Y Tyst a'r Dydd

Vid ydym yn gyfrifol am syniadau ein Gohebwyr, ac nid ydym yn ymrwymo i ddychwelyd ysgrifau UIlTtholledig.

CTMDEITHAS RYDDFRYDIG PLWYP GELLIGAER. At Olygwyr y Tyst a'r DYlld. FONEDDJGION,—Mae yn llawen genyf weled fo:1 Mr Gwilym James, Merthyr, yn nghydn. Phwyllgor Gweith- re !ol wedi ymgyrnetyd a ffurfio y gymdeitlias uchod, ac weai rhanu y plwyf yn sa:th o wahatiol ddosbarth- iadaa fel y canlyri — 1. Pontlotyir^ New Town, a Phantywaon. 2. Tirphil a Ohwmsyfriog. 3. Bargoed a George Inn. 4. Fochriw a'r Brithdir. 5. Bedlinog. 6. Dtri. 7. Gelli?aer, Trelewip, a Hen^oed. Mee y blaid Kjddfrydig drwy yr holl blwyf uebod wedi ei chynhyrfu i godi at ei gwaith fel un gwr, fel na caaiff un gareg fod beb ei tbroi ganddynt hwy er sicrhia yr amean dnionns sydd ganddynt mewn golwg. Mae ynfydrwydd T £ yr Arglwyddi trwy wrihod y mesu; oedd yn amcanu estyn yr etholfraint i'r siroedd, ar yr an amodau ag y mwynheir hi yn y bwrdeisdrefi, wedi cynhyrfu ein teyrnas a'r wlad yn gyflredinol, fel na fyaant eu llywodraethu yn mhellach gan Dy yr Arglwyddi. Brwydr yw hi bellaeh rhwnj y ddau Dy, a rhwog yr Avlwyddi a'r wlad. Ychydig dros bum' cant jdyw.holl nifer y Ty nchaf, ond rhifir byddin y bobl wth y miliynan, ae y mae yr amser wedi myned heib;opaa na oddefir i leiafrif mor fychan gadw teyrn- as gyfm ddn en traed. Nid oes dadl, medd y newydd- iadurcti helaethaf eu cylchrediad, a mwyaf eu dylan- wad yn y gwahanol sylchoedd politicaidd drwy y deyrms, nad yw dvddiau Ty yr Arglwyddi yn ei ffurf breserol wedi eu rhi o. Cynelir eyfarfodydd yn mhob cwr or wlad i areithio ar yr achos, ac i basio pender- fyniaiau yn erbyn ymddygiad anesgusodol a gyflawn- wyd an fwyafrif Ty yr Arglwyddi; ac ar y llaw arall i kngyfarch Mr Gladstone, a holl aelodau ei Weinydd- iaeth boblosaidd ef, am y graddau helaetb o ddoeth- ineb,talent, a phenderfyniad, sydd wedi cael ei ddangos gandlynt yn eisteddiad presenol y Senedd, yn eu gwaiih yn ymdrechu i basio mesnrau o'r fath mwyaf gwerthlawr i drigolion y deyrnas hon. Ac yn mhlith y lluaws cyfarfodydd sydd yn cael eu cynal yn y wlad, cynsiiwyd cyfarfod fe'ly yn y Bargoed, nos Fercher cliwflddaf am 7 o'r gloch yn yr Assembly Kooms. Cy- merwyd y gadair gan Mr Jonathan Williams, aelod o Fwrdd Ysjiol Gelligaer. Dywedodd v Cadeirydd mai rria yr oedd yn angenrheidiol, iddo rgiuro amcanion y cyfarfod nac amcanion y gymdeithas ddaionus oedd wedi cael eu sefydiu yn y plwyf. Aethi y Cadeir- ydd yn mlaen i egluro natur ac amcanion y cyfarfod. Dangoaodd mewn fmerchiul gwrcsog a hyawdl. fod gwir an^en am i ni fel arclal a gwlad tod yn fyw i'r symudiad pwysig sydd gan Gymdeithas Ryddfrydig plwyf Gelligaer mewn gulwg. Dylem godi ein lief, a gwaeddi yn uchel nes y clywo Ty yr Arglwyddi ni; y mynwn ni g-yfiawnder a rhvddi fel.deiliaiil o'r Wlad- wriaeth. Yna ifalwodd Mr Williams ar y personau canlvnol i acerch y cyfarfod yu Gymraei a Saesonea— Mri W. Janes, J. Evans, manager, J. A Davies, W. Waiters, J. Morgan, J. Oakley, a