Y Drych

YMSON MAM UWCH BEN El BABAN Y NOS- ON CYN El DIENYDDIO, GÄN BBITWN. Cwsg, cwsg, fy maban bychaa mwyn, Yn dawel ar fy nglln; Nis gallaf wrandaw ar dy gwyn, OI paid a bod mor flln. Rho hun l'tb lygaid yn ddlnam, Na oeda lawer iawn, Can's marw raid l'th drlstaldd fam Oyn fory y prydnawn. Mae genyl later pwysig lawn Yn llanw'm henald prudd; Bod byth yn llwm neu ynte'n llawn Yn gorphwys arno sydd. Gan hyny, ust I taw, taw a'th gri, Na chadw gymalnt stwr; Gofala Duw am danat tl, Mae hyny'n ddlgon slwr. I'th wyllo heno mae dy fam Yn dyner wrth dy ben; Ond fory, hi rydd boenus gam, I'r byd tu draw l'r lien! Fy mychan tlws, 01 celsla fod Yn Uonydd enyd fach, Can's mae yr adeg ddu yn d'od, Rhaid ini ganu'n lach. Tl gysgalst, do, ar Un dy fam, Ond deffro wnel heb 'r un; Dan nodded Naf ni chel ddlm cam, Hun, hun, fy mhlentyn hun. Un cusan ar dy brydferth rudd, Ac yna 'madael wnaf; Mewn dedwydd fro, ryw hytryd ddydd, Dy gwrdd gobelthlo gaf.

GOHEBIAETH 0 GYMRU. ODDIWRTH Y PABOH. H. 0. PABBY, D. D.1 TBEFFYNON, Ebrill 17.—Yr oeddwn yn meddwl y cawswn fwy o hamdden i ysgrif- enu i'r DBYCH ar ol dychwelyd i Gymru, nag oeddwn yn gael yn America; ond gwahanol i'r dysgwyliad hwnw mae pethau wedi bod, hyd yn hyn. Mae llawer iawn o alw ar ddyn i adael y cartref, yn yr Hen Wlad, mwy nag yn myd y Gorllewin; o herwydd fod y Bed- yddwyr gymaint yn lluosocach yn Nghymru nag ydynt yn y Talaethau Unedig. Modd bynag, yr wyf yn bur hyderus y gallaf yru llinell yn amlach rhag llaw, nag yn y gor- phenol. DB. E. PAN JONES, MOSTYN. Cyn bydd y llythyr hwn wedi oyraedd swyddfa y DRYCH, bydd y Parch. Dr. Pan Jones wedi cael ei deimlo yn ei bresenoldeb yn mysg ei frodyr Annibynol yn y Talaeth- au Unedig, yr hwn, gyda llawer o briodol- deb, a ellir ei alw y Merthyr Annibynol; oblegid y mae wedi dyoddef blinder mawr, bryntwoh cas, a chreulonder rhyfedd, o her- wydd ei ymlyniad gwrol wrth egwyddorion Annibynlaeth, yn ffurf yr "Hen Qyfansodd- iad," fel y'i gelwir, a'i ymdrech yn erbyn ymlifiad dylanwad egwyddorion Presbyter- aidd i'r enwad, yn ffurf y "Oyfansoddiad Newydd," fel y gelwir ef. Dylanwad Pres- byteriaeth, yn ei lusgiad i mewn i'r gyfun- drefn Annibynol, yw ysbeilio yr eglwysi o'u hawliau, a'u cyflwyno i law gweinidogion, yn nghyda dirprwyaeth etholedig, i drin a thrafod, a phenderfynu achosion yr enwad Annibynol! Yr oedd yr Annibynwyr gwreiddiol, megys "J. R. "S. R. M. D. Jones, Mr. Griffith, Caergybi, Eta Delta, ao eraill, yn edrych gyda ohilwg ar yr estron beth hwn yn ymwthio i wersyll Annibyn- iaeth; canys nid oedd dysgeidiaeth yr hen Griffiths, Caernarfon; yr hen Roberts, Llan- brynmair;a'r hen Dr.tArthur Jones, Bangor; yr hen Jones,Llanuwchllyn; yr hen C. Jones, Dolgellau; a'r hen Morgan, Llanfyllin, yn dygymod yn dda a'r drwth Bresbyteraidd hon yn yr enwad; felly gwrthwynebwyd y mudiad gan yr hen Annibynwyr iachus; pryd ag yr oedd pob turncoat oddiwrth y Methodistiaid Calfinaidd yn yr enwad yn bleUiol i ysbryd Presbyteraidd, oblegid ar fynwes yr ysbryd hwnw y magwyd hwynt, megys Dr. John Thomas, Liverpool; y Parchn. D. Roberts, Gwrecsam; R. Parry, Llandudno; a rhan luosog o bleidwyr y Cyf- ansoddiad Newydd. Llithrodd Dr. Pan Jones i'r ochr amddiffynol; ond buasai yn esmwythach i'w groen pe buasai yn peidio; canys cafodd