Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
11 articles on this Page
DEDFRYDAU LLYS Y PAB YN EU…
DEDFRYDAU LLYS Y PAB YN EU ITEFFAITH AR DEYtiNGAUWCJI GWLABOL, GAS Y GWIH ANIUI. W. E. GLADSTONE, A. S. PENOD X. AR WLADLTWIAD CAKTREFOL YK AMSER DYFODOL. Nis gallwn derfynu y sylwadau hyn lieb ragweled ac ateb ymofyniad a awgrymant. Gofynir, "A ydynt, gan hyny, yn ddad- ddywediad a golid a pha beth a fwriadant gymell fel gw ladlywiad yr amser dyfodol j>" Bydd fy ateb yn fyr ac eglur. Am yr hyn a gyflawnodd y blaid Ryddfrydig, trwy air neu weithred, wrtli sefydlu llawn gydradd- oldeb y Pabyddion, nid wyf yn gotidio dim, nac yn galw dim yn ol. Anffawd gwleidyddol yn ddiau ydyw, bod Eglwys, yn ystod y deng mlynedd ar liugain diweddaf, mor ilygredig yn ei gol- ygiadau ar ufudd-dod gwladol, ac mor an- nyledus alluog lnewld el hwyneb a'ihiaith ar ol ei Rhyddfreiuiad rliagor ydoedd o'r blaen, fel chwareu wi- y bo ganddo amryw bersonau i'w cynddrychioli yn yr un cyfan- soddiad, wedillwyddo ieangu ei^gafael ar ddosbarthau uwchaf y wlad lion. Bu'r fuddugoliaetli yn bonaf, fel y gallesid dis- gwyl, yn mlilith benywod ond nid yw'r dychwelwyr, neu'r caethion gwryw (fel y gallwn ddewis eu galw) wedi bod yn ych- ydig o nifer. Y mae yn ddiameu fod pob un o'r ymwahaniadau hyn o ran eu natur i raddau helaeth yn wahaniad moesol a chymdeithasol. Y mae lied yr agendor yn gwalianiaethu yn ol amrywiadau nodwedcl personol. Ond yn rhy gyiiredin y mae'. un eang. Yn rhy gyffredin amlygir ysbryd C, y y newyddian gan y geiriau sydd wedi dy- fod yn hysbys i bawb, "Pabyddyn gyntar, Brytaniad wedi hyny." Geiriau na tliros- glwyddant yn briodol ond gwir dilys; can- ys rhaid i bob Cristion ymdrechu gosod ei grefydd yn oed o flaen ei wlad yn ei galon ei liun. Ond y maent yn bur bell o fod yn wir dilys yn yr ystyr yr arweiniwyd ni i'w deongli. Arwyddant, fel y cymerwn ni hwy, fod y "dychwelwr," os digwydd ym- ryson rhwng y Frenines a'r Pab, yn dilyn y Pab, ac yn gadael y Frenines i ymdaro drosti ei hun, yr hyn, wrth ddamwain da, a all wneutliur yn burion. Yn gyffredin yn y wlad lion, y mae rhyw ysgogiad yn y dosbartli ueliaf yncreu rliag- dybiaeth am ysgogiad cyffelyb yn mhlith y werin. Nid felly y mae yn liyn .o beth. Y mae sibrwd wedi myned ar led fod cyfar- taledd aelodau yr Eglwys Babaidd i'r bobl- ogaeth wedi cynyddu, yn enwedig yn Mrydain. Ond ymddengys y gwrtlibrofir y sibrwd gan rifnodau awdurdodol. Dyry y priodasau Pabaidd brawf digonol ar hyn, y rhai oedd yn 4.85 y cant o'r cyfan yn 1854, a 4.62 y cant yn 1859, oedd yn ddiln ond 4.09 y cant yn 1869, a 4.02 y cant yn 1871. Y mae rhywbeth yn afreolaidd yn y fath gynydd anghyfartal, sy'n effeithio fel y mae yn mhlith y cyfoethogion a'r pendef- In igion, tra nas gellir swyno'r bobl, trwy un- rhyw gyfaredd, i'r gwersyll Illiufeiriig.- Tybir y bwriedid yr Efengyl ar y cyntaf yn arbenigol i'r tlodion; ond gwenieithia ef- engyl y bedwaredd ganrif ar bymtheg o Rufain i ddosbarth arall nad yw mor wyl- aidd. Os nad yw'r Pab yn llywodraethu mwy o eneidiau yn ein plitli, dilys ddiau ci fod yn llywodraetlm mwy o erwau. Pa ddelvv bynag, fe ellir goddef i ryw niter o arglwyddi'r tir ymwahanu oddi- wrth 3 rhai sydd yn ei amaethu. Felly yn gyffelyb mi hyderaf fod "ymosodiad" newydd a phur ddiledritli yr egwyddorion a gefnogir gan awdurdod Babaidd yn odaetadwy, pa un bynag