Yr Herald Cymraeg

LLANGYBI "CYW 0 FRID." Dywe-d hen wireb I Gymraeu". — "Mae cyw o frid Y'lJ' well na phr.on.tis~" ystyr arwyddbeaol yn eclur. Efboniiad gwirebol airni vwll- wireb "Trech p.n.ia.n na dvso." A phall y dywedir y "sreiur" dvn yn faidd. yn hytrach na'i fod yn enill v cymeriad lhrw,nw drwy ddysg,er nad yw ,yn an.nibynol -ar vr olaf,—id dm ef, r> ba.nib, y gwedda" y wireob hon oieu. Ond both vw "ba -dd" 'yn ol y svniad cyffre-din?

PORTHMADOG .YN GAPLAN.—Mae y Parch J, Edwarcis. B.A., gweinido-g y Capel Coffadwriaethtd. wedi'e; beiwdi yn gaplan yn adran 21 o'r fvddil1 svdd yn Northampton. Aeth i North- ampton i ddechreu ar ei waith ddydd Merch er. YN 80 MLWYDD OED.—Yr wythnos o'r blaen bu farw Mrs Williams, priod v diwedd- ar Mr W. Williams, Maesllech Canol, Pen- morfa, a hi-dros ei phedwar ugain mlwydd. BIUDD GYNGEIRIDD-— Sicrhawyd 17p o elw oddiwrth y cyngerdd a gynhaliwyd er cvnorthwyo y gantores addawol Miss Nellie Jones, i gael hvfforddiant cerddorol. GWIRFODDOLWYR.—Mae dros 80 we li ymuno &'r gwirfoddolwyr lleol. Y prif swyddog yw Mr A. G. Edwards; is-swydd- ogion, Mri A. Stokes, John Humphreys, R, j. Purnell, George E. Roberts, ac O. J. Ro- berts, Borth. TAN.-Cym,-rodd tan le mewn adeiladau perthynol i fferm Cefngadair, Morfa Bychan, yn naliadaeth Mr Robert Thomas, a gwnaed gwerth I50n o ddifrod. • MARWOLAETH PLENTY N—Cydymdeim- lir yn gyffmfinoriawn a Mr a Mrs Robert {Hughes, Epworth Villa, ar farwolaeth ei geneth fach naw mlwydd oed—Mary Lana, yr hyn a gymerodd le vr wythnos o'r blaen. Ymddengys fod-yr eneth fach wedi bod dan weithred law-fedjdygol vn gynarach yn y dydd vr hon a- gyfliwnvvyd yn llwyddianus. Ond dechreuodd wanhau a-t yr hwyr^ a- bu farw yn sydyn iawn. Y MILWYR.—Mae nifer o'r milwvr oedd yn aros yn, v- dref wedi ymadael am Loegr er diwedd yr wythnos. ELW O'R GYMANFA, — Ymgymerodd pwyllgor lleol a darparu vmborth ar gyfer y rhai fu yn y gymanfa yr wythnos o'r blaen, a gwnaethant drus 7p o elw, y rhai a dros- glwvddir er cvnorthwyo achosion gweiniaid yn y sir. DATGANWR YN YMLADD—Mae v tenor adnabvddus, Mr John Thomas, Tremadog. yn vmladd vn Ffrainc ers' misoedd, ac yn d:s- gwyl cael d,d ar ymweliad a chartref c'n bo 9 hir.

PENISARWAEN DAnV ADL-Drwg oedd genym we fed Mi- Edward Jones Perthi, wedi cwrdd a damwain boenus i'w law. Da yw clywed ei Tod yn gwella. • MARW.-Foreu Mawrth bu farw Mr Francis Pritchard, Bronrhvddallt, wed; cys- tudd hil; Claddwyd- brydnawn Sadwrn ym mynwent Llanddeiniolen. UNDEBIOL.— Yng Nghapel y Wesleaid. cvnhaliwvd Seiat Undebol nos Fercher, o dan lywyddieth y Pa-rch W. J- Roberts, Penisa'r- waen. "Dechreuwyd v gwasanaeth gan Mr T. Rees. Owen, Gdafegoed. Svlwodd v l.ywydd fod mater wedi ei roddi i'w drafod, sef saHe a chyfleustra yr Eglwys yn wyneb y rhyfel bresenol. Sylwodd fbd gan Yr eglwys safle bwysig, a Ilawero gyfleusterau i wneyd llawer o ddaioni ar sail ei Phen Mawr, sef Crist. Yr oedd yn dda gariddo fod y Parch R. M. Jones, Glasgoed, yn bresencl, a thimlai yn falch o gael galw Mr Jones at y gwaitli. Dechreuodd Mr Jones trwy ddweyd nad oedd ganddo lawer, gariad at v testyn. ond f,:d yn rhaid nÍuûú, Yr oedd yn y testyn dri gair mawr, sef safle, eg'.wvs, rhyfel. Beth yw eglwys? Nifer o bobl wedi eu galw allan o'r bvd'i fod yn gvfrvngau i drosglwvddr. meddwl Duw i'r byd. Yr oedd tair gwedd ar yr eglwys—1," yr eglwys fel v mae yn meddwl Duw 2. fel cynllun yr eglwys yng nghalon v credadyn; 3, yr eglwys weledig. allanol. ac a'r olaf yr oedd a fyno. Y mae v rhyfel bresenol wedi rhoddi i r egl-vy-; lawer o gyfleusterau i wneyd llawer o ddai cn; trwy weithredoedd o gariad at v clwyt- edigion. etc.. a llawer iawn o weision Duv wedi ymuno i wasanaethu. A yw v rhyfel i'w cliyfiawnhau? Credwn ei bod, a'n bod ninau i'n cdhwnhau am amddiffyn v n-wan. etc. Caed gair hefyd gan y Parch J. Jones. Bozrah. Svlwodd mai vr eglwvs. yn ol v bwriad oedd i fu-wain v bvd, ond dry^ oald meddwl mai v byd oedd wedi mynei i anvain yr eglwys. Yr oedd Rwsia a. Ffrain^ wpli rhoddi esiampl i Brvaain e-yda'r fasnach feddwol a gresvn fod v W'-inyddiaeth wedi plygu glin i wvr y fasnacli hen.—Ci'ecl reiat gam mis yn mhob modd. OEDRAN TFG.—Wedi gadael ei 92 mlwvdd oed In. farw. foreu Marcher. _y.-J^i • rhwaeT- caredirr a dnwiol, Mrs Jane ,VheP"T1. Tai Newydd Is a. Penisa.'rwaen. Gweddw unig ydoedd er's blynyddau. Dichon ei bod y yn un o rai hynaf y plwyf. LLW\ DD.—Llongyfarchwn Mr Jones, prif athraw _yr ysgol a/i staff, yn nghyda'r plant ar eu llwvddiant yn arhohad am fynediad i'r x sgo] Sir, Daeth chwech allan yn rhagorol. Dymunwn eu Bwyddiant eto niaes o law.