gyfraith libel yn wreichion tanllyd ar ei gefn, a chostiodd arian lawer iddo. Pan a'i droed ar y fynedfa i'r Hong i hwylio i America o Liverpool, y dydd o'r blaen, cafodd ei wasanaethu a writ am libel eto! Beth ddaw o hono, druan, arei ddych- weliad o "Arch rhyddid a chrefydd," yr ochr orllewinol i'r Werydd mawr, i jurisdic- lion John Bull, unwaith yn rhagor? Nis gwn a ydyw Dr. Jones wedi cymeryd rhai o'i lyfrau rhyfedd gydag ef i'r Talaeth- au; os ydyw, oa Cymry America lawer o ddifyrwch, a pheth addysg, o'u darllen. Mae oofiant y. Parch. Samuel Griffiths, Hor- eb, yn gampus. Mae yn dra darllenadwy, yn Ilawn addysg, ao yn werthfawr. "Y Dydd Hwnw," sydd yn rhyfedd. Ni welais lyfr erioed o'i fath. Brwydr fawr y ddau Gyfansoddiad yw ei faich. "Gargantua, neu Ddadblygiaeth Clymbleidiaeth," o'i waith, sydd yn alluog iawn, ac yn ddifyr iawn, ac yn rymus iawn. Mae dyfais, dioh- ell, a chyfrwysdra olicyddiaeth yn arswydus ynddo; ac mae drygioni yr ysbryd melldi- gedig hwnw yn ddyohrynllyd, yn ymddang- os yn ngoleuni dalenau "Gargantua." Mae traethawd arall gan Dr. Pan Jones, ar "Anghyfiawnder Tirfeddianwyr yn Nghym- ru." Efallai na theimlir oymaint dyddordeb yn y traethawd hwn, o herwydd fod amaeth- wyr Cymreig America yn feddianwyr en tir eu hunain, bron yn ddieithriad. Wedi y cyfan o ladd a llabyddio arno, mae Dr. Pan Jones yn alluog iawn, yn ddysgedig iawn, ac yn barchus iawn yn ei wlad ei hun, gan bawb rhyddion o haint y clio annymunol, os nad annuwiol, ag sydd wedi drygu enwad yr l Annibynwyr yn fawr iawn. PWNC "DADGYSYLLTIAD." Mawr yw yr ymdrech a wneir gan yr en- wadau orefyddol yn Nghymru gyda chyfar- fodydd "Dadgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys," y dyddiau hyn. Apostolion y mudiad yn Ngogledd Cymru ydynt Mr. Gee, Dinbych, a'r Parch. J. Spinther James, A. C., Llandudno; a mawr yw y cynwrf a wnant mewn gwahanol leoedd. Mae Gwalia, new- yddyr Eglwysyddol, yn edliw i'r Annibyn- wyr mai Sais o'r enw Mr. Brown, oedd eu sylfaenydd; yn edliw i'r Wesleyaid mai Sais o'r enw Mr. Wesley oedd eu sylfaenydd; 800 yn edliw i'r Methodistiaid Galfinaidd mai Ffrancwr o'r enw John Calfin oedd eu syl- faenydd hwythau. Ond ni sonia air mai y puteiniwr, yllofrudd, a'r meddw, Harri yr VIII, yw sylfaenydd Eglwys Loegr. Peth rhyfedd na fuaaai yn edliw i'r Bedyddwyr mai rhagredegydd y Messiah ydyw eu syl- faenydd hwythau, oblegid yr oedd hwnw yn ddigon anmharohus i gleddyf llywodraeth Herod dori ei ben am ddweyd am ei ddrwg yn rhy blaen yn ei wyneb! Dylasai Gwalia wybod mai nid John Calfin ydoedd sylfaen- ydd Methodistiaid Calfinaidd, ond mai Howell Harries, Trefeca; Daniel Rowlands, Llangeitho; a Thomas Charles, Bala-oesau diweddarach na John Calfin. PRYDAIN FA WB A BWSIA. laawer o son a phryder sydd oblegid y tebygrwydd i ryfel dori allan rhwng Pryd- ain Fawr a Rwsia, y dyddiau hyn. Cymer- odd yr "Arth ddiymddiried fantais dybied- ig i ddychryn y Llew Prydeinig;" ond cam- syniodd. Nid adeg i guro Prydain yw y pryd y byddo hi mewn rhyfel a rhyw allu arall; ond yr adeg ag y byddo mewn hir heddwch a theyrnasoedd eraill, ao wedi syrthio i ddiogi a difrawder, y mae hi fwyaf anmharod i ryfel, ao felly hawsaf ei gorch- fygu. Mae gan Prydain Fawr allu o 150,000 yn barod i faes y gwaed; a ohan Afghanistan 75,000 i'w