a ydynt yn deyrn- garol ddiarddeledig ai peidio. Y mae pob dyn yn farnwr ac arweinydd iddo ei hunan ar y mater yma: gallaf linau lefaru drosof fy hun. Nid wyf yn alluog mwyach iddy- wedyd, fel y dywedaswn cyn 1870, "Nid oes dim yn nghredo anhebgorol y Pabydd a all atal iddo ei liawl wladol yn gyflawn; canys beth bynag yw fflaeleddau awdurdod glerigol ei Eglwys, nid yw'r Eglwys ei hun yn gofyn iddo, trwy awdurdod rwymedig, gydsynio ag unrhyw egwyddorion angliy- son a'i ddyledswydd wladol." Y mae'r tir yna wcithian, ar hyn o bryd o leiaf, wedi ei dori oddi tan fy nliraed." Beth gan hyny ydyw Ilwybr ein gwladlywiad i fod rhag llaw? Yn gyntaf, goddefer i mi ddywed- yd, gyda golwg ar y trefniad Ymerodrol mawr, a gafwyd mor arafaidd, yrhwn sydd wedi derbyn gwyr o bob cred i'r Senedd, y credaf ei fod wedi ei sefydlu tu hwnt i bob dadl neu amheuaeth, fel y mae wedi dyfod yn un o geryg sylfaen dwfn y Cyfansodd- iad presenol. Ond yn gymaint a bod mat- erion o dan ystyriaeth, eilraddol mewn cymhariaeth, a llai eu pwys na'r freinlen fawr hon o ryddid cyffredinol, ac yn anni- bynol ar yr hyn oil a wnaed eisoes, y rhai sydd wedi bod, neu a allant fod, yn bync- iau o ymchwiliad, a dyddordeb yn perthyn iddynt, am y rhai y gallaf dybied y cyfyd ymholiad yn meddyliau amryw. Nid yw fy ngolygiadau a'm hamcanion i yn y dy- fodol o'r pwys lleiaf. Ond ,od ydyw y rhesymau a gynygiais yn peri mat fy ny- ledswydd yw eu dadgan, dywedaf ar uri- waith y bydd y dyfodol yn gwbl fel y gor- phenol: am yr yehydig a ymddibyna arnaf ii, arweinir li ar ol hyn, megis cyn hyn, gan y rheol o amddiffyn hawliau gwladol cyfartal yn gwbl annibynol ar wahaniaetli crefyddol; a, gwrthsafaf bob ymgais awneir gan aelodau Eglwys Rhufain i atal budd y rheol hono. Yn wir, gallaf ddywedyd fy mod wedi rhoddi profion penderfynol eis- oes o'r golygiad yma, trwy bleidio dilead Cyfraith y Titlau Eglwysig yn y Senedd, fel Gwejnidog, er 1870, o herwydd rhesym- au a ymddangosent i mi yn llawn ddigonol. Nid yn unig oblegid na ddaeth yr amser eto pan y gallwn gymeryd yn ganiataol fod 17Y canlyniadau mesurau chwyjdroadol 1870 wedi cael eu pwyso a'u dirnad yn drwyadl gan bawb o ddynion galluog y Cyfundeb Illiufeiiiig. Nid yn unig oblegid bod niter mor luosog ar gyfartaledd, fel y sylwais o'r blaen, o angenrhaid yn analluog i feistroli yr achos, ac i ffurtio barn bersonol arno.— Yn gwbl annibynol yn oed ar yr ystyriaetli- au hyn, yr wyf yn dal na ddylai ein llwybr union ni yn mlaen gael ei newid gan Ifol- eddau, y rhai, pe deuai'r gwaethaf oil i bwynt, ybydd y wlad hon yn meddugallu, ac, os bydd angen, ewyllys liefyd, i'w meistroli. Hyderaf y ',of ala'r Wladwriaeth hyd byth am adael tiriogaeth cydwybod grefyddol yn rhydd; ac er hyny, am ei chadw o fewn terfynau ei tliiriogaetli ei hun; ac na oddef i fympwy personol, nac, yn anad dim, i drahausder estronol ei liy- ff orddi'ri sarhaus yn y cyflawniad o'i swydd briodol. "Y mae Prydain yn disgwyl i bob dyn wneyd ei ddyledswydd;" ac nid oes neb mor barod dan bob amgylchiad i fynu'r cyflawniad o honi ag vdyw'r blaid Ryddfrydig, yr hon a wnaetli gyfiawnder i'r AnghydtIurfwyr cystal ag i'r Ymneill- duwyr Pabaidd, ac aelodau yr hon mor fynych a anturiasant, er mwyn y gwaith liwnw, abertha eu parch gydag etliolwyr Protestanaidd hynod y wlad. Cref a fu llywodraeth y Deyrnas Gyfunol bob am- ser mewn nerth