Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
5 articles on this Page
HANES BYWYD HEN BERSON LLANDEDWYDD.
HANES BYWYD HEN BERSON LLANDEDWYDD. GANDDO EF EI HUN. PENOn XL Deallais yn awr fod fy holl areithiau o blaid cymedroldeb, symlrwydd, a boddlon- rwydd, wedi bod yn ddieffaith. Deffroes y cysylltiadau diweddar a'u huwchradd holl falchder cynhenid y teulu, Edrychid ar yr haul fel gelyu i'r croen, ac nid oedd y tain oddi mewn i'w ofni fymryn llai oran ei effeithiau niweidiol ar y wynebpryd. Yr oedd fy ngwraig wedi cael allan hefyd fod cl 1-1 y codi yn rhy foreu yn ddrwg i lygaid fy merched, a bod gweithio ar ol cinio yn cochi eu trwynau, ac yr ydoedd yn hollol argyhoeddedig nad oedd dwylaw byth mor dlysion a plian yn gwneyd dim. Ffarwel, bellach, am orphen crysau, Sami bach a druain bach o'r ddvvy Miss Rowlands, yr oeddynt yn anheilwng o sylw; bywyd uch- el, cymdeithion pendefigaidd, darluniau, barddoniaeth, cerddoriaeth, a'r cyffelyb oeddynt yn awr hoff destynau eu myfjrdod a'u hymddiddanion. Ond gallasem ddal hyn yn weddol oni buasai i hen wracli yn dweyd ffortiwn, ein dyrchafu i ben piuacl cyfoet-h ac anrhyd- edd. Gyda ei bod yn y ty, dyma fy nwy ferch yn rhedeg ataf am swllt bob un, er mwyn croesi ei dwylaw gydag arian. A dweyd y gwir, yr oeddwn wedi llwyr flino a bod yn ddoeth, ac nis gallwn wrthod eu cais, oblegid byddwn yn earn eu gweled yn hapus. Rhoddais iddynt swllt bob un; ond er diogelu cymenad y tenlu, dylwn ar bob cyfrif wneyd yn hvsftys na byddai fy merch- ed un amser heb arian eu hunain, canys byddai fy ngwraig yn rhoddi iddynt gini felen, gyda gorchymyn manwl iddynt beid io ei newid ar gyfrif yn y byd. Wedi idd- ynt fod gyda'rhen bro ffwydes felynddu am ysbaid o amser, deallais wrth eu gwedd ei bod wedi addaw iddynt ryw betliau mawr. Wei, fcrched,' gofynwn, sut y daeth hi yn mlaen? Dewell glywed, Olwen, a gaw- soch chwi werth ceiniog?' Yn wir, fy nliad,' atebai'r eneth, 'yr ydwyf o'r farn ei bod yn ymwnevd a rhyw ysbryd nad yw yn deall, oblegid dywedodd yn bendant fy mod i briodi gyda rhyw sgweier cyn pen y flwyddyn!' Wel. Maria, fy mhlentyn,' meddwn wrth y llall, 'fath wr ydych chwi am gael?' 'Yr wyf amgael arglwydd gyda bydd fy chwaer wedi priodi sgweier.'— Beth,' meddwn, ai dyna'r oil ydych am gael am eich dau swllt 1 Dim ond arglwydd a sgweier am ddau swllt? Y pethau gwir- ion, gallaswn addaw i chwi dywysog ac ymerawdwr am haner yr arian.' Modd bynag, cafodd y datguddiad hwn ddylanwad difrifol arnom, gan i ni bender- fynu ein bod i lenwi cylchoedd uchel yn y byd, a dechreuasom feddwl yn'sobr am y modd goreu i wneyd hyn yn deilwng a phriodol. Milwaith a mwy y gwnaed y sylw, ac yr wyf am ei wneyd unwaith eto, fod adeg 'dysgwyl pethau gwych i ddyfod' yn fwy difyr na'r cwbl o honynt. Yn y naill, yr ydym yn coginio y ddysglaid yn ol ein chwaeth ein hunain; yn y llall, y mae Rhagluniaeth yn ei choginio i ni. An- mhosibl ydyw ail adroddein dychymygion yr adeg yma—yr oedd pob peth yn addaw- ol; a chan fod yr holl blwyf yn gwybod fod y sgweier mewn cariad a fy merch, yr oedd hithau mewn gwirionedd felly ag ef. Yr oedd fy ngwraig hefyd yn cael breu- ddwydion hyfryd dros ben yn y cyfnod yma, a chymerai draft'ertlx i'w hadrodd i ni gyda manylrwydd anarferol. Un noson gwelai arch, yr hyn a arwyddai briodas; noson arall dychymygai weled llogellau ei merched yn llawn o ttyrlingod, arwydd sicr y byddent cyn hir yn llawn o