Y Tyst a'r Dydd

EGLWYSI GWEIGION. Dyma un o'r cwestiynau hyny y mae awdur- dodau y Daily Courier yn ei ystyried yn ddigon pwysig i gaell le amlwg yn ngholofnau y newydd- iadur hwnw. At "Eglwysi Sefydledig gweigion" y cyfeirir yn fwyaf neillduol, a'r rhai hyny yn Liverpool; ond wedi darllen y sylwadau, mae yn ddigon amI wg fod yr hyn sydd yn cael ei briodoli fel achos fod yr Eglwysi yn weigion yn Liverpool yn ffynu hefyd yn Nghymru. Dodwn i mewn yma fwyafrif y sylwadau a ymddangosodd yn y Courier am fis Awst. Eglwysi gweigion, a'r achos o hyny." Yn gyntaf, dywed un gohebydd yn debyg i hyn -Fod y tadau wedi adeiladu gormod o Eglwysi o gylch St. Luke. Eu bod wedi codi Eglwysi fel yr opdd, ac nid fel y byddai Liverpool. Fod y ddinas wedi ymledu yn ddirfawr, ac oherwydd hyny fod yn ofynol cael Eglwysi tuallan i'r dref; o gan- lyniad, fod Eglwysi sydd o gylch St. Luke yn colli gafael ar y gynulleidfa, am fod y diweddaf yn caru cyfleustra a newydd-deb. Yr ail achos a nodir ydyw, fod y canu yn failure yn rhai o'r Eglwysi, a bod y canlyniad yn amlwg, sef seti gweigion; ac os oeddynt am Eglwysi Ilawnion, cynghora hwynt i gael canu da, mae lie bynag y byddai y canu oreu, yno yr a y tyrfaoedd. Dywed un arall mai am fod dynion anghrefydd- ol, neu anysbrydoledig, sydd yn cario y gwas- anaeth yn mlaen; a chan nad oes ganddynt H ddawn yr Ysbryd," fod y Iluaws yn blino a'r ddysgeidiaeth ddynol, ac yn myned i le arall i geisio maeth ysbrydol. Yn nesaf, cawn fod yr achos yn cael ei briodoli i ddiffyg ymweliadau ar ran swyddogion yr Eglwysi; a chan fod y rhai sydd yn proffesu crefydd yn ddifater yn nghylch y rhai hyny sydd oddiallan. Fod llawer yn mynychu yr Eglwysi yn achlysurol, ond gan nad oes neb yn cymeryd y sylw lleiaf o'u habsenoldeb, eu bod yn crwydro, ac yn ami heb fyned i leoedd addoliad o gwbl, a bod tuedd yn y bobl i fyned lie y cymerir dyddordeb yn eu llwyddiant. Yn y fan yma y cyfyd math o ddadl ar Pwy sydd 1 ymweled ? Dywed un mai gwaith y swyddogion sydd yn gofalu am achosion allanol yr Eglwysi ydyw, tra y dadleua y Hall mai dyled- swydd y clerigwr ydyw yr ymweled, am fod ganddo fwy o amser na'r rhai hyny sydd bob dydd yma a thraw gyda'u gorchwylion. Yn ddiweddaf, daw gohebydd arall yn mlaen, a chyda dull boneddigaidd, dywed hwn fod perygl ynom y dyddiau hyn am fod yn orselog am gael Eglwysi llawnion, ac wrth ymdrechu yn ormodol am yr allanol, ein bod mewn perygl o esgeuluso y mewnol a'r ysbrydol. Fod diffyg cydweithrediad rhwng swyddogion Eglwysig, ac awgryma y priodoldeb ar i'r offeiriad a'r swyddogion ereilJ, a phob aelod gwirioneddol, fyned allan i'r heolydd ac i'r tai, a pbregethu y gwirionedd mewn didwylledd cariad ac ond i bob un gydweithio er Ilesoli y rhai sydd o'u cwmpas, y gwelir eto Eglwysi llawnion, ac y byddai i'r bobl weled fod rhyw werth mewn Cristionogaeth. Mae yn demtasiwn bod yn ddystaw yn wyneb y sylwadau uchod. Cofiwn fod y matsr o ymweled a'r absenolion wedi bod yn destyn sciat yn un o'r eglwysi cryfaf yn sir Fflint. DadIeuai rhai fod y bugail