A'R CYLCH G\VEITHI0 PUMP DIWRNOD.— Cafodd gweithwyr Chwarel Vottv a Bowydd y aew ydd cysurlawn y byddent yn gweithio pum' diwrnod yr wythnos, gan ddechreu yr wyth nos hon. Disgwylir v bydd y chwarelau er- aill yn dilyn. 'EIN MILWYR.— Yn Ng.ipel Soar (W.), Rhiw, vr r.edd yr adran leol o'n milwyr boreu Sabboth diweddaf, a'r Parch D. Egmys Jones yn pregethu iddynt. Yr oedd y seindorf leol yn eu blaen-ori ar y daith yno.ac yn eu gwneyd l fyny mae amryw o'r hen aelodau. a bellaeh bydcIwn yn di.-gwyl eu clywed yn ami ar hyd yr heolydd. YR YSCiOL SIR-OL.—Cvnhaliwvd cyfarfod hlynvdd.;l y ih^olwyr Brydnawn Gwener. Dewiswyd Mr J. Cadwa'adr U.H., yn gadeir- ydd. Hefyd dewiswyd Dr. G. J. Roberts. U.H.. Llan, aBo,,tt)ii, Cartre, yn aelodau ych- waneg d o Fwrdd y Rneolwyr. PE NBLWYL-D KITCHENER.—Dvdd Iau ydoedd hyny, a darfu i'n m^yr lleol drefnu cyngherdd dyddorol yn y Neuadd a rhoddi gwahoddiad i bawb yno. Yr oedd y Neuadd dan ei sang..a phawb yn canmol y cyngherdd. Y eadeirvdd vdoedd Mr William Owen. U.H, a'r arweinydd Brvfdir. Cymerwyd rhan am- ryw weiih:au gan y milwyr, cor v 17th Bat- talion, ac yn ci cvnorthwyo yr oedd y seindorf. Miss Kate Davies, Misses Hughes, a Lizzie Jones, Hannah C. Davies. Elizabeth L. Jones, Jennie Williams, Celia Hughes, Annie Parry, Giacie Hughes Master D. Price, a G. M Jones. Mri Ted Jones, Evan Lewis, a Dr. Jones, U.H. Y.W.C.A.—Brydnawn Ian, bu Miss Tho- mas, Crieeieth, am y tro cvntaf yn anerch y gymdeitjias uchod yn yr Ysgol Sirol. Mawr ganmolir ei hanerchiad, a daeth nifer lied dda i wrando arni. AMBULANCE. — Dymunwn yn galonog longyi'arch v dosbarth o'r St. John's Ambul- ance Association, a gynhaliwyd yn Ngorsaf y G.W.R.. Llan. o dan hyfforddinit Dr. G. J. Roberts, Gwvlfa, a Mr Thomas Ellis, ein gor- saf-feistr, ar eu llwvddiant yn sicrhau 18 o first "Sidx certificates, 3 vouchers, 2 labels. Wele enwau yr vingeiswyr Hwyddianus:— First aid certificates: D. Evans, Robert Hughes, 'Edw. Davies, John A. Robfrts, Johnnie Ellis, A. P. Jones, A. J. Hughes, D. Lloyd, W. P. Davies, Leonard Jones. Jno. Davies, 1. J. Roberts, David Ellis, C. J. Ed- wards, E. R. Jones, R. W. Davies, R, S. Roberta, Meiron Roberts. Voucher W. 0. Jones, R, 0. Roberts, T. W. Edwards. Lab- els P.O. Owen Jones, Thos. Ellis. G.W.R. Cynhaliwyd yr arholiad nos Iau, Ebrill 29. gan Dr. Hush Jones, Do'gellau, yr 'hwn a fawr ganmolodcj. v desbarth fel un o'r rhai goreu y bu vn ei arholi. Well done, boys.

LLANGERNYW CR')NFA'R WEINYDDES. Eleni eto- casglodd y plwvf hwn dros 24p, ar wahan i roddion aaihydeddus, at yr amcan teihvng uchod. Gwahoddwyd y casglyddtsau i de gan y Milwriad a Mrs Gee, Hafodunos. sydd yn cymeryd dyddordeb mawr yn y ?ym udiad. PREIG(El:Hh. Cynhaliodd v Bedyddwyr yn y Coda, ger Trofaith, eu cwrdd pregethu blynyddol. Cirwa-saiiaethwvd ddydd Iau di- weaaaf gan v Paichn J. IG, Jants a Dyfnan. Thrmas, eu dau o Flaenau Ffestiniog. Cyn- halTw.vu cyfarfod ^pregethu Saem, 'Refail Ucha (M.C.) ddydd lau diweddaf. Pregeth- w;>d_g.an y Parchn J. Pulestcn Jones, M.A., Pwllheli, a Thomas Hughes, B.A«, Rhiw. Blaenau Ffestiniog. ELW.—Llwvddiant amlwg iawn a fu cyf- arfod llenyddol diweddar y Garnedd (M.C.) am v caed elw clir o'r swm canmcladwy a 30p.

ABERDARON EXLLI.-Edrychid ymlaen gyda dyddor- deb gan drigolion yr hen ynys at y te parti oedd i'w gymial y mis hwn i ddathlu pen blwydd dyfodiad v Parch. W. J. J ones- yno fel gweinidog. Cafwyd hin ddvmunol iawn, a phawb mewn hwyl gampus. Gwasanaeth- wyd wrth y byrddau gan Misses M. Roberts,. Ty Pellaf; J. Jones, Ty Newydd; M. Wil- liams, a, M. A. Williams. Xant. Cafwyd rhoddion at v te gan Mrs. Hughes, Dyno Goch; Miss F. Pritchard, Ty Pellaf; Mrs. Jones, Plas Bach; Mrs. Williams, Carreg Fawr: Mrs. Jones. Ty Bach; Miss J. Jones, Tv Newydd; Mrs. Williams, Nant: lr. J, Williams, Cristin Parch. W. J. Jones. Mrs. Fenn, a, Mrs. Maskell, a Mr. A. J Mundy. The Lighthouse. Yn yr hwvr tan lywydd- iaeth y Parch. W. J. Jones, cafwyd cyfarfod amrywiaethol, pryd y cvmerwyd rhan mewn canu ac adrodd gan y rhai canlynol:—R. Hughes, H. Hughes. N. Hughes, a M Hughes. Dvno Goch; T. Williams, D. Williams, J. Williams, a- M. Williams, Carreg Fawr: F. Jones, Ty Baeh; R L. Williams, a A. Wil- liams, Xant, a Mr. 0. Ellis.

FOURCROSSES YN PREGETHU.—Pregethwyd y Satbboth vn aiddoldy Ebenezer M.C., gan. y Paj-pth Owen Pritchard, Nefyn, atC yn (Annibynwyr) «r3.n v .Parcii- Mo'r.gajn Price, Chwilog. ° ME\N Y'SBYlTY,—Hysbyswyd fed .Mr. Heiiivy Rcdxsrts, M-adoc Street, mewn ysbyty yn Llandudno, ohtirwyad rhyw an-hwyldeb a,r ei d'loe-d. Mae wedi ^ymuno a'r fvddin.' er IIydref 'diweddaf, ond ni chafodd ei isymud i inah.o.-tter gyda beoh-gyn. eraill. E>ld.'unwn iddo adtferiwd buain. CYETvIF Y BELGIAID.—Bydd y cyfrif uchod yn u»el ci;a;llfcin yn fuan i'w aiigraiphu a'i aafwyn a.Han yn i»he«tr. sief enwau pawb c v qvdd we-ai cyfranui jgvda'r isvvm. Hefyd «nwau y ca.sglyddwn. Mae y I wedi gvvneud g-waiCii ca-irm-o-ia.dwy iawn. RilODI).—Ant'onwyd swm o lOp i jgronfa y Belgiaid .g<J.1t y C;Vf.nol Llwycl .E\tans, Briooim Hall, hefvd swm gan Ellis, Gla); f ryai. LLWYDDIASCS MEWN CERDDOR- IAETH-Lloncrvfarchw11 Mr Richard Roberts, 2, Salem Terrace, ar ei waith yn myned yn llwyddianus trwy y gvvahaiuil arholiadau mewn cerddon.aeth. Ac y mae wedi enill tvstysgrir ar bob un o'r rhai canlynol:—1st stage musical competition, ett). 2nd; ad- vanced harmony analysis, 1st stage musical and varbai expression final stage in musical and verbal expression; 1st stages musical form advanced A.C. Uwch yr elo.

LLANBERIS GYR-U YMLAivN.—Dyna hanes Mri. Owen Williams, a'i feibion. Brvr.cir, yn ein 'hardal ar vr*i.n.d tlciion Gwelwn eu bed wedi ad.eilad.il swydata. hwyius ac aniryw weit-hdai. Mae'r post c-ffice heiyd yn myned dan adgywelriad: (gandcyr.it, a coal!wii fod tiroedd "Carneddog e-,i saemio a'u rnorthwylio g'uvddyu't. Llwydd:a:t IT antui-iaethus. D AMWEINIAU CLODDFA'R EL-IDR— C\r.)orr-dd 247 o ddam-weiniau Ie yng 1Jg-hl)(Uf2, E'.idir o'r flwyddyn 1822 hyd deli- vered y il\v\ddyn 187::), V cymta! yn Hydiet 18, 1B22, oedd John Griffith, Cwmaelir. tivi'uhio wiiaeth I'ai-a ll-ath -yn Tw-li Dv/uawr. C-aiTdt. Yr ail otaid Hugn Wi-lliaans. Ty Corh. Cbr.vc-fror 21. 1S23, nialurio ei dr,> £ -d a ANGLADD.—Dydd Mawrth diweddaf heb- i-yii-VvVd .ec\r"V."i l-.van lU'.v.alsd' Ev-ans- it :V>dd i fvnwor.t Nar-t Uch?J'. yn 45 mhvy<ad oed. Ete oedd vn dreiMo peiriar.t y gwe-.th- wy■■ i:ns -!■ bare 1 glod'-dfa Dinorwig. Cafodd av- tv-dd b! Yr coou yn wr caredig, gofalu# wuith. paiod e: gytnwynas. Gadawodd (I a-V>h'ant &1 -c,,i ol i hiraeth-u am dano. YMYVE.ilAD CTW.R POBLCC-AIDD. Ni raid ond cyhoeddi y Parch John Williams, Bryrv-kr.cvn, i brege-t-hw 1: clien* llcnuid ad- C:t1,¿ mwya'r i'w wrmdo. FcHy y bu hi yn Nghapel Cr.ch y Sul diweddaf. ID 'i piLivo cvnulfedta vn vi1 "A m •h-j.f'nos Sul. Yr ifeng-vl yn ei -man goreu ocdd ganddo.' Hor.o sydd yn tyr.u JV hyd yr oesiau- Wnaiff .poib peth sydd yn cael ei blai-n vn y pwlpud, dyfu? Bydd rhy fyohan Co d-dwfr mewn a.mbe'l una gormod yn y llall. Sut wn.a pc-b preigethwr dynu ipcbi'r Bu- asai pob un yn ca,-it he.d -y-ji; -diy.nwr. vr lien bre^ethiwyr oedd yn ei medru hi— pre- rcthau dwy awr Johu Jones. Talnrn. ac eraill. Bna'sai haner dw.sin o l'heini yn ddigon am flw-'ddyn, a sbav i ambell un. I

