar uchel dyrau y wlad, a bydd y werin yn mynych gamsynied y swn, a thrwy hyny yn codi lief a llais dros y gorthrymwr, am ei fod yn gwisgo mantell y gwladgarwr, pan nad yw ond blaidd mewn croen dafad. Dyna i ti ddarllenydd amlinelliad cywir o ddynion a gynrychiolant y rhandiroedd Cymreig yn Senedd Prydain; a gallwn yn hawdd nodi y cyfryv wrth eu henwau pe byddai achos gwneyd, ond credwyf mai digon fyddai dweyd nad oes gan weithwyr Cymru ddim cymaint ag un cynryohiolydd gwirioneddol yn Senedd y wlad. Galwodd y 'RoasaCymroig' yma y dydd o'r blaen, ar daith grachyddol yn gwerthu y ffughanes Gryffydd Ap Cynan, am yr hon y cafodd haner y wobr yn Eisteddfod Llyn- lleiftad. Rywbryd yn Mai y gellwch ddys- gwyl ymddangosiad y seren wib yn y Gor- llewin. Braidd nad oedd Ellis o'r Nant yn barod i chwyrnu am fod neb o honoch yn meiddio gosod yr urddenw o Rossa Cymreig arno. Cydrhwng y Rossa a'r Parnell Cym- reig, bydd y rhai a hoffant gyhoeddi dialedd ar Brydain yn debyg o gael gwledd foethus; ond mae lie i ofni mai pysgod drewedig fyddant ar y goreu. Byddwch yn garedig wrth Doctor Pan, gan gyfranu iddo yn helaeth, oblegid bydd yn rhaid iddo wrth ychydig ddoleri er cyfarfod a threuliau y gyfraith am gyhoeddi athrod ar Arglwydd Penrhyn. Beth bynag ydyw yr achos o'r athrod ysgrifenedig, fe ddylai dynion sydd yn byw mewn tai gwydr fod yn ofalus pan ddeohreuont luchio ceryg- Mae llawer iawn o dras yn dringo ein pwlpudau, Ond ychydig lawn o ras a geir yn eu calonau. Pawb ei farn a'i ddull o fyw, a bydded i'r cyfryw gael llawer o fwyniant ar y corfarch a farchoga trwy y byd; ni ddaw dau ddu bytb yn un gwyn, mwy nag y gellir tynu gwaed o gareg. Mae eymeriadau cyhoeddus yn agored i feirniadaeth, ac os na ddaliant y rhidyll, nid ar y rhidyllydd bydd y bai, o ganlyniad rhaid iddynt gymeryd y canlyn- iadau. Mae y deddfau hanerog a gludir drwy y Senedd yn gwneyd mwy o niwed i gym- deithas nag o ddaioni, a mawr ydyw y miri a gedwir yn y cyloh Oymreig oblegid y cyfryw. Mae y deddfau gorfodol yn taro yn erbyn y natur ddynol; a phan ddygir y gair rhaid i mewn mae yn wrthun i syniadau dyn sydd yn feddianol ar synwyr cyffredin. Mae athrawiaeth argyhoeddiad trwy ymresymu yn gan' mil gwell na deddfau gorfodol. Mae awgrym o Gwna fel hyn John, a ohei fwyn- iant a dedwyddwoh, yn well na'r gorohymyn traws, Rhaid i ti wneyd fel hyn John, neu ynte rhaid dy gospi. Pan fetho ymresymiad a gwneyd y gwaith, bydd yn llawn ddigon cynar dwyn yn mlaen y gorfodol, gan ddweyd gydag awdurdod, hyd yma a dim yn mhellach. Beth bynag ddaw o syniadau y Gwaharddwyr yn y gorllewin,mae yn ddigon amlwg fod deddf cau y tafamdai ar y Sab- both yn fethiant oywilyddus yn Nghymru, a hyny am yr unig reswm nad yw y ddeddf yn gyflawn yn ei gwahanol adranau. Mae y werin yn oymeryd ar y diffyg sydd o fewn cyraedd teithwyr cyffredin, gan fyned o'r naill dref i'r llall dros derfyn y pellder gof- ynol, a thrwy hyny osgoi gofynion y ddeddf, yr hyn sydd yn ddigon o brawf nad yw deddf orfodol yn werth dim yn y meant lleiaf. Os ydyw y byd Cymreig i fyned trwy borth gwelliant, rhaid argyhoeddi y bobl o'u oamsyniadau, a dangos iddynt hagrwoh y drygau cyfaneddol, a'u canlyniadau niweid- iol, yna fe fydd gcbaith am welliant,a hwnw yn welliant effeithiol er llesiant a daioni cymdeithas yn gyffredinol. Pan oedd fy nghyfaill Dyfed B. B. D. yma ar ymweliad a mi yehydig amser yn ol, oyfarfyddodd a'r hen wladwr Cymreig William Pritohard, Emporia, Kansas. Caw- sant ymgom ddifyr-ddoniol ar wahanol bethau, a chan fod Dyfed i ymweled a'r Amerig tua diwedd mis Awst nesaf, gall pobl Emporia edrych yn mlaen am wledd fendithlawn gyda'r Bardd-bregethwr. Cof- ied y brawd hwnw a fu yn dweyd tipyn, am. ser yn ol, ar Aberdar ao Aberdariaid, mai yn yr hen fangre y cafodd Dyfed ei gaboli, a thebyg mai un o'r Aberdariaid oedd ei athraw boreuol,sef William Morgan y bardd, gwr a adwaenid yn dda gan ddegau a chan- oodd o lowyr yr hen fangre sydd yn America er's llawer o flynyddoedd. Mae delw yr hen athraw ar Evan Rhys yn ddigon amlwg, a mynych y dywedai fod Evan, chwedl yntau, yn well bardd o'r haner na William. Cewch air eto am gychwyniad y cyfaill dros y Werydd, os byddwn iach a byw.