W. Griffiths (A.), Cafwyd anerchiadau gwresog a galluog neill- duol gaiiddyrit, ac yr oedd t6n eu holl hnerehiadll1 yn protestio vn gryf yn erbyn ymddygiad gwarthus Ty yr Arglwyddi trwy wrthot1 mesur y b)bl. Pasiwyd y penderfyniadau canlynol gan y cyfarfod yn un- frydol "1. That this meet ng heartily approves of the deter- mination of tie Government to call an autumn Ses- sion lor the re introduction of the Franchise Bill, and strongly denounces the action of the obstructive majority in the House of Lords in rejecting the bill, and considers a reform of the House of Lords, which would deprive it of the power to veto the will of the people, is absolutely necessary for the welfare of the nation also, that copies of the resolution be forwarded to Mr Gladstone, Earl Granville, and Mr Talbot. "2. That this meeting highly approves of the home and foreign policy of the Government, and pledges itself td support Mr G'adstone and his colleagues in every legitimate way." Arddiwedd y cyfarfod d >eth haner cant o weithwyr ac ereill yn mlaen i roddi eu henwau fel aelodau lleol o blaid y ganuhen uchod sydd wedi ei sefydlu yn Bar- goed dan n.iwdd Cyiudeithas Ryddfryilig plwyf Gelli- gaer." Pasiwyd pleidla s o ddioiehgarwcli i'r Cadeir- ydd a'r Ya 'ri'enydd, a therfynwyd un o'r cyfarfodydd mwyaf brwdfrydig a gafwyd erioed yn y Bar^oeJ. Dros y Pwyllgor, Bargoed. W. GRIFFITHS.

Y mae y Dandelion Extract a gynwysir yn Mheleni Dr Kinjf, drwy ei weithrediad tra adnabyddus ar yr Ysgyfaint (y ciichweryn pwysicaf yn yr holl gorfl'), yn achosi i'r didoliadau corfforol i redeg mown trefn veolaidd, ac mewn eysyllt- iad a'r Tonic Ingredients, yn eryfhau yn ddirfawr, ac felly yn cynal py rth mawrion y corff mewncyflwr addas i sicrhau iechyd da. Gwerthir Ilwy gan unrhyw Gyffyrydd inewn blychau Is. lie. i is. 9e. yr un. CANWCH YN DDA! SIARADWCH YN DDA!— Mae Duughty's Voice Lozenge wedi cael ei wertlifawrogi yn fawr gan glerigwyr, cantorion, ac enwogion ereill am yn agos i 40ain mlynedd. Ilhydd glirder a gloewder i'r llais. JENNY LIND.—"Y mae yn bleser mawr genyf, mor bell agy mae fy mhrotiad yn myned, i gadarnhau y dystiolaeth sydd mor gy- ttredinol yn ffafr y Lozenges a barotoir genyeh cliwi (Miles Doughty). ° 6c, Is, 2s 6c, 5s, a lIs-yn rhydd trwy y llythyrdy, 7c, Is 2c. &c. Gofynwch i'ch Cytferydd am danynt— NKWlfKRY a'i FEITSION' 1, King Edward-street, Llundain, B.C. Sefydlwyd yn y tiwyddyn 171(5

asid yn agos i haner awr o amser pe gadewsid y penderfyniadau ereill a ddygwyd ger bron hyd y Gynadledd boreu dranoeth, yr hon ar bob cyfrif yw y gymhwysaf i ymdrin a phethau o'r fath. Mae yn hen bryd hefyd gosod terfyn ar gyhoeddi rhestr y gweinidogion a fuont feirw. Nid yw yn perthyn i'r Undeb o gwbl. Mae rbyw ystyr yn Nghynadledd y Wesleyaid i ddarllen rhestr enwau y gweinidogion a fuont feirw yn ystod y flwyddyn, ond nid oes ystyr o gwbl yn Nghyfarfodydd yr Undeb Cymreig i ddwyn enwau yr holl weinidogion ger bron, llawer o ba rai