Yr Herald Cymraeg

CYNLLUN Mr LLOYD GEORGE a Pa fod i gael Rhagor o Ynau Wrth gyflwyno Mesur y Cyflenwadau yn Nhy'r Cyffredin, ddydd Mercher. dvwedodd Mr Lloyd George pa mor angenrheidiol oedd, os oeddynt am fod yn fuddugoliaethus yn y rhyfel, i Brydain droi allan ffrwyd-belenau, gynau o bob math, yn Uawer mwy niferus na'r Germaniaid a'r Awstriaid, y rhai oedd yn troi allan 250,000 bob dydd. "Fe allwn fyned v tu hwnt iddynt, medd- ai Mr Lloyd George, yr hwn a aeth ymlaen i egluro y camrau oedd wedi gymeryd i drefnu yr holl beirianau, gweithfe.vdd peirianau. a'r holl ffynhonellau fferyllol oedd yn yr Ymher- odraeth i'r diben hwn. Y mae prif linellau y cynllun ynglyn a gweithio v ffatrioedd fel y canlyn Dim streics na chloi allan. Cyflafareddiad gorfodol. Awdurdod i roddi contracts mewn grym gyda gweithwyr gwirfoddol. 11 Ni chaniateir i feistri symeryd dynon o leoedd ereill heb dystysgrif paham yr oedd- ynt yn gadael y lie arall. Rhoi rheolau Undebau Llafur o'r neilltu. Cyfyngu elw, Dywedodd Mr Lloyd George fod y cynllun gwirfoddol ar ei brawf yn y gweitbdai. Yr oedd yr Undebau Llafur wedi orofvn am saith niwrnod (gan ddechreu dydd Iau) i gael ynghyd byddin yr adgyflenwadau o grefftwyr Buasai i lwvddiant yr arbrawf eu galluogi i O.oi gorfodaeth. "Tmhlith prif bwyntiau yr araith yr oedd yr hyn a ganlyn Os y trydd y Germaniaid i'r GorIIewin bydd arnom eisiau pob gwn a ellir droi allan. Y mae o fewn ein crailu i gvflenwi y gynau hyn o fewn yr vchyulg fisoc dd nesaf Bydd yn angenrheidiol i'r Wladwriaeth gymeryd meddiant llwyr o'r farchnad fetal. Y mae arwvdd.on fod cyflenwadau yn cael eu cadw mewn lleoedd arbennig e" mwyn eael prisiau uwch. Rhaid rhr)i tsrfyn ar hyn. Rhaid i ni ymddiried yn anrhydedd v gweithwr.

NERFAU V FAM Pan y mae y rlant. "yn myned ar eich nerfau" arnoch chwi y mae y bai ac nid ar v plant. Cewch eich hunan yn eu tafodi pan ddylech fod yn ymresymu a hwy, ac os ydych yn gall canfyddwch fod eisieu i chwi dalu sylw i'ch nerfa*. Canfyddwch, yn ddiamheu eich bod yn de- ffro yn y boreu a'ch cwsg heb adnewyddu fawr ddim arnoch, ac yn ami teimlwch yn well in y nos nag yn y boreu. E'wch yn boenus, mae pethau yn eich poeni na ddarfu iddynt eich trwblo o gwbl o'r blaen, a chewch gur yn y pen yn aiiamlach nag y cawsoch ef erioed o'r blaen. Os g'adewch i stad eich cyfansoddiad fod fel hyn o hyd fe fydd eich iechyd yn sicr o don i lawr. Y cwrs iawn i'w gymeryd yw cymer- yd digon o orphwvs, poeni llai vnghylch peth- au, ac adeiladu eich gwaed a'ch nerfau gyda Phelenau Pink Dr. Williams. Yn fuan can- fyddwch eich bod yn cysgu yn well, a'r cwsg hwnw yn eich adnewyddu yn fawr, fod eich ystumog yn gwella, a'r treuliad hefyd, fod genych gur yn eich ren yn anamlach, ac nad yw pethau bychain yn eich poeni fel o'r blaen. Gellwch ddechreu ar v cwrs hwn heddyw. achos y mae eich masnachwr eich hunan yn gwerthu Dr. Williams' Pink Pills for Pale People. ond cofiwch bob amser ofyn am rai Dr. Willinms. YN RHAD.—Gellwch gael copi o'r llyfr bychan defnyddiol "Plain Talks to Women." ond anfon post-gerdyn i Hints Dept., 46 Hol- born Viaduct, London.