ohynorthwyo, o filwyr dewrach na fu gan Rwsia erioed; heblaw oddeutn 50,- 000 o Persiaid. Byddai gan Loegr o gyloh 300,000 o ddynion ar faes y gwaed i gyfarfod a Rwsia. A ohaniatau fod gan Rwsia 500,- 000 ar y maes, nid allent wrthsefyll byddin- oedd Prydain, yn nghanolbarth Asia, lie mae sefyllfa ddaearyddol y wlad yn anffafriol i'r Rwsiaid, ao mor ffafriol i'r Prydeiniaid a'u cyngreiriaid, ag ydoedd mynyddoedd Eryri i'r Cymry gynt, yn eu hymdrech yn erbyn y Saeson. Bath sydd gan Rwsia i roi bwyd a dillad, ac arfau, a ohad-ddarpariaeth i fydd- in mor fawr ag sydd yn. rhaid iddi alw allan i'r maes yn erbyn y cyngreiriaid yn y Dwy- rain, pryd ag y gallai Prydain gadw rhyfel yn mlaen am ddeng mlynedd, gyda'i byddin o 75,000 o wyr i'r gad. Bydd yr Arth yn ddigon cyfrwys i dynu ei thraed ati oyn marw; canys bydd ei heisiau hi eto i chwilio am le bedd yn Hammongog, ar ol syrthio ar uchel fynyddoedd Israel, yn ninystr llu- oedd Gog a Magog. CYFABFODYDD CBEFYDDOL. Cefais ddau gyfarfod mawr perthynol i'r Bedyddwyr, ar fy ymsefydliad yn Nhreffyn- on. Cyfarfod Chwarterol Cymanfa Fflint, Dinbych, a Meirion oedd un, ao yn Brymbo y cynaliwyd ef. Cefais dderbyniad serchog a brawdol gan y gymanfa; fel yr wyf yn gyf- lawn aelod o'r gymanfa yn awr. Pregethwyd y noson gyntaf gan y Parchn. P. Williams, Abergele; a B. Evans, Rhuddlan. Cawsom bregethau rhagorol, mewn meddwl a dawn. Cynadledd oedd y bore dranoeth, lie y pen- derfynwyd ar amryw bethau pwysig. Y prydnawn, pregethodd y Parch. J. James, Rhuthyn, yn effeithiol hynod, a'r Parch. J. Spinther James yn gampus. Yr hwyr, preg- ethodd y Parch. J. J. Williams, Rhyl, a minau. Y cyntaf wedi ei godi yn Brymbo, a'r olaf, yn hen weinidog Brymbo.-Dydd Gwener y Groglith, cefais Gyfarfod Blyn- yddol yn Felinheli, a adwaenir yn awr dan yr enw Portdinorwic, y Parch. G. Jones, Cefnmawr, a minau, yn pregethu. Nid oeddwn wedi bod ar lanau v Menai er's yn agos i ddeng mlynedd ar hugain o'r blaen; felly yr oeddwn yn ddyn newydd yn y lie. Daeth llawer iawn o fy hen gyfeillion o Fangor, o Lanberis, o'r Borth, o Landegfan, ac o Gaernarfon yno i fy ngweled, er mwyn y dyddiau gynt; a ohefais fwynhad ao adlon- iant mawr. OYNYDD YB IAITH SAESNEG. Rhyfeddais weled trefydd newyddion wedi codi ar arfordiroedd Gogieddol Cymru, Br pan y buaswn y ffordd hono o'r blaon. Mae Colwyn Bay yn dref hardd a chynydd- D1, yn myned a'r llanw i'w chanlyn yn awr. Rhwng Colwyn a Chonwy y saif y dref new- ydd hon. Y Penmaenmawr, ao Aber, a'r Felinheli, sydd drefydd mawrion a phryd- ferth ryfeddol; ao mae Conwy a Bangor wedi cynyddu ac ymwychu yn rhyfeddol er pan welais hwy o'r blaen. Mae hen dref Fflint, a'm hen gartref, Bagillt, yn lleoedd mawrion ao ardderchog, ac yn fywyd i gyd. Mae un peth o bwys ag sydd yn peri gofid i mi, sef y ffaith fod yr iaith Saesneg yn cyn- yddu yn rhyfeddol yn y parthau hyn. Mae Treffynon yn Seisnigaidd iawn, a Fflint yn Saesneg i gyd, braidd! Mae y bobl ieuaino yn gal w am Saesneg yn y capeli, ao yn cael Saesneg bob pregeth,yn nghapel Pen y Bole, ac mewn rhai capeli eraill, yn y dref. Bydd cyfarfod mawr y Sulgwyn yn cael ei gynal eleni, fel arfer, lie yr oedd y Parch. R. M. Richardson, Dawn, Mo., yn pregethu y llyn- edd; a bydd Mr. Jones, Cefn Mawr, a Mr. Williams, Llangollen. CEFNI.