na buont erioed yn yr un o Gyfarfodydd yr Undeb, a rhai o bosibl heb gydymdeimlad ag ef. Nid ydym mewn un modd yn cynrychioli yr eglwysi-nid Undeb o weinidogion yn unig ychwaith ydym, oblegid y mae yn ein plith nifer fawr o leygwyr, ac y mae yn llawn mor briodol cyfeirio at farwolaeth rhai o'r cyfryw ag amryw o'r gweinidogion, oblegid y mae eu perthynas yn nes a'r Undeb. Mae hyn wedi peri trafferth lawer gwaith, ac y mae yn sicr o beri cyhyd ag y parheir ef. Bydd rhywun yn cael ei adael allan, a gallrhywun fod wedi marw y bydd yn ddadl a ydoedd yn weinidog ai nid ydoedd. Gadawer yr enwau allan oil; ac os bydd rhyw enwau, gweinidogion neu leygwyr, y rbai y tybir, oblegid eu eysylltiad arbenig a'r Undeb, y dylid gwneyd crybwylliad neillduol atynt, gwneler hyny gan y Pwyllgor yn ei Adrodd- iad, neu, os mynir, trwy benderfyniad uniongyrchol ond gwneler ef yn y gynadledd sydd wedi ei bwriadu yn arbenig at bethau felly. Arbedir amser trwy hyny, a'r hyn sydd bwysicacb, dyogelir rhag yr hyn a all beri blinder. Llawen oedd gan bawb weled Mr Herber Evans, ar ol ei golli am rai blynyddoedd o gyfarfodydd yr Undeb, a'i glywed yn darllen gyda'r fath fywiogrwydd bapyr mor rhag- orol ar fater yr oedd yn ofynol wrth fedrus- rwydd mawr i'w drin yn briodol; ond unol farn pawb ydoedd, nas gallesid ei ymddiried mewn gwell dwylaw. Mae Ein dyledswydd fel Enwad yn wyneb cynydd Addysg Uwch- raddol yn fater pwysig, ac yn enwedig beth a wnawn i'n Colegau Enwadol. Nid oes He yma i ddadleu y mater, ac nis gallaf ddyweyd fy mod yn gweled ein llwybr yn glir ond yr wyf yn cyduno yn galonog a'r syniadau a draethodd Mr Evans ac nid oes achos i neb ofni i ni fyned yn mlaen yn rhy frysiog. Nid hyny ydyw ein perygl. Yr ydym fel Enwad trwy holl ystod ein hanes wedi colli mwy trwy ein bwyrfrydigrwydd i symud, na tbrwy ein brys. Byddai yn dda genyf i'r brawddegau canlynol o eiddo Mr Evans gael sylw yr boll eglwysi" Yr wyf yn credu nas gallwn wneyd dim yn ddoeth- ach na dwyn ein Colegau Enwadol i'r cji- sylltiad agosaf sydd yn bosibl a'r Colegau Cenedlaethol. Yr wyf yn sier y byddai yn enill ddirfawr i ni fel Enwad pe gellid symud ein Colegau yn gystal a'n myfyrwvr i drefydd y Colegau Cenedlaethol." Wedi cyfeirio at y manteision a gynygir yn Aber- ystwyth, a Chaerdydd, a Bangor mewn ys- goloriaethau ac exhibitions, gofyna, "Ai tybed, gyda'r holl fanteision hyn, a'r hyn a ddygir eto trwy yr Ysgolion Candraddol, nad yw yr amser ger Haw pan y bydd pob myfyriwr gwerth ei gael yn abl i enill ei addysg fydol gydag ychydig gynorthwy, ac yna ni bydd raid i'r eglwysi ddarpaf u ond yn unig ar gyfer ei addysg dduwinyddol ? Mae ein cynllun presenol yn sicr o fod yn gwneyd y ffordd yn rhy rwydd i ddynion difedr a didalent i'r weinidogaeth." Byddai yn dda genyf weled pob eglwys, gyda chy- northwy eglwysi cymydogaethol, yn barod i gynal y gwr ieuanc a gyfodo i bregethu yn yr hyn y byddo yn fyr o allu i wneyd hyny ei hun. Byddai trefn felly yn sicr o beri i'r eglwysi