TOCIA MOTORI OMNIBUS CO., Limited. L BETWEEN PWLLHELI, RHYDYCLAFDY, BOTTWNOG, SARN AND ABERDARON, FROM OCTOBER 1st, 1914, UNTIL FURTHER NOTICE. Passengers' hand Baggage Free. Luggage at the rate of Is. per cwt. Bicycles Is. each any distance, 6d. with Passenger. Strict instructions are given that under no circumstances will overloading be allowed. In the case of Return Tickets the Conductor is instructed to reserve accommodation up to within 10 minutes of the time of departure only. All communication* to be addressed to the Company's Secretary, CAPT. ROBERT GRIFFITH, Moranedd, Aberdaron. The Company cannot be held responsible for any irregularity in the Service. T TIME TABLE. Erery Eitra wSlfSay, Tlmrs- E*tra Ext Week Weds. & Thursdays days Wednes- Satu Day. Saturdays. excepted. only. days. dayi a.m. A.M. p.m. Pm- M. p.m. Aberdaron dep. 8 30 11 30 Pwllheli dep. 5 0 4 20 i> M 6 30 4 40 Efail Rhos „ 8 45 11 45 Rhydyclafdy „ 5 20 4 40 5 60 6 IW Penygroeslon 8 50 11 50 Penygongl 5 35 4 55 ••• 6 • Sam „ 9 0 12 0 Nanhoron „ 5 45 5 5 6 16 7 « Bottwnog 9 10 12 10 Bottwnog „ 6 0 5 20 ••• 6 30 730 Nanhoron „ 9 25 12 25 Sam „ 6 10 5 30 6 40 7 4J Penygongl 9 35 12 35 Penygroeslon „ 6 25 5 45 ••• & °j? ••• Bhydyclafdv „ 9 45 12 45 Efail Rhos 6 35 5 55 7 0 o a Pwllheli arr. 10 0 1 0 Aberdaron arr. 6 45 6 5 7 15 fr The Motor will call at Penycaerau 8-40 a.m. Wednesdays and Fair Days, and make return call with the 'Bus, leaving PwllheIiat 5 p.m. On Pwllheli Fair Days a special. 'Ba« will leave Barn at 12-15, arriving Pwllheli 1-15 p.m. Special Trips can be arr nge

ANGLADD EHEDWR 50,000 yn Bresenol Golygfa Brudd Yr oedd 50,000 yn angladd yr ehedwr ieu- aric adnabyddus Lieutenant Warneford, V.C. yr hwn a gladdwyd ym mynwpnt Brompton ddydd Mawrth. O'r tu allan i'r clwydi yr oedd tyrfaoedd mawr yn disgwyl am gael mynediad i mewn i'r fynwent. Cofio golli ei fywyd ym Mharis wrth roddi prawf ar beiriant newvdd, yehydig ddyddiau ar of derbyn ei V.C'/ am ei wrhydn yn mis Zeppelin Germanaiad. Yr oedd v dyrfa wedi vmgasglu i r mor gvnnar ag un ar ddeg y bore, a s wrth ymyl bedd v gwron, yr hwn syd g s i fedd Syr Thomas Wemys Reid. Aed drwy ran gyntaf y gwasanae y nghapel y fynwent. Yn bentyrau o g P vr arch vr oedd y blodeudvrch. Yr oe oddiwrth"blentjiiaa'r ysgrifen a ccanlyn arni: "Oddiwrth un bychan a allasai fqd we i ei ladd onibai i'r Zeppelin gael ei tharo i a gan y gwron hwn." Ychydig funudau cyn i'r orymdarth adaei y capel, daeth milwr clwyfedig ymlaen r w g dau blismon, a. chaniatawyd iddo fyned uwch- ben y bedd. Ymlusgcdd ymlaen, edryc o i lawr i'r bedd, cododd ei gap mewn distaw- rwvdd, yna aeth yn ol yn ei ddagrau. Y foment nesaf daeth yr orymdarth *ag ol ymlaen ar hyd v llwybr. Yng ng y yr oedd hanner cant o ddynion or y Naval Division ac ymffuifiasant yn ddwv r K I gan wynebu'r bedd. Daeth dau gap an Llynges o flaen ugain o forwyr, y. rhai a lusg- ent yr arch ar gerbyd cludo gwn. Ar bob ochr yr oedd pedwar o lieutenants llynghesol, a rhai ohonynt yn gyfei ion ymadawedig. O'r tu ol deuai ei fam a aru., ei chwiorvdd, a pherthynasau eraill, ac ar eu hoi 100 o'r Naval Division. Darllenwyd y gwasanaeth gan V ddau gaplan. Trowvd ffroenau hanner cant o ynau i'r awyr, a thaniwyd yr oil gvda'u gilydd, yna- canwyd y t Post." Am bedair awr ar ol hvn parhaodd gorymdaith o ddynioii. merched, a. phlant i fyned heibio ir bedd i gael yr olwg olaf ar arch v gwron.

MAWR ACHOS 0 LA WEN YDD. Mawr achos o lawenydd yw fod y in Coch Tango yn cael ei werthu yn Llanrws Mae yn rhoddi llwyr foddhad i bawb sydd raid iddynt wrtho. Pan yn sefyll wrth tas- nachdy Mr. Charlton, Llanrwst, daeth aUan o'r masnachdy un o fy hen ardal a arhosai yn Nhrefriw. Yr oedd wedi bod yn wael am y» baid o amser, ac yr oedd yn hawdd hyny oddiwrth ei wyneb llwyd a i bruddaidd oedd arno. Cerddasom at n- Gower. Yr oeddym ill dau yn wael o iec j » ond yr oedd fv nghyfaill yn benderfyno o ddal at y Tango* Wine. Pan ddaethum gyntai .1 11 i'r ardal hon nis gallaswn gerdd-ed o Drefriw i Llanrwst heb deimlo yn flinedig iawn, ono: y mae y Tango Wine, wedi rhoddi ner newyddol vn fy nerfau a'm cvhyrau e wjf mwyach yn teimlo yn f^.fai;^digdefll- ed l Lianrwst ac yn oi. li ij yddio pedair potelaid o'r goreu, a QJ J ir.ll. Y.- wed, cael gorchymyn be.dw yfed t« hyd nes y bydd fy ngwaed we feryd i a;yflwr iachus. Mae canmo 1 -e i'r Gwin Coch Tango, ac y mae yn achos lawenydd mawr ymhob teulu lie defnyddir v Tango Wine. Oerni yr hin a tu yr achos i mi ddechreu ei ddefnyddio. Pe eim.^ujau sydd yn ei ddefnvddio ei ddaionus fel y darfum i, bvddai y galwad am dano n sicr o waghau pob masnachdy e y S Feallai yn wir, mae i'r Gwin Cool. Tango 3 mae vn rhaid i mi briodoh fj nS fnrfvdd*c Daliwch ato. gyfaih. to rai o'r dyddiau nesaf ar j da i chwi.-Chwithau'r un modd. a nfonir Dotel o'r goreu am 3. 6c., n « ? A or rifo-K Street, Caernarfon. Griffith Owen, 25. liign 3 'y1" will,"am T'w o-ael iran Charlton. Llanrwst; v\ illiam w o3^1 *rai David Williams; Stag, Williams, Harlech; i»a^iu ^nmilcs Dolcelley • D. Roberts, Portmadoc, Thomas, zy > T,, ni1 Ffpctuiio^: Charlton. Cross Keys, Roberts, Llys Caradoc, Bettws j vocu r.an(Tn^ Druggist, Pwllheli, a Lake and Co., Bango..

y BAD TANSUDDOL. Was anfad is ewynfor ,-a dmistr Di weniaetb yn drysor; Ban ddel i'r wyneb, elor Angeu y myrdd yng ngwae mor SUDDIAD Y^LUSITANIA. o gynllwyn brad v genlli,—tan las ton, °*Lusitania lanfri, Gyda'r cannoedd oedd eiddi, A hyrddiwvd er hardded hi.