Y MAWR A'R BYCHAN. GAN Y BYCHAN 0 MINNESOTA. "Adar o'r un lliw ehedant i'r un lie," medd yr hen ddiareb. Ond er fod hen yn cyfleu gwirionedd i fwy nag un genedl, y mae iddi lawer o eithriadau, ao yn eu plith y ffaith fod y mawr a'r bychan yn gymhleth yn y byd braith hwn, ac nid y mawr yn ben- twr mewn un gornel, a'r byehan mewn cor- nel arall. Eto, er fod y ddau ddosbarth hyn o'n hamgylch yn feunyddiol, a ninau yn cymdeithasu a hwy bob dydd o'n heinioes, ao mewn mantais dda i'w hadnabod a'u gwahaniaethu, rhyfedd mor ddi-lygad ydym wrth y gorchwyl, a rhyfedd mor wahanol ein barnau pan fwyaf llygadog. Pe gotynid i ddeuddeg o ddynion, dewisedig trwy goel- bren o farchnad y sir, neu Dy yr Arglwyddi, mewn pa beth y mae gwir fawredd yn gyn- wysedig, nid oes genyf un amheuaeth na cheid o leiaf ddwsin o wahanol atebion, yn rhestru o syniad y bachgen dwl a charpiog ei addysg foreuol, o'r gallu i smocio pib heb welwi, heibio i syniad y gwleidyddwr o allu llywio llong y Dalaeth gyda chywirdeb, hyd at y syniad o fod yn berffaith, megys ag y mae ein Tad yr hwn sydd yn y nefoedd yn berffaith. Gan y gwirir o berthynas i'r pwne hwn yr hen ddiareb Rufeinig, "Cynifer o ddynion, cynifer o feddyliau," ni cheisiaf ond nodi rhai o amlygiadau mawredd a bychandra, fel ag yr ymddangosant pan yn croesi fy llwybr cysgodol i. Arwydd ddifeth o fych- andra ydyw pan y bydd un yn meddwl ei fod yn gwybod pob peth ag sydd yn werth ei wybod. Nid oes yn ddichonadwy dweyd dim wrtho na ateba yn union, "0, miwn i;" ao os sonir wrtho am rywbeth na chlywodd erioed a'i glustiau ynganiad am dano, etyb: "0, wel, fydda i byth yn mwydro a phethau mor ddiddefnydd. Oes ymarferol yw hon." Honai Socrates mai efe oedd y doethaf o ddynion; a'r modd y darganfyddodd hyn oedd trwy fyned o gwmpas i ymweled a rhai oedd yn honi gwybod rhywbeth, a chael eu bod yn gwybod dim, a ehasglodd ei fod yn ddoethach na hwy, yn gymaint a'i fod ef yn gwybod dim, tra nad oeddynt hwy. Ceir engreifftiau ddigon o'r dosbarth hwn yn nglyn a'r Eisteddfodau Cymreig; ac esiampl hapus o'r mawr a'r byehan geir mewn rhif- ynau diweddar o'r DBYOH, lie y mae rhyw lyffaint llenyddol, digon pell o binacl an- rhydedd, yn rhwyfo at lan cors liliputaidd, ac yn orawcian at y gwr Parohedig Llewelyn J. Evans, D. D., am iddo farnu arall yn well na hwy mewn rhyw gystadleuaeth, yn