beidio codi neb ond rhai gwerth eu cynal, a rhai gwerth i'r Enwad a clrefydd eu cael." Y neb a ddarlleno ystyried." Dyna eiriau gwerth i'r eglwysi oil eu gosod at eu calon. Yr oedd y Cyfarfod Cyhoeddus yn llwydd- iant hollol yn mhob ystyr. Yr oedd y Tabernacl yn Ilawn cyn chwech o'r gloch, er nad oedd y cyfarfod i ddechreu cyn haner awr wedi chwech. Yr oedd awydd cyffred- inol am weled a chlywed Mr Henry Richard. Buwyd yn petruso yn hir pa beth i'w wneyd. Bwriedid rhoi dau i bregethu mewn capel arall, fel y gwnaed y noson cyn hyny, ond am y cyfarfod cyhoeddus yr oedd y lluaws. Mynai rhai ranu yr areithwyr-dau i bob capel, a Mr H. Richard i lywyddu yn y naill, a Syr J. Jones Jenkins yn y Hall, ond nid oedd fawr hwyl at hyny. Yr oedd y rhai oedd i fewn am glywed y cwbl. Penderfyn- wyd o'r diwedd gynal dau gyfarfod, ac i'r areithwyr fyned o'r naill gapel i'r llall, a thraddodi eu hareithiau ddwywaith, a'r Cadeirwyr yr un modd. Gwnaeth Mr Thomas, Glandwr (yr ysgrifenydd hynaf), a Mr Johns, Capel Als, eu gwaith yn deilwng tra yn myned trwy yr holl drefniad- au hyn cadwent eu hunain yn hollol bwyll- og a hamddenol. Yn ngbanol pob cyffro nid oeddynt mewn un modd yn colli arnynt eu hunain. Oni bai mai gwyr am heddwch ydynt, gwnaethant ddau gadfridog rhyfel ardderchog ac yr oedd eu hyd a chlirder eu lleisiau yn fantais iddynt. Yr oedd yr ysgrifenyddion ereill wrth eu gwaith, er nad yn llawn mor gyhoedd. Cafwyd araeth ragorol o'r gadair yn y Tabernacl gan Mr Henry Richard—araeth i'r amserau pres- enol. Dilynwyd ef gan Mr Rowlands, Aber- aman, a Mr Williams, Bethesda. Yr oedd y blaenaf yn dyner ac effeithiol, a'i genad- wri at bobl ieuainc ar iddynt ymgysegru i grefydd a'r olaf yn rymus a nerthol ar sefydliadau gwladol o grefydd, fel y maent yn rhwystr i gydweithrediad crefyddol. Yna aethant hwy a Mr Richard i gapel [ Moriah, yn ymyl, i ail draddodi eu hareith- iau, a daeth Mr Nicholson, Dinbych, a Dr Rees, Abertawy, gyda Syr J. J. Jenkins, o Moriah. Cafwyd araeth wir hyawdl gan Mr Nicholson ar ein trueni cymdeitbasol, a'r feddyginiaeth ysgubai y cwbl o'i flaen. Dilynwyd ef gan Dr Rees yn ei ffordd briodol ac effeithiol ei hun, ar y Cymry a'r Genadaeth, a chyfeiriodd yn darawiadol at amryw o'r rhai a fu yn llwyddianus ar y maes. Parhaodd y cyfarfod am fwy na tbair awr, ac yr oedd yno ganoedd wedi bod yn y lie mewn gwres dirfawr am fwy na phedair awr ond nid" ymddangosai neb eu bod yn blino. Yr oedd y cyfarfodydd oil yn llwyddiant mawr. Nid oes genyf le i gyfeirio at y gwahanol faterion ereill a ddygwyd ger bron y cynadleddau, na'1' cynulliadau mawrion oedd yn gwrando y pregethau ddydd Mercher. Nid ym- ddangosai fod angerddoldeb y bobl yn lleihau hyd yr awr ddiweddaf. Cytunwyd fod y cyf- arfod y flwyddyn nesaf i fod yn Aberystwyth, ac etbolwyd yr Hybarch Owen Thomas, Brynmair, i fod yn Gadeirydd ac y mae ei oedran, ei gyineriad, a'i ffyddlondeb v fath fel y mae yn sicr nad oes neb yn gwarafun iddo yr anrbydedd. LLADMERYDD.