TLOYDS BANK _LOTEP. IIÇ>:t, 4 rr& I! |pf 11' k |l I. Head Office: 71, LOMBARD ST., E.C. I 6VER Sou OFFICES IN ENGLAND A WALES. Exceptional facliities are at the disposal of Officers in His Majesty's Forces, both at Home and in France, where tfo-3 Bank's French Auxiliary, LLOYDS BANK (FRANCE) LIMITED, has Offices in PARIS (26, Avenue de I'Opera), BORDEAUX, BIARRITZ and HAVRE.

Y GENINEN' am ORFFENAF Y Sitae peth a.rguel ar rai o'n ryhoeddiadan ftcd yr •aimgylc'hi.isid.aii ynglyn a'r sr-hyfel pre- seraol -wfedi peri iddynt, i raddau, ddirywio on-'d am "Y Gemnen," fe ddeil hi imor fires a jgwyrdd'las ag eriocd, ae y mw yn 'dofweyd llaiwer iawn. Nid yvv y rhifyn hwn yn (Cymwiyg cynifer o ysigrifau \-(ti, Iiiytc"a rhyfel a rnyfelocdd a'r rhai o'r '.Ma-en; a diau y CJ'CMK-a.w-a y dac.'cnyd'd- bsth cyfncwiidiad yii yr yul, y i- -yii-a; dherwydfd "garmcd o biwdin jdiaiga byny, oeir ynriflio tua haner d/wKu-n c o bardi'dion-oil .-gjwyph yn dal ipetih ipeat'hyiiias a rhyfel, iaogys "Waterloo" 1(1811915), ga'n y .Famah J. D. Richards, ac yn neill'dual, ystgri-t .ragjotol 'ar "W-edldii a'r •Rhyfel," g-a.n y BaiwSh.T. 'Elsa'3 Parry. Aigorir y ilhiifiyirt gy/dia'g .erthygl #edsta>lgja,r a choeth ■an- Silyn iJleyn. -awdlwr. hygfcd "LTy-firydd- iaetih y iCymry," gain y P?«rc<h Hugh Jonjes, D.D., igweanidqg W.etfleyaiidd. Yagrifena y D. Davies (Brighton, -gyn.t), ar yr en- wtog Fyfyr Eirilyn, -me win dull dyddorol dros (ben. B'u K'a-wer o esibbnio a charaiesibcnio erioed ar Lyfr Jonah.; 01:1 un o'tr erthyglau 'miwYiaf teg 'fca:l:gyhueddia¡Jol ar y ilyfr rhy- ifedd Vina, d.d&tilenasc-m ni crioe-cl, y\v un y •Pai'eh Mwiiriee Jones, D.D.. vii, (y rhifyn presen-o'd. "Meindiod yir Eghvys ei bus-nes •ei Jifon" _-yw -testyn ysgrdf y Parc-h Richard Jones. Y,.A. Dadleua Jones, yn fedi";s, :i:si cyfyngu ei him.'Mi i'r wedd y story GV>1 «.r ov'uhria ddiylai Eglwys Crist. lYas'thia y Parch J. Mvfenydd M oil-gain ei len ye bin!* ihyfedr ar y Caoghellor D. Silvan Evan's, a rhydd o-leuni newydd ir.i ar rai o deifchi y lletior hyglod hwnw. Mae graen y gnvir Jeno-r bühpElth a. ysgrifena lr. E. n. Jones, M.A., ac y mae ei yagrrf ar "E.ajn- aiirtau Ynys Mo-n" ,,n flas'U?itwyd o'r tath a gar pGh •dti-r!i!e?;ydd -is. Dioloh i Mr. D. Ifwr Jui U.H., a,ni ei ysgrif w«rtihfawr aT Ioio Caerna.iifcin, ,y tmae hi yn weJ:th ei darllen fwy rta'g un-wait-h. Dyraa nil ysgnf a-r "Gilio Ca>pelau: P&'att?'' gan "Alpha;" ac miegys yr j'jyn'bs/f yii-y rhifyn o r oIaen, ■y -mate yn t'ai'.o'r .Ince-i ar ei plfcn b.ob cvnyg. JNIiae .eisiien nrwy o ysgrifcainvyi- fel "Alph," t i roi en 'hy& ar y dolur, ac nid rtiyw gosi tipyn Ceir yma. amryw ert-hyglau cryfion .niegys "H'U'na-ng'o'fiant En.wog- fon," '•Nod'y.n ar'y Gymra-.e-g," '"Y Parch W. Kimivu jo-rues, "Yr laith," ac yn en- wediig im ar "Bieth >atm Wesleyaebh?' Y onato'u dd<;i i'r awulw-r e-thrylii-li.gar ei fod yn ymguddio o dan gvsgod enw widnnbydd'ns. on its 1) y Bhilistiaid a'r .ei t oherwydd iii., igil.1 enAnadau CymTu, yn en- Ved'-n-" -rhai o'f phrogothwyr, ddiim d.vodd«J ten ,I'h,i. yn v irlm-ian, fel a.g y gwr,eir gyda <fovm€ir:VKliiu cvh-fV--ddr^ !erai!l! Darllenw yr ys'gTrif fc'vr lum df.vy Gymru 'benbaliadr; a ,)J1 ddiffygi-n tyiag fyd ynddi diau ei ) bod (fel erbhyigl vr enwog. "Sihvr'.a.d" gyiit yn "Y Gen-Hen, a.r "Philist:a«t-h .En-w-adol Cvmru"), vn cvnwys pet-h wnibre'uh o yyir- ionfedd aig yr oedd -ai&iS'U c: dd\w?j'd. JJa-ith-ir y Tthifyii rin"v:wia*eit'.h. ma-wr o fan dd.Mrn.-in b'aWddonci1 /j«m Un o c*?<:r:5id. "Gwcddill'.on (Llemvddol." "Gcht^fawitha.u," etc. A'r ewbl oil am. un ftwllt

GOLEU EI BlrELT, GYDA NODYN FUNT — Pan gvhnddwyd gweithiwr o'r enw Samuel ,C,ormail N,i X<>\vcastle am feddwdod, ebai yr Arolvgydrl Heddgeidwadol Sheridan :Yr anhaAvsder gyda'r dyn yma yw ei fod yn gwneuthill, jrormod o gyflog. Bu raid i'w wraig a'i blant fyned oddiwrtho v nos o'r fclaen. Goleuodd ei get-yn gyda nodyn punt yn lie ei roddi i'w wra-ig. Anfonwyd ef i gar- char am saith niwrnod.

T For 'Nerves' t L('o-f'1'om SoiUh&nd Ft"sidcnt. 0'1 fil) # "During the recent Air Raid It over Southend. Hall's Wine • S proved a great help to U3, ■ |I as I happened to have a • » bottle by me. It worked 1 ff v/enders when administered T k to iho ladies, and prevented | p tno nervous collapse of y ? csvci-al when the bombs ? *j were dropping and. the I strain on the nerves was at I ij its worst. I have used Hall's i T Wine with benefit on various T occasions, but have greater J V faith in it now than ever." f t Tone up your nerve3—strer^gihen your- ui self against War's alarms by starting a » course cf Mall's Wino this very day [TH;< GREAT NERVE RESTORATIVE J Buy a bottle to-day. If, after taking half, you feel no benefit, feturn us the half-empty bottle in 14 days and we will refund your money. 1 >-arf;e,3:6; smaller, 2 Everywhere. STEPHEN SMITH at CO.. LD„ BOW, LONDON. in 14 days and we will refund your money. 1 t >-arf;e,3:6; smaller, 2 Everywhere. STEPHEN SMITH & CO.. LD.. BOW, LONDON. t 411 ft