BRIWSION ODDIAR FWRDD Y SAIS. GAN LEWYS GLYN DYFI, BOCKFOBD, ILL. Trwy garedigrwydd y Parch. John Evans (Eglioysbach) Llundain, yr wyf yn fynych dderbynydd o amryw bapyrau Seisnig. Daeth tri i'm llaw heddyw. Un o'r tri yw y Methodist Times, papyr poblogaidd wythnos- ol, yn ei bedwaredd rhifyn-ar-ddeg,Ebrill yr 2il, yn oael ei olygu gan Gymro talentog yn mhlith y Saeson, y Paroh. Hugh Prioe Hughes, wyr i'r Paroh. Hugh Hughes, hen weinidog Wesleyaidd Cymreig tra dylanwad- ol ac adnabyddus yn Nghymru flynyddau yn ol. Cymer y Times le newyddiadur arall a elwid y Methodist, ao y mae yn dangos yn barod lawer mwy o yni a bywyd na'i rag- flaenor, ac yn ymgyraedd at lenwi oylch uwch ac eangach; ac y mae hefyd yn fwy llenyddol ei don. Un arall o honynt yw y Christian Chronicle, papyr y Parch. Joseph Parker, gweinidog doniol a phoblogaidd y City Temple, awdwr gwreiddiol a galluog "Eooe Deus," ac amryw weithiau adnabydd- us eraill. A'r olaf, er nad y lleiaf, yw y Literary World, papyr llenyddol chwaethus a dyddorol iawn. Ymddengys y World bob wythnos, tra mai unwaith bob pythefnos y ceir golwg ar wyneb Literary World Boston. Dichon mai o herwydd ychwaneg o amser a gymerir i'w barotoi y mae y car o New England braidd yn curo ei gefnder o Lun- dain fel papyr beirniadol, coeth a grymus. Un o'r pethau cyntaf a nodais yn y gwr llen- yddol o Loegr heddyw, ar ol ei helpu i dynu ymaith ei wraps, a rhoddi iddo groesaw yr ochr yma i'r mor, oedd y nifer o lyfrau Am- ericanaidd a geir yn mhlith hysbysiadau y wyneb-ddalen, llyfrau newydd spon, ag nad oes ond ychydig wedi deall eu bod wedi gweled goleuni dydd ar yr ochr yma; megys "Paradise found-the Cradle of the Human Race at the North Pole," gan Dr. W. F. Warren o Boston; "Boots and Saddles, or life in Dakota with General Custer"-llyfr dyddorol gan weddw y milwr dewr ac an- ffodus, newydd ei gyhoeddi yma; a llyfr newydd Mark Twain, "The Adventures of Huckleberry Finn," ac amryw eraill llai nodedig. Mae y ddwy wlad, mewn ystyr lenyddol, yn dyfod yn nes, nes, at fod ysgwydd wrth ysgwydd gyda eu gilydd. Gwyliant y naill y Hall yn awyddus; ao nid oes ond yehydig weithiau teilwng a galluog yn cael eu cyhoeddi yr ochr yma na welir yn fuan iawn hvsbysiad am danynt yn y papyr- au Seisnig, yn cael eu dwyn allan gan ryw lyfrwerthwr yr ochr arall i'r Werydd. Mae yr amser wedi hen fyned heibio pan dybiai ao y dywedai llenorion Lloegr nad oeddllen- yddiaeth America yn deilwng o'u sylw; tray oydnabyddir yn gyffredin fod ein dau gyloh- grawn misol poblogaidd, y "Century Maga- zine" a "Harper's Weekly" wedi ymsaethu heibio yr holl gylchgronau misol Seisnig, ac wedi cynyddu mewn ffafr yn sydyn yn mhlith y dosbarth goraf o ddarllenwyr yr ochr arall i'r dwr. Un o neillduolion papyr Dr. Parker yw y tudalen cyntaf, ar ba un y ceir yn mhob rhifyn ddarlun o ryw gymeriad cyhoeddus, ao erthygl fywgraffyddol yn gysylltiedig ag of. Teimlais ddyddordeb mawr yn yr un am Ebrill yr ail, yr un ar W. T. Stead, gol- ygydd y Pall Mall Gazette, yr hwn sydd fab i weinidog Ymneillduol a fu yn fugail ar eg- lwys am ddeugain mlynedd yn Howdon-on- Tyne. Y mae yn un o chweoh o blant, y rhai a addysgwyd oil gartref gan eu tad, am ei fod yn rhy dlawd i'w hanfon ymaith i ysgolion a oholegau. Mae Mr. Stead yn un o olygwyr craffaf a mwyaf anturiaethus Lloegr, a'i bapyr yn cynyddu mewn ffafr yn gyflym; a phriodola