aur. Yr oedd gan y genethod eu hunain eu har- wyddion. Teimlent gusanau dieithr ar eu gwefusau—gwelentfodrwyauyn y ganwyll —pyrsau yn neidio o'r tan—a'r cwlwm pri- odasol, neu yn hytrach arwyddluniau o hono yn ngwaelod pob cwpan de. Dranoeth cawsom air oddiwrth y bon- eddigesau dieithr yn datgan eu gobaith o gael ein gweled yn yr eglwys y Sul canlyn- ol. Deallais wrth ymddygiad fy ngwraig, a fy merched, fod ganddynt amcan i orch- fygu fy holl gyngor trwy wneyd ymddang- osiad ysblenydd yn yr addoliad ar yr ach- lysur hwn. Dechreuwyd yr ymosodiad ar- naf gan fy ngwraig amser te. Pan welodd gyfie lied siriol, ebe hi, Yr ydwyf o'r farn, fy anwylyd, y bydd Ilawer iawn o bobl uchel yn yr eglwys y fory.' 'Dichon hyny wir, fy ngeneth i,' meddwn inau; ond pa un bynag, cewch bregeth.' 'Yr ydwyf yn gwybod yn burion,'ebe hithau; 'ond yr wyf yn meddwl y dylem fyned yno mor drwsiadus ag sydd bosibl, canys pwy a wyr beth all ddigwydd?' 'Yr ydwyf yn canmol eich rhag-ocheliad yn fawr,' atebwn inau;' 'nid oes dim yn fy moddio yn fwy na gwel- ed pawb yn drofnus ac yn weddus yn yr eglwys.' 'Ie,' atebai hithau, 'yr ydwyf yn gwybod hyny; ond dylem fyn'd yno yn deilwng, ac nid fel rhyw ysgubion sydd o'n haingylcli.1 'Yr ydych yn hollol iawn, fy anwylyd,' meddwn, 'yr oeddwn yn myn'd i gynyg yr un peth. Y dull teilwng i fyn- ed yno ydyw myned mor foreu ag sydd bosibl, er mwyn cael hamdden i fyfyrdod cyn dechreu y gwasanaeth.' 'Twt,'gwaedd- ai ar fy nhraws, 'nid dyna oedd fy medd- wl, oud myn'd yno mewn gwisgoedd hardd, a boneddigaidd. Chwi wyddoch fod dwy filltir i'r eglwys, ac nid wyf yn caru gwel- ed fy merched yn lladd eu hunain wrth gerdded. Y mae genym ddau geffyl, sef yr ebol, a Brown, sydd heb wneyd dim ar y ddaear er's mis o amser. Y mae'r ddau wedi myn'd yn ddiog, a phaham na ddylent wneyd rhywbeth am eu tamaid fel ninau? Ac yr wyf yn ddigon siwr ar ol i Llewelyn eu glanhau, yr edrychant lawer gwell na cheffiylau PI as newydd.' Gwrthwynebais y cynllun yn bendant, a dywedais fod cerdded yn llawer mwy boneddigaidd na chludiad mor dlawd. 'Dyna Brown,' medd- wn, 'wedi colli ei lygad, a'r ebol yn fyr o gynffon, ac y maent yn llawn ogastiau ac nid oes genym and un cyfrwy, a pilin ar ein helw. Ond ofer fu fy holl resymau; a boreu dranoeth yr oedd pawb yn hwylio ar gyfer yr orymdaith ogoneddus oedd i gych- wyn amyr eglwys. Gwelwnfod yn well i mi ymlwybro yn araf o'u blaenau, gan eu bod yn addaw dilyn yn ddioed. Disgwyl- iwn am tuag awr am danynt cyn dechreu darllen, a gorfu arnaf er fy ngotld fyn'd trwy yr holl wasanaetli heb eu gweled.— Pan oeddwn ryw haner y ffordd adref yn ol, caufyddwn y teulu yn dyfod i'm cyfar- fod. Yr oedd fy ngwraig, fy mab, a'rddau fychan ar gefn y ceffyi blaenaf, a'm dwy ferch ar get'n y llall. Dechreuais eu hali yr achos, ond buan y cefais allan eu bod wedi cyfarfod a llu o anffodion ar y ffordd. Yn y lie cyntaf yr oedd y ceffvlau yn gwrthod symud modfedd oddiwrth y drvvs, nes y daeth Mr. Richards i'w pwyo a'i ffon am tua dau gant o latlieni. Yn yr ail Ie, tor- odd y pilin oedd gan fy ngwraig ac yr oedd yn rhaid trwsio hwnw. Wedi hyny cymerodd un o'r ceffylau yn ei ben i sefyll yn ilonydd, ac nid oedd na clierydd na chyngor yn tycio i'w symud ymaith am faith amser. Yr oedd yn dda genyf, wedi canfod eu bod yn ddiogel, eu bod wedi bod mor anffodus, gan obeitbio y dysg ostyng- eiddrwydd i fy merched. Dranoeth oedd dydd Calangauaf, achaw- som