sylweddol; ac v mae ei llwyr arfogaeth foesol yn awr, nf a liyder- wn, yn lied gyflawn. Gan hyny, ni oddef urddas Coron apliobl y Deyrnas Gyfunol iddynt gymeryd eu troi o'r llwybr addewiswydganddyntyn bwyJJ. og, a'r hwn nas gall holl ddyhirod yr Ys- tafell Apostolaidd ei luddias yn gyhoedd- us,_ na chloddio dano yn ddirgel. "Petli i'w ddisgwyl yn deg, ac i'w ddymuno yn fawr ydyw, bod i Babyddion y wlad lion wneutli- ur yn y Bedwaredd'ganrif ar bymtheg yr hyn a wnaeth eu cyndadau yn Mrydain, oddieithr dyrnaid o gel-genadon, yn yr Un- fed ar bymtheg, pan yr ynifyddinuKant er gwrthsefyll yr Armada (Arflynges yr His- paen), acyn yr Ail ar bymtheg, pan yr eis- teddasant, er gwaethaf y Gadair Babaidd, yn Nliy'r Arglwyddi o dan Lw o Deyrn- garweh. Od oes genym hawl i ddymuno peth, y mae genym hawl hefyd i'w ddis- gwyl. Yn wir, dywedyd nad oeddym yn ei ddisgwyl, yn ol fy marn i, a fyddai'r wir ffordd i roddi "sarhad" ar y rhai y byddai a fynom a hwy. Dichon y galhnl gaol ein siomi mewn rhan yn y disgwyliad yma. 0 digwydd, yn amryfus, i'r rhai yr wyf yn apeliJ fel llyn atynt ddyfod i dystiolaethu en hunain fod gwir fywyd iaclras, gwrol, ar adfail yn eu Heglwys, bydd yn Iwy o gollediddynt hwy nag i ni. Y mae trigol- ion yr Ynysoedd hyn, ar y cyfan, yn ddiys- gog, er eu bod weithiau yn hygoelus a hawdd eu cynhyrfu; yn benderfynol, ereu bod weithiau yn fostgar: ac ni chymer cenedl gref ei phen ac iach ei chalon mo'i llesteirio gan wrthdybiau dirgel na chy- hoeddus, perthynol i ddylanwad estronol ciwed offeiriadol, rliag eyflawni ei chenad- wri yn y byd. 6 [DIWEDD].
AR BRlODAS
AR BRlODAS Alfred Mengel, Ysw., a Miss Laura Jane Parry, Bangor, Wis. Iwch' boed heddwch a byd diddan—ar hyd Yr oes o hyn allan; Syber a gliily6 bar glan—f'och yn mwynhau Hyuod wenau y Duw ei hunan. Dan ei arweiniad ef-eich hyfrydwch Fo rhodio mewn tangnef; Eich nod fo dedwyddwch y nef A'r einioes yn daith i'r wiwnef. Chicago, Ill. R. DDU o FON.
DA V ENGL YN
DA V ENGL YN I fab bach (yr aer). Charles Moms, ab Dafydd Mor- ns, Rachub, G. C. Y mab ffel uchel ei âch-aer iesin Morrisiad o linach; Ni w. lvvyd un anwylach- 0 dwf oyw, 11a Devi bach. Blodyn yn gwvneb-ledu-ei rndd deg, Yn ngardd dwym y teula, Yw Dafydd, boed ef dyfu Yn was coeth, i Iesu cu. Brownville, Me. BEN.
HEN G YMIi U AN WYL.
HEN G YMIi U AN WYL. Hen Gymru anwylaf, sy'n anwyl i mi, Ei heirddion fynyddoedd sy'n uchel en bri; Dyffrynoedd, afonydd, a llynoedd teg wedd, A'i thawel fythynod sy'n hyfryd mewn hedd. Mae teimlad gwladgarol yn enyn fy mron, With goiio enwogion a fagwyd yn hon; lien wrol ryfelwyr gollasant eu gwaed, Mewn brwydrau wrth ymladd dros ryddid eu gwlad. Ei dewrion ymladdent dros ryddid i ni, Yn wrol, rhai enwog ac uchel en bri; Ond wele hen Hengist a'i galon llawn brad Yn twyilo ein dewrion, coHasant eu gwlad. Bradychodd ein dewrion a'i g-yllyll mawr hir, Er mwyn iddo enill hen Walia eu tir: pa Gymro twymgalon, gwladgarol mewn byd, All feddwl am Hengist heb galon mewn llid. Os collodd ein dewrion lywyddiaeth en gwjad, Hwy nawsant lywyddiaeth mwy uchel a mad; Liywyddiaeth llenyddiaeth a gawsant yn wir— Enwogion a godwYd-golcuodd eu tir. Eu hysbryd rhyfelgar lonyddodd gwir yw, Gadawsant y cadle a throisant at Dduw; Llenyddiaeth gynyddodd yn mhob cwr o'r wlad, Enwogrwydd esgynodd yn hen Gymru fad. Remsen, N. Y. SIMEON D. JONES.
NA DDIYSTYBWN GYNGORION DA.
