Yr Herald Cymraeg

Y PARCH. JOHN WILUAMS A'R RHYFEL Anerchiad yn Nefyn Bii y Parch. John William*, Brynaiencyn, yp-Nefyn nos lau yn anereli cyfarfod i r am- can o gyme.11 V bobl ieua-inc i ymrestru yn fihv yr. Cadjeuiiwyd gan fr. W Thomas, (krillt. Nefyn. Fglurodd Ir. Hu?h Pritchard. Pwilhe.i arn.)au y cwrdd. leimlid, ebe ef, nad oedd bechgvn Dleyn yn gwneyo eu rhan, a r rhes- •vvtii am hyny ddywedid oedd eu bod yn Gymry uniaith. Trefnir battaUw n yn y air I- ar eu eyfer, nn holloi Gymreig. Daeth v Parch J. Williams yn niiaen i egluro sell iau moesol y rhyfel hon, ac wele igTynhodeb o'r hyn a ddywedodd. Ba.rned P)t) Cristion drosto ei hun y11 mha le v saif Crist vngoleu yr annerohiad hwn. Daethum yma heno i gvffroi elch meddyl- \1 purai. Mae genych feddwl ci gyd, a phur- edtl i gvd, ond nid yr un faint bawb. Ond y m genych oil gyfran. Y mae pob medd- wi vn t/uedd-u ,i fyn'd yn swrth, a phuredd i'w "trajilyn, a'n dyledswydd yw cyffroi ein giiydd. vn vr vstvr'hwn. Un Surf ar hrnedd meddwl'vw, fod «i berchenog yn alluog i ym- -gyt,b-rud& pen welir camwri o unrhyw fath mtwn unrfrvw gyleh. Yr ydym ni oil yn dystiion o'r oieidd-dva mwyai a welodd y byd erioed, arr anfadwaith mwyaf cytfhreuhg fa &r v ddaear,-Iladd y diamddiffyn, croes- hoeiio vn lythrenol blant bach Suddo teith- wyr di'riiwed gyda'r "Lusitania." mwrdro wvth can' irff o Airmen iaid' dinfiwed. Os gv"-vddom am rywun a all edrych ar y mwr- dradau uchod heb gythruddo y mae natur foeaol y dyn hwnw mewn trwmgwsg, os nad ar dranc. Ystvriai fod deffro natur foesol pobi i delmlad, angerddol yn wyneb aiifad- waitih ein gelynion yn orchwyl mor gysegredig a phregethu yr Efengyl. Nid ydym heb gredu fod r-hafbeiau, a brychau moesol yn ein gwtad ni ynglyn a'r rhyfel hon. Y mae sothach yn yr aur ,goreu hyd ne? y 11 wyr burir ef yn y ffwra. Ond, Ni BIT RHYFEL ERIOED GYFIAWNACH !tn ni na hon. Y mae yn cyffwrdd elfenau ac egwyddorion moesol. Nid rhyfel er mwyn 4enill mwy o'r bvd, yn arian na thiroedd mo- honi, ond rhyfel'o blaid t-eyrnasoedd bychain i g:¡,ef bi-w. a Ilywodraethu eu hunain mewn rhyddid ac anibynia-eth. Hanes Germani vw maiiira ar hawliau teyrnasoedd bychain. Yn ddnvedda r nid oedd Jii ond 360 o dalaethau bychain ond gwnaed hi yn nn, fel y gwna *mi>el! landlord fan "dyddynod yn un f?"- in fawr. A rphe y cawsal y Kaiser ei fford.d u, cii4.ffai yr un genil fach fyw yn anibynol ar ei ewyilys ef. Ni ddvwedwn na ddylai tt. i-nasoedd mawr rod'oii. ond dywedwn y 1.a: v rhai bach "hefydi ga-el yr un hawl. i^wyddor v Prwsiaid yw chwa!ti yr oil a gc«od ,ai giperiaid1 a drigo mewn lluestai a gynyrchent fywiolaeth gysurus i bobl well pe oient lonvdd. Y mae yn rhyfel hefyd o blaid ^weriniaeth. Gwerinaaeth yw gwlad yn Uywodraebhu ei hun trwy gynrychiolwyr y bobl, ond yn Germani, rhwystrir llais y bobl, y werin. cfiffodldir newyddfadtu-on gwea'inol. Y Prwsiaid fedd yr awdurdod benaf y,r--eni llywodraeth. er nad ydynt o ran rhif ond oychan. eto y maent yn rhifo yn ei llywodraeth yn cl y cyfartaledd o ddwy fan o Ibiicnp o'r gweddiU poblogaeth. Nid dyn o fcenodiiad y bobl yw y Canghellor na'r swydd- wyr 'penaf, ond 0 benodiad y T'.rn Kaiser. Y mae yna y "Ty uwchaf," "House of L.ords," cym-ychiola yr eifen ymherodrot yn gyfangwbl. Kbaid i bob mesur gael ei fodolaeth yn hwn, .i aiiioii i'i- "Ail dy." ty cynryohiolwyr y fcobT, fel pe tae, ac os na bvdd yn foddhaol iddvnt hwy. nid yw o bwy,s, nis gailant ei wrfchod. Gorsedd haiaTnaidd yw yr orsedd. O'r pedwar cant o seddau yn y ty hwn, ni fedd y Swial-iaid gwerinol ond saith Ac nid yw e'l ilais na'u dylanwad and d:ddim. Pe yr 'iai v German vn v rhyfel hon, dileid pob -cersedlaetholdeb. diffoddid pob iaith, newidid pob ysgo gan eu Germaneiddio. telly y ^wn^eth yn y rhanau o Ffrainc sydd dan ei