yr oil o'r llwyddiant sydd yn llifo i'w ran i'r ddysgyblaeth a'r arloesaeth feddyliol a dderbyniodd yn ysgol ei dad. Un rhan o'r ddysgyblaeth foreu hon oedd adrodd adnod ar adeg dyledswydd deuluaidd ar foreu Sul, y chwe' brawd a chwaer gyda eu gilydd, a'r ieuengaf yn deohreu, pryd y dysgwylid iddynt oil ddweyd eu barn am gynwysiad yr adnod. Ac weithiau, yn mhlith y rhai hynaf, elai yn ddadl boeth ar bynciau yr adnodau ar yr adegau hyn. "Beth bynag a feddylir," ebai y mab hwn wrth edrych yn ol, "am y priod- oldeb o ddechreu y dydd gorphwys yn y fath ddull dadleugar," (oblegid mynych y dygid prif bynciau crefydd a moesoldeb i'r ddadl) "nid oes dim amheuaeth am un peth, am ei werth i gynhyrfu meddwl, i gynefino y meddwl a'r arferiad o ddadlu, ac i ddysgu y deall i ganfod diffyg mewn ymresymiad." Dyna a ddeffrodd ynddo ef y bywiogrwydd meddyliol sydd yn ei hynodi ar hyn o bryd. Cofio "penau y bregeth" oedd arferiad arall y dysgyblwyd hwy ynddi: ynaarweinidhwy yn mlaen i gofio y rhan fwyaf o'r bregeth. Un caalyniad o hyn heddyw, yw y ffaith y gall Mr. Stead, heb gymeryd un gair i lawr ar y pryd, ysgrifenu neu roddi y mater i un arall i ysgrifenu adroddiad o araeth neu interview, a lanwai dair colofn o lythyren fan mewn newyddiadur. Daethym ar draws un peth yn y papyr hwn a wnaeth i mi agor fyllygaid yn llydain; dyma fo, "Eisteddfod at Windsor." "Eistedd- fod yn Windsor!" Nis gwyddwn fod Cymry yn y gymydogaeth hono. Ond gadewch i ni ddarllen yr hanes. Dyma hi yn galch! "Eisteddfod" o Saeson! Pum' eglwys Seis- nig yn oystadlu a'u gilydd mewn cerddor- iaeth, ac amryw faterion eraill, yr un ffunud ag Eisteddfod Gymreig! a dyna beth y gal- went y cyfarfod. Hoffaswn eu clywed yn ymhaffael a'r gair. Rhaid ei fod yn swnio yn od iawn o eneuau y Saeson. Ar ddiwedd yr hanes, daeth y gath allan o'r cwd yn y geiriau canlynol: "Conducted in a most satisfactory manner, thanks to the untiring energy and ability of Mr. E. Williams and Mr. Richards, who first originated the meet- ings.dau Gymro yn ddiau. Briwsionyn neu ddau yn ychwaneg cyn terfynu. Cwynir yn fawr am golli Mr. Lowell o lys St. James. Nid yw y Saeson yn foddlon i Lowell ddyfod adref o gwbl. Maent yn ceisio ei ddarbwyllo i fyw yn Lloegr, am y teimlant fod ganddynt yn agos gymaint o hawl ynddo a theulu yr ochr yma i'r mor. Poblog iawn a fu drwy ei holl aros- iad fel cynrychiolydd yr Unol Dalaethau yn mhlith teulu Victoria, ac un rheswm dros hyny oedd eu bod mor gydnabyddus ag ef drwy ei weithiau cyn iddo fyned, a bu Mr. Lowell yn ddigon o ddyn i chwyddo yn hytrach na lleihau y teimlad hwnw ar ol myned yn bersonol i'w mysg. "He will be greatly missed," dyna a ddywedant. Adeg nodedig yn Llundain ydoedd pre- gethu canol dydd Oanon Knox-Little yn St. Paul yn ystod y Grawys (Lent). Cynulleid- faoeddmawrion yn llenwi pob sedd yn yr adeilad anferth, a lluoedd lawer yn sefyll, a hyny yn nghanol prysurweh dyddiau yr wythnos, a'r gwr talentog a difrifol yn tradd- odi gwirioneddau mawrion ac ymarferol yr Efengyl fel angel Duw. Yn mhlith y rhestr o Magazines received yn y Literary World, un a enwir yw "Pwlpud Cymraeg City Road," cyhoeddiad y Parch. John Evans (Eglwysbach). Tipyn o joke o eiddo ein brawd oedd trethu cywreinrwydd y golygydd felly. Dychymygwn ei weled yn agor ei lygtdd ac yn cosi ei ben, ac yna mewn anobaith yn murmur wrtho ei hun, "I give it up!"