NA DDIYSTYBWN GYNGORION DA. PeiiUlion a gyfansoddwyd ar ol gwrandaw pleidwyr Tom Paine yn gwadu geir wiredd y Beibl. Ar siglenog gors amheuaeth, Broji ar Jan gagendor fawv, Safai cyfaill heb ddim alaeth, Yn gogwyddo tua'r Ilawr; Ciywais un yn d'wedyd wrtho Am gyfeirio'i gamrau draw, Rhag yn sydyn iddo syrthio I'r gagenclor oedd gerllaw. Chwarddai'n iach yn ngwyneb cyngor, Gan ddyrchafu ynfyci lef, Anghrediniaeth oedd ei angor, Gwawdiai gyngor mawr y nef; Ar gyfeiliorn ai i r gwaered- Syrthiodd, do, yn aberth ffol; Clywch ei gri am gael ymwared, Ond rhy bell i droi yn ol. Ow! fel gwna y priddin meidrol Wawdio yr Anfeidrol Fod- Gwadu'r Prynwr mawr tragwyddol A dirmygu/r farn sy'n dod; Wrtl1 ei wcled ar ei union Yn par'toi ei hun i dan Fe octuieidia'r hardd dduwiolion Wyla yr angelion glan. Paid diystyrii n-iwyii gyngorion, Duwiol dad afmwyhaidd fain; Paid anghofio eu gorch'mynion Na wna iddynt unrhyw gam; Paid a morio fel yr yiifyd lieb fod genyt unrhyw lyw, Paid a dilyn rhai gwatwarllyd, Paid diystyru Beibi Duw. Rhodiwn gyda'r wyn a'r defaid, A gadawn bob llwybrau gau, Peidiwn rhodio cors ymlusgiaid, Nadrodd yno sydd yn gwau; Llosger chwyn pob gau athrawiaeth Oil o fewn ein gerddi ir, A chilgwthier pob heresiaeth Gail golleiclio'r bywiol wir. Greenfield., Pa. TALFAN. —
DIlJf, OND G WENAU FY AN WYL…
DIlJf, OND G WENAU FY AN WYL YD. Y wyllaidd nos sy'n isel sibrwd siom, A thristwch grynai danau'm calon drom; Tra suddai galar serch fy mynwes gu, O'm cylch dych'mygaf fod rhyw ddychryn du. Ow! gyflwr mor flin, Rhydd wg ar fy miu; Dwg ymaith bob swyn, Rhydd achos i gwyn. Pa beth wna'n ysgafn drymder ysbryd, Neu wyll y nos fel gwawl y Gwynfyd? Dim—dim, ond gwenau fy anwylyd. CYll hir fe gwyd y lleuad dlos, A'r ser yn lJghyd ariana'r nos; Yr ader bach delora'n fwyn, Pan ddaw y boreu, yn y llwyn, Tra'r heul,,ven glier a yr i ffoi Dew gaddug nos sydd yn crynhoi. Gwna hyn, bid siwr, fy ngwedd yn hyfryd, Serehoga'm dwyfron, llona'm hysbrydv Na; nia oes unpeth yn y blinfyd— Diiii-dini, ond gwenau fy anwylyd. Pechadur ydwyf o'r aflanaf ryw, Troseddais ddeddfau sanctaidd lor fy Nuw; Ymdeimlaf wreichion blwng Abadon coll Yn treiddio'n giaidd drwy fy enaid oil; Yn teithio'n union mae fy nghysur prid, I wae a'i angerdd, coil, a llynclyn llid. Mawr ofnaf fod yn crogi llwch fy mhen Y dwyfol soriant fel caddugawl len. Mwynhau cysuron gobaith cryf yn Nuw, A ffydd y Cristion, i mi dyeithr yw. Y sanctaidd lor a'm rhoes yn ngafael Haw Apolyon, gelyn, dychryn, a braw. Ow! gyflwr mor flin, Rhydd wg ar fy min; Dwg ymaith bob swyn Rhydd ach-os i gwyn. Pa beth a'm cwyd uwch ily»redd dybryd, I nofio'n dlws yn nihiiretid Gwynfyd, Yn nghwmni'r saint a'i engyl glanbryd? Dim dim, ond gwenau fy anwylyd. 0! anwylyd dyner, dlos, Gwena arnaf ddydd a nos; 'Rwyt yn brydferth ac yn hardd, 'Rwyt yn falm i fynwes bardd. Mae dy wedd a'th lygaid ter Yn dysgeiiio fel y ser. Swynder chwery ar dy fin Syad felusach im' na gwin. Gwena, gwena, anwyl dlos, Gwena arnaf ddydd a nos. Prospect, N. Y. EILON MON.
MARWOLAETH YR EST RON.
MARWOLAETH YR EST RON. Yn Ngwynedd d-g y ganwyd ef, mue r ganiad hon, wir, 5)? ^<l(lach fan na'i dref Ar wyneb d&iar sroti* Ei riaint oedd yn hawddgar iawn, Can s parchent ddeddfau Duw Ac o u teimladau tyner llawn Ef gafodd tra fu byw. Yn fachgen gwisgi ar ei droed Bu gartref gyda'i dad, Nes cyraedd un ar hugain oed Heb brofi twyll na brad; Ond pan ryw foreu'n gwylio'r praidd Meddyliodd, do, er briw, Am adael aelwyd dedwydd dad I arall wlad i fyw. yil n lianol da,rati'i fam a'i chwaer Ei dad a'i fodryb gn, A mawr a dwys ymbiliau taer Fe gefnodd ar y ty; A chwe mis cymwys wedi hyn A'i cadd yn estron pell, A, wely cystudd, mae'n syn son, Mewn unig anedd gell. Ar amscr gerwin gauaf llwm Yn Amerig mae, Yn ngafael clefyd poenus trwm Ae estron ddyblalr gnvae; Ac yn Montana, Dalaeth oer, Wrth oleu'r lloer yw'r He, Mae angau du yn gwylio dor 'R ystafell lie mae e'. Heb neb wrth law yn gweini rhan Fel mam, nid oedd yn dod, Na chyfaill chwaith gysurai'r gwan Ac angen mawr yn bod; Gafaelion oerion angau'n awr Sy'n llethu'i babell wan, A threngu wnaetli cyn tori'r wawr, Yn estron yn y fan. A dwylaw estronol a'i rhoddodd I orwedd yn isel ei ben, Heh neb i'w gysuro gorphenodd Ei yrfa ddaearol is nen; Addurnir ei feddrod gan anian, Bob gwanwyn hi daychwel a'i rhan I nodi bedd unig yr estron 'Does arall a edwyn y fan. Daw tyner awelon y boreu Uwchben ei orweddle mae'n wir, Gan suo alaeth-gan ofidus Ar fan gysegredig y tir; Yn arwydd o ddwysder a hiraeth, A deimlir yn Ngwynedd am wedd Y bachgen—mae gwlith yn lie dagrau Yn gwlychu. tywarchen ei fedd. Pittsburgh, Pa. R. P. WILLIAMS. + to.