awdurdod, felly y gwna eto pe gallai yn mhob map. Y mae a ;vno y rhyfel hon a «hwest:yn- ao fcrwyadl foesol. LLW. OYTUNDEB. Beta gyfriiir hwy gan Germani,—"Dam o ibapur.' Pa beth y cyfrifa ^postc>l mawr ■Gernaaiu Gi istionogaeth. Llwfdra, diniweid- trwy-dd. yu arwain i gaethwasiaeth. Deil yn 6't lit- mai nerth, rneistr, creulonder, yw yr elfenau hanfodol i ddatblygiad oreu dynol- ia.et;,b. Y feildith fwyaf a welodd y byd, mtedd. efe, yw dysgeidiaeth Crist. Ond dywed .ambeil Gymvo nad gwaeth fuasai ganddo fyw dan v Kaiser nag o dan y Brenin George. Y mae "y fath dd'yn yn ddyn nas gellwch ym- dcfcirw J iddo ddim o gwbl. Y mae ei natur !oes*i! yn cysgu. Y* mae pob peth sydd yn anwyl gan bawb yn y glorian heddyw. Yr ydym wyneb yn wyneb a chwestiynau o'r |)vvy,s mwyaf. Ni welsom ni o'r blaen fwy ■;i miri'r lecsiwn yn myn'd heibio. mid hedd- yw v mae genym i'n gwynebu gwest.iynau oU- fewyaig. Y mae hyn o bosibl yn ddisgyblaeth i ni i wynebu cwestivnau mawr. Be ddaw (:,n owlad" Cwestiwn ma.wr yw. Be ddaw o gyftawnder, uniondeb? Nid ein cysuron ein liU'iKim. a'n hamgyiohiadau ein hun, yw y pethair penaf heddyw. Aitf y cwestiynau yna yn Uai o ddydd i ddydd llai nag erioed. Car.itor sydd yn bwysig. Beth fydd caritor Prydain ar ofy rhyfel hon? Pe gonhfygai y Oerman ai pen Prydain dan ei gesail. Prudd hyny. Ond byddai yn goiygu mwy— fod cyfiawnder wedi cael ei drechu gin Irlerh .("}tig,ht is Right Pe deuai i hyny, «Jechreu.rd wed'yn gyfnod ar eu hyd o Itwodr- Aei.rrad—"trec'naf treisied, gwanaf gwaedd- ed ..G-well fuasai genym farw na bvw mewn byd feily. Ond daw "hi ddim i hynyna. y yadpa. beth ydym yn mvii'd i'w wneYd. Y II m tad au yn Lleyna tlmdau yn iMon yn dweyd nas gallnt hb,(,i- eu meibion o'u gw-asftnaeth ar eu iTermydd. el. on:bai fod bechgyn r'aywrai eraiU wed: myn'd ac yn myxi'-d i'w hamddiffyn, ni buasai ganddynt ,ffarni i'v ffarmio na chartref i breswyko ers A ODDEFWCH CHWI feciigyn eyn i'r Indiad meiymddu ymladd tros eich cartref chwi, fel y galiach chwi dor- he'iao? Ac i fechgyn o Canada ac Awvstraha grt) esir eyfanfor a chyfandiroedd er eich mvv-yn chwi. a chwithau gartref yn glyd? Y m. Prydain mewn ffwrnes boeth. Ac y mae y 'Y!et,dd a, d'rysorodd ein tadau yn ein «"¡.¡.d, yn y pair. Na fyddwn rhy frysiog am d- alian, pan y de.U\\ll ,allan, cawn ein troi yh ,)Ch fawr, 1 seinio ar gopaon .pinaclau Tii- idid gnui marwolaeth milwriaeth a thrais, ciiyhoeddi toriad gwawr rhyddid, cydradd- oldieb Ewrop a'r byd. Byddl acen a sain y gloch hon o'r un a cfaan yr 'Engyl uwcJh Br-tiilehem gynt. Amser gwneyd dyledswydd yw lli i n.i yn awr; amser trist iawn, mae'n wir-Ilawe,i- o ddagrau rhieni, ac ocheneidiau lieb ddim rhi. Ond y mae curiadau calon Prydain yn iawn. Phalia hi ddim hyd oni oflodo hi farn ar y ddaear Bechgyn sydd yn Igwybod eu dyledswydd ac yn ei hesgeuluso a ftathant eu hunain a chledd gwaeth na dagr y Crerman. Ni oddef bechgyn bochgoch Llevn ) era-ill waedu trostynt, tra yn bwrw gwaed- gWí. Twrci i'r mor marw. Sefwch tros eich gwiad er m\vyn eich gwlad. eich crefydd, a'ch Lhiw sefwch .tros egwyddorion moesol. Pah yn ymrestru, dymunwch wneyd vn hys- |>y.' y hoffech gael ymuno a r gatrawd oil Gymreig, Gwnewch yn fuan cyn y delrhaid, •ac na fo ganddoch ddew: eich He. Dywed- odd cyfaill wrtho y nos o'r blaen o'r Swyddfa Ryiel' fod. yn rhaid i'r vvlad wrth wasanaeth pot, dyn yn fuan. Gwnewch each rhan a alloeh ymunwch a'r corfflu meddygol er cyn- hwyo y clwyfedigiion neu yn rhywk y mae ei oh angen. Os na allwch fyn'd i r maes, v «MAe i chwi waith gartref. fel y gallo y rhai ailo fvn'd. Y rhal a aftant weddio gwedd- iant; ac o bvdd i baw'b wneyd ei ddy led- r swvdd a'i ran cawn goncwest. a daw boddwen, n ivdd o hai, pryd v troir y gwaewffyn yn ,j .i;rlau a'r cledd yn sweh. J. T. W. Pistvll.