CAERNARFON FfflXODAS.—Ddydd Mavvrth, yr.g Xg'hc.pel y Baibyddicn, ismvyd mewn .glan briodas Miss E.jcia.nor Ch^rlctte Jo'r.io8 .(ur.ig ferch Mr. a -'Airs. W. E. Jones, 7. Mill Lane, G-a-ernarfon), ,a Mr. Baifcrick Joseph K-" i.,e, gýnt o. Dublin, jpsiriaaydd tgyda -Mr. Gweniyn Evans..Sti'vd y Llyn. Gv/a-aracthai y Tad-au ,Ftimisj a li. c •<•. J. BAPuftOYv.—Ymad-awodd .Mr. n, Pritch- ,a,rd, y:r li\v.'n f.u yn glerc- gyda Mr. R. G. Jones, arw-erfchwr, aiia y ta.iv blynedd di\vec.<la-t'. bik B?rrr>v. i laft.w y pwydd o gkre gyda Mri. Vicskers a Maxim. DYPuCIfAFIAD.—Mac Private R. Hughes, •27, -Ma^Tiis. Street, wedi c: dd'yrchafu i'r svviydd o o.e;dvv»d ystordy, -gyda'a- 16cd Bat- •taliw:: o'r Iloyal Welsh Fusiliers 'sydd ar hyn o buyd yn ar e yn U.&ndudno.—Mae Ssrgt.- I M-ajcr T. D-ea-ne, o'r 6ed Fatt'.uiwii tRoyal Weklh Fusiliers, wed: ei ddyrohafu yn lieuten- ant. ac wedi ben.odi yn Quarter-ilaster I gyda'r 3ydd llia:ell o'r Fatt-aliwn sydd yn rao:! ei chodi yng Nghae-rnarfon, wedi ei synmd 'R. Lloyd Jones, Caemarfon, wedi ei symud c-'r Tc Artillery Reserve i'r Welsh Howitzer R^i.-ad? gvda ohomisi-wn vn dvd-dio Ta.dhv/edd 7/1911. XAltW.—G»fi.dius rjsn.yoi gpfnodi marwol- Aotih Mr. Richa;: d Tiihebarn St., yr hyn a gyirn,oroid :l le dd-ydd Merflher, a-c vn- t.au yn S3 mlwydid oed. Yr oedd yr ymad- a\vf,d\g y-n adiiabydirfus i-awn- yn y dref ac yn hn-rch ii.s iavvn -gan ba'.vb-. M-ab yiiisdi i'r ■rUv:e.ridao- Mr. "WiiVajn Taxrria.?, aduiladydd, yrhwn a waaethi lawer iawn o wad'th pwysig vn sir Gkismarfon. Efe adeiiadodd Barracks C'aer>navfo.:i, nif&r o fentydd, gor?-a,f heddlu •Conwy, ac adeiliduu cybcedd:i:s er-eill yn y sir. "Cyd.ymdeiirr.Iir yn fawr a'i chwicrydd. Thc-inas, T.:theWn St.. Mrs. Lloyd, -ivrdlc.th, a Mrs. Vaughar, W'ill:a.n-.s, acil Lla'nibcris, yn eu ga'.ar.

CLWTVBONT MARW HEN DRIGIANYDD. Chwith iawu genym gofnodi marwolaeth yr hen chwaer Mrs. Ellen Hughes, Minafon, Clwty- bont, anwyl briod y diweddar Mr. Henry i Hughes, Ty Newydd, Clwtybont, yr hyn a gymenbdd le yi* >el plwleswyllbd, foreu Mawrth, Mehefin 22, yn 79 mlwydd oed. Er ei bod yn llesg a gwa,naidd iawn ers tail- blynedd ni chafodd boenau corfforol ma-wr. ond yr oedd yn amlwg ei bod yn addfedu i fy- ned oddiyma ar hyd y cyfnod yna. Yr oedd Ellen Hughes, yn un o hen gymeriadau yr ar- dal hon, wedi ei geni a'i magu yma, ac wedi aros yma ar hyd ei. hoes. Yr oedd yn gymy- doges dawel a chymwynasgar iawn, ac yn siriol iawn bob amser, ac yn ffyddlon iawn i foddion gras. Nid oedd ganddi un gelyn ar y ddaear, gan y byddai mor hynod o fwyn a charedio- gyda phawb. Yr oedd yn aelod dich- lynaidd^o Eglwys Disgwylfa. er cychwyniad yr achos dros 50 mlynedd yn ol. Yr oedd yn aelod Eglwys Ysgoldy cyn hyny. Cafodd y fraint o fagu naw o blant, sef pedwar mab a phump o terched, a'i dwyn i fynv yn blant crefyddol. Y mae rhai o honynt mewn safle- oedd pwysig. Mae dau fab iddi yn flaenor- iaid gyda'r M.C., a dwy ferch iddi yn wra gedd i flaenoriaid, ac un ferch yn wraig i weinidog gyda'r M.C. a. mab arall iddi yn fasnachydd pwysig, ac yn flaenor y gan er'" y I 11 blynyddau yng Ngwrecsam ac y mae y naw yn iyw;. a'r tebygolrwydd ydyw y cant y fraint o dalu v gymwynas olaf i'w hen fam garedig i gyd, yr hyn sydd yn beth pur anghy- ffredin. Mae ein cydymdeimlad puraf a'r oil yn eu galar dwi'n, yn enwedig a Miss Jane Hughes yr hon gafodd v fraint o weinyddu yn y 11 garedig a, gofalus iawn ar ei mham ar hyd y blynyddau. NEWYDD DA.—Y newydd goreu ddaeth i'r ardal hon er's llawer o flynyddoedd oedd y newydd gaed nos Sadwrn fod y Kingshead Inn, Clwtybont, wedi ei gau, a gobeithiwn ei fod wedi ei gau byth i agor mwy. COLLED.— Ddydd Sul bu buwch i Mr. Thomas Rowlands, Hafod Garegog, farw, er pob ymdrech o eiddo'r meddyg anifeiliaid i'w harbed. Y mae colli buwch yn golled go fawr i dyddynwr bychan yr adeg yma, pan y mae yr anifeiliaid nior brin. CYMANFA GERDDOROL Y WESLEAID —Cynhaliwyd Cymanfa Gerddorol Undeb Ys- golion Sabl)othol esleaid cylchdeithiau Tre- garth a Bangor, yn nghapel Horeb, Bangor, ddydd Sadwrn, Mehefin 12fed. Arweinydd cerddorol: Mr. 0. R. Thomas, Tregarth; lly- wyddion, prydnawn, Mr T. Hughes, Pen- maenmav/r; hwyr, Mr. Henry Thomas, Tre- garth; cyfeflvddion, Miss Hughes, Llanfair- fechan Mr. Richard Hy. Jervis, Ebenezer; Mr W. Owen, Bangor; a Mr. W. Roberts, Tregarth. Cafwyd cymanfa ragorol yn mhob ystvr. D'yad Sadwrn, gwelwyd aelodau Ys- gol" Sul y Tabernacl yn cyfeirio am dre Ban- gor i'r gymanfa, rhai mewn cerbydau ac am- ryw ereill ar eu deurodurion. Wele restr o blant y Tabernacl llwyddasant i enill tystys- grif yn arholiad.y Maes Llafur: Safon la; Olive Rawlinson 20 allan o 25 o farciau; Katie Jones, 18 allan o 25; Nellie Jones, 17 allan o 25; Maggie Davies, 16 allan o 25. Safon 1b: Richard Jones, 24 allan o 30; C. Jane Davies, 18 allan o 3f:. Safon II: Violet Rawlinson, 56 allan o 60; Safon III: Herbert Rawlinson, 41 allan o 60. Safon IV Mem Jones, 59 allan o 60; John Morris Williams, 39 allan o 60. Ar- bolwvd y plant yn yr oil o'r safonau yng mdiylchdaith Tregarth gan Miss Annie Wil- 0 liams, Rhiwlas, a Miss Kate Hughes, Eben- eZ^LlvONTGYFARCHTAD.—Gwefwn ar iiestr mvfvrwyr v Bala am y flwyddyn ddiweddaf hon "enw Mr. Thomas W. Thomas, Disgwylta, Arfon, wedi derbyn L10, merit grant. Daet.h allan yn beawerydd yn ei flwyddyn ac yr oedd pob un o'r pedwar cyntaf yn cael deg punt yr un. Dymunwn ei longyfarch ar ei lwydd- iant"