wahoddiadgan ein cymydog Rowlands i fwynliau rhan o'r diwrnod. Priri y buas- em yn myned yno oni bae am yr anffawd ddydd Sul. Yr oedd hono wedi lladd tip- yn ar ein mawredd, a gwnaethom ein hun- ain yn gartrefol. Yr oedd gwydd a phwd- in yr hen gymydog parehus yn rhagorol; mewn gair, yr oeddynt yn llawer mwy blas- us na'i straeon. Yr oedd y rhai hyny yn ddwl ac yn faith, a'r oil yn dwyn pertliyn- as ag ef ei hun. Yr oeddym wedi chwerth- in atynt o leiaf ddeng waith o'r blaen, ond buom mor gnredig a chwerthin unwaith yn rhagor. Yr oedd Mr. Richards yn un a ddifyrai y cwmni, drwy osod y plant i chwareu mwg- wd yr ieir, tatiu yr esgid, a chwareuon di- niwed o'r natur. Pan ar ganol y campal1 gwladaidd hyn, pwy a ddaethant i'rty ond y ddwy foneddiges ddieithr, Arglwyddes Parry, a Miss Angelina Nicholas Thomson. Tarawyd i oil a syndod, a gradd o gywil- ydd, o herwydd cael ein dal yn y fath ag- weddau anurddasol. Yr oeddynt wedi galw yn ein ty ni, ar ol cly wed lie yr oedd- ym, wedi dyfodar ein holau. Dechreuodd y ddwy siarad am wahanol betliau perthyn- ol i'w cylch hwy, tray gwrandawem ninau gydag edmygedd. Eisteddai Mr. Richards 11 y o tiaen, ac edrychai ar y tan, a sihrydai ar ddiwedd pob brawddeg, Lol i gyd! yr hyn a achosai gryn bryder i ni, rhag y buasai yn achosi tramgwydd i'r boneddigesau; ond rhaid na ddeallent yr ymadrodd, Lol igyd! xlr ol ymddiddan nerth asgwrn yr 6n ar lu- aws o bethau tu liwnt i'n liamgyffredion ni, daethant at bwnc mawr y dydd, sef yr an- hawsder i gael merched inedrus a moesgar i wasanactim. Lol i gyd! Yr oedd cyd- ymaith teuluaidd yr arglwyddes wedi ym- adael i briodi, ac yr oedd yn methu yn glir a tharo ar un arall. Lol i gyd! Yr oedd y cyflog yn ddeg punt ar hugain y flwyddyn: ond yr oedd genethod y dref yn anioddefol i fod mewn ty, pe cawsid hwy am duim.— Lol i gyd' Yr oedd Miss Thomson yn yr un cyfyng- der. Yroedd ganddi dair wedi bod yr han- er blwyddyn tlaenorol, ac yr oedd un o honynt mor dra anibynol fel ag i wrthod gwneyd gwaith plaen am awr yn y dydd. Yr oedd un arall yn gweled pum' punt ar hugain yn rhy ychydig o gyfiog, a bu raid i mi anfon y drydedd ymaitli am fy mod yn ofni ei bod yn caru gyda'r bwtler. 'Y mae rhinwedd yn werth unrhyw arian, ond yn mha le y mae i'w gael ydyw y cwest- iwn.' Lol i gyd! Yr oedd fy ngwraig yn gwrando gyda dyddordeb aryr ymddiddan- ion hyn, gan weled dytodol dedwydd o'i blaen hi a'r teulu. Arwyddodd ei pharod- rwydd idderbyn, y fath amodau ar ran ei merched, a doniol i'w ryfeddu ydoedd ei datganiad o'u galluoedd a'u rhinweddau lluosog ac amrywiol. Edrychai y bonedd- igesau ar eu gilydd am amryw fynydau wedi iddi orphen llefaru. O'r diwedd ym- ostyngodd Miss Angelina Nicholas Tli m- son i sylwi fod y merched ieuainc, mor belled ag yr oedd el chydnabyddiaetli hi yn myned, yn hollol addas i'r sefyllfa; 'ond y mae yn hysbys i chwi,' meddai, gan gyf- arch fy mhriod, 'fod y fath orchwyl pwys- ig yn gofyn mwy o ymcliwiliad nag y mae cytleusderau wedi osod hyd yn hyn yn ein cyraedd, nid am fod genyf unrhyw betrus- der mewn perthynas i'w cymeriad, ond y mae iiurnau yn angenrheidiol; acy maear- ferion ein dosbarth ni yn gofyn am y gofal manylaf.' Lol i gyd! Canmolai y wraig ofal y bendefiges, ac awgrymodd yn ostyngedig y gallai hi noli y cymydogion ar ypwnc; ond dywedai y 11 llall fod hyn yn ddiangenrhaid, gan fod gair ei chefnder Thomas yn ddigonol. a
EHEOLAU BARDDONIAETH.