LLYTHYR Y CYMRO GWYLLT. BISMARK AB GYFEILIOBN-ANGELION PATAGONIA —CYMEBIAD TWYLLODBUS-YR EISTEDD- FOD GENEDLAETHOL. Yr oedd yn dipyn o syndod i mi weled Bismark wedi colli y ffordd a myned i ddyr- yswch yn y goedwig. Os nad all yr hen gyfaill weled goleuni ar hyd y llwybrau Gwerinol, byddai yn well iddo ddyohwelyd i'w fam-wlad, er ymuno a'r cadgyrch sydd yn ymawyddu am lywodraeth gartrefol (home rule) yn Nghymru. Cafodd y syniad hwn fodolaeth yn rhywle tua chymydogaeth Tomen y Bala, a thebyg fod llawer yn yr Amerig yn gwybod am fawredd creadigol syniadau y parth hwnw o'r byd baoh Cym- reig. Cafodd yr ysgrifenydd lawer o fell- dithion ar ei ben o'r oyfeiriad hwnw, pan oedd yr ymgyrch Batagonaidd mewn rhwysg a gogoniant, am feiddio dweyd ei feddwl am y symudiad; a mynych oedd y gwaharddiad- au i'r ymdeithwyr am Baradwys y Gamwy i beidio galw mewn ty neillduol ar Union Street, am fod yno un yn dweyd ei feddwl yn eofn a gwyneb-agored. Mae yn debyg fod un o Gadfridogion yr ymgyrch am Home Rule i Gymru, ar ymwel- iad a'r Amerig yn bresenol; diau y cewch ganddo bob manylion a gwledd fras-tebyg i'r wledd hono pan laddwyd yr ych tew yn y wlad, pryd na chafwyd digon o wer yn- ddo i wneyd oanwyll, yn ol tystiolaeth John, mab Henry Jones y Saer, gynt o Blossburgh, Tioga County, Pa. Mae oyf- nodau ar y byd, a thebyg fodcyfnod y wlad nesaf i'r nefoedd, "chwedl Mathews bach Llwydcoed" gynt, wedi dirwyn i ben, fel nMl yw yn debyg y gwelir un Cymro byth yn llywodraethu glanau y Gamwy, ao na ddaw y Gymraeg yn iaith y Wladfa. Bis- mark, anwyl, rhwbia dy lygaid er mwyn i ti weled pethau yn y lliw gwirioneddol. Diolch i John H. Jones, New York, am ei lythyr galluog a chynwysfawr; ac os nad all Bismark wneyd yn well nag y mae wedi gwneyd gyda gwleidiadaeth yn y Gorllewin, dylyned yn mlaen gyda'i adofion am yr Hen Gymydogaeth. Os y digia wrth fy sylwad- au, digied a fyno; mae yn ddigon sior y bydd yn rhaid iddo gymodi heb iawn. Rhydd i bob dyn ei farn, bid sicr, ond mae Beecheryddiaeth wedi myned braidd yn hen ac yn surllyd. Mae Cymry America yn cael eu breintio y dyddiau hyn gydag ymweliadau awyrenau oerddorol Cymreig, a dylech fod yn ofalus rhag dygwydd iddynt rwygo a hollti, ac i chwi yna gael eich dal yn gyfrifol am y gal- anastra. Mae un o honynt ar hollti yn barod trwy farchogaeth ar enwogrwydd Eos Dyfed, pan fu yn canu yn y cyngerddau blynyddol a ddygir yn mlaen gan Carter ar Wyl Dewi Sant yn yr Albert Hall. Edith Wynne wnaeth y cymsyniad, wrth roddi un ffugenw yn lie y llall-dyna ddirgelwch yr amryfusedd. Gellir dweyd ychwaneg yn y oyfeiriad hwn; ond gwell tewi am nad oes dim i'w enill wrth ymdrin a baw; a dylasai llythyr y ddau weinidog o Lundain osod terfyn ar y drafodaeth, oni buasai fod y dyn bach yn wyneb-galed, haerllug a beiddgar, ao yn estron i wyleidd-dra. Mae dynoliaeth yn llygredig wrth natur, ond pan elo dyn yn haerllug a beiddgar, gan gymeryd crefydd yn fantell i guddio ei anwiredd, mae hwnw fel y dywedai yr hen bregethwr yn bechad- ur anobeithiol. Gwyddom yn dda nad yw yn bosibl i ddau ddu wneyd un gwyn, o ganlyniad gwell ydyw i'r ochr ddu fod yn ddystaw; oblegid os codir y lien, fe ddadlen- ir mwy o hagrwch. Mae rhagolygon Eisteddfod Genedlaethol 1885 ym arwyddo yn dda. Prif fonedd y Deheudir yn gefnogol i'r mudiad. Arglwydd Aberdar ydyw llywydd y pwyllgor, yr hwn sydd hefyd wedi llwyddo i gael nawdd y Frenines i'r Eisteddfod. Dysgwylir hefyd y bydd un o'r teulu yn llywyddu ar un o'r dyddiau, yr hyn a fydd yn beth newydd i Aberdar, i gael un o'r llinach breninol i'r hen dreflan. Hoffwn weled fy hen gyfaill Cadwgan Fardd, yn dyfod am dro i'r hen dref. Gwelai lawer o gyfnewidiad er pan oedd efe a Shon Huw y Coker yn y gadlys. Cofion fil at gyfeillion. Yr eiddooh, CYMBO GWYLLT.