CYMANFA C,ERDDOROL.-Cy,foirfod Ys- golion, M. C., dosbarth Penrhydeudraeth. Ddydd Sadwrn cyn y diweddaf cynhaliwyd v Gymanfa. chiriedig uchod yr hon oedd i w ehvnhal ar v 5ed cyfisoi. Trodd allan yn llwvddiant hollol. Er ei gohino m chollwyd dim o'r gwres o'r canu. r.c nid oedd y dydd- ordeb vnddi vn llai. Y ilywydd vdoedd Mr. Llewelyn Williams. Ysgol y Cyngor; hol- wvddorwr, y Parch H. D Jones, Ph. D., Go.rphwvs.fa, arweinydd ceridorol, Mr J. Tudor Owen, A.R.C.M. Blaeuau Itestimog, cvfeilvddion y Misses Myfanwy Davies, Gor- phwysfa a M. Kate Jones, Fron, trysorvdd. Mr G, Pritchrrd. Minffordd, ysgnfenvddion. v \in Joseph Humphreys, Gorphwysfa, ac Shfn Morris. Minff u-dd. Cynhaliwyd Cym- anfa v plant, am dri o'r gloch yng Nghapei V Fron pryd v dadganwyd yn s^ynol gan- ddviit V tonr'u canlynol Emvn Bach, I'r Gad Ieuenctid Cym.ru, Rhvwbeth i'w v-rcud yn v Nef," "Dring i fyny," "Dim ond Iesu," "Kcf." Holwyd hwy hefyd yn Nameg y Mab Afradlon" gan y Parch W. R. Jones. Llwyddwyd i enill y gwobrwyon vn v isafonau fel v canlyn :—Safon IV 1, Jane Ellen Griffith," Croesor: 2 Katie Lloyd .Jrn(- iGoi'yhwysiia,; (3. Morf;* -dd Davies, jiVori; 4, Ja-nnet Jiories, Crwsor; Lizzie Sarah' Griffiths. Gorphwysfa. Safon V. 1, D ivid Morris Edwards, Minffordd 2. Mag- [rie Dilvs Willi; ms, Rhvd; 3, Neil Roberts, Gorphwvsfa,; 4. Margaret Jane Ellis. Rh-d. S-lfon YI: 1, Trevor Wi'liams. Gorphwysfa; o1' \rnie Jo'nes, Gorphwysfa: 3, Maggi^ T' r^npsov 4 Annie Collins. Croesor. D?n le^oed:' 1 G!v« Owen. Minffordd, Kvdr^d 2. John Llywelyn Williams Rhyd, ,G-r«nie J^os, G-rnhwysfa. Dan 21 oed 1. William Alun Griffith,-Croesoi 2..laud Wfl-ams. Rhvd. C'vnha.liwyd! cvfarfiod >r hvvr vn Gorphwvsfa pryd v ca.twvd hwyl <V11du(^ "n emu vr emvmau ar y ton a n can- St- 11 TT,Tllon" o wa'.t n E. T T>P*V:A,. F.R.C.O.. "Tanvmarian." Hav- iTi.v" "\Ta\vl" Remo" Pr.ntiwyn." Plackbourne." TT,-l>a \nrm- ^ghvd a'r p>>them ^aTornl eidd^ Is«,l-aw. F.na.id Cu, mio 'ivfrrxf>rid oerion." Ni chafwvd wioed wp'1 ,vin-,itf-i,. yr arwp'n^'dd a'r cantor.ion yn p„ 1-r;1 o-oreu. Y cnlv^-ol a was- fol boii"tii.ad v sf».for"'i: Parch 'l E'-ani! • Talsarnf>u P -Th Powell. B T,,n,el; a Mr John T M.A.. Ber- mo. Yr oedd v dvsgu '-11 an vn cael lie am- ■"ivg yn v trvmanfa. p, i-hoddwvd tvstvsgri.fau i'r frwhanol oedranan rm ddvsom a-^m en gwahanol feusydd llafur. A.droddwyd rhan o'r Belbl yng nghyfr.rfod y prydnawn, gan ddosbai-th o Y.sgol AlnifturdJ, ac yn yr hwvr gan ddosbarth o Ysgol Croesor. Gofelid JIl d'refit yn y cyfarfodydd gan y Mri William Williams, (Talan), William Parry, (SHoam) David Parry, (Rhyd), Eva.n Jones, (Croesor), E. Nefvll Davies, (Fron), 0. Pierce Llovd (Gorphwysfa) a Wijliarn M. Jones, ffordd

PWLLHELI AR YMWELIAD.—Yr wythnos ddiwedd- af bu Lieutenant Robert Owen, mab Mrs Owen, South Beach, adref am bedwar diwr- nod o seibiant ar ol bod yn ymladd yn y Jtrynt am bedwar mis. Mae ei frawd, Lieu- tenant ^liTrhest Owen, yn awr yn garcharor yn yr Almaen. PDESERDAITH.—Ddydd Iaii, bu aelodau Ysgol Sul Tarsus am bleserdaith trwy Bet- twsycoed a manau eraill gyda cherajdau mod- ur Abersoch. Yr un dydd bu ceiliaid y tloty am bleserdaith yn Aberdaron. Trefn- wyd v bleserdaith gan athrawon vr Ysgol Sul. ,v M MARWOLAETH SYDYN.Boreu Mercli- er, bu farw Mrs Maggie Jones, Tanratt Ter- race, priod Mr Humphrey Jones, gyriedydd modur Dr. Wynne Griffiths, yn dra sydvn, a hi ond 32 mlwydd oed. Yr oedd yn wraig rinweddol a clivmeradwy. Cydvmdeimlir a'i gweddw a'i bum plentyn ynveu profedigaeth. Claddwyd yjiv C'hwiloy dyll Sadwrn. TgETH Y TLODION.—Casglwyd y swm o 19,856p o dreth y tlodicn yn Undeb Pwllheli y flwyddyn ddiweddaf. Derbvniodd y tlod- 1011 7545p 0'1' cyfryw, ac aeth 12,107p d'rosodd I rCNngor Sir. EI RWYMO DROSODD.— Mewn ynadWs arbenig ddydd Mercher, gerbron Mri Maurice Jones a Claud Llovd Edwards, cyhuddwyd milwr o'r enw W. J. Giiffiths, oedd yn aros yn y dref, o ladrata beisicl perthvnol i Mr W. E. Smith, tra _y bu olaf i me^vvn vn y Neuadd Drefol. Rh odd odd ei hunan i fyny yn Dotgellau. Gan fod ganddo gymeriad da yn flaenorol, rhwvmwyd ef drosodd i iawn- ymddwyn am chwe's mis. YR IAITH GYMRAEG.—Ysgrifena Mr D. x 11 James (Defynog), ysgrifenydd Cymdeithas yr Iait.h Gymraeg, i ddweyd y cynhal y gvm- deithas ei hvsgol haf eleni ym Mhwllhelf ym *is Awst. Cymerir rhan mewn darlithio. etc. gan Syr Isambard Owen, Athro J. E. Lloyd, Athro J. M. Jones, Mr S. J. Evans, Mr H. T. Evans, Mr Howell Hcwells, Mr T. W. Berry, Mr Ernest Hughes, Mr Ivor Wflliams, Mr David Samuel, Mr John Griffiths, Parchn Elfed Lewis, Dyfnallt Owen, Mr Mor- gan Watkins, a Mr E. R. Davies.

CRICCIETH MARW.-Ddvdd Sul bu farw Mrs Ellen Williams, Llys Eifion, High Street, yn ei 69 mlwydd oed. Cymerodd yr angladd le ddydd Mawrth. Cydymdeimlir yn fawr al hunig ferch yn ei phrofedigasth. Y BELGLAID.— Mae-pwyllgor y Belgiaid wedi eu rhyddhau o'u gwaith yn awr gan eu bod wedi ntyned ymaith neu vnte sicrhau gwaith fcron i gyd. Casglasant y swm o 247TJ 17s 7c, tra v bu v Belgiaid yn aroc yn y dref, ac y mae ganddynt dros 30p mewn Haw.

NANTLLE A'R CYLCH CYFARFOD PREGETHU.— Dydd Llun diweddaf cynhaliwyd cyfarfod pregethu yn Eglwys Crist, P-jnygroes. Gwasim^ethwvd gan y Parchn R. R. Bobevl><». Llasndwrog Uchaf. a J. Harwood F-avles, Llaii, Ffestin- iog. Cafwyd pregethau a chynullirdau rha- gorol. DOD I LAWR.-Ti-,t mae pobf>eth o'r bron vn mvnd i fyny, gwelodd gwerthwvr llefrith ;ein dyffryn yn dda i owng pris y llefrith. Mae pawb vn dioich iddvnt am hyny. GWIR, GOBEITHIQ.—Sibrydti- v gwneir defnydd cyn bir o addiladau ein c'hwarelau sydd yn segur M- hyn o bryd. Deinyddu- hwynt wneyd ffrwyd-belenau a, pethau er- eill ynghlyn a> rhyfel. Anhawdd meddwl am adeiladau gwell i gario gwaith o'r f a;th ymlaen. NOSWYLIO — U'l o hen weith-wr ehwarel y Penrhyn oed(cf. 31 r. Edward Ev_ans, Tre- ddaf^dd. Penvgroes fu farw nos Sadwm yn 76 mlwydd oed, Yn vstod streic y Penrhyn symudodd i'n mysg. a gwnaeth ei garitreff yma. NiH dvn cvffredin vdoedd ar lawer cyfrif. ond vr oedd! vn ddvn o farn ac yn nwllduol o wybodus. Claddwyd ef ddvd^ Ian yn mynwent Macpelah. y Parch J. M. W'llianis (AI yn gwasanaethu. Yr oedd yn aelod ffvddlon o eglwys Soar.