[No title]
WEST BANGOR, PA.— Cynaliodd Cyfrinfa Gwynedd, o'r lie hwn, ei cliylchwyl gyn-; taf, y laf o'r mis hwn. Cyfarfyddodd y frawdoliaetli am haner awr wedi tri o'r glocli, pryd y ffurfiwyd yn orymdjaitli yn y drefn ganlynol. Yn mlaenaf, y Seipdorf {Band), yna yr U. L. a'r I. L., yn cari<5 y freinlen; wedi hyny y swyddogion eraill, ac yn eu dilyn yr aelodau cyffredin bob yn ddau. Yr oedd y frawdoliaeth yn rnifo tua GO. Gorymdeithiwyd tua phedair mill- tir, trwy ddinas Dafydd, Chicken Town, Delta a Bangor. Yr oedd yr orymdaitli yn hynod drefnus a rheolaidd, a'r Seindorf yn chwareu y tonau yn ardderchog. Yr oeddym yn teimlo yn falch fod genym y fath Seindorf Gymreig yn ein liardal; ac heblaw hyny, maent yn Iforiaid oddigerth pump. Ysgrifenydd ein Cyfrinfa, sef J. W. Jones, yw ein harweinydd. Yn yr hwyr, cynaliwyd cyfarfod cy- hoeddus dan lywycldiaeth ein Ihnvch Lyw- ydd, Thomas J. Williams. Areithiodd y brodyr Richard R. Rees a J. W. Jones; a safodd brawd arall i fyny-lien areithiwr— i ddweyd ei fod wedi methu gwneyd ar- aeth. Dadganwyd "Nos Calan" gan H. C. Roberts, ar eiriau priodol i'r amgylch- iad, a gyfansoddwyd gan J. W. Morris. Hefyd, dadganwyd "Nans o'r Glyn," a "Cliolli'r Traen," gan yr un brawd; a Cartref" gan Evan Evans, a "Thair Plu- en Cymru," gan R. L. Jones. Cynygiwyd y Llwnc-destynau canlynol: Cymdeithas- au dyngarol," gan D. W. Jones, "Iforiaeth yn America," gan G. G. Ellis, "Iforiaeth trwy'r byd," gan W. J. Davies, "Cyfrinfa Gwynedd," gan R. W. Morris, "Aelodau graddoledig," gan J. W. Morris; Anrhyd- eddus U. L yr Urdd yn America," sef Ben. Hughes, Ysw., Hyde Park, gan O. C. Ro- berts. Chwareuai y Seindorf ar ol pob Llwnc-destyn: Mae yn arferiad gan ohebwyr, yn gyff- redin, organmol pob math o gyfarfod bron, ac fel yn teimlo fod o bwys annhraethol i'r byd benbaladr ddarllen a cliredu eu holl faldordd. Ond yn sicr, os gwelodd rhyw- un o West Bangor well gorymdaith, a chyf- arfod difyrach o'r natur yma, carem wybod pa bryd ac yn mha le. Yr oedd y dadganu yn hwyliog, y siarad yn short and sweet, a'r Seindorf yn chwareu yn rhagorol. Er nad yw Iforiaeth yn llawn blwydd oed yma eto, mae golwg lewyrchus ac addawol iawn arni. Buan y caffom gyfarfod mor lle- wyrchus ac adlonol eto.-
[No title]
■ ..1a4 -Ar y 25ain o'r mis diweddaf mesurai y gwres-fesurydd 90 gradd yn y cysgod yn California. Darganfyddwyd yn ddiweddar yn Pompeii y geiriau canlynol wredi eu liys- grifenu ar un o barwydydd hen geginfa: "Yr wyf wedi cyneu ei dan, coginio ei fwyd, ac ysgubo ei dy iddo 28,000 o weith- iau hyd lieddyw, a gwrthoda fy ngliymer- yd i'r circus." Odditanodd, mewn llaw- ysgrif wahanol, mae wedi ei ysgrifenu, Nid yw merched byth yn foddlawn."
BrVYD Fit BEIBDD.