"GOLEUNI ASIA." ADOLYGIAD AB BBYDDEST 0 EIDDO EDWIN AB- NOLD: GAN Y PABCH. B. H. EVANS, WAUKESHA, WISCONSIN. RHAN IV.—Yn awr, ceisiwn ddangos beth yw dylanwad yr egwyddorion a ddysgwyd gan Buddha, ar ei ganlynwyr. "Wrth eu ffrwythau yr adnabyddwch hwynt." Cawn fod Buddheistiaeth yn lied gryf yn China, ac nis gwn a oes gwlad dan haul lie y mae bywyd dynol mor rhad. Pa ddiogelwch i fywyd a all fod o dan y fath gyfundraeth Jesuitaidd ? Y mae yn difoesoli yn hytrach na dim arall. Nid yw ond trylyth didrefn a drygionus. Fel engraifft, dywedir, "Pan fyddo bywyd dyn yn cael ei gymeryd, y mae y drwghaeddiad yn cynyddu yn ol haedd- iant y person a leddir; ond y mae yr hwn a laddo ddyn creulawn yn dwyn mwy o ddrwg- haeddiant, na'r hwn a laddo ddyn o duedd- iad hynaws a mwyn," tu dal. 478. Yn ol yr uchod y mae creulondeb yn rhinwedd! Dichon fod y fath syniad yn dra derbyn- iol gan ryw ddosbarth o anffyddwyr, y rhai y mae creulondeb yn rhinwedd neilldu- ol eu cymeriad. Y mae gorohymyn Buddha yn erbyn lladd, yn ffurfio rhan bwysig o'r ddoethineb hono, ag sydd yn ol tystiolaeth Mr. Arnold, "wedi gwneyd Asia yn addfwyn." "Addfwynder" Asia! Pa le y ceir y profion ? Nid mewn hanesyddiaeth. Y mae genym dystiolaeth- au credadwy fod yr Hindwaid yn greulawn a thwyllodrus i'r eithaf. Yr ydym wedi dangos moesoldeb y Buddheistiaid mewn oysylltiad a bywyd; edrychwn beth ydyw mewn cysylltiad a gwirionedd. Nid yw ond cymysgedd o ddrwg a da; a thra yn amddiff- yn gwirionedd rhoddir trwydded i draethu faint a fynir o gelwydd. Dywed y Budd- heistiad: "Y mae pedwar peth yn ofynol i gyfansoddi oelwydd-(l) Rhaid traethu peth nadyw. (2) Rhaid fod gwybodaeth nad yw. (3) Rhaid bod rhyw ymdrech i atal y person y siaredir ag ef rhag deall y gwir. (4) Bhaid i'r person a dwyllwyd gael ar ddeall nad yw yr hyn a ddywedwyd wrtho yn wir." "Man- ual of Buddhism," tu dal. 486. Edrycher ar yr hysbysiad uchod; y medd- wl yw hyn: Rhaid peidio dyweyd celwydd; ond os gall dyn fod yn ddigon diohellgar i draethu celwydd heb iddo ddod i'r amIwg, nid yw yn gelwydd; neu os gellir dwyn dyn i gredu fod celwydd yn wir, pob peth yn dda! A allai y diafol ei hun ddysgu rhyw- beth tebycach iddo ei hun? Beth yw tuedd- iad y fath athrawiaeth a hon; ai nid oyn- yrohu hiliogaeth o igelwyddwyr? A beth yw yr Hindwaid ond hiliogaeth o gelwydd- wyr ? Dywed Edwin Arnold fod nodwedd- ion eu cymeriad i'w briodoli i "ddylanwad hynaws" Buddheistiaeth. Ond edrychwn ar eu cymeriad, a gwelwn ar unwaith na chynyrohwyd mo hono gan ddim hynaws. Pe gofynid i unrhyw ddyn gwybodus, pa ddwy linell sydd yn hynodi eu cymeriad cenedlaethol, atebai heb un petrusder "Twyll a chreulondeb." Rhydd James Mill, tad John Stuart Mill, i ni hanes India; ao er fod yr hanes yn 70 mlwydd oed, nid nid yw eto wedi cael ei wrthbrofi. Nid oedd James Mill yn Gristion; yn wir yr oedd yn elyn i Gristionogaeth, ond yr oedd er hyny yn oefnogi moesau da, a ohymerai drafferth i fod yn gywir mewn ffaith. Hefyd yr oedd Mill yn ysgrifenn oddiar wybodaeth berson- ol, o herwydd'bu am amser maith yn India. Dywed fod y castes uchaf yn India yn alluog igynawnipobtwyll ac ysgelerder; eu bod yn fwy J na chasau, rhai israddol, y rhai a laddent gyda llai o betrusder nag a deimlwn wrth ladd adar; bod y bobl israddol yn an- fad, yn enog o'r camweddau mwyaf; eu bod islaw anifeiliaid; eu bod yn amddifad o boh egwyddor foesol neu grefyddol; eu bod yn gyfrwys, twyllodrus, ymroddedig i weniaeth, rhagrith, anonestrwydd, anwiredd ac anud- oniaeth; yn ddygasog, yn ddialgar, ac yn greulawn; gorchwantol, cynenllyd, dideim- lad tuag at eraill, ac yn gowardiaid; diystyr- llyd a chreulawn tuag at eu gwragedd, y rhai yr