SARN "JlEILL TEYRN IEVANC A HEN.—DcFydd Llun, dygwyd 11 gweddillion Mr. D. R. Jones, Cri^-ran, i orffwys i ,-Ia,ddfa'r teuiu ym (mynwoii.t -Nleill- teyrn" Yr oedd efe yn hysbys ddi^gom trwy Ogk-did Cymru fel un enil!odd wo.brwyon lar.ver gyda'i aaiifeiliaid ardderA,og yn yr ar'did'.ango.sfeydld, ond y .blynyddioedd olaf wcithre-da<i flell beirn.iad crtaff a diduedd yn- ddvnt. Y.-i- oedd yn dtdyn ieuia,n:c .hiaiwdd'gar a "siriol. Bu farw ;yn 36 mlwydd oed, g»n actaiel ohweuer (MTS. Roberts, Ysitumllyn), i ala.ru ei chroiled.—Dydd Sadwrn, y 19e9 oeyf., cliadd-wyd vr 'hiyn,atfgwr Iioffus, Str. Robert Rc,beits, gcif, 8am. ym mynwent ninas. Bu yn flnenor ffyddilawn yn.g ngha.pel h,epafol Tyrria.w.r, am igyfnod o 45 o flynyddoedd. Yr <^e-dld Rthvd'dfrydwr cadarn, a goleuedig. Cymenvvd rhaifi HI. y gw,as.an;a.e,th claididu gan y Parchn,. M. E. Morri.s, Minffordd; J. T. Jones^ B.A.. Bryiirriawr, ac R. Lloyd Ed- wards' fgweiinidog). Bu f-a;rw yn. 88 mlwydd c<e.d. Yr oodd yn 10 oed. pan yr es.gynn,ai Viot-or'/a. i'r or'sedd. Y CYMANFAOEDD CANU, Wythnos 'brysllT yn Mhen Lleyn, a phawb allan yn ei "riggins" ,mc) re ti la, dhafwyd tywydd dymunjol at hynny.—Y W e-sleyaid yn Aber- .7 dawn ar v 10fed>; y -Alethodistia-id vn Nhvd- weilioig ar yr Ilea; vr Annibynwyr ym M'hoi'ibh.m«idog, ia.r v 14eg. a'r Eglwys Sefyd- Iediig vn Abe-fda-ron ati* y 17eg.

HYN A'R LLALL lam y RHYFEL Gymaint yw prinder dynion yn Awstria fel y ceir merched yn lanhawyr simeuau Boreu ddydd Mercher sae't-hwyd yr ysbiydd Almaenaidd Muller yn Khwr L-iur.da.in. Y mae Arglwvdd Harlech wedi ei benodi yn benaeth ar v Welsh Guards. Adroddir i'r Almaeniajd golli 1300 o'u mil- wyr mewn un neswaith rnewn vmladdfa yn erbyn y Ffrangcod. Yr oedd Arglwydd Kitchener yn CF. mlwvdd oed dydd lau. Bydd Syr John French yn 63 mlwydd oed yn mis Medi. Darfu i Frenhines yr Y sbaen-sydd yn Brvdeinwraig o waed-droi dwy o'i morwyn- ion o'u lleoedd yn ei phalasdy am iddynt ganu "Can Llid" vr Almaen. Adrcddir fod Llywodraeth yr Almaen yn rhoddi symiau mawr o arian i rai o drigolion y Balkans, Groeg. Bwlgaria, etc., am beidio dyfod allan i ymladd yn ei herbyn. Dywedir fod rhai milcedd o athrawon AI. maenaidd eisoes wedi eu lladd yn y rhyfel. Yn ystod yr wythnosau diweddaf lladdwyd 183 ohonynt o un ardal yn llni. Y mae Syr George Makgill wedi codi gwys yn erbyn Mr Arthur Strauss, yr Aelod Tori- J aid Seneddol dros Ogledd Paddington, Llun- dain, am ei fod Yr unig dramorwr vn Nhv'i' Cyffredis. Mewn llys milwrol Ffrengig cafodd milwr Ffrengig ei anfon i benydwasanaeth am ddeng mlynedd oherwvdd iddo ymosod ar ddau swyddog- Belgiaidd. Dydd Sul (Mehefin 20fed) tarawvd v rhvfel- 1-ong Brydeinig "Roxburgh" ym Mor y Gog- ledd. Ni niweidiwvd hi yn ddifnfol, ac ni laddwyd ac ni anafwyd neb. Cyhoeddia Sosiulwyr Aimai?naidlJ. erthyg- lau o blaid heddweh a hacrant- fod gfjn-dyti-t a.wduudod y Llywodraeth wrth eu cefna ii. ond nid ag us y delir hen ad'ar." Ceisia Llywodraeth yr Almaen gan weith- feydd mawrion yn y deyrnas- hon beidio rhoddi y geiriau "Gwnaethpwyd yn yr Almaen"ar eu nwvddau o hyn allan. Mae arnynt gywilydd o enw eu gwlad Bwriada mwnwyr swydd Nottingham roddi nifer o geir motor yn anrheg i'r Llywodraeth ynglyn a'r rhyfel. Yn ychwanegol bydd idd- ynt gyfranu lOOOp yn fisol at gynhaliaeth y cyfryw. Bwriada y meistri hefyd ddilyn esiampl v gweithwyr yn hyn o beth. Yn Nhy v Cyffredin dydd Iau, gofynodd Mr Ke-Ilaway i'r Twrne Cyfiredinol a oedd y Llywodraeth yn. bwriadu cymeryd um hyw gamrau ynglyn a'r ffaith fod v newvddiadur- on a reolid gan Arglwydd Northfield—"Daily Mail," "Times." etc., wedi ymosod ar Ar- glwydd Kitchener, a cheisio rhwystro ym- restru trwy beidio rhoddi hysbyseb yn eu newyddiaduron yn gofyn am ragor o 300,000 o filwvr9 Atebodd Syr F. E. Smith nad oeddys. Credai ef fod y newyddiaduron dan sylw yn protestio yn erbyn oed vr ymrestru o 38 i 40 mlwydd oed. tra yr oedd cynifer o ddynion ieuainc yn y aeyiaias heb ymuno.

1NADLYS Y PENRHYN -00 Ymddiriedolwyr a Threth y Tlodion Cynhaliwyd yr uchod ddydd lau, gerbron Iri <G. H. Ellis, William Jones, R. Jones Mwrris, W. H. Jackson, ac R. Bowton. ES.GEULUSO'R YSGOL. Cyhuddwyd John. Evans, Penlan, Llanfair, o e-sgeuluso aai-ion ei ddau blentyn i'r ysgol, a dirwywvd ef i 5s.-Gofynai Mr J. Jones, Clerc Cyngor Plwyf, Penrhyndeudraeth, am drwydded i gynal chwareucn yn y Neuadd Drefol, a chaniatawyd. MASNACHWR A'I DRETHI. Erlynid Mr Richard Lloyd, High Street, lw, grocer, Porthmadog, gan ymddiriedolwyr plwyf Penrhyndeudraeth i dalu y swm o dp 7s 6c o dreth y tlodion. Bu. yr achos ger- bron y llys blaenorol; ac ymddangosodd Mr William George ar ran y diffynyda. yr hwn a dda-dleuai uad oedd yr arian yn ddyledus am fod v diffynydd wedi talu gormod o drethi o fwy na'r swm a hawlid yn y blynyddau fu am y dylasai fod wedi ei esgusodi i dalu y swm o 15 y cant dan ddeddf 1869. Cytunwyd y pryd hwnw fod y Clerc yn edrych i mewn i'r mater, ac yr oedd y Clerc o'r fari-i nad oedd vr arian yn cTdyledus. Yr oedd y diffyn- ydd wedi talu gormod o 6p 7s 2c yn y flwy- ddyn 1904.-Dywedodd y Clerc ei fod ef wedi edrych trwy y cyfrifon a chael ei foddhau nad oedd yr arian yn ddyledus, a bu i'r fainc da flu yr achos allan. Yn ddiweddarach ym- ddangosodd Mr Llewelyn WTilliams, un o'r ymddiriedolwyr, a dywedodd byddai yn rhaid iddynt hwy wynebu yr archwiliwr; a rhoddi rheswio dros daflin yr achos allan.— "Dywedodd y Clerc ei fod wedi myned yn drwyadl trwy y mater. Gallai yr ymddiried- olwyr gymeryd y eamrau a fynent.—Mr Llew- elyn Williams Fe allwn apelio yn erbyn y dyiari-ilad.-Y Clerc Nid i'r fainc hon. Y maent hwy wedi taflu yr achos allan. Ond, c-s mynwch, gellwch apelio i'r Uehel Lys. Ond byddai yn achosi poen hollol ddiachos i'r Uchel Lys.-Ategodd Mr Williams eu bod wedi cychwyn arferiad ddrwg, ac y bvddai yn berygl i 8nill ddilyn llwybr Mr Lloyd yn fuan. -Dywedodd v Clerc ei fod yn teimlo yn ho'lol sic? fed y diffynydd wedi talu y swm dyledus.