EHEOLAU BARDDONIAETH. SYLWADAU AR YSGRIF Ap P. A. MoN YN Y DHYCH, MEDI 15, 1875, AR FAHDDON- IAETH SEISNIG. BAKCHUS OLYGYDDION-OS ydyw gwyllt- io a gwallgofi, a difrio y gwrthwynebwyr, yn brawf o golli y ddadl, mae Ap P. A. Mon wedi colli! Os ydyw haeru anwir- eddau, camddarlunio Ifeithiau, a rliedeg oddiwrth y pwnc, yn brawf 0 golli y ddadl, mae Ap P. A. Mon wedi colli! Os yw ym- drechu y goreu i fychanu dynion, yrnhyllu i ddyrchafu ei hun, a rliedeg ar ol ei dad, yn brawf o golli y ddadl, mae Ap P. A. Mon wedi coili! Dywedaf eto, mae Ap P. A. Mon wedi colli y ddadl yn deg, yn ngwyneb pob rheol dadleuaeth; oblegid, yn lie cadw at y pwnc, y mae wedi troi i dywallt pob dirmyg, a bychandra, a difri- aeth, ar ben Cefni; a hyny heb achos yn y byd, ond yn unig, fod Cefni yn digwydd amheu perffeitlirwydd gwybodaeth, barn a chwaeth Ap P. A. Mon fel bardd-feirniad; a hyny mewn gwlad rydd, lie nad oes trais na gormes, ond a deimlir oddiwrth monopo- ly llenyddol liumbugiaeth crac-lifeirniaid. Trueni fod gwr mor adysgedig, a pliarchus, a boneddigaidd ag Ap P. A. Mon, yngosod ei hun yn rhestr rhyw blackguards felly. Declireua Ap P. A. Mon ei druth olaf ar Cefni, trwy ddanod ei orphwylledd" iddo! Mae Ap P. A. Mon yn gwvbod yn well na llawer am beth felly, ac yn gallu cydymdeimloynddwysach na rhai a gor- phwyllogioi;! Peth da iawn fyddai codi safon beirniadaeth vn uwch yn ein heis- teddfodau;" ond rhaid cael rhyw un gallu- ocach nag Ap P. A. Mon i wneyd hyny. Soniaam ddull insulting Cefniond a welwyd ''cowdal" mwy insulting erioed ar bapyr na thruth didrefn, difedr a dichwaeth Ap P. A. Mon yn y DitYcn diweddaf? Bu- asai Cefni yn bur ddiolchgar am gael ei ddysgu gan y gwybodus a'r boneddig; ond y mae Cefni "yn rhy hen" i fawrhau llaw- er ar ddysgeidiaeth unrhyw humbug boed a fyddo. Mae haeriad gwarthus Ap P. A Mon am graceful bow" Bioornfleld yn libel ar syn- wyr y greadigaeth! Dywed, "Y mae y gair bow yn yr ystyr y defnyddir ef gan Bloomfield i'w seinio fel y gair bo,ac felly yn cydoli a'r sill olaf yn y gair below." Felly rhydd y gair bow yn gyfystyr a'r gair Cym- raeg bwa; pryd mai meddwl y bardd yw ymgrymiad-to bow down gracefully. Mae ymgrymiad gweddus a boneddigaidd yn feddwl tlws a barddonol i'r llinell bryd- fertli: "The nodding wheat-ear forms a graceful bow." Ac yn cyd-daraw a'r synwyr yn y llinell ganlynol iddi: With milky kernels starting full weighed down Ere yet the sun hath tingee its head with brown." Ond am "graceful bow," yn yr un ystyr a bwa grasol. ni cheir ef yn un lie ond yn fancy Ap P. A. Mon! Mae efe yn drugar- og iawn wrth Bloomfield, yn ei lusgo o af- aelion Cefni, "rhag iddo ei lusgo i warad- wydd," trwy geisio gwneyd bow yn bo. Ond nid dam wain oedd hyny i Bloomfield; ond y mae efe yn arfer odiiadau or natur yna pan yn dyfod yn ei ffordd. "There, serpent-lilie. escapes a dreadful blow And straight attacks a poor defenceless cow." Bloomfield. Gwaith Ap P A. Mon y tro nesaf fydd liaeru mai co y dylid swnio y gair cow; neu ynte mai full sound ydyw seiniad y gair blow, sef Uow, ac nid bid. Gwnaed a fyno, y mae yn ddigon rhydd i wneyd a dweyd a fyno. Gair Ap P. A. Mon ydyw neisrwydd- ion," ac os nonsense" yw, nid ar Cefni mae y bai. Cywilydd gwyneb i Ap P. A. Mon ydyw haeru mai ditfygion y beirdd Seisnig ydyw cyfodliadau fel y rhai a; gon- demnia yn fy llinellau Seisnig! Nage; eithr y maent yn berffaith reolaidd a phri- odol i'r iaith. Gwel "Neil on English Poetry." Mae y cyfodliadau a gondemnia Ap P. A. Mon yn f.v llinellau Seisnig, yn berffaith gvwir yn ol d :ddfau