DYRCHAFIAO CVFLYM 1 1 Yn ffydref. 1914. darfu i Mr W. J. Singlr- Mion. aihrafw crvmortivwryol yn Y oI v Oyn-ijor. I^irrk. Gaergyjii, ymuno a'r 20th Batt. R.W.F ta dyrdhafwyd ei yn rhintgyH. vn Ton awr (1915) yn conjpany sepgeawi-majo?". 8(' yja. a.-r yn n.

CRIWK TKEFOL LLANRWST ETO õ.: Penau Gweigion a Bwrdd Undeb Uanrwst Y dyidd o'r blaen dalfu i William Williams, criwr trefol LlanrwHt; ai- ol cael alian fod Bwrdd Undeb Llanrwst wedi atal ei gym- hortih allanoi tsgyn grisiau y Neuadd Drefol a ttliraddodi yr araeth yinfflamychol ganlyn- ol- Y mae'r Tyrciaid aydd yn ilofruddro y gweiniaid, yr Almaeniaid tydd yn diny&trio oaibanod, yr anwariaid yn Aifrica syidid yn bwyta cnawd dynol, megis babailod o'u cym- iiaru a'r sefydiiad hwn (uchel gy:meradwy- aetJh). Gyfeiiiion, ie, gyfeilliou mynwesol— (cyinieiadiwya th)—^cyfeiliion fy enaid—(uchel gymeradwyaeth)—y mae y bwrdd dan sylw yn awr yn cae, ei bryaur droi yn iiyniieitnae er lledaeiiu egwyddorion dirwestiaeth a hwnw o'r fath. fwyaf gwenwynig a hyllig (chwd-fhin mawr). Ni ildia-i i neb yn fy mharch i eg- wyddorion llwyryimwrt'hodiad—iuchel gymer- aciwyaeth)-o.-i-d- pan y mynegir ac y credir gydag awch—(cymeradwya^t/h^—'mewn cyfar- fod cyhoeddus o'r Bwrdd fy mod yn feddiw mewn cynhtibrwug—iueliei gymeradwyaethj— y mae hyny yn fwy nas gall dyn ei oddef (ehiwerthin). Yn awr, deuwll at y pwynt. Dydd Liun diweddaf rhoddai.-? ty nillad Sul am danaif er talu y gyrnwynas olaf i ddines- ydd teiiwng. Dijynais yr oryjndait'h-'i'r fyn- went. Yr oeddwn niewa ytibryd pruddaidd. Ar ol oyrhaedd y fynwLnt efai:- ar delpyn o glai uwchben y bedd agored, a phan ddarfu i'r (g-wr parchedig roddi «tnyn alian arweiniiak y canu yn y modd goreu a'r ni.;vym diwedd- araf. a hyny gydag ys'bryd dertosiynol a duw- iolfrydiig. Ar y pryd darfu i'r clai, oherwydd ei fod yn dadmer, roddi ffordd odditaniaf, a thriipiais inau yn g'ynaanserol—'(uicbt.l gynier- adwyaeth)—i diriogaethau vr anweledig (cym- eraidwyaeth parhaol). Eto darfu i'r safyd- liad rhyiedd hwn briodoli fy nheiimla.dau, fy ngalluoedd cerddorol, a'r tripiad, i awch an- gerddol ac aniwall a.m ddyfroeJd eryfion a'r ffug-wehdigaethau sydd vn caniyn kvrly (cyimeradwyaeth udheli. Foneddision. Duw gaidwo'r Brenin. Duw gadwo'n gwlad. Bydd Iddo roddi ymenyddiau ym mhen-au gwe^ion y rhai sydd mewn safieoedd uchel gyd:Ù' Tin: y cyplytaaf Fwrdd Undeb Tjlanrwst" (chw-.rth- in a ohyirneradiwtyaeth).

GENETHOn NAD ALLENT FWYTA Pan aiff ystumog eich mercb, yr hoii sydd ar ei thyfiani»i gynwr gwael edrychwch ar ol cyflwr ei gwaed. Os yw yn weiw, yn flin, yn nerfus, yn ddi ym, nid yw ei gwaea yn"5b 1 i gyfarfod yr hyn ofynir oddiar eich merch. Mae Pelenau Pink Dr. Williams yn feddyg- iniaeth ragorol at anaemia (diffyg gwaed) sydd jj-n effeithio ar ferched yn eu tyfiant, a b isai cwrs o'r pelenau hyr., nid yn anig yn gwella y trwbl ond hefydi yn ei attal rhag :■ -led yn waeth. Yn .nyddiau ei hieuenctil gesyd y ferch iet.anc i lawr sylfaeni ei hiechyd yn y dyfodol. Or"! -diifyg gw.d yn v cyfnod hwn ar ei gvrfa ei hamddifadu o fod yn ddynes deuanc .-b. Mae yn bwysig rhoi meddyginiaeth dda y gellwch ^d'hy^n arni i enetlwxi sydd yn welw a igwati, 3-C y mae Dr. Williams Pink P*i U yn belena;. v gall y fam fwyaf gofal us inercb ddibynu arnynt. Nfae Dr. W'Hiame' Pink Pills yn gwneyd gwaed merch o bob ot,(Ira.-z,. yn goch a chyf- r frog, ;vc y mae yn cario iechyd i bob owr o'r corph. Bob amser fe gymeradwyir y u hyn pap y mae angen am feddygin- Deer, ror. wvb gymeryd Dr. Williams' Vd: P-lls for Pale •'people heddyw, oeisiwch hwy gan of't'1 nia?nachwr, ond cofiwch ofyn Dr. Williams ac felly fe ochetlwci YN T !"T!RCHED.knfoni-r y llyfr bychan defnv^i];] "Pla<rn Titiks" i .bob merrch a f' ;1 fv^tjerdrn am gopi iHints Depart- ment, 46, Hoiborn Viaduct, London.

