Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
. MARWOLAETH DOCTOR MOFFAT.
News
Cite
Share
MARWOLAETH DOCTOR MOFFAT. Ac y mae ROBERT MOFFAT wedi rnarw Dyna yr enw syml wrth ba un yr adnabydd- di ef gynt, a dyna yr enw fydd byth yn gysegredig yn Affrica. Saif ei enw ar restr flaenaf apostolion cenadol y ganrif, ac ni chaniatawyd i'r un ohonynt i fyw i'r oedran teg a welodd ef. Yr oedd yn anterth ei ddydd cyn geni y genedlaeth bresenol, a'r cof cyntaf sydd gan y rhai sydd bellach yn hynafgwyr yn mysg gwyr, ydyw gwrando ar eu rhieni a'u hathrawon yn son am ei ber- yglon a'i anturiaethau yn Affrica. Yr oedd wedi cyrhaedd enwogrwydd mawr cyn i'r anturiaethus Dr LIVINGSTONE gychwyn allan ac efe a fu yn parotoi y ffordd iddo i wneyd y gwaith mawr a wnaeth. Cyfoed iddo ef oedd JOHN WILLIAMS, apostol Ynys- oedd Mor y De, er fod hwnw bellach er's 44 o flynyddoedd wedi syrthio yn ferthyr yn Erromanga, lie hefyd y dechreuodd ROBERT MOFFAT ei lafur. Cyrhaeddodd o gryfder 8 mlynedd uwchlaw yr 80, ac aeth ei lwybr rhagddo fel y goleuni, oleuach, oleuach, hyd haner dydd. Cychwynodd yn fachgen yn unig o Inverkeithing, ychydig islaw hen ddinas Dunfermline, a gwynebodd ar un o wledydd tywyllaf a mwyaf eilunaddolgar y byd; ac wedi 67 mlynedd o lafur dihafal, tynodd ei draed i'r gwely i farw yn Brighton am haner awr wedi saith nos Iau, Awst 9ed, yn hen ac yn gyflawn o ddyddiau. Nis gallwn yma gynyg gwneyd dim yn debyg i roddi hanes ei fywyd llafurfawr. Cymerai gyfrolau 1 wneyd hyny. Ond dicbon y bydd y byr grybwyllion a ganlyn yn ddyddorol gan ein darllenwyr. Ganwyd ef fel yr awgrymason yn Inverkeithing, yn swydd Fife, yn y flwyddyn 1795. Cafodd ychydig ysgol yn ei blwyf gehedigol, ac yn ieuanc gogwyddwyd ei feddwl at waith y weinidogaeth. Yr oedd teimlad cenadol cryf yn Scotland ar y pryd, yr hwn i fesur mawr a gynyrchwyd gan areithyddiaeth hyawdl Dr CHALMERS, ac ysbrydiaeth y teimlad hwnw roddodd i'r Genadaeth rai o'i dyhion enwocaf, yn mysg y rhai y gellir crybwyll enwau yr Hybarch Dr JOHN WILSON, yn Bombay, a Dr ALEXANDER DUFF, yr hwn trwy ei ysgolion a'i golegau a wnaeth gymaint dros Calcutta. Enynodd y tan hefyd yn ROBERT MOFFAT, a chynyg- iodd ei hun i Gymdeithas Genadol Llundain yn 1816, a derbyniwyd ei wasanaeth, ac an- fonwyd ef allan i Erromanga yn wr ieuanc 21 mlwydd oed. Symudwyd ef cyn hir i Ramaqua, ac oddiyno i Bechuana, yn Ne- heudir Affrica, lie y treuliodd y gweddill o'i fywyd cenadol, ac y cyflwynodd ei hun yn llwyr i'w waith. Mae hanes ei waith yma, fel yr adroddir ef yn syml mewn llyfr a gyhoeddwyd ganddo ef ei hun yn 1842, yn un o'r penodau rhyfeddaf yn hanes y Genad- aeth ond bu yn llafurio yno wedi hyny am 30 mlynedd, a gwelodd bethau anhygoel. Mae hanes dychweliad y penaeth Affrican- aidd wedi ei adrodd lawer gwaith o bwlpud- au, ac oddiar esgynloriau, yn ystod yrbaner can' mlynedd diweddaf; ond nid yw hono ond un o lawer o'r fath ffeithiau. Dyrch- afodd yr iaith a leferid gan y Bechuan- iaid i fod yn iaith ysgrifenedig, a chyfieith- odd y Testament Newydd iddi, a llyfr y Salmau ar ol hyny. Bendithiwyd ef a gwraig o gyffelyb ysbryd iddo ei hun, yr hon a fu o help mawr iddo yn ei waith. Yn mhell cyn bod son am Genadaeth Zenana, bu hi fel angel trugaredd