barddoniaeth Seisnig. Chwythed Ap P. A. Mon a chwytho, saif y ffaith yn ansigladwy byth. Engreifftiau: A deeper. holier debt is owed. And could I pay it with my blood. Where ne'er was spoke a Scottish wo d, And ne'er the name of Douglas heard. Si,' Walter Scott. While strangling in the vale of tears below, That never fail'd, nor shall fail now." For many a grave and learned cleric, And many a gay and learned spark." Cowper. Hail, to thee, blithe spirit! Bird thou Dever wert That from heaven, or near it, Poorest thy full heart, In profuse strains of unpremeditated art. Teach me half the gladness, That thy brain must Tcnow;'< Such harmonious madness From my lips would flow. The world should listen then, as I am telling now. Shelley. But witness heralds and proclaims my vow; Witness to gods above and men below. Sons of Astyoche, the heavenly/air, Whose virgin charms subdued the gods to war. 0 friends! 0 heroes! names forever dear, Cfhce sons o Mars and thuiider-bolf, of war." Pooe's Iliad. "Dwini" Cefni, ebe Ap P. A. Mon, yw difynu y beirdd Seisnig i establishio ei os- odiad. Os dwlni ydyw, mae dwlni Cefni wedi profi yn ormod task i Ap P. A. Mon i'w refutio yn ei ddoethineb mawr! "Blun- der" ofnadwy yn Ap P. A. Mon yw dweyd fod yr ell-psis,. yn Daniels, "yn naturiol," a bod yr un peth yn union yn Cefni "yn wrtliun." Ond dengys hyny beth sydd yn Ap P. A. Mon, a dengys ei gymwysder moesol i feirniadu gwaith Cefni. Mae dan- od egoism i Cefni yn hollol anheg, pryd mae cowdal dichwaeth Ap P. A. Mon yn eqoism i gyd. Swm a sylwedd ei holl gybolfa yw Y fi a 'nhad," Mae yn ddrwg genyf gyf- eirio at ei dad, oblegid ni wyddom mai ufriendly tilt" oeddy ffrae fawr rhyngddo a Dewi Wyn. Pwy fuasai yn meddwl y buasai dau gyfaill mor fynwesol yn difrio eu gilydd mor ofnadwy. Gwybydd di, Gawr Caergyhi, Mai blewyn wyd o'm blaen i." Chwe salach na cheseilwrn— Llai na dyn-haner llon'd dwrn." Oedd barn Dewi Wyn am ei gyfaill myn- wesol! Ni fuaswn yn son am ei dad, ond er dangos Fod natur y cyw yn y cawl." Mae gan Cefni well awdwr na Carson, On the Figures of Speech;" oblegid, os yw barddoniaeth Ap P. A. Mon yn engraifft deg o ddylanwad y ddysgeidiaeth Carson- aidd hon arno, goreu pa bellaf cadw oddi- wrtlii! Ni fydd i misylwiar gyfeiriadau Ap P. A. Mon at ei feirniadaeth(?) ar A wdl- au Greeley; oblegid caf adeg eto i exposio twyll, gwendid a ffolineb hono, mewn man arall. Cynygia Ap P. A. Mon amod i Cefni i fod yn dawel," rhag i Ap P. A. Mon ei ddifetha ar un dydd! Nid yw Cefni yn ofni cymaint ar fwgwth Ap P. A. Mon. ag y breuddwydia gwrach yn ol ei ewyllys. Nid gwaith mor hawdd i Ap P. A. Mon fydd cael Cefni yn dawel," wedi iddo fod yn tywallt ei ddfrmyg arno. Bydd yn ddi- gon buan iddo ddisgwyl cael Cefni yn "dawel," wedi y gojpheno dyny. ei law drwy weithiau barddonol (?) gorchestol Ap P. A. Mon, o Balad yr Hen Gaseg Wen" i lawr i Englyn y Dwlyn." Nid yw colled marw goodman, Mwy na cholled marw badmau." Mae Miltoneiddiwch P. A. Mon yn beth na wyr y Cymry am dano. Efallni gwyr y Groegiaid. Nid wyf yn gwybod faint a wnaeth o wasanaeth i lenyddiaeth y Cym- ry, oblegid ni theimlir dim oddiwrtho lieddyw., Dichon mai efe oedd "The greatest genius Wales ever produced;" os felly, mae ei fab yn bur anhebyg iddo. Pwnc y ddadl oedd Cefni fel Bardd Seisnig." Ni fu Cefni erioed yn proffesu bod yn fardd Seisnig; felly, mae ensyniad gwawdlyd Ap P. A. Mon wedi gadael y pwnc yn hollol cyn gorphen ei drutli, a rliedeg ar ol ei dad i rywle; ond ni bydd i mi ryfygu eu dilyn, rhag ofn na ddeuwn byth yn ol. Pittston, Pa. CEFNI.