yn esgeuluso hyd yn nod yr aelodau -y gallent fod yn absenol am wythnosau, ac eto fod y gweinidog heb ymholi yn eu cylch. Yn sicr ddigon nid ar y bugail mae yr holl fai na byddai yr eglwysi yn ein gwlad yn llawnion. Na, na, mae lie i ofni fod llawer yn dysgwyl gormod wrth y bugail, pan mewn gwirionedd y dylai y swydd- ogion, yn nghyda'r holl aelodau, fod yn is- fugeiliaid, a chadw mewn golwg fod pob aelod o'r wir eglwys yn gyfrifol dros y rhai sydd yn esgeuluso moddion gras. Yr ydym yn cyflwyno y sylwadau uchod i ystyriaeth y darllcnydd am eu gwertb. AMBROSE. o

GWAELOD GWLAD MYRDDIN. Yr oeddwn er's dyddiau yn clywed swn cerbyd mawr yr Undeb Cymreig yn dynesu tua gorsaf y TYST A'R DYDD, felly troais allan o'r ffordd mewn pryd i roddi lie iddo. Yn awr y mae wedi pasio yn llwythog o dalent a hyawdledd. Gobeithiwn y bydd yn foddion i dynhau rhwymau cariad brawd- ol, i dynu allan dalentau cuddiedig, a sefydlu di- ddigrwydd a chydweithrediad cyffredinol trwy holl gylcboedd Independia Fawr. Gwelaf fod "Lladmerydd" o'r farn y gwnelai ymweliad o'i eiddo ddaioni mawr i ni tua gwaelod y wlad yma. Wel, nid oes dadl am hyny, a gwnelem ninau ddaioni mawr i'r Undeb. Byddai yn iechyd iddo gael ambell i outing i'r wlad. Mae ei gadw am lawer o flynyddoedd yn olynol yn y trefydd a'r gweithfeydd yn peryglu ei iechyd, ac yn rhoddi iddo ormod o starch a velvet. Derbyn- iodd adgyfnerthiad mawr trwy ei ymweliad A Llandilo yehydig o flynyddau yn ol. Y mae yn iachach a chryfach byth er hyny. Cafodd le da yn ardal brydferth Idandilo, a thalodd yntau yn dda am ei Ie-gadawodd berarogl ar ei ol, a choff- heir am ei ddylanwad daionus am flynyddoedd lawer eto i dd'od. Mae yr Undeb wedi bod mewn rhai lleoedd myglyd wedi hyny, fel y mae yn llawn bryd iddo gael awyr a bwyd y wlad eto am unwaith. Bydd y rheilffordd o Whitland i Aber- teifi wedi ei gorphen erbyn y daw yma, ercyfleus- dra i drigolion rhanbarth isaf Ceredigion i ddyfod iddo. Mae y Gymanfa Dde-Orllewinol yn hoff iawn o'r Cyfundeb hwn. Yma yr oedd eleni, ac y mae wedi penderfynu aros eto am y flwyddyn nesaf gyda ni. Gan nad oedd neb o Penfro nac Aber- teifi yn ei cheisio yn Pembre, penderfynodd pobl dda Rhydyceisiaid yn nghyda'u bugail antur- iaethus ei gwahodd yno. Nis gallasai gael gwell lie i babellu blwyddyn yn nhir ei phererindod na Rhydyceisiaid. Dyma ardal lie y ca barch a chroesaw teilwng ohoni, a dysgwyliwn ei gweled ar ol derbyn swcwr teuluoedd crefyddol y gymyd- ogaeth, ac o dan arolygiad arweinydd medrus yn ddigon cryf a boneddigaidd i dalu ymweliad eto a swydd Benfro. Prawf ei bod yn hoff o'u gwlad yw y ffaith ei bod wedi ymweled a'r Cyfnndeb hwn bedair o weithiau yn ystod y deng mlynedd diweddaf, a bydd y tro nesaf yn bumed waith iddi i godi ei phabell yn ein plith er y flwyddyn 1874. Trwsiwyd gryn dipyn ami eleni gan Mr Rogers a'i bobl, a rhyddhawyd hi oddiwrth un peth a fu yn falldod iddi mewn rhai manau. Gobeithiaf na ddelir hi drachefn dan iau caethiwed crochan Esau. Llwyddiant mawr i bob sefydliad da. JOHN BROWN.