BrVYD Fit BEIBDD. DONIoL i'r pen ydyw y penill canlynol, arfesur Morfa Rhuddlan, a gyfansoddodd Lewis Morus, fel molawd i Elen. Gan nad ydyw gweithiau cyhoeddedig y bardd yn digwydd bod wrth law, nis gwn i sicrwydd pa un a ydyw y penill yn gyhoeddedig, ond nid wyf yn gwybod i mi weled y penill yno. Ladies glan, f awr a man, Dyma gan gynes; Clod i fun hardd ei llun, Liwdeg f'un lodes; Trwyn a gen, teg ei lgw On, Elen angyles; Llygaid main, blodau'r drain, Talcen brenines; Ni bu goes yn ein hoes O'i bath gan Saesnes, Ni bu 'rioed y fath droed Ar elw Gwyddeles. Nis gwn yclrwaith pa un a fu yr isod i deiliwr a .jatwarai ei well," yn argraffedig; ond gan nad beth am hyny, y mae yn worth congl. Yr awdwr ydoedd Prydydd Hir. Mae'r teiliwr feiwr heb fath—yn mesur Ein moesau a'i liudlath; A'r teiliwr o hyd ddwylath, Ni wyr yn llwyr yr un Hath. Pwytlia, diwalla dy dyllau,—och wr A chywira'r rhwygau j Na lacld yr uchel raddau, Ond yn dy radd, lladd y 11-u. Llaifl y Wlad. CYFTEITHU BARDDONIAETII. Dym un wyf gael gwybod gan rai o ohebwyr y DRYCII, n 11 y pa beth aofynir gan Feirniaid Eisteddfodol wrth gyfieithu Barddoniaeth. Heblaw gof- alu am synwyr y deruyn, a ydyw yn angen- rheidiol dilyn y mesur a'r odl? Ni ddi- gwyddodd (mi erioed weled gair ar hyn gan hyny hyderaf y cat' esboniad drwy y D-tycii.IF. II. Rowland, Ilydeville, n. AT DEWI EMLYN.—Syr: Gobeitliio y bydd i cliwi fy esgusodi am roddi cymaint o ganu yn y ddau englyn isod, a anfon- wyd i gystadleuaeth Youngstown, o achos ly na wydohvn i ddim am faint, lliw, na llun y gwrthrych; ac ni buaswn yn gwybod f od Whip-poor-will mewn bod, oni bae i mi ei glywed yn canu. Gan eich bod wedi gof- yn am esboniad ar yr Englyn cyntaf, dis- gwyliaf y bydd rhoddi By yn lie "8u," yn y llineil olaf yn ddigon o eglurhad i chwi. Y Rhodor {Whip-poor-will). Cywir od f el Car,-idog w Rhodor Yr hedydd perleisiog; Un eilia gUn yn ail i gog, 1 11 Sy gallaf o'r 11 u asgellog. Ar awr degyn hwyr y dydd—yr cilia Bgr alaw yn gelfydd; Ac yna draw caniad rydd, 0'1' bryniau i'r wybrenydd. —Hen Lane o Cambria. Y BARDD CEIRIOG HUGrIEs- Yr wyf yn dra diolchgar ichwi, Olygyddiony DRYCH, 11 y am gyhoeddi can Ceiriog i'r "Wraigddrwg am godi/r boreu." Mae yn werth pris y DRYCH am flwyddyn, achos raid i mi ddim ond ei dii-Ilen wrtli y gwely i'r hen ferch sydd yn edrych ar ol y ty, hi gwyd mewn mynyd. Yr w7yf yn colio Ceiriog Hughes jrn fachgen bach. Pa,n oeddwn i yn las- lane yn ngwesty Edward Jones, y Llan, yr oedd yntau yn fachgen eiddil, mab ffarm o'r enw Pen-v-bryn, yn agos i Lanarmon Dyffryn Ceiriog. Yr oedd o deulu hynod barchus. Mae yn debyg fod yr hen bobl wedi myned i ffordd yr holl ddaear er's llawer dydd bell ach. Coffa da am eu hen- wau byth. Ni feddyliais y pryd hwnw fod y fath enaid mawr yn preswylio yn John bach o Ben-y-bryn. Hynod am feirdd oedd LIanarmon. Ar y ffordd i Glyn Ceir- iog mae cader yr hen fardd Hugh Morris, wedi ei naddu yn y graig, i'w gweled hyd heddyw, mae'n debyg.— Lane o Cam bria. GAIR AT LEWYS GLYN DYFI—Anwyl 8yr —Wedi darllen eich ysgrif yn y DRYCII, mewn perthynas i englynion r" Bywyd- fad, credais fod cyliawnder yn galw am wneyd ychydig sylwadau arni. Hwyrach y. dylwn ddweyd fy mod yn eithaf bodd- Ion i'r feirniadaeth a ddarllenasocli yn yr Eisteddfod, sef mai "ymladd dau fywyd a'r gynglianedd" a gymerth le am fy mod yn credu eich bod yn meddwl yn onest ond dichon nad yw fy moddlonrwydd i a'ch gonestrwydd chwithau yn un prawt o'i chywirdeb. Am yr hyn a ymddangos- odd yn y DRYCH, ymddengys i mi yn holl- 01 anghywir, ac