[No title]
-Tyfai y ceirias gwylltion Awstralaidd ar goed tebyg i'r pinwydd (pine); yn nesaf i flaen y gorsen yr oedd y gareg, ac ar ei blaen yr oedd y ffrwytli; felly yr oedd y gareg y tu allan yn lie y tu fewn. -Nid oedd uchaf ac isaf i ddail y coed brodorol Awstralaidd, am eu bod oil (sef y dail) yn tyfu yn unionsyth. -Mae hen wraig, 101 oed, o'r enw Mrs. STRAW 0 Warren, N. 11., yn gwau par o hosanau gwlan i A. T. Stewart. —Y mae yn California 140,000 o enethod yn ddigon hen i briodi. —Os ydych yn iach, gadewchlonydd i'ch cyrff. Camgymeriad yw doctora ein hun- ain ormod. -Yr eneth falch: Yr eneth falch, rhyw anoeth fyd-dreulia'n Dra helaeth wastrafflyd; A llunia ar ambell enyd Y wlad i ffrae o wel'd ei phryd. Mae'n byw a bod mewn tlodi—ofn arddull Trefn wirddoeth sydd iddi; Gwisgoedd bon a'i gosgedd hi Wna i'r anoeth wirioni.-Dewi Arfon. —Y maent yn gwneyd mwy o "peach brandy" yn Delaware eleni nag erioed. Cyfrifir fod 60 o ddisdylldai mewn gweith- rediad, a gwneir 25,000 o alwyni o'r gwir- od o 125,000 o fwsieli 0 ffrwytli. Gwertha y brandi am o $3 i $4 y galwyn. —Dywedir fod gwallgofrwydd ar gyn- ydd dychrynllyd yn Awstralia Ddeheuol; a bod yn y gwallgofdai yno yn awr 1 ar gyfer z;1 524 o'r boblogaeth. —Englyn i'r Milwr: Ha fiiwr, hyf ei alwad—awcli ei gledd Ddyridia glod i'w fwriad; Ef sy' gawr ar faes y -gad, Yn ymladd dros ei famwlad. -D. G. Dulas. —Englyn buddugol i "Arch Noah" gan R. Rees (Maldwyn), Machynlleth: Da ac liwylus long Duw ccli -fu'r arch, Ar f6r erchyll dyli'; Er y tonog ddwfr tani, Nerth lor oedd ei hangor hi. Yr amser goreu, meddir, i gymeryd bath yw tua thair awr ar ol boreufwyd. "Y BYWYD-FAD."—Y dernyn prydfertli o waith Emrys, sef "Y Bywyd-Fad" sydd i fod yn gystadleuol yn Eisteddfod Wil- liamsburgh, Iowa. Ar ddymuniad amryw ydym yn ei ail gyhoeddi: Trowch allan y Bad! ewch, lieriwch yr aig! Maellong yn prysuro i ddanedd y graig! Rhwygwyd yrliwyliau, dyrysodd y llyw, 0 brysiweli 1 0 dygwch y morwyr ynfyw. Cychwynodd y Bad! mae'n marcliogylli; TarawoddyHong! A glywsoch chwi'r cri! Mae'n suddo! mae'n suddo! pob gobaith a ffodd! Hi suddodd! hi suddodd! y dyfnder a'i toddt Duw lwyddo y Bad! mae'r dynion bob un Wrth raffau yr hwylbren crynedigy'nglyn; Mae gobaith diangfa yn chwyddo eu bron, Ac angau'n eu gwylio y'nglysgod pob ton. O! brysied y Bad! mae'r perygl yn fawr! Pobtol1 syddyn fynydd'pob mynyd yn awr; Mae'n nesu,mae'n nesu ,trwy'r tonau yn hyf; Mae angau'n siomedig a gobaith yn gryf. Cyrhaeddodd y Bad! wi! gwelaf bob gwr O'i fewn yn ddiogel uwch dinystr y dw'r; Mae'n dyfod! mae'n dyfod! o'renbyd fawr hynt, Gan chwerthin yn wyneb y tonau a'r gwynt. Dychwelodd y Bad, cyrhaeddodd y lan! Prysured tosturii weini i'r gwan; Dyrchafwn, dyrcliafwn, ein mawlgerdd yn lion I Geidwad ein bywyd ac Arglwydd y don. TYST CYMWYS.—William, edrych yma, a dywed wrthym pwy a'th wnaeth di; a dyna William, yr hwn oeddynt yn ei ystyried yn fool, yn edrych yn syn a dyryslyd, yn ateb, "Moses, rwy'n meddwl." Dyna ddigon, meddai y cyfreithiwr Grey, gan gyfarch y Uys. Dywed y tyst ei fod yn meddwl mai Moses a'i gwnaetli ef. Dyna ateb synwyr- ol; callach nag oeddwn i yn feddwl y buasai yn alluog i'w roddi; o herwydd y mae yn 1!1 y dangos fod ganddo ryw feddylddrych gwan am yr Ysgrythyr, ond nid digon iddo gym- eryd ei lw fel un galluog i roddi tystiol- aeth. "Mr. Barnwr," meddai y ffwl, "a allaf fi ofyn gofyniad i'r cyfreithiwr?" "Sicr y gelli," meddai y Barnwr. "Wel, Mr. Cyfreithiwr, pwy ydych chwi yn dyb- ied a'cli gwnaeth chwi?" "Aaron wyf yn dybied," meddai Counsellor Grey. Ar ol i chwerthiniad y dort dawelu, meddai y tyst drachefn: "Wel, yii awr yr ydym yn darllen yn y llyfr fod Aaron unwaith wedi gwneyd Ho, ond pwy a fuasai yn meddwl y buasai y creadur byth yn dod i'r fan hon?" Gorchymynodd y judge dyngu y dyn. « ♦ ►