NEllTH MAWR I'R CORFF.—Y mae Pepper's Quinine and Iron Tonic yn cryfhau y gewynau a cliyfuudrefn y cyliyratt, yn girella yr archwaeth, yn Ijywiogi yr ysbrydoedd, yn adncwyddu yr iechyd, yn dihuno a dadblyffu y palluoedd gewyn- iwl, yn cyfocthogi y pwaed, yn awclilymu yr archwaetli, yn tarfu llcstodd ac iscldcr, ac yn cadarnhau organau y treuliad. Y mac yn eddy.i^iniactH neillduol i boen yn y ffewynau (neuralgia), dilTyg treJUad, oletydon, a,n)iwy)der!m y fynwes, a.o mewn anhwyldenm jychawl, a gogwyddiadau manvvynawl, &c. Y mae yr holl gorff yn cael ei fywiogi yn ddirlawr drwy Tonic Pepper, y galluoedd mcddyliol yn cacl eu glocwi, y cyfansoddiad yn cael ei nertliu yn tawr, « iechyd yn sicr o ddychwelyd. Poteli, 32 dogn, 4s. 6e. Ar wertt can gyityi-wyr yn lllhobman. Y mae J. I'lilTER ar y iabei. Mynwcli Tonic repper.

Nid ydym yn gyfrifol am syniadau ein Gohcbwyr, ac nid ydym yn ymrwymo i ddychwelyd ysgrifau gwrthodedig. HAWLIAU HYNAFIAETHOL Y CYMRY. (PARHAD O'R RHIFYN BIWEDDAF). At Olygwyr y Tyst a'r Dydd. FoNEDDlGlON,— Gwnaeth Dnw o un gwaed bob cenedl o ddynion. Trefnodd i'r cyfryw ffrwytho ac amlhan, a llenwi y ddaear a'i darostwng hi. Ond pan welodd fod holl feddylfryd calon dyn yn ddrygionus bob amser, yn y flwyddyn 1656 o oedy byd, danfonodd ddilnw dwfr cyffredinol i foddi dyn ac anifail; ond Noah gyfiawn yn nghyda'i denln a gadwyd yn fyw. Y pryd hyny, drachefn, cawn y ddynoliaeth wedi ei chyf- yngu i un tenlu. Cafodd y tenia cyntaf y ddaear i'w threfnu en hunain ond y tro hwn cawn y teulu yn cael ei ddosbarthu, a'r ddaear ei rhanu rhyngddynt. Rhoddwyd i Japbeth yn nghyda'i hiliogaeth ^nysoedd y cenedloedd yn eu gwledydd. Dywed dysgedigion fod y gair a gyfieithir ynysoedd yn arwyddo yn mhlith yr Hebreaid nid yn nnig ynysoedd yn ystyr briodol y gair, ond hefyd gwledydd trarnor-gwiedydd nad oeddynt yn myned iddynt ond ar hyd y môr. Wrth ynysoedd y cenedloedd, gan hyny, mae yn amlwg y meddylir Asia Leiaf a holl wledydd Ewrop-gwledydd tramor i'r Aipht a Jndea. Duw a helaetha ar Japheth." Yn ganlynol i broffwydoliaeth ei dad Noah am Japheth, yr oedd yn fwy helaeth na'i frodyr mewn hiliogaeth a thirioeaeth hefyd. Yr oedd gan Japheth saith o blant, ond nid oedd gan Sem ond pump, a Ham be Iwar. Yn nesaf, edrychwn ar y pwnc yn ngoleuni hanes- iaeth hynafiaethol. Yn ol haneawyr hynafiaethol, hil- iogaeth saith mab Japheth a boblogasant wledydd eang iawn, sef holl Ewrop, Asia Leiaf, Media, parth o Ar- menia, Iberia, ac Albania, boll wledydd eangy gogledd, yn y rhai y preswyliai y Scythiaid gynt, ac y cyfanedda y Tartariaid yn bresenol. Y mae genym eto i ddilyn cyfarwyddiadan dysgedigion yn nghydag haneswyr i ddethol Gomer, mab hynaf Japheth, hiliogaeth pa un, ar ol cyfaneddu Phrygia a Georgia am rai oesoedd, wedi ymweithio heibio i ben dwyreiniol y Môr Euxine i Ewrop, a boblogasant y gwledydd a elwir yn bresenol Poland, Hungary, Germany, Spain, Portugal, Ffrainc, a Phrydain. Dywed yr hanesydd Pizroni en bod mor foren ag amser Isaac yn freniniaeth fawr, flodeuog. Cydnna haneswyr mai Gomer oedd tad y Gomerianiaid, y Gomeriaid, y Cimmeriaid, a'r