CHWILOG AC YMRESTRU (AT OLYGYDD YR "HKRALD CYAIKAKA. Syr,Carwn gael ychydig bach 8 le yn eich newyddiadur i ddweyd gair neu ddau ar yr hyn a ddywedwyd o dan v penawd pchcd yn yr "Herald Cymraeg," wythncs ddiwedd- af. Canmolir Chwilog vngnydag ardal Llan- gybi yn uehel ftl rhai sydd wedi ateb yr "Wys i'r Gad." Eto, cymerir mantais trwy hyny i ffiangcllu y gweddill oiionom am ein difraw- der a'n cysgaarwydd crefydJol, ac nad oedd cynai cymanfaoedd Lleyn ac Eitionydd y dyddiau diweddaf hyn ond ffrwy.h balclidyr a hunangy hi wilder. Gufynaf yn ngeiriau Paul, "A pna gysondeb sydd rliwng Crist a Belial? neu Pa ran sydd i grtdadyn gydag anghredadyn?" Os ydyw mwyafrif proffes- wyr crefydd yn ochain am eu nuibion, pa res- wm sydd yn hyny igondemnio y wir Eglwys, am lynu ac ymdawelu yn ei B-enin. Gwran- dawn beth a ddywed Hwn, "pan glywoch ion am ryfeloedd a therfysgoedd, na cbymerwch fraw, neu mewn lie arall, "Gweiwch nn chyffroer chwi." A oes ppsibilrwydd credu I yn Iesu o Nazareth tra yn diystyru Ei eii- iau ? Cawn gyr.-iriad at g.'efydd yinart\ rol Mab 9 v Saer. 0 pa ^yfeiriad bynag yr edrvchwn ni, yr \\yf yn sicr nad oes yr un irawddeg yn Ei ddysgeidiatth yn cefnogi rhyfel na chym- eracTwyo liuraii-amddiff viiiad trwy gleddyf. Ond mae Ei ddysgeidiaeth yn Ilawn o anog- aethau i gydymdeimlo a'r trallodedig, ond nid trwy oganu o'n blaen, ond trwy gyHawni gweithredocdd gyda'n deheuiaw nas* gwybu yr aswylaw. "Eithr pan ymprydiech di, en- einia dy ben, a golch dy wyneb. Fel nad ym- ddangcsech i ddynion dy fod yn ympryclo, ond i'lh Dad, vr hwn a wel yn y dirgei." Ac y ma2 yn ddiamheuol gcnyf fed y rhai fu yn canu yn nghymanfaoedd Lleyn ac Eihonvdd yn meddu ar y cydymdeimlad dyfnaf. Gan weddio bob amser a phob rhyw weddi a vfiad ar ran v tadau a'r meibion sydd ar faes V gyflafan, ac nid yn unig dros y rbai hyn ond hefyd dros yr Almienwr sydd wedi co'li'i ffordd a llithro i die' barbariaeth. Oes v nne. yn Chwilog ychydig enw.au o rai ni halogas- ant eu dillad. ond a rodiasant mewn dillad gwynion i gymanfaoedd Lleyn a? Eitionydd gan ganu i'w Brenin, a hyny heb ga 1 eu t-vff- roi a'u branv,velu trwy y rhyfe'.oedd. Ac os yw y byd wedi blino ar ryfel a thywallt gwaed eu gilvdd, troed i mewn >ana. Ond nid_ trwy lu na nerth march y mae Brenin ^eion yn gorchfJu, ond gwna i'th elynion fod yn hedd ychol. Tawaf v tro hwn yn ngeiriau Iago yr Apostol"Canys digofaint gwr tiid yw yn c\dla\vni cyfiawnder Duw."—Yr eiddoch, UN O'R LLE. Pte. R. WILLIAMS, Clwtybont Yr wythnos ddiweddaf hysbysasom fod ne- ges swyddogol wedi dod o'r Swyddfa. Ryfel yi dyweyd fod Pte. Robert Williams, Caled- ffrwd Terrace, Clwtybont, wedi ei iadd ar faes v frwydr, yn Festubert, Mai 16ed. Per- thynai i Fat-talion Gyntaf y Royal Wei!s'n Fusiliers, ac aeth drosodd i'r Cyfandir gyda'r gatrawd uchod wyth mis yn ol. Nid cedd ond 3B mlwydd oed, ac yr oedd yn barchus iawn gan gylch mawr o gyfeillion. Yr oedd yn ganwr da, ac yn meddu ar lais tenor mwyn.