ddi- ystyr o'r ffaith mai annoeth, pe heb fod yn ofer, yw dadl wedi barn. Tra y mae yr arwydd a nodwyd o fychan- dra yn gyffredin yn mysg yr ieuainc, y mae y syniad gwyrgam fod mawredd yn gynwys- edig mewn bod yn hynod, ao yn odd ar bawb yn dynoethi yr hen yn llawn cymaint, os nad mwy na'r ieuaino;ac y mae ynllawer anhawddach eu darbwyllo o'u camgymeriad. Tra y mae plant, yn gydwybodol o wendid, yn dueddol i ddynwared eraill a cheisio eu cymdeithas, y mae y dyn, yn gydwybodol o'i nerth, fel llew yn caru troedio y goedwig ei hunan. Mawreddus yw perchenog yr an- nibyniaeth hwn, ond pan fo yr annibyniaeth ond ffugiol ni bydd yn ddim amgen na mawreddog a choegfalch. Gwelsom lawer merch benwan yn gas ganddi wisgo ei bonet neu ddres, o herwydd fod gan rhyw hogan arall eu eyffelyb; ao y mae llawer hen Grist- ion ddylasai yn ei Feibl fod wedi dysgu gwell pethau, yn rhy faloh igydffurfioagar- ferion sydd ddiamheuol weddus; a phriodol yw sylwi mai o barth y pethau Ileiaf yn gyffredin y bydd fwyaf selog, pethau nad ydynt braidd yn werth moment o ystyriaeth, tra yn y pethau pwysicaf a thrymaf, o'r bron nad allai plentyn ei dywys i'r fan fyno. Er fod hynodrwydd mewn gwisg ac ymarwedd- iad yn ami mewn dynion mawr, eto maent yn fawr nid am ond er eu bod yn hynod yn y pethau hyn. Ceir llawer hen flaenor eg- lwysig yn rhy hunanol i gribo ei wallt, a gwneyd rhes wen ar ei ben, yn ystyried oyster suppers, a chymdeithasau crefyddol yr ieuenctyd yn ffyn baglau i gynal aohos cref- ydd mewn henaint a phen-llwydni; ac yn credu fod organ, neu y peth a alwai John Knox yn "gist Ilawn o biban," mewn addol- iad yn wrtbgiliad yn ol at Iuddewaeth; a phrofant eu diystyrwch o bren a maen ao ymddangosiad allanol y capel, a'u diffyg parch i'r adeilad trwy gerdded i'w ben pell- af at y pwlpud, cyn tynu na chap na chraf- at. Mae yn gofyn dyn mawr a synwyrol yn ami i ufuddhau i, a chydffurfio ag arferion oymdeithas. Mewn ystyr, nid oes unrhyw bwys yn y got ddu a'r oadach gwddf gwyn i'r pregethwr, ond eto addefa y mwyaf hurt mai annoethineb yn Lorenzo Dow oedd dyohryn ei braidd bychan trwy ymddangos yn y pwlpud ryw foreu Sabboth mewn cot werdd, gwasgodgoch, allodraunustion. Na, arwydd o fawredd mewn dyn yw ei fod yn gallu marchogaeth yn ngherbyd cyflym cymdeithas yn ddi-bendro, ao heb ofn syrth- io o dan ei olwynion, a chael ei ladd.