CYFARFOD MISOL PARC Y BALA Ni chynelir Cyfarfod Misol yn well mae yn debvg mewn unrhyw ran o Gymru nag a wneir yn "nwyrain Meirionydd. Yno maflf dyddiau y Cyfarfod Misol yn ddyddiau gwyl yng ngwir yslyr y gair. Rhoddodd Eglwys y Pare wa- hoddiad a clirce;awiad cynhes i'r Cyfarfod Misol am Mehefin. Y mae yn arfer yn y rhan hon o'r wlad gael gwr dieithr o ryw Gyfarfod Misol -arall i bregethu. Y gwr dieithr wa- hoddwyd i'r Pare oedd y Parch W. R. Jones, Llanfrothen (brcdor o ardal Ebenezer, Arfon). Yr oedd y capel yn orlawn bob tro, ac yr oedd y gwr dieithr yn ei hwyliau goreu, a theimlad a t-hystio'aeth pawb fu yno ydoedd ei fod yn wr Duw mewn gwirionedd a'r neges atynt oddiwrth Dduw. Y pregethwyr ereill oeddynt yn gwasanaethu yno oeddynt y Parchn R. R. Williams, M.A., üC E. Lloyd Jones, Rhydlydan. Tr oedd y gwyr hyn he- fyd yn eu "hwyliau goreu fel y gwr dieithr. Bu ymweliad y Cyfarfod Misol yn fendith rieill- duol i'r ardaloedd o gylch y Pare y tro hwn vn ol tystiolaeth pawb. t

-= BWRDD PYSGOTA DYFI MAWDDACH A GLASLYN CyjihaJiwyd cvfa,l,fO'd' blynyddol y Bwrdd yn yr Abermaw ddyaki Iau. Pe.noav\ a r. J. k. Owen, Porthmadog, yn gadeirydd ac Arglwvdd Herbert Vane Tempest yn is-gadeir- ydo. Ysgin.fen.cdd Clerc Cynghor Sir Meir- ionydd fod y Cyngbor hwnw wedi pen i ionydd fod y Cyngbor hwnw w-edi penodl Y personau canlynol vn aelodau or Bvvrd y tiwvddyn :—Dr.* Jcih'n Jones, D-ol^llau, Mri. G H. Ellis, R. 0. Jones, Ffestiniog, 'J'. Martin Williams, Rhys Jones, Abermaw, John Davies. Dvfl'rvn; William Hugihes, Do gel Iau; R, M. Vaughan. Alaentwiog; C. Jt. Jones, Blaeiiiau Ffestiniog; Michael loo-oer s, Abeii'.efenni E. Rowlands, Parrv Jones; P-enihyndeudratoth J R. Jarrett, Tiiiwsfvnvdd. Ycgrifenodid Clerc Oygor- 1 Alte-i'tciifi, eu bod hwy wedi penodi y P^1 sunau a gandvn Dr. Flexure, Abervstwytn; Mri. J. H. iJavies, a HejH-y Bousall, iber- vatwvt.i. Dywedodd ceidwaid yr afonydd yn eu had- roddiadau fod bageid-ia-u da o fnthiluaid we eu dall yn ystod y olivvaiter diweddai mewn rhai o'r afonydd, on-d iod yr eogiaid uu aru n.ui oedu dwfr iddvnt ddod i fyny. Darllenwyd llythyr cl'r Bwrid Pysgota yn Llundain vn dweyd fod cwyn fod yr A ca Lúwy yn six A|be; teiti yn cael ei lhjgTu gan vr hvn a syrtSiai i'r afcu o'r g-weithydd plvvni yn y gymydogaeth. Pasiwyd i ys-gritenu e o vr hvn a syrtSiai i'r afcu o'r g-weithydd plvvni yn y gymydogaeth. Pasiwyd i ys-gritenu e o at y cwma-i ac i a.wgi-ymu fod y "filter beds f yn .cael tu gianh-aa yn mhresenolotb ceid'wa.a yr afon.

0, un yn me-dru gwneyd i ryw fa-th ar rydd- ialith odli a, .chlecian un fedr wneyd "bardd- oriiaet-h," heb feddwl, a chanu lieb ddweyd dim. Gv.-ynidb. ,ac nid eriaad, yn ol y syniad cyifredai, sy'n cyfanso-ddi y ba-rdd, druan o lbon,o Mae syniad gwerin am wir hantVd p&Miau d-igon yimarfer-ol yn druenus o am-her- ffaith, -ac- yn,g;wyntib hyn, .ir.ae'n anodd peidio gicfyn pa- betih mae aelwyd, pwlpud, ate ysgol, etc., vn wneyd, yn ne'all, -lieb son .am fvwvd gwe'rin igwlad. C'yn mpid vmhellaidh, airaid yw i^h'sgiyiradrodd yn amgykh-u '■Cymru, Lloegr. a. LIamrwst," er pwyso enwogian a-wen a G' rr,,vn-p-,vy, a dweyd yn der- i'yncls.c a-wdurduiol na chode-dd na. bardd na phLegtithlvv.r me,w,ri un oi-cir h.-jfal i feirdd a phrogekhwyr "ein. hardal n,i, fel v dywedir igan rhvwrai a.m ragori.aethau "ein hen-.vad ni." Gan nad .beth aim hyny, ni dhtredad than,- eisydd y dyflodoJ y faith freudldwyd. Ond dialiwn" ait-"ein. "testyn," --an, dd'weyd iod John ,ll-wry Jte-es, bachgen lleg "oed, o Dyddyn Llan, yn "!z,y,w o, frid -pryd-,rd,d,c)], Lt, wedi profi hyny eis-oes meiwa nif-er o .i^hiagoTC-l, i un o'i oedran. Mae'n wyr i'r d'iiw'e.dd'ai' Ieuan Eifion'. A dhan eu bod "amserol," icoddwn engra-ifft o yohydig o'r p.enil'lion yma.; gan hydern y bydd jhyny'n symbylisd iddo of a'i gyfoedion i fedd'wl, ■ac i rodda meddiwl ffitrf dyW'ha.fol. Byddai .hyny yn dda. pe dim ond er .ceisio a.tal yclhydig «r rwysg yr .oes ar lw}")br ple-er a" tih.E'Tritarown. Teatyn y periiillian hyn yw "Suddiiad y Lusitania. Ac er .ffliwyn v bardd, yn y d'yfcdol, d'odwn Ihwy yma: heb newid, na cheisio igweila dim arnynt: Ar fore teg. cyohwynodd llonig O'r enw Lusitania, Am yr yriys fechan .ho.n, A'i llc-.nd ,hi o fvwyda; Ar ol iddi ,grwydro lot, A ohyrraedd Mor y Werdon, Dyn a. iddi "shoit. Ga-n rhy wun digon gwirion Dyma-'r dWI" yn dod iddi, A'r bobol, druain, yn gwaeddii; Ti'.i'r plant yn lk.f-ain a,m eu rh-ieiii Pan oeddyrit" yn y faith drueni, A'r pymtheig caJItt yn, boddi Pa;n oedd y dwr yn ded iddi; 0. dyiia,.(,N,i]N-d-d a.r ben yr un dyn— Yn be-ddi cMir^.i-nlt o rai gwell na fo'i hun! Mae'r cynny-e nexalf i'r "'dyn' poiblcg'aadd ;h.wn;w a elwir "Y Kaiser." Orea'dur yw'r Kaiser, i'w wylied Mae'n isuddo lion,a,u idii-ii,%ved Un h eg log, cegog, cythreulig, Yn Hadd- y 'bo'bol—»heb eisieu cig yr-ic'r miiw yr yn ymiadd Ieu gora Yn eAyn yr hen .gena' Ar faef, y gwaed, yn Pfrajnc, I geisio nradu ei ors-eddifainc. Z7, Ni cha. yr hen Gesar William, Ymhen tipyn, ei ffordd ei hun Rh-aiid idd.o wisgo erysbas Uian, Heb gl-edd'yf ar ei .glun Ca fyn'd i ynys v ll'ygcd, I ruddfa.iT, os leicia fo; Heb fod Yn haner l'lon'd ei w-aiged, O hiraeth a.m dan glo Ca. £ ar;w ynlo hefyd, Yn lleclun ar v 11awr: A ohofiwcn ifhwitihau 'hyny,— Ni threchir pa-vdain FAWT Hydeinvn na wel y "Kaiiser Williajn" mo'r baifdd. ond y .ca-iff weled ei ihun yn fuan yn "Ynys y .llygcd!"