ymddygent tuag atynt fel caethion, yn amddifad o deimlad mabaidd, serchus a dyweddiol." Dyma ychydig o dystiolaeth James Mill, ac y mae yn cyfateb yn hollol i'r hyn a ddywed Paul am y byd paganaidd, Rhuf. iii, 10: 18. Yr unig foddion sydd yn moesoli, orefydd- oli, a newid tueddiadau drwg y bobl hyn yw, yr egwyddorion a ddysgodd Iesu Grist, ac nid yr hyn a ddysgwyd gan Buddha. Pa beth oedd y bobl hyn yn arferol o wneyd yn "Ngoleuni Asia," a gaumolir mor fawr? Atebwn, lladd rhieni oedranus, llosgi gweddwon wrth y miloedd, cynorthwyo dynion i gyflawni hunanladdiad, eu hanog i ymgrogi wrth fachau wedi eu sicrhau yn as- gwrn eu cefnau, i dyilu eu tafodau neu eu hoohrau, i daflu eu hunain ar gyllyll noeth- ion, i gladdu eu hunain yn fyw, i daflu eu hunain o dan olwynion trymion nes dryllio eu holl esgyrn. Gwnaent lofruddio eu plant eu hunain, trwy eu oladdu yn fyw, eu taflu i'r afon, neu eu crogi yn fyw mewn coed, a gadael i'r morgrug a'r brain i'w difa o flaen drysau eu tai. Ai dyma y dynion a elwir yn "hynaws?" Dyna ddynion da na bu ganddynt law erioed mewn adeiladu elusendy nac ysbyty; ond gadawent i'w cyd- ddynion farw o eisiau ac o nychdod o flaen eu llygaid; gwnaent ysbeilio dynion o'u heiddo; ao nid oedd hyn yn ddigon, ond gwnaent dori eu haelodau, a'u poeni yn mhob modd, mewn gwaed oer! Duke Wellington a ddywed am danynt: "Y maent y bobl mwyaf twyllodrus a drygionus a welais i er- ioed, neu a glywais am danynt. Nid wyf wedi cyfarfod a Hindw eto yn meddu un gradd o rinwedd." Gyda golwg ar y rhyw fenywaidd dywed Buddha: "Y mae benywaid yn fyrbwyll, cwerylus, malaes-ddrwg—llawn o ddrwg." "Eastern Monarchism," tu dal. 159. Dy- wed yn bellach: "Gwna unrhyw fenyw, pwy bynag a fyddo, os ca gyfleusdra, ao os gall ei wneyd yn ddirgelaidd, gyflawni camwedd, pa mor hyll bynag y byddo," tu dal. 106. Mae Buddha yn cadarnhau nad oes yr un ddynes yn ddiwair. I ddangos fiint o barch sydd ganddo i wraig dywed: "Rhaidi fenyw feudwyaidd, er iddi fodyn gan'mlwydd oed, pan welo greiddyn Samanira, er na bydd ond wyth mlwydd oed, a newydd gael ei dderbyn, godi oddiar ei heisteddle pan welo ef yn y pellder, a myned tuag ato, a chynyg addoliad iddo." Gan mai dyma syniadau Buddha am y rhyw fenywaidd, pa fodd yr oedd ei gariad at ei wraig, yn ol tystiolaeth Mr. Arnold, mor bur ag eiddo un Cristion, ac yntau yn byw gyda miloedd o buteiniaid ? Ai dyma yr hyn a eilw Arnold yn gariad pur at wraig Dywed y bardd fod yr arferion sydd yn nodweddu cymeriad yr Hindwaid i'w priodoli i ddylanwad hynaws addysgiad- au Buddha. Yn awr, beth yw yr arferion hyn ? At yr hyn a ddywedwyd yn barod, edrychwn faint o fywydau a aberthir yn flynyddol ar allorau duwiau India. Dyma dystiolaeth Dr. Carey: "Gweddwon yn oael eu llosgi yn fyw gyda chyrff meirw eu gwyr, 5,000; pererinion yn marw ar eu ffordd i leoedd cysegredig, 4,000; personau yn boddi eu hunain yn y Ganges, neu gael eu claddu neu eu llosgi yn fyw, 500; plant yn cael eu haberthu, yn cynwys merched y rajupootus, 200; personau claf a adewir i farw ar lanau y Ganges, 500." Dyma 10,500 o bersonau yn cael eu difa bob blwyddyn," "View of the History, Literature, Religion of the Hindoos," tu dal. 126. Dyma "Oleuni Asia!" I roddi golwg eto ar y dylanwad "hynaws" a ga, mi ddarllen- ais yn ddiweddar am bump o wragedd yn Bombay a'u trwynau wedi cael eu tori ym- aith gan eu gwyr. Ao nid oes yr un ddeddf i'r gwragedd druain apelio ati; na, yn India ewyllysy gwr yw ddeddf y wraig. Ymddyg- ir yn greulawn at wragedd yn y wlad hon; ond dichon fod tori eu trwynau ymaith i'w briodoli i "ddylanwad hynaws" Buddheist- iaeth! Y mae yn gwestiwn a ir- ai v Budd- heistiaid eu hunain gredu tystiolaeth Mr.