PA BETH A WNAWN YN Y DYFODOL? GAN J. T. EVANS, LAKE FOBEST, ILL. Erbyn hyn mae ymrysonfa yr etholiad di- weddaf wedi dystewi i raddau helaeth, tan cynhyrfiol y serchiadau wedi catl amser i oeri; jac yn lie serch yn eymell gweithred- iad, y mae y meddwl wedi cael meddiant o'r orsedd, i gydmaru, pwyso, ac ystyried yr hyn sydd yn cael ei osod, yn dyfod, neu yn cael ei alw ger ei fron. Ac er nad ydym yn diystyru edrych yn ol dros y gorphenol fel moddion addysg; eto pan ystyriom mai gweithwyr ydym, mwy buddiol ydyw edrych yn mlaen, gan benderfynu yn brydlon pa beth a wnawn yn awr ac yn y dyfodol. Mae genym hamdden yn awr i ddwyn yr holl resymau i'r glorian, a phenderfynu yn bwyllog, wrth bwys egwyddorion, pa beth i'w wneyd. 0 bosibl fod llawer o honom wedi tuebu y tooyn Gwerinol yn yr etholiad diweddaf, nid am ein bod yn edmygn holl ymddygiadau yr ymgeisydd o Maine, nid am ein bod yn erbyn gwaharddiad, ac nid am ein bod yn cwbJgredu fod egwyddorion y blaid Werinol yn rhagori ar eiddo y Gwaharddwyr; ond am ein bod yn lled sier mai rhwng y Gwer- inwyr a'r blaid a enillodd y byddai yr ym- drech, '-1 bod yn dewis y blaenaf yn hytr na'r olaf, yn nghymeriad yr ymgeis- ydd Arlywyddol, ac yn egwyddorion y blaid. Yr oedd y blaid Waharddol yn rhy ieuanc gymeryd awenau y llywodraeth i'w dwylaw yn 1885. Rhaid iddi gael amser i dyfu yn raddol, os ydyw o ddefnydd da, tuag at iddi ddyfod yn ddigon hen a nerthol i fyned at y llyw. Nid ydyw y goeden o'r defnydd caletaf a mwyaf defnyddiol yn tyfu yn gyf- lym, na'r blodau mwyaf yn ymagor yn frys- iog i brydferthweh aeniadol, ac ni allesid dysgwyl i'r blaid Waharddol, os ydyw o werth, addfedu i'r orsedd ar ei hymddang- osiad cyntaf. Nid ydym yn alluog i weled bai yn y rhai a ymddangosasant yn ei rheng- au yn amser yr etholiad diweddaf; ond mae y gofyniad yn dyfod atom, Pa beth a wnawn yn y dyfodol ? Mae y blaid Werinol wedi gwneyd pethau mawrion yn y gorphenol. Mae wedi rhydd- hau caethion duon y De, a rhoddi iddynt ragorfreintiau dinasyddion; mae wedi dwyn Alaska trwy bryniad o dan awenau y llyw- odraeth, ac wedi gwneyd amrywiol bethau pwysig eraill. Ond a ydym i gofleidio y blaid yma at y dyfodol am ei bod wedi gwneyd pethau cymeradwy yn y gorphenol? Neu, a oes ganddi ryw ddybenion at y dyfod- ol sydd yn rhagori ar unrhyw blaid arall wna ein cyfiawnhau am ymdrechu i geisio ei dwyn drachefn i rym? Neu, a ydyw wedi gorphen ei gwasanaeth yn anrhydeddus ao yn teilyngu cael ei gosod ar y retired list, gyda choron o barch yr oes bresenol a'r oes- oedd a ddel, ar ei phen, fel pension neu half pay? Addawa y blaid sydd mewn grym yn bresenol ragori ar ei hymddygiad pan fu mewn gallu o'r blaen; ao nid ydym lai na dysgwyl iddi wneyd llawer o ddaioni; eto amser a ddengys pa beth a wna. Ond a chaniatau iddi gyflawni ei haddewid yn llawn, a ydyw ei hegwyddorion y rhai mwyaf dymunol sydd yn oael eu cynyg? Y nod yr uchaf y gall llywodraeth Talaethau Uned- ig America ymgyrohu ato? Y canlyniad y mwyaf buddiol i'r holl ddeiliaid, yr hyn wna ein cymell i godi ein pabell yn ei gwersyll ? Mae y blaid Waharddol wedi ymddangos ar y maes gyda rhai o ddinasyddion mwyaf deallgar, egwyddorol a gwladgarol y Tal- aethau Unedig yn ei rhengau, ac y mae yn cynyddu. Mae ganddi ddyben mawr o gog- oneddus oli blaen, pan yn ymgymeryd a'r gwaith o atal y diluw meddwol, yr hwn sydd yn ymlid ymaith iechyd a chysur o lawer o anedd-dai ein gwlad, ac yn boddi miloedd o'n dinasyddion bob blwyddyn yn ei lifeir- iant. Nid dal cysylltiad ag un rhan o'r wlad yn unig y mae y dyben yma-nid perthyn i'r De neu y Gogledd, y Dwyrain neu gym- ydogaeth maohlud haul, y mae yn unig; ond deil gysylltiad a'r oil o honynt. Dyben cyffredinol ydyw. Ac os edrychwn arno gyda barn ddiduedd, cawn ei fod yn fuddiol i bob rhyw ao oedran o'r bobl; a'i fod yn talu gwarogaeth i bob celfyddyd, diwyd- rwydd, a masnach anrhydeddus tu fewn i derfynau ein gwlad. Mae gan bawb o'r bron ryw berthynas, eyfaill, neu gydnabod y dymunent gynorthwyo i'w ryddhau oddi- wrth gaethiwed y ewpan meddwol; y mae y serch greddfol sydd ynom tuag at ddynol ryw yn ein symbylu i wneyd daioni cyffred