Cimri, ac mai y llwyth- au hyn a ymranodd, neu yn hytrach mai o'r llwythau hyn y disgynodd y Cymry, y Celtiaid, nen y Galiaid, y Scotiaid, a'r Gwyddrlod. Allan o'r haneswyr a gydnn- ant yn y ffeithiau nchod, gwnawn enwi Virgil, Gildaa, Cicero, Isidore, Plutarch, Plato, Aristotle, a Josephus. Er nad yw Josephus yn cyffwrdd k'r p-sue ond yn achlysurol, eto den?ys yn eglur derfynan y gwahanol lwythau, a chydnebydd fod Ewrop wedi syrthio i ran hiliogaeth Japheth. Y mae yn dyweyd fod pobl Galatia yn cael eu galw yn Gomeriaid, yn gystal a llawer o breswylwyr y gwledydd cylchynol. Cafodd y Celtai, nen y Celts, eu galw felly trwy i ran ohonynt i ymneilU duo i'r coedydd, a gweithio iddynt eu hunain ryw fath o gelloedd, nen cells, ac o ychydig i ychydig aeth y dosbarth arall i'w galw yn gwyr y cells; ac yn y dull yna darfu iddynt ymwahanu a'r dosbarth hyn. Aeth y rhan fwyaf drosodd i Ffrainc, yr hon wlad y pryd hyny a elwid yn Gelly, ond a alwyd oddiwrthynt hwy yn Gaul. Eglnrir y ffaith hon yn fanwl gan Appian Alexandrinus, a chadarnheir ef gan ereill sydd wedi ou henwi. Nid yw yr enw Scotiaid ond cyfnewidiad neu lygriad o'r gair Isgoed. Galwai y Rhnfeiniaid Isgoed yn Scotia, a'r Saeson a'i galwent yn Scotch, o ganlyn- iad, fe welir fod y gair Scotch, nen Scotland, wedi tarddu o'r gair Cymraeg Isgoed. Nid yn nnig credir yn gyffrediu fod y gair Cymraeg yn perthyn i'r enw Gomer, ond cadarnbeir byny gan ddysgodigion. Dywfdant fod Gomer wedi gadael ei enw ar ei laith. Y mae yr enw Cymro megys lifrai yn dangos i bwy y perthyna, ac yn hysbysu yn eglur o ba le y daethant allan. Yn wyncb y ffeithiau nchod, gallem feddwl ein bod dan rwymau i ddal Ardalydd Bute yn gyfrifol am wneyd cam gwirfoddol a hanes y Cymry, pan yn ol ei ddatganiad ei hun ei fod wedi parotoi ei anerchiad ar gyfer yr Eisteddfod, ac nad yw yn anhebyg, ond yn ddigon tebyg, fod yr oil o'r ffeitbiau uchod ganddo of yn ei lyfrgell. Dywedir fod rhai o'r gweithiau gwreiddiol, yn gorwedd mewn ieithoedd meirwon, ac ereill mewn ysgrifan (manuscripts), pa rai y gwneir cyfeiriadau atvnt ac y dvfynir ohonynt gan haneswyr diweddaracb, i'w cael mor ami fel nad oes yr un o bal- as au ein gwlad yn amddifad ohonynt; ac nid yw yn debyg fod ei breswylfa, os nad ei breswylfeydd ef heb- ddynt. Ondpanymaeyndefnyddio y fath luaws o frawddegau yn cynwys awgrymiadau anolrheiniadwy, megys—" And even if we were to grant that the Silu- rians are Esquimaux, I may be permitted to apply the epithet of most probable to the theory that the pictish and, perhaps, the Scottish Ce'ts were earlier occupants of what afterwards became Britain—whether the re- mains of a Scottish population earlier than the Cymri, or whether emigrants from Ireland, I do not venture to suggest "-yn nghyda llawer o'r fath, yr ydym yn tu- eddu i ddyfod i'r casgliad mai dan ddylanwad anwyb- odaeth hollol y mae. Yn amser darostyngiad Ewrop ac Asia, yr Aipht yn nghyda pbarthau ereill, yn amser Iwl Cesar, dan y Llywodraeth Rufeinig, bu yn orchwyl calod i ddarostwng y llwythau hyn, yn neillduol gwlad Gaul. Costiodd darostwng hon ddeng mlyucdd o rytela