NEWID ENWAD -8- (GAN J.T.W.). Yn Sasiwn Biwmaris caed anerch gan y Parch J Williams, Brynsiencyn, sydd yn taro dipyn ffordd yma a'r ffordd arall ar feddwl a theimlad dyn dwl. Rhyfyg a digywilydd-dra y.v 1: wybedyn feddwl ymgodymu a'r tarw, ond gall y gwybedyn ddweyd 0sut mae yn gweled y byd yn edrych oddiar grwpar y tarw porthianua. Felly gallwn ninau ddweyd 9 fel yr edrychwn ar fyd Method istiaid o binaclau Brynsieneyn. Cawn gip yn gyntaf ar barch- usrwydd "barn" ein cyd-ddyn. Eithaf peth ar lawer cyfrif. D'own wed'yn i "fynydd uchel," a chawn wel'd "holl deyrnasoedd y byd a'a gogoniant." "Manteision bydol" tros newid enwad, gwella amgylchiadau, a chael mwy i boced, a'r ddau pen llinyn yn nes. etc. Prin y deallwn fod y tir hwn yn dir gwaharddeaig. Tipyn o'i blaid, a thipyn yn ei erbyn, mwy yn ei erbyn os dim. Yn v pen draw daw newid enwad er mwyn gwella amgylchiadau yn gyfartal a newid enwad er mwyn cael gwell Sarm. Ond newidir enwad er mwyn "society" amgenach, a "thipyn mwy o benrhyddid yn mhob cyfeiriad," etc. Haedda y gwr a newidia ei enwad er mwyn unrhyw un o'r amcanion yna "gael edrych arno gydag dirmyg." Awn yn mlaen eto at "fynydd gweddnewidiad" y "Corff," a gelwir hwnw yr ordeiniad. Gelwir yr enwad sy'n ordeinio (yr Hen Gorff) "yn Eglwys Dduw." "Goreu- gwyr y Corff yn cymeryd rhan, etc." a'r dyn jyn dweyd yn ei ymddygiad nad oes dim gwerth yn y cyfryw ordeiniad, "ac fod yn rhaid cael Haw Esgob arnynt," am nad oedd eu hordeiniad cyntaf o ddim gwerth. Dyna yw iaith ymddygiad dyn a newidia ei enwad er mwyn "society," ebaiiJ J.W. Wel. dyna rhyw gip o'r pethau sydd yn ein ticlo. Rhowch i ni wel'd. Born dyn—esgus go dda. Pa un hawsaf a'i dweyd "dyna fy marn," a'i dweyd "dyna fy mantais?" Oes ydyw hon a'i lion- aid o sgiam, oes nad ydyw yn prisio cymaint ar farnu, ond ar fynnu. Ond pa beth olyga "newid enwad" yn y dyddiau ,y sonir cymaint am ddienwadu ac uno pawb PA WAHANIAETH i wyr yn y Gymdeithas- fa i ordeiniad yr Esgob? (neu i'r gwrthwyn- eb). A üe8 rhyw rinwedd o gwbl yn un o'r ddau? A ydyw un o honynt fymryn yn nes at fod yn ddigonol? Na, dim. A phe yr eid ati i ordeinio o'r newydd yn mhob Seiat Fisol pwy fyddai well? "Dynol ordinhad," chwareu plant. A ydym mewn difrif yn meddwl am uno'r enwadau? Ni bydd hyny ym hawdd, trt y gwelwn gymaint bri yn cael ei roddi ar gloddiau terfyn, a chymaint pwys gan y naii' Esgob a'r llall ar eu hapostoliaethau. Ond arhoswch chwi funyd, tipyn bach yn amwys fa yr anerch ar "wneyd er gwella amgylch- iadau." 'Ðoodd hyny ryfedd yn y byd. Canys pwy yn fwy am hyny na phregethwr Methodist. Welwch chwi ef yn weinidog am y tro cyntaf mewn eglwys Iled fach, yn tori sgor go wych, enill sylw mewn mwy nag un ffordd. Daw ryw eglwys fwy yn y dref i'w ffansio ac fel Nicodemus, liw nos, y mae yn anfon dirprwywyr i edrych ei byls. Yna daw y si ei fod yn myn'd i gael "galwad" o'r eg- lwys flodeuog a chyfoethog yn y dref. Y mae yntau yn cymeryd arno ei fod mewn anhaws- ter dlygin gyda'i ddiadell fach, pa fodd i'w gadael, oherwydd ei fawr ofal a'i gariad, etc Ond y mae o'r diwedd yn cael ei ben allan, oherwydd teimla fod "y llais yn ei alw i wneyd mwy o wasanaeth mewn maes eangach." Ac ymaith ag ef. Caiff dy mwy, caift' gymaint arall a mwy o gyflog, caiff gysylltiadau cym deithasol a chyfleusterau. a mil o jbethaui .gloewa,ch eu nhen, a daw yn ddyn "society" uwch. GEDY EI DDIADELL FACH a'r holl waith da a ddechreuodd. Sioma y >lisgwyliada<u ;a'r gobeiithiion a Areodd, ,3.1') cwbwI er mwyn—pa beth 2 Y mae hynyna yn uniawngred Fethodistaidd. Ond gwnaed dyn yr un peth yn union trwy fyn'd at enwad arall caiff "Bregeth Sasiwn" ar ei gefn, tra nad y.v wedi newid Meistr, ond newid cae, trwy y nailL ffordd na'r llall. Welwch chwi gym- aint o wella amgylchiadau sydd trwy dori cyhoeddiad! Tori bargen, siomi disgwyliad- au A'r cwbl yn oddefedig yng ngwinllan yr Hen Gorff. A ydyw pregethwr i wella ei am gylchiadau Os ydyw, os yw ein pregethwyr a'n system ni yn iawn fel y mae, a pho bry- suraf y llwydda un i wneyd hyny, mwyaf yn y byd fydd ei barch, ac anamlaf yn y byd y caiff yr eglwysi tlodion ei wasanaeth. Os digwydd i rai aristocrats y Methodistiaid ddod i eglwysi cryfaf Lleyn rhaid i'r eglwys fach sydd ar ochr y cwm draw, fod heb Efengyl y Sul hwnw, ddim amgen na'r hyn fedr gwcio ei hun. Er hyny, sicrha y mawrddyn rai pun- noedd am ei Sul. Fel yna mae'r b'yd yn mynd. Condemnir yr egwyddor ar un llaw, a. chymeradwyir hi ar y llaw arall. Nid ydym heb ofni fod ysbryd Methodistiaeth wedi llwyr ymadael, ac wedi gadael "yr Hen Gorff" yn unig ar y ddaear. Pa wahaniaeth sydd rhyng- ddo heddyw yn ei sifon grefyddbl a'r hen Eg- lwys Loegr? Y mae eiGyffes Ffydd fel hen gareg filltir a welsom ufiwaith ar fin v mor, y;- hon a ddywedai fod ptedair milltir i ryw fa/i nad oedd mewn bod y pryd hyny. Y mor wedi bwyta y tir a'r ffordd. Felly yn unidh am Fethodistiaeth, o'i chymharu a'i hegwydd- orion sylfaenol fel eu cynhwysir yn ei Chyffes Ffydd. Y mae mor bywyd y byd wedi ei bwyta hyd at ei. sawdl, ac nid oes mwy ddim o'i thiriogaeth. Symuder ei chareg filltir rhag ei bod yn achwyn ar y gwylwyr a wyl- iant y pyrth. Bloeddir wrth i ddyn newid enwad, ond ni leisia neb pan y bo dyn yrine- wid o'r eglwys i'r byd. Gwneir mawr wa- haniaeth rhwng enwad ac enwad, crtid dim gwahaniaeth rhwng eglwys a byd, "Pa hyd Arglwydd ?" Pistyll, Tachwedd 25, 1915.