i lawer o'i rhyw, y rhai yn nghyd a'i phlant a waredwyd gan- ddi o law y dinystrydd. Yr oedd ei merch yn ddelw ohoni, yr hon a ddaeth wedi hyny yn wraig i Dr LIVINGSTONE, a merch arall iddi o gyffelyb feddwl a ddaeth yn wraig i'n cydwladwr HOGER PRICE. Y gofadail oreu a ellir byth godi i Dr MOFFAT a geir yn ngwlad Bechuana. Yn lie y barbareidd- iwch a'r creulonderau a lanwai y wlad cyn ei fynediad iddi, gwelir yno bentrefi gweith- gar, diwydrwydd heddychol, cartrefi tawel, cysylltiadau teuluol hapus, aberthau dynol wedi eu dileu, a'r bobl yn eistedd wrth draed yr Iesu, yn eu dillad a'u hiawn bwyll. Ar ol 54 mlynedd o lafur diorphwys, dych- welodd i Loegr yn 1870, ond nid i fod yn segur, ond yr oedd ei galon yn ei waith. Ymwelai a'r wlad, ac i bob lie yr iii enynai ysbryd cenadol, ac ni wnaeth neb fwy nag a wnaeth efe, nid yn unig i wneyd llafur cen. adol yn boblogaidd, ond hefyd yn barchus gan bob dosbarth yn y wladwriaeth. Gwrandewid arno ef gan ddynion na wran- dawent ar neb arall; a chyfeiriai at ffeith- iau o nerth yr Efengyl, y rhai nis gallai y rhai mwyaf anghrediniol eu gwrthddywedyd. Nid oedd gan Deon STANLEY neb o gyffelyb feddwl iddo, ac ar ddydd neillduol yn 1876 gwahoddodd ef i bregethu yn hen fynachlog Westminster ac mewn cyfeiriad ato, dy- wedodd, Dyn-nid mawr mewn ymadrodd, ond mewn gwaith—anrhydeddus, nid mewn swydd, ond gan flynyddoedd — perthynas agos i'r hwn a orweddai wrth ei draed, ac a fu yn gydgyfranog ag ef yn nychweliad Affrica. Wedi ei eni a'i fagu mewn cymun- deb crefyddol gwahanol i'r eiddom ni, ac heb gyfranogi o fanteision uchaf eisteddle- oedd dysgeidiaeth a diwylliant, eto a ddy- godd y dystiolaeth gryfaf i led ac uchder y gwaith mawr cenadol." Ychydig ddynion o gyffelyb ysbryd a Dr MOFFAT a roddwyd i'r Eglwys, ac o'r ychydig a roddwyd, ni chafodd yr un ohon- ynt oes mor hir i lafurio ag a gafodd efe. Gwywodd nerth rhai ohonynt pan yn dechreu ymagor. Machludodd haul ereill a hi eto yn ddydd. Syrthiodd rhai ohonynt yn ebyrth i gynddaredd dynion gwaedlyd. Ond estynwyd dyddiau ROBERT MOFFAT yn mhell y tuhwnt i nifer y blynyddoedd a ganiateir i feibion dynion. Cafodd fyw i weled ffrwyth toreithiog ar y niaes a hauwyd ganddo, a daeth o'r diwedd mewn henaint i'r bedd, fel y cyfyd ysgafn o yd yn ei amser."
DADGYSYLLTIADIGYMRU A MR HENRY…
News
Cite
Share
DADGYSYLLTIADIGYMRU A MR HENRY RICHARD. Y MAE ein cydwladwr enwog Mr HENRY RICHARD, fel y gwelir, wedi rhoddi rhybudd yn Nhý y Cyffredin y bydd iddoymgymeryd yn eisteddiad nesaf y Senedd a dwyn yn mlaen benderfyniad o anghymeradwyaeth o sefydliadau Eglwysig yn eu perthynas a Lloegr. Bydd felly dri o benderfyniadau ar y cwestiwn yma yn dwyn perthynas a gwa- hanol ranau y deyrnas. Mr DICK PEDDIE dros Ysgotland, Mr DILLWYN dros Gymru, a Mr RICHARD dros Loegr. Gwthiwyd hyn o orchwyl arno heb iddo mewn un modd ei chwenychu. Mae teimlad cryf yn mysg lluaws mawr yn Lloegr y dylid dwyn y mater yma i'r wyneb, ac nad oedd dim yn cael ei enill i'r blaid Ryddfrydol wrth ei gadw o'r golwg; ac er nad yw Lloegr mor addfed ^i Ddadgysylltiad ag ydyw I Ysgotlaud a Chymru, eto credant mai trwy ddwyn y peth yn mlaen flwyddyn ar ol blwyddyn yr addfedir hwy. 0 dan ddylan- wad y syniad yna, y mae Cynadledd