[No title]
FAIRVIEW, N. Y., A'R CYLCHOEDD, Medi 17.—Yr wyf yn cael fy mlino yn cliwerw dost" gan y ddanodd y dyddiau hyn, a fy mhrofiad ydyw, mai "Rhone o waew yn rhincian—yw'r ddan- Ar ddynioii pen-syfrdan; [odd Bwyeill y diiwl-etoyll o dan, Yn tyllu'r cilddeint allan." Mae y ddanodd wedi llaesu tipyn erbyn hyn, a minau yn dechreu dyfod i fy iawn bwyll. Blinir y wraig_ yn barhaus gan y dropsi. Cafodd ei tliapio am y seithfed tro y 15fed cynsol. Cyflawnwyd yr opperation gan Dr. J. P. Bixby, Rushford, N. Y. Mae yr holl sylwedd dropsyddol {dropsical fluid) a dynwyd o honi yn gwneyd 224 0 bwysi! Mae ei chystudd yn dra maith a chaled, a hawddach dychymygu na darlunio ei phoenau dirdyniadol; ond "dros brydnawn yr erys wylofain, ac erbyn y boreu y bydd gorfoledd." Mae y cynauaf gwair ac yd drosodd yma am eleni, a chyflawnder wedi ei gasglu i'r ysguboriau. Nid yw y cloron mor addaw- ol; mae llawer o'r Early Rose yn mallu yn y ddaear, ac y mae y rhwd wedi gwneyd llawer o niwed i'r Charlies. Mae y potatoa bugs erbyn hyn yn dechreu tynu eu traed i'r pridd i farw, ac ni welir hwynt mwyach hyd ddydd adgyfodiad y gwybed a'r elêr. Mae llenyddiaetli y gymydogaeth mor sych a cliorcyn eastrel wag, it "British Pluck" y Gomeriaid wedi syrthio i Bwll Gwepra. Cewch glywed yn helaethacli oddiyma y tro nesaf, os eawn iechyd ac einioes hyd hyny. Yr eiddoch yn drylwyr —Jonah G. Thomas.
I CINCINNATI AC YN OL.
aclios yn College street ond eidclil a gwan. Yr oedd yn hynod dda genyf weled ei fab, R. Powell, Ysw., yn y fath salie anrhy- deddus, sef yn arolygydd yr Ysgol Sul. Y mae yma ysgol fywiog a nerthol. Yn y boreu am naw, cyfarfyddai rhai o'n brodyr mewn cyfarfod egwyddori; ac yma y trinir pynciau dyrys-weitbiau mewn dull dyrys. Rhaid i mi gyfaddef fod yn y cyfarfod hwn lawer o allu, a ffrwytli llawer o ym- chwiliad. Llwydd iddynt. Wrth y cyn- ulleidfaoedd ar y Sul, barnwyf fod llawer o Gymry yn Cincinnati; a'r hyn a rodd- odd foddlonrwydd mawr i mi oedd cael ar ddeall fod rhai o ddynioa blaenaf y ddinas yn Gymry, megys Griffiths a'i fab, yr adeiladwyr—Evansiaid, y stair builders, &c., &c., &c. Mae yma lawer o sel Gymreig, eto rhaid cyfaddef fod y Saesonaeg yn sodli ac yn enill tir; gwyr plant y Jonesiaid, y Lewis- iaid, Robertsiaid, Hughesiaid, Evansiaid) &c., fwy o laith plant Hengist nag eiddo Hii Gomer; ac oni wnant ymdrechion caled gyda y to ieuanc, byddant heb- ddynt mewn chwe' blynedd. Mae yn hynod dda genyf fod fy hen gyfaill M. A. Ellis yn bwriadu ymsefydlu yno, canys gwyr ef pa fodd i ymddwyn tuag at yr ieuenctyd. Mae yma ganu da iawn, ond bum yn agos a cliael fy hun mewn dwfr poeth, (fel Bedyddiwr, gwell genyf ddwfr oer), trwy feio Ieuan Gwyllt am fod mor ddof yn ei Lyfr Tonau. Bu y brawd serchog Edward E. Evans, yn nhy yr hwn y bum yn lletya, a minau yn dadleu ych- ydig ar y pwnc. Dywed ef fod yr hen donau, megys Bavaria, Eifionydd, Llydaw, &c., yn fwy sylweddol na tlionau bywiog a chyflym yr Americaniaid. Dadleuai yn selog a brwdfrydig, ac o ran politeness, am fy mod yn lletya yn ei dy, rhoddes i fyny iddo-ond clywaf ef yn chwerthin ac yn dweyd, "Dyna esgus braf, Ednyfed." A bod yn ddifrifol, credwyf y byddai canu cynulleidfaol y Cymry yn anhraethol well pe y cymysgent Ieuan Gwyllt a Lowell Mason yn nghyd. Rhoddaf yma rai o donau Mason, ag y mae yn warth na chenid liwynt yn nghapeli y Cymry trwy y wlad: Migdol, Lischer, Sabbath, Hebron, Ames, Uxbridge, Ariel, Coylston, Rockingham, Harwell, Laban, Bethany, Meribah, Olivet, a lluoedd eraill. Nid wyf yn son am don- au Doane (un o ddinaswyr Cincinnati), Hastings, Root, Bradbury, Lowry, &c. Y mae'n dda genyf