GERMANIAID CALONGALED 0. Hanesion Torcalonus Yn y "Gaulois" ymddengys hanes cyffrous iawn o eiddo M. Maurice Rouhier, am y ffos- ydd Flemaidd. .Rhwng Dixmude a Nieuport, yn nyddiau olaf Hydref y flwyddyn ddiwedd^if, yr oedd y French Marine Fusiliers wedi myned i gynorthwyo'r Belgiaid, y rhai, yn eu hencil- ia i o Antwerp oedd yn da.1 eu ffosydd drwy yn.drech galed. Mewn llawer lie yr oedd y oolledion wedi bod mor drwm fel mai cwmni yn unig oedd yn weddill o'r gatrawd. a'r dvn-ion yn cadw gyda'u giiydd ar o! dewis arwemvdd. Nifer fach o'r gwyr dewrion hyn oedd yn y ffosydd pan ddaeth y Fusiliers yno. Ocfynoda yr arweinydd, gwerinwr syml yr olwg arno, am y ffafr o .gael aros. Y"r pedd yn &aethwr gwych ac yr oedd y dull 3^ saethai ei ddyn bob tro y taniai ato yn destyn ed- mygedd v Ffrancod. Yt oedd ffosydd y Ger- maniaid *0 fewn milltir, ac un bore niwlog car)fu y gwylwyr fod yno arwyddion bywiog- r-wy- cyffredinol. Yr oedd y gelyn yn ol pob tebyg yn parotoi gogvfer ag vmosodiad aiab ar yr i ser. Cyn hir gellid gweled drwy'r niwl fod y iGermaniaid yn symud ym- iaen gan roddi eu hymddiriedaeth mewn cryf- der nifer i geisio tori'r amddiffyniad. Yr oedd y Belgiaid wedi ymgvdnabyddu a'r ym- ofodiadau hyn, a ^arhaent i danio, ond caf- odd y swyddog Ffrengi? gryn drafferth i gadw ei wyr rhag ymosod gyda'r bidog. Ar •h law ddehau dilynwy^d ei gyfarwydddadau gan y taniwr Belgaidd, gan aros yn awr ac yn v man i gymeryd tyniad o'i getyn, neu 1 syiwi ar effaith ei dan ar y gelyn. Fel y net-ai'r Oermaniaid clyvyd llefain, a phan ddeetb.ant i'r ,,olvg yr oedd dvnicn. merehed, a. phlant yn blaenori'r U'riell gyntaf. yn cael eu gyrru 'mlaen gyda bygythion y bidog. Yr oedd y dvnion yn ha^^r gwallgof a llawer gyda dagrau ar eu grnc!d;an Ylgofy cania- tad i gael rhnthro Tan -?' gwiw tanio. Ed- rvciiai'r milwr BelgO'idf! rfdd yn ymyl y capten ar yr olygfa galonrwygol. a'i dhware'n fedrug ar drigar v gwn. Yr oedd y c% Germa-niaid fewn can Hath, a gellid gweled pot- wvneb & dull y trueiniaid. Penderfyn- wyd rhoddi gair y capten mewn gweithred- iad; ac eglurodd ef y bydd'ai iddo waeddi ar y pentrefwyr i orwedd ar lawr, ac ar vr un prrd fod y Ffranood a'r Belgiaid i agor y Aan cryfaf allent. Gan drod at r wiethwr medrus, idy-wedodd: "Weiwch obxir Bwyddog acw <

Pt(. R. MORRIS. Driver R. WOOD. I Derbyniodd Mr. T. J. Morris, Bakehouse Yard, Pwllheli, y newydd yr wytimoa o'r blaen fod ei frawd, Private .'Robert Morris (mab Mrs Morris, Chib House1. Llan, Ffestin- iog, wedi e.i ladd yn y Dardanelles vm mis Awst diweddaf. Swyddoo- o l-7fed Fattaliwn y Royal Welsh Fusiliers anfonodd y newydd iddo. Desgrifiodd y swyddog ef fel milwr dewr.—Mab yw Driver IR. Wood i Mr a Mrs Albert NVood. Tanrallt Terrace, Pwllheli. Perthyna i'r ll.F.A., ac y mae wedi bod aiiart y.i Ffrainc er Awst 4ydd, 1914. Cvmerodd rar vn y brwvdrau yn Mons, Ypres, a^ Hill 60 Mewn llythyr i'w rieni dywed :Uffem ar y ddaear yw hi yn y fan hon, yn gwvnebu- angau bob awr o'r dydd a'r nos. noson o'i"blaen yr oeddwn yn gosod i lawr wifren or magnelau i'r jgwarchffosydd, a chredais mai hwn oedd fv niwrnod olaf ar y ddaear. y. oedd v bwldi a'r shells yn hofran o'n cv-mpas. Yroedd y gwyr traed yn y gwarch- ffosydd ac yr oeddym ninnau yn gosod1 y wifren uwch ben. Yna dechreuodd y magnel- wvr danio.—wel. yr oedd yn ddigon i wneyd i ddyn fyn'd o'i gof

'Pte. T. J. DAVIES. Seaman T. PAiRiRY. Mab i Mrs Jane Davies, 12. Bryngwyn Terrace, Llanrug oedd Private Thomas John Davies. Yn fuan wedi i'r rhyfel dori allan ymunodd a'r 6ed Fattaliwn Rovai Welsh t us-ilier-s ae aeth i'r Dardanelles ym mis Me- hefin diweddaf. Yr wythnos o'r blaen der- byniodd ei fam y newydd gafarus ei fod wedi marw o'r c'efyd mewn ysbyty ym Malta. Yr oedd yn adnabyddus iawn yn Llanrug. Yr oedd wedi bod yn y gwarchffosydd yn Galli- poli am rai misoedd.—Mab Pilot T. Parry a Mrs Parry, 41, Crown Street, Caernarfon, yw Seaman T. Parry. Oollodd ei fywyd ar y lIe,ng ysbvtol Anglia.