yn fy rnyw nis gallaf ddir- nad nad ydyw yn rhaid eich bod chwithau eich hun yn ymwybodol o hyny; ac mae y sylw mai llineil wan o gynghanedd aneg- lur ydyw Nawdd rhai fydd ar foddi naill ai yn brawf amIwg o'r hyn a nodwyd, neu nad ydych yn hysbys o gwbl yn y gynghanedd Gymreig. Cwynir yn fynych fod y meddwl yn aneglur mewn llineliau, ond nid y gynglianedd, oblegid y cynghan- eddion mwyaf aneglur ydynt y rhai cyw- reiniaf a chryfaf agos bob amser, fel y prawf y rhai caniynol, gan Dewi Wyn: "Chwyddai serchy dduwies hon Dros bedeiroes bid araith." Eto dywedwch nas gwyddoch am yr un reol yn goddef gwneyd berf o'r fath air a "her." Wei, dylasech wybod, canys rhy ddrwg cosbi arall am eich trosedd eich hun. Rhag digwydd o'r un amryfusedd eto, gwelwch Caerfallwch, tu dal. 77: Defy —her i ti-I defy thee-her gwaethaf i ti. Gramadeg Robert Davies, tu dal. 50, hefyd a ddywed, yr arferir y try dydd person un- igol heb ei derfyniad, megis car, dysg, &c. Ac yn gystal a phob bardd Rymreig arall, cawn Goronwy Owen a Dewi Wyn yn myned yn ol y rheol uchod yn y ilinell- au canlynol: "Dyrcha 'n uchel ei helynt A gwan adenydd y gwynt. "Llygaid a ddywaid i ddoeth Synwyr lie ni chais annoeth." "Edrych yn y drych hwn dro Gyr galon graig i wylo." Ac nid mewn barddoniaeth yn unig ar- ferir y dosbartli yna o eiriau fel berfau, ond agos bob amser mewn rhyddiaith yn ogystal. Hynod eich bod heb wybod fod dalenau y Llyfr dwyfol wedi eu britho a brawddegau yn cynwys yr hyn a gondem- niwyd genych, megys, Canys efe a dal- nid a dala Na chasgl, ac nid na chargla Dysg i mi dy ddeddfau—nid dysg a; Gicicg dy nertli, nid gwiqga; Gwel a oes, nid gwela; Gwerth yr hyn oil, &c., ac nid gwertha. Ceir ef dair gwaith yn yr adnod ganlynol, o'r 25ain o Esaiah—Efe a Iwnc angau mewn buddugoliaeth, ac efe a sych ymaith ddagr- au oddiar bob wyneb, ac efe a dyn ymaith warthrudd ei bobl oddiaryr holl ddacar; canys yr Arghvydd a lefarodd. Bellach, hyderwyf y canfyddwch eich bod wedi gwneyd camgymeriad pwysig, sef dod all- an i gondemnio yr hyn a ystyrir yn rhagor- iaethau, ac nid yn ddiffygion. Yr eiddocl), Chicago, Tlt. R. DDUO Fox. IM »
GWIR IFORIAETH.
GWIR IFORIAETH. IFORIAETH mae'th enw yn swyno meddylfryd, A thanio serchiadau hil Gomer trwy'r byd;. Yr ydwyt fel duwies i bob gwir Iforydd, Yn denu'r naill galon at galon yn nghyd; A chariad brawdgarol yw'r rhwymyn arianaidd Sy'n gwarchod yn wylaidd o amgylch dy sedd, A'th faner sy'n chwifto y'nghanol awelon Moesoldeb a phurdeb, dyngarweh a hedd. Dan nodded dy freinlen, Haelioni a Chariad," Yn fwyn a weinyddant drugaredd i'r claf; A dagrau brawdgarweh eneini'r drylliedig, A rhwymi yr ysig—dan fendith ein Naf; Gan hyny, boed llwyddiant i'th amcan dyngaioL I noddi plant trallod a lleddfu eu cri, A bendith y weddw'r amddifaid geir hefyd Yn gwarchod cymdeithas ein Iron HAEL ni. —Rhywun 0 Wanamie, Pa. —CYNELIR cyfarfod llenyddol o dan nawdd Cyfrinfa Goronwy o'r Gwir Ifor- iaid yn Harugari Hall, Utica, Gorphenaf 21ain, pryd y gwobrwyir ymgeiswyr ar wahanol destynau. EISTEDDFOD IFORAIDD NEWBUSGH, 0. Bydded hysbys i draethodwyr, beirdd, cantorion a hoH lenorion Cymreig Swydct Cuyahoga, Ohio, fod Eisteddfod Iforaidd Newburgh, 0., wedi cael ei gohirio hyd ddydd Calan, neu ddydd cyntaf y flwyddyn 1876. Penderfynwyd y gohiriad gan y PwyHgor a'r Gyfrinfa nos Sadwrn, Mai 1aL Barnai y Pwyllgor a'r Gyfrinfa yn ddoeth- ach i ohirio am y rheswm fod y fath farw- eidd-dra masnachol wedi goddiweddyd y gweithwyr am gymaint o amser; er fod y fuddugoliaetli wedi troi allan o du y