Dair- blynyddol ddiweddaf Cymdeithas Rhydd- had Crefydd wedi pa,sio penderfyniad brwd- frydig dros ddwyn y cwestiwn yma ger bron y Senedd yn ei berthynas a Lloegr, ac wedi gwasgu ar Mr RICHARD ei gymeryd mewn llaw. Nid oedd neb mor gymhwys i'r gorchwyl. Efe ydyw olynydd uniongyrchol y diweddar EDWARD MIALL yn y Senedd ac yn y wlad ac nid oes neb yr edrychir i fyny ato, ac y gwrandewir arno gyda y fath ystyriaeth astud a pharchus ag efe. Yu wir, gall Cymdeithas Rhyddhad Crefydd deimlo yn ddedwydd yn y ffaith hapus a ffortunus fod yr aelod anrhydeddus dros Ferthyr wedi ymgymeryd a dwyn y cwest- iwn yma ger bron y Ty ar ran Lloegr. Ond rywfodd yr ydym yn teimlo fod enw, a safle, a dylanwad Mr RICHARD yn ei gysylltiad a'r cwestiwn yma, yn gystal a'i berthynas a Chymru, yn gwneyd fod yn rhaid ei gael ef i gysylltiad uniongyrchol a'r symudiad am Ddadgysylltiad i Gymru, os mynir ei gario drwodd yn llwyddianus. Y mae RECTOR MERTHYR wedi ysgrifenu llythyr cryf ar gwestiwn y Dadgysylltiad at Mr C. R. JONES, Llanfyllin, yr hwn a gyhoeddasom yr wythnos ddiweddaf; a deallwn fod y llythyr hwnw wedi creu cryn gynhwrf yn mhlith offeiriaid y sefydliad yn Ngogledd Cymru. Dyma y pwnc yn awr y siaredir am dano yn mhob man y dydd, ac y breuddwydir am dano y nos. Mae ofn ac arswyd wedi syrthio arnynt, oblegid y mae gobaith eu helw mewn perygl. Y mae yn llythyr y RECTOR, pa fodd bynag, un cyfeiriad yr ydym am alw sylw ato ag sydd yn anghywir a chamarweiniol. ZD Dywed fod Mr RICHARD yn beio Mr DILLWYN am roddi rbybudd o'i benderfyn- iad ar y cwestiwn yma o flaen y Ty dros Gymru-mai penderfyniad ansier ydyw, ac y dylesid ei ohirio. Yn awr, yr unig beth a wnaed gan Mr RICHARD ydoedd cynghori ei gydwladwyr yn Nghymru i symud yn y mater yma cyn y byddai iddo gael ei ddwyn o flaen y Senedd—y dylesid gwyntyllu y mater yn Nghymru yn gyntaf, a phasio pen- derfyniadau yn ei ffafr yn mhob cyfundeb crefyddol trwy yr holl Dywysogaeth. Ac felly, trwy fod y cwestiwn yn cael ei ddadleu o'r tu allan, a brwdfrydedd y genedl Gymreig wedi ei godi yn ei ffafr, y buasai dwylaw Mr DILLWYN yn cael eu cryfhau, a'r cwestiwn yn derbyn llawer mwy o ystyriaeth oblegid hyn. Yn sicr y mae hyn yn dangos craffder a medrusrwydd mawr, ac yn hytrach na chondemnio Mr RICHARD am alw ar ei gydgenedl i gynorthwyo Mr DILLWYN, dylem deimlo yn ddiolchgar iddo am ei graffder yn cynghori ei gydwladwyr i ddwyn pob dylanwad oddiallan i orphwys ar y cwestiwn hwn, fel pan ddeuai y cwest- iwn ger bron y Ty y buasai yn derbyn llawer mwy o ystyriaeth a phwysigrwydd. Nid gwaith yw hwn i'w wneyd ar antur, ac mewn nwyd, ond gydag ystyriaeth bwyllog, a phenderfyniad di-ildio, unwaith y dechreuir y gwaith, nad oes llaesu dwylaw na bwrw arfau i fod nes y byddo wedi ei gwblhau. Gan mai cynygiad sydd gan Mr DILLWYN ar y mater, ac nid mesur, nis gallasai, yn ol defod y TSr, fod enw neb wrtho ond efe ei hun ond pa bryd bynag y daw yr adeg i ddwyn yn mlaen fesur arno, gwyddom y bydd Mr RICHARD, a llawer o aelodau Cymreig ereill, yn barod i roddi eu henwau ar ei gefn ond nis gall ein cyn- rychiolwyr yn y Senedd wneyd ond ychydig, heb i'r wlad ddal eu breichiau a chredwn fod y wlad yn addfed, ond i'r mater gael ei ddwyn o'n blaen yn ddoeth a phriodol.