am y cywair lleddf, ac y mae ceiddoriaeth gwynfanus yn meddu swyn i mi, ond peidio cael gormod o hyn, eto nid oes arnaf ofn gwneuthur yr haeriad hwn, fod y canu yn y cynulleidfaoedd Cymreigyn rhy araf a marwaidd. Cefais ar ddeall pan yno fod cyfarfod- ydd cystadleuol yn cael eu cynal yn awr a phryd arall. Nis gellir canmol gor- mod ar y rhai hyn, fel moddion i ddad- blygu galluoedd yr ieuenctyd. Llawer ,cawr yn y byd llenyddol sydd wedi ei bortlii yma. Er hyny, y mae yna berygl yn bygwth yr eglwysi oddiwrth y cyfarfod- ydd hyn, ac hefyd oddiwrth yr eisteddfod- au. Amlwg yw nad ydynt wedi rhoddi yr un help i ddadblygu ysbrydolrwydd yr eg- lwys; gwyddom am engreifftiau o ddy- lanwad damniol y fath gyfarfodydd ar heddwch, brawdgarwcli, ac ysbrydolrwydd yr eglwysi. Digwyddant ambell waith yr un amser a'r cwrdd gweddi, ond gosodir y weddi heibio yn hytrach na'r traethawd neu'r gan. Bydd amryw bartiau o'r un ■eglwys yn ymgystadlu ar yr un dernyn, a bydd goruchafiaeth un parti yn glwyf i'r Hall; ni fydd y teimladau goreu rhyng- ddynt. Dylai crefydclwyr ymlwybro yn hynod ofalus, yn enwedig crefyddwyr Cymreig yn ninasoedd poblog ein gwlad. Cymered pawb yr awgrym. Yr oedd y caatorion yma yn brysur erbyn Eisteddfod Jackson, ac nid oedd yr un amheuaeth yn eu meddwl na fuasent yn enill pob gwobr yno, a mwy hefyd. Trefnwyd i mi bregethu y noson olaf yn ughapel yr Annibynwyr, ond drwg iawn genyf oedd cael ar ddeall fod y Parch. G. -Griffiths yn wael ei iechyd. Dylai y brodyr Annibynol wneuthur un cyfnewidiad, a hyny yn ddioedi, sef rhoddi mwy o oleuni yn y nos yn oclirau y capel oddimewn. Mae y rhai a eisteddant yn agos i'r muriau bob amser mewn tywyllwch, er y cyfan a wna y gweinidog eu harwain at y Goleuni. "Treuliais amser dedwydd iawn yn mhlith y Cymry, yn enwedig yn nghartref Edward E. Evans, yn Laurel St. Mae ei wraig garedig a serchog yn chwaer i'r Parch. O. Evans, gynt o Cincinnati, yn'awr o Ogledd Cymru, un o'r meddylwyr mwyaf craffus yn ngliorlf y Metliodistiaid. Ni welais y fath le erioed am Evansiaid a Cincinnati. Rhyfedd! Evans bach, Evans mawr, Evans y North, Evans y South, Evans gwr Mari, sc Evans brawd Sian, Evans, Evans ac Evans. Mae y lleoedd cylchynol i'r ddinas bryd- ferth hon yn anlderchog-oddiar y bryn- iau o amgylch, ceir golwg ogoneddus ar Cincinnati, ac ar Newport, a Covington, Kentucky. Gelwir un o'r bryniau yma yn Look-out a'r llall yn Price's Hill. Cymro yw Price ar ei waethaf, a Chyrnro hynod o gyfoethog. Un peth hynod a dynodd fy sylw oeddy nifer mawr o fulod a welid yn mhob man. Yr oeddynt o bob lliw, ond o'runllun; o bob maint, ond o'r un farn, a'r farn hono yn fynych iawn yn milwrio yn erbyn eiddo y gyrydd..Mae yma lawer lo adeiladau cylioeddus prydferth iawn. Tyner allan y Gwyddelod a'r Iuddewon, a'r EHmyniaid o'r ddinas, a bydd yn agos yn wag. Mae gan y Pab a Gambrinus lawer o ganlynwyr, ac nid yw Moses heb ei gwmni. Teifl y Pabyddion eu holl nerth a'u dylanwad i wleidiadaetli; bwriad- ant gario yr holl Dalaeth i feddiant y cytliraul a'r Pab, a rhwng y ddau, nid oes nemawr o walianiaeth. Brwydr yw, a gobeithiwyf y gwna i gyfeilliou rhyddid gario'r dydd. Pa bryd y daw'r amser pan y bydd egwyddor dda. yn fwy nertliol na pliarti. Rhaid i'r dynion a deimlant ddydd- ordeb yn ein sefydliadau cenedlaethol-yn ein hatinibyiiiaeth-yn ein rhyddid, yn ein llwyddiant yn mhlith cetiedlocdd y ddaear, ddyfod i'r maes ac achub yr oeh o balfau'r arth, ac o grafangau y Hew; mae hyn yn anhebgorol angenrheidiol er cael pen Goliah i lawr. Pan y bydd Dafydd yn barod at y gwaith, liefed y wlad fel Saul gynt—"Yr Arglwydd a fyddo gyda tlii." Gadawodd Cincinnati a'i tlirigolion ar- graffiadau da iawn ar fy meddwl. Yn iach i chwi. EDNYFED.