prttd- dlers, yr hyn sydd yn destyn llawenydd nid bychan. Ond y mae yn gymaint ffaith y cymer iddynt fisoedd lawer i ymadnew yddu i sefyllfa drefnus a chalonog fel o'r blaen. Gan hyny, lenorion Sir Cuyahoga, y bydded i chwi ystyried gohiriad yr Eis- teddfod fel y petli doethaf o dan yr am- gylchiadau, a ch3rdweithredu yn unol a hyny mewn cyfansoddi, ac anfon y cyfal1- soddiadau i'r gwahanol a'r priodol feirn- iaid erbyn yr 20fed o Dachwedd, 1875, a ffug-enwau y gwahanol gystadlouwyr craill i ofal yr YTsgrifeii3rdd erbyn y 10fed o Rag- fyr, 1875. Saif yr amodau oil yr un fath, er i r go- hebydd anfoddog hwnw, Un o Sir Cuya- hoga," wneyd casgliad gwyrgam a mawr- eddog. Hyder-wn y bydd i'r gohiriad roddi mantais iddo i ddiwylJio ei hun, fel na byddo un pryder yn ei fynwes, y bydd yr Eisteddfod yn rhy gysegredig iddo ef fod yn bresenol. Dros y Pwyllgor a'r Gyfrinfa. -D. F. Lewis. FROSTBURG, MD.— Iforiaeth.— Nos Llln, Mai 3ydd, cynaliodd Cyfrinfa "Canwyll y Cymru" ei cliyfarfod blynyddol yn neuadd y Cymry. Yr oedd yn bresenol gynull- eidfa luosog a pharclius. Llywydd y cyf- arfod oedd Rhys C. Harris, yr hwn a lanwodd ei swydd yn anrhydeddus. Cym- erwyd rhanyn y gweithrediadau gan Tlios. Davies, gynt o Pittsburgh, yr. hwn a gan- odd amryw ganeuon campus, ac yn eu mysg "The Death of Nelson;" David S. Davies, Daniel Evans, Wm. M. Mason, Benjamin Thomas, Wm. T. Hopkins (Gwil- ym Bach), yr hwn a ganodd "My Native Land" yn orgampus; Jacob Davies, yrhwn a areithiodd yn gampus ar Paliam y dylai Cymry America ymuno ag Iforiaeth D. P. Thomas (Dewi Mai), yr hwn hefyd a ar- eithiodd yn odidog ar Lwyddiant Iforiaeth yn America, a'r lies a ddeilliai oddiwrthi; Francis Rhys, Moses Evans (Ap Sam), yr hwn a ganodd ae a adrodclodcl yn gampus- eled rhagddo. Miss Catherine Davies, gen- eth ieuanc Thomas Davies, yr hon syclcl yn ymdebygoli i ddyfod yn gantores dda. Aed Catherine fach rliagddi, a daw i en- wogrwydd mawr. Cawsom gystadleuaeth mewn canu ac areithio. Goreu ar yr ar- aeth oedd Dewi Mai; y beirniad oedd y llywydd. Thomas Davies, Ysw., oedd y beirniad ar y canu enillwyd y wobr gan. Gwilym Bach a Dewi Mai. Os oes rhyw un hob ei enwi a fu yn gweithio, tailed y bai ar Eryr Pen Pyc-h. v WANAMIE, PA.—Can a gyfansoddw3-d er- byn dydd gwyl yr Iforiaid yn y lie iiwn 'N awl' agorwn ein cyfarfod, Fel Iforiaid a'n cydwybod, Wedi eu lianw a, chyfamod Ein Iforiaeth wen; Dysgwn wers i bawb tu allan., Fod Iforiaeth ar ei llwyfan, Yn rhagori ar y cyfan, Hon fo byth yn ben; 0 mor ddedwydd ydyw Gwel'd y Cymry heddyw Yma 'n un ac yn gytun, Yn yfed gwin diledryw, Nes bo meddwl gwan yn hedeg 9 1 'Nol rhwng bryniau Cymru landegy, Lie dechreuais gyntaf redeg Seiniau iaith y gan. Esgyn mae Iforiaeth wiwlon, Dan ddyIanwad ei hardd goron, Gwir ddyngarwch lyna 'n ffydcllon,, Wrth Iforiaeth ltin; Gwisga wisg o egwyddorion Bendigedig y Prif Wron Sydd yn huno 'n mynwes dirion Cymru, gwlad y gan; Pera im' hyfrydwch, Gweled gwir frawdgarwcli, Gan Iforiaeth lan ei gwedd, A'i sedd ynllawn o degweh; Bendigedtg yw ei golwg, Yn Amerig a Morgan wg, in Hefyd ymladd mae yn ainlwa Dros y Gymraeg lan. 0 mor hyfryd gweled Cymry Yr amgylclioedd yn ymgasglu I arddangos teg fawrhydi Ein Iforiaeth lan; Dyma'r unig un sy'n haeddu Cael uefnogaeth gany Cvmry, Chwyfiwn faner hon i fyny, Er mwyn Cymru lan; Hynod yw ei nodwedd, Ca pob brawd ymgeledd; Pan yn wan fe'i cwyd i'r lan, A rhydd i'w ran o'i rhinwedd; Pe bae'r byd yn aur ac arian, Mwy ei gwerth ywhon na'r cyfan:. 'Nawr esgymvn fry i'w llwyfan, Pawb yn ddiwahan. —Gwilym Evan8.