Y Rhingyli H. EVANS. Pte. R. (E. JONES. I Perthynai y Rhingyli Hugh Evans, 11, D^in- ioi Road, Ebenezer (i'r Corphlu Meddygol, ac aeth alian i'r Dardanelles yn Yr vthnos o r blaen daeth nevvyddi swyddogol i Ebenezer ei fod wedi rtfarw o dysentery mewn ysbyty vn Alexandria ar Tachwedd lofed.- Mab yw Private Roberts Edward Jones i Mr. a. frs Smart Jones, 5, Vron Goch. Llanfair P.G. Clwyfwyd ef mewn ,brwydr yn Loos ar Fedi 30ain, a bu mewn ysbyty yn Rouen, Ffrainc. Mae ei fodryb. Nyrs Owen, fCuion Idilmary, Caernarfon, wedi derbyn llythyrau dyddoro: oddiwrtho yn desgrifio y frwydr. E" yw aelod ieuengaf y Welsh Guards, ac nid yw ond 18 miwydd oed. Mae dau frawd iddo, John a Willie, .hefyd yn gwasanaethn eu gwlad. v )

AR Hi DWCH rICn CEFF I LAU I SlOC Cymeradwyaeth Gsvyr Cyfarwydd i'r Veteiioary Zain-Buk I "Mac Hwyddiant Zam-Buk o'i ct-defnyaidilo .y .g.an y ddynoliaeth," ebai "The F:eld," wed.i auiog v perdhe<nogion i'w gymhwyso at fferyll- dv'r mi'.feddvg. Rhioadasom" brawf arno mewa gwarvanol achosion, gan gyuwys* dojuriau euifforol a ohornwydyJ c.vndyn, sodlau toredig a se:m- yd,ynghydag anhwy'derau y croen o .bob math a chaiWBom" hi v ardderchwg. By-d i'r psi'C'hea coffylau gael yn hwn, ar ffurf eaiaint d<. niadol yr ow a pheraidd e; arogl, yr hyn a fydd o wasanaeth mawr a h -a.w iddo aj yn llt-I-i'Mi a llin-iaiv<! i'r a.n:- ifail fo'n dioddtif. Ymddeijgys v Veterinary Zam-Ruk fel pe yn cynwys cyifuniad o'r gwrtlrwejiwynau di- weddanaif, a dhy-n.-wysiydd ahaaoi nerthcl. a chanddo alluoedd i gyfuno manweoedd yngh'.da, dokiriau anodd eu hadfsr hsbddo a dyiai hyn fod/ yn rheswm digorrol dros roddi iddo "a w cyates i'r cwnd,v. ynghyda r st-abl a'r beuKiy. A ba.rnu oddiwrtb. ar^braw:- ion wnawd ar geffvlau-, dylem hefyd ysityned v v 2-a.m-Buk megis v ddarpariae^ ddlèlhydol at yr achosion hynv o lygredd all- anol y ngihluetiau own ag sydd mor anodd eu gwella." < ,• Pali vn 7>wrea«su 5>a(m-B,uk gvda r amcan o i ddefnyddio at anifeiliaid gofynweh am y Zam -Buk Cecib. "1, J#-r.o.r "<O'I'<I:

CONWY YAtDDlSW Y DDI A D CYNGHORWR.- iMae y Cynghorwr A. J. Ley wedi ymddi- ewyddo o'r Cynghor Trefol, ac y mae'r iCyng- hot yn unfrydol wedi ethol Mr. G. W. Hyde, Deganwv, i lanw ei le. Y TRIBUNAL.—Dewiswyd y rhai canlynol i weithredu ar yr uchod Y Maer, Henadur Edward Jones. Henadur Dr. )1. J. Morgan, Casteilmai; Cynghorwr C. H. Edwards, Junc- tion Mr. T. C. Lewis, Sycamores; Mr. W. E. Henderson,'Deganwy, ,a bwriadant weith- iredu vn ddioed gan fod nifer fawr o achosion d'w dwyn ger eu bron. CYNGHElvDl) -)tiN, Y Y.M.C.A—Bu nifero gyfeilliou yr wythnos ddiiweddaf yn cvnal cyngherdd i'r rnilwyr yn ystafell y Y.M.C.A. yu y gwersvll ar y Morfa. Cymerwyd rhan gai. y rhai canlyno! Miss Salt._Miss Davies, Miss Katie Roberts, Mri. LI. Jones, John Owen, George Dalies. Cyfeiliwyd gan Miss M^C'Jitment, AjR^C.IMI, to Misa iRoberts, A.R.C.M. Cafwyd cyfarfod hynod o dda, a'r lie yn orlawn o filwyr. YMGOMWEST I'R MILWYE.—Nos Fercher, yn Ysgoldy Seion JA.), cynhaliwyd ymgomwest i'r mil wyr. Daeth miter luosog yi.ghyd. Mwynhawyd y Uuniaeth yn fawr, a chafwyd cyfarfod adloniadol ar ol. Heb- Iaw hyn, mae yr eglwys hon yn darpar te bob pivdnawn Sul yn rhad i'r milwyr sydd yn mynychu'r moddion cyhoeddus. CYNGHERDD YN YR YSBYW.-Nos Fercher cynhaliwyd cyngherdd yn Ysbyty Croesynyd wedi ei drefnu gan ddau gyfaill a fu ynio yn gleifion beth amser yn ol. Cym- erwyd rhan gan y rhai can lynol C. A. Williams, Miss Florrie Williams. Mri. G. W. Thomas, a. Ted Evans, ac un o'r (Belgiaid sydd yn bur fedrus gyda'r crwth. Cyfeiliwyd gan Mr. W. R. Jones, A.L.C.M., ac yr oedd 1111 hynod o ffyddlon yn y gadair am fynychu'r yibyty. sef Mr. D. Gollen Jones. Gwerth- fawrogir ymdrechion y cyfeiHion hyn, gan y c'ieifion bob amser. Y LLYFRGELL.—Mae y pwyllgor sydd yi gofalu am yr ystafell hon wedi pasio jpen- derfyniad i'w chau o hyn allan am naw o'r gioch yn yr hwyr yn lie deg fel yr arferad. CYMDE-ITHAS !YLR YMDRECH GIRE- Io'YDDOL.-Nos Fawrth yng Nghape1 y Pres- byteriaid yn Llandudno Junction, traddod- odd y gweinidog, y Parch Richard Williams, anerchiad ar "Rwymedigaeth Gymdeithasol" seiliedig ar lyfr y Parch J. H. Howard, Col- v.yn Bay ("Cristionogaeth a Chymdeithas"). A, ,y terfyn diolchwyd i Mr. Williams am ei auerchiad amserol. BROTHERHOOD DEGANWY.—Y Sul o'r iblaen, o dan lywyddiaeth Mr. Wbitmill, traddododd Mt. Frederick Pane, anerchiad gall uog ar "Tu hwnt i'r lien." Mwynha- wyd vr anerchiad yn fawr gan taelodau'r gymdeithas. GWAITH CYFARPAR,Bu y mater hwn ui!waith eto o dan sylw'r Cynghor Trefol brydnawn Meroher a chafwyd ymdriniaeth lied faith arno. Galwyd sylw arbenig at y .draul y byddai yn rhaid i'r Cynghor fyned iddo ynglyn a chodi'r weithfa, ac at y llafur angenrheidiol tuagat gario'r gwaith yn mlaen. Dewiswyd pwyllgor cryf i wneud ymchwiliad terfynol i'r mater. IRHAGOR 0 FILWY7!^—Yn ystod yr wyth; nos daeth nifer fawr o'r Royal Engineers i'r gymdogaeth yn ychwanegol at y nifer luosog sydd yma eisoes. Mae y tai yn Llandudno J'unctiona Deganwy erbyn hyn mor llawn fel v mae yn ofynal nid yn unig anfon rhai i West Shore, Llandudno, ond; hefyd i letya i Gonwy. CYMDEITHAS Y GWEINIDOGION.— erydna wn Llun cynhaliodd gweinidogion y Methodistiaid Calfinaidd, Colwyn Bay, Con- wy, a Llandudno eu cyfarfod yng nghapel y Presbyteriaid yn Llandudno Junction o dan lywyddiaeth y Parch J. Alun Lloyd, Aloch- dre. Daeth nifer luosog ynghyd o weinidogion y cylch a chafwyd cyfarfod da. TAN.—Oddeutu naw o'r glodh nos Sul cyn v diweddaf torodd tan alian yn y gwersvll ar v Morfa. Galwyd y tan-ddiffoddwyr a dech- reuasant ar eu gwaith yn ddiymdroi. Yn ystafell fawr y swyddogion milwrol y torodd y tan allan. Yr oedd yn ffortunus ei bod yn noson lied dawel neu ,buasai v dinistr yn otiiadwy. Llosgwyd llawer o bethau gwert11- fawr perthynol i'r swyddogion ac hefyd i r Llywodraeth, ac yr oedd yr .ystafell yn un a_* llawr- CANIA'TAD I DDANGOS DARLUNIAl —Derbyniodd y Cynghor Trefol jgais oddi- wrtih Nir. Harrv Reynolds, sydd eisoes yn dal v Neuadd Drefol i ddangos darluniau, i'w dangos ar noson Nadolig. Cafwyd dadl frwd ar y mater gan aelodau'r Cyngor, cyn rhoddi caniatad.

LLANRUG m COF.-Fel hyn y canodd Private Mor- oiiis Williaims (Castle View gynt), Park Hall Gamp, Croe&oswiadlit i'r -diweddar Private WÜlJe Hughes, miaib Mr a Mrs William Hughes, Gaenerwydd, yr hwn a fu farw 0 I g.lwiyffau vn v Dardanelles, Awst llÐg, 1915-.— Gweithiodd yn ffyd'dkm, Rlhodiodd yn rihydd, Yn onest, ac eon, < Dan oleu'r ayod. IIewn bywyd taw el. Amaethdai'r w,lw. Dan swyn yr awel, Ymheld o'r gad. y Gwelodd y ddunos. Ac ynddi nerth rTymes.il yn aros, A rhiwiau eerth Cvfododd allor I farw neu fyw, Ai mwg vn ymagor. Fry getbion Duw. Mor ddewr y oerddodd I dan y gad, Ei fyiwyd roddodd I Dd.uw dros ei wlad; Ei ysbryd gerdda 'N on,farwol by1.b, A'i wevthred dania Y miloedd sytih. O'r gorllewin hyd v dwvrain, O' an,.a,"wch maitih i'r mor, Fel ad rvn ar ei adain. Chwvdda'i foliant yn ystor; Hunar.^berth, dyma weithred Efelychu'r car Lad mawr, Un o fil yn talu dyled, Un o ser y fore wawr. Marw vn swn mawl a gweddi. Marw ar v ddaear oer, CydymdeBmIad brawd yn eli, A dhysurus wen y 11 oer. •Cwaedu'n rhydd vmMIth merthyrtm, Dros y gweddwon a'r rhai bach, AnifanWol ir llanciau Arfon, s- Fe'.u coffeir o ach i ach. William, er fod dagrau telilu ',N mymu 11 Mo dros v rudd, F,T fod ochain a galaru, Myniwn weled draw trwy ffydd D'vffbryd diitih.au'n 'fod ymritlhiol. Fry'n Nighyimianifa fawT y nen, Yn dyliifo can angerddol. Bur ei Slwyn. a'ttlh wisg yn wen.