ACHOS CORFFORAETH BANGOR, Cyngaws yn erbyn Y "Christitina' Dedfryd o blaid y Gorfforaeth Yn y Llys Llyngesoi yn Llundain, ddydd Mawrth, gwrandawyd achos Corphoraeth Dinas Bangor, yn erbyn perchenogion yr ager- long "Christiana," a fordwya o Let Jwl i Gatrnarfon gyda nwyddau. Y barinvr vd- oedd Bargrave Deane, a chynortbwvid ef ar v fainc gan Trin it v Masters (a.wdurdodaa ar iateiion morawl). Cynrychiolid v Goiphoraeth gan Mri. Daw- son Miller a Lewis Noel (yn cael ea eyfar- wyddo gan lri. Bctteri'.I a Roach,- goruch- wylwyr; Mr J. Pentir Williams, Clerc Dines- ig Bangor). Cynry flolid y diffv,,t-,vy,- gan Mr. A. D. Bateson, X.C., a D. Stephenson (yn cael eu cyiarwvddo gan Airi Hulman Birchwood and Co.) z Gwrandawvd llu o dystion ar v naill ochr a'r Hall. Adroddir i'r "Christiana" fyned yn yrbvn Glanfa Bangor yn ystod ystorm enbyd ar no5on y 4ydd o Ragfyr, 1914, a thori y cyf- ryw. Mynai yr erlyniad mai egeulusdod oedd achos y niwaid. Dywedodd Mr. G. Lyme ei fod yn wyliwr ar Bont y Borth er's 17 mlynedd, ac na wel- odd ystorm clebyg i'r un gymerodd le ar y nosor. dan sylw. Darfu i ddau o'r "bolts" oedd yn y bont symud. Bu raid iddo gau y bont am beth amser. Ni wnaeth hyny erioed o'r blaen. Yn mis Chwefror, 1903. symudodd y bont o'i sylfaeni. Wrth symio yr achos i fynv sy.wodd y Barnwr mai yr unig gwestiwn oedd ganddu ef i'w benderfynu vdoedd, A ddarfu gapten y "Christiana" arfer pob moddioti l.:1ai capten morwrol eu defnyddio i arbed i'r agerlong fyned i wrthdarawiad a'r lanfa a awneuthur niwaid i'r cyfryw. Os oedd hyny yn wirion- edd, yna rhaid fyddai iddo ddyfod i'r casgliad mai damwain oedd yr oil. Yr oedd y "Chris- tiana," meddai, yn agerlong fechan o 281 tHmeH, ac yn ceisio mordwyo am ei glanfa yn Mhorthaethwy. er cael lloches Thag yr ystorm. Methodd yn ei ymgais, a gollyngodd y "port anchor." Gwnaeth gamgymeriad yn hyny o beth. Dylasai fod wedi gollwng yr a. ,,or ar- all (starboard anchor). Paham na o'lynaodd y cyfryw ni chafodd y llys wybod. Yr oedd yn y tystiolaethaubthau yn dangos nad oedd yr angor diweddaf enwyd yn barod i'w ollwng pan yr oedd angen am hyny. Yn lie hyny gollyngodd y 'port anchor' ac, yn gweled nad oedd hwnw yn dal, penderfynodd redeg yr agerlong i'r mwd yn ochr Sir C-aemarfon i'r culfor. Pan ddaeth y llif i mewn codwyd yr agerlong, a dechreuodd nofio eilwaith. Daeth y capten a'r agerlong i'r mwd deirgwaitb yn olynol. Pob tro elai vn nes i'r lanfa. Yn y cyfamser yr oedd ei "starboard anchor" yn barod, a dylasai fod wedi ei ollwng. Yn ol ei farn ef a'r rhai eisteddent gydag ef, vr oeddynt o'r farn nad oedd yr agerlong wedi ei rheoli yn briodol, a chymeryd i ystvr- iaeth, hefyd. ei bod yn dywydd mawr ar y pryd. Rhoddwyd dyfarniad o blaid yr erlynv.yr— y Gorphoraeth.

YR YMGEISYDD SENEDDOL. A'i lefn sain ar Iwyfan sir,—mewn "addo," Mwyneiddiaf- a glywir; Ydvw ef: ond addefir,- Y "gwneyd" sy'n bwysig, vn wir 5 —CYBI.