BANGOR OOFIO'R GWAN.- Yn addold-v Penlon, Hirael, noe Fercher, oaed cyngheixii llwydd- ianius, elw pa un oedd yn cael ei gyflwvno at gynortihwyo tlodion a chleifion perthynol i'r acrlwys. Gwiasanaethwyid ynddo gan Ap Ehedydd a Telynor Gyimr^iig, LlaJierdhym dd Miss Nancy Hughes, Bangor; Miss Magigie Walford, Mri Arthur Huimphrey« a Hugh Francis. Cyfeiliwyd gan Miss Pauline Jones, A.L.C,M; y Meddyig Emyr 0. Price yn llyw- yddu. a Deiniol Fychan yn arwain ac drod,d. Talwyd diolch cared ig i bawb gan Mri Evan Williaine ac Osborne Roiberts. A'NiRHEGU.—iRhoddwyd ffon hardd yn an- rheg i Deiniol Fychan y SLtl o'r blaen gan ei ddosbarth yn yr Ysgol Sul yn Ebeifzer. Yr oedd Thai ohonynt wedi deall ei fod yn cael pen ei ftwydd, a dyma'r cerfiad roed ar y ffoll: Rhodd y dosbarth i Deiniol Fychan. Rhag. 2, 1915." Yn naturioil, diolchodd y derlbyruydd am dani. Pan glywodd Cenin am yr an-rheg dyima fel y canod.d:- Arwydd o barch pur eirian—hir gofir IGwfodd Deiniol Fychan— IVon i wr a phen arian A daem gW «n.w gbcu

«Jur generations of mother's have proved SCOTT S Emulswti I The lives of your children. are in your care. THEIR HEALTH AND FUTURE HAPPINESS ARE IN YOUR KEEPING. When you look at your little ones, do you realize how much they need all the attention and care you can give them ? The dangers of childhood days are many and varied. The waste of child life is one of the darkest stains on our boasted civilization. Even in the British Isles thousands of little lives are lost every year, many of which might have been saved bp the timely and regular use of SCOTT'S Emulsion. Yet how many mothers allow their children to remain weak and thin; and only realize when too late, that weakly children are a prey to winter ailments and every passing epidemic. The following table shows how little lives are wasted, seldom for the lack of a mother's love, but often for the want of a mother's thought and care. THE SAD WASTE OF CHILD LIFE. These figures illustrate the yearly wastage of child life in the British Isles. Incidentally, they demonstrate the large loss of child life resulting from preventable winter ailments. MEASLES 25,584 WHOOPING 60UGH -10,440 DIPHTHERIA 5,193 BRONCHO-PNEUMONIA 17,020 INFLUENZA- 713 DIARRHGA AND BRONCHITIS 12,634 ENTERITIS 11,970 PNEUMONIA 6,912 WASTING AND CONVULSIONS 10,651 SIMILAR DISEASES 32,356 I the fight against the waste of child life, SCOTT'S Emul. sion is the mother's best friend. On account of the magnificent quality of cod liver oil it con- tains, SCOTT'S Emulsion surpasses all other preparations in its unique power of building up Jweakly children and of saving them from weakness and disease. The regular use of SCOTT'S Emulsion strengthens the throat and lungs to resist coughs, colds, bronchitis, pneumonia and lung trouble of a serious nature. It gives the natural strength which overcomes weakness, wasting disorders, rickets and teething troubles. It fortifies the little ones to resist infectious diseases. If you would see your children bright, happy and strong- with firm limbs and the rosy bloom of health-give" SCOTT'S Emulsion to them to-day, and every day during the cold winter months. w in You are helping in the fight against the waste or child life when. poil keep your children nourished and strengthened by SCOTT'S Emulsion. Why it is necessary to insist on genuine SCOTT'S Emulsion Owing to the European war pure 1 cod liver oil is extremely scarce A and costly in proportion. Of this valuable and expensive nr xin1 oil. SCOTT'S Emulsion contains — 44% —twice as much as many imi- tations and many times as much JHtV Y as very many of the low-priced I Jm malt and oil preparations., HHh:' l ym trade KARK It is probable that other fish \Kk as/ on oils of no medicinal value will lmjF 1/ J Mm Package, be largely offered to the public Mf* If during the coming winter. IMt'- I fMtmk Ojnly by insisting on genuine w IV YwS SCOTT 'S Emulsion can you be I-/| JFS sure of obtaining cod liver oil of real value and avoiding inferior and spurious oil of little or no SCOTT'S EMULSION IMITATED BUT NEVER EQUALLED. •' "• 'r i V

sydd vn arwain gyda geneth fach yn ei freich- iau: Y chwanegodd y capteu: "l\Ia.e'n rhaid i chwi ei gael ef i lawr. gan mai efe svjd, vn Cfi,dw'r ymosod:ad wrth ei giiydd. Gwn fy mod yn gofyn peth anodd i chwi. ond dyma e 11; hunier gvfle, a rhaid i chwi fod yn ddewr a chyflvm." Yr oedd y Germaniaid erbyn hyn y-n ros a gallai oedd yn y warchffos we led yr eneth fach dlos, a gal lent yn nistaw- rwydd v n-<is glvwed ei gwaeddiadau am ei iru'in. Gwelwyd hi yn ei gwisg wen yn cael ei da! vn agos at gorff v G-ermanwr mawr er mwyn hod vn darian i'w frest rhag bwledi y Ffrarcod a'r Bel<raid. Dyna'r saethwr yn parotoi am dano. Cymer ei anadl vn drwm ac aufonodd yr ergyd alian. Gwylia beth sy'n car.ivn a chenfvdd, y Germanwr yn gorwedd ai* y llawr. Wedi cwymp y swyddog Ilei- bf""»dd vmoeod"ad v gelvn. ac nid oes ond (vlofnau o fwg yn codi o'r tn draw i'r truein- iaid roddwyd ar y blaen yn darianau i'r gelyn. Y na rhuthra'r saetbwr Belgaidd ymlaem a ehymer afael yn yr eneth fach « dye hi >i'w warchffos vn ol. ""Wedi i'r vmosodiad beidio try pawb ei sylw ar y saethwr oedd mewn ro;r>p] vn rnwynhau ei hun ¡Q'da.'r eneth cortd Wf'r1: ci l-'acbub. A,t-li -r cauten ato a dywedodd wrth ei longyfareh "ymddang- hofweh fel ne vn adnabod. y fecha,n fwyn?" G-da, rrwedd gartiaidcf ar ei wyneb atehodd y Belgiad, "Marie, fy merch fach ydyw."