LLOFFION ZABULON HUWS TON PATROBAS.. Da y gv/naeth Mr. Owen Griffith, Peny- giaig, Lleyn, ymgynieryd a, clxvvii allan ail- i.rgraphiad o'r caneuon hyn. Ymdacngys ei bod yn anhawdid iawn c,lei copi o'r argraph::i,d cyntaf. Un o feirdd Nefyn oedd l-a^robss, credaf iddo farw pi ieuanc. Gresyn na fuas. ai Mr. Griffith wedi rhoddi ychydig o'i hanes. Bu.asai hyny yn dderbyniol ac yn yemvaneg- iad g werth fawr at ei waitb. Mae y gan gyn- taf yn faith ac yn ddoniol iawn, yn rho<i■ li hanes "Xefyn fel y bu ac fel y mue" p;< un adrcddwvd gan yr awdur mewn cyn^hr-.r.ld ar afroriad Ysgoldv Brytanaidd Ncty.i. \i dl- wn fedd-wi! fod cymeriadati rhvfedd yn byw yn Nefyn yr adeg hono. Dywedir re-nan ■l'hyfedd am danynt yn y gan hon,—dyma i chwi ddau benill:— Hen wraig o'r Morfa gyni Oedd sal, heb arwvdd gweHa A'r Person roddav hint Go dywvll ynte boba" 0 ie tywyll iawn. -Fa,,h laii,i- T'r roi ei das fawn Yn union w,r:h y fienast. Ym mhen yr wvt h nos gron Aeth a'ti wedi hyny, Wel auwyl hon a hon Pa frldd vr y'ch chi heddy ? Dadfeilio onile y mae vr Fen b a bell fr'a-u ddaearol V Y to vdi'r gwaethaf syr gwellt yn brin rvfed(L1. Te?tynau eraill rlirii o'r ca-nsuoft yavnt Ac "vbo 'diiv(]" "niwedd Bvd" Cwyn yr Amddifad" Y Cristion Gavtref," etc., etc. Pris y llyfr ydyw pedair ceiniog. De;alla;p nad argvaffwvd ond 200. Fø'lv a'rniid gwneyd brys os aWi -sicrhau un obonynt. YN Y TREN. Yr oeddwn vn dod o Bethesda v dydd o'r bla.en yn y tren, ac yr oedd yn yr un cerbyd a mi ddau chwarelwr, ac yn nat- uriol yr oeddis yn son am y rhyfel. Dywed- odd un ohonvnt ei fod yn credu fod y Ger- maniaid yn sicr o ddwad yma. "Aros di," meddai y Ilall. "wyt ti yn gwneyd rhywbeth i dreio'i rhwystio i ddwad yma?" Aeth yn ddadl wyllt rhwng y ddau. Yr oedd y ddau yn rhy hen, mi gredaf, i uno a'r fyddin, ond ar yr un pryd yr oeddynw n meddwl y gall- ent wneud rhywbeth i'w atal pe byddai yn dod yn flier rhaid arnvnt. Yr oedd yn dda genyf weled y_ddau yn disgyn ac yn v telerau gureu a'u gilydd ar ol v ddadl. Hawdd yd- yw gan y chwarelwyr fel rheol faddeu i'w gilydd ar ol dadl wvllt. Ddydd Gwener yr oeddwn yn y tren yn myn'd i gyfeiriad Con- wv, ac yn yr un cerbyd a mi vr oedd yr hen gyfaill. Wm. Morgan Williams, o odreu mvn- ydd Cenin. Yr oedd yn dda genyf ei gwrdd, a cbi gwmni. Elai ef i Gcnyy i edrych am ei berthynasau. Mae ef yn gymeriad ad- iiabvddus yn ei gylch, ac yn enwog fel das- parthwr yn ei ardal. Amlwg oedd ei fod yn edmygydd mawr o'r cvfaill Anthropos. Hoff- ai son am dano ac am ei wa.ith. Yr olwg ddi- weddaf welais arno oedd yn darllen ei ysgrif ar "Y Tair Oedfa" yn llyfrgell.Conwy. Pan y mae dvn sydd yn hoffi Ilyfrau y He tebveaf :i gael ydvw mewn llvfrgeM pan oddicartref. Drw<jr oedd genyf ei glywed yn dweyd fod priod y bardd Cenin yn glaf. CROESAWU'R BWCH GAFR. Brydnawn Gwener cefais fraw pan yn dod allan o orsaf Bangor." Yn sefyll gerllaw yr oedd cannoedd o filwyr a nifer o swyddo^ion, fn eu mysg yr oedd yr Uchgadben Bowen, Capten R. Lloyd George, Caplan John Wil- liams, Br ynsieiicv-n, etc. Gofynais i un ohon- vnt. mewn dychryn, "Pa beth wvf wedi ei wneud pan v mag cynifer o'r milwyr yn dis- gw^rl am danaf?" Dywedodd mae disgwyl yr oeddynt i groesawu v bwch gafr oedd yn dod i flaenori vr atTran filwrol oedd ym Mangor. Ni bu raid aros yn hir hyd nes y daeth. Yr oedd golwg swyddogol a Chvmreig lrno. a'r enw "Cymro" ar ei wisg. Cymerodd ei safle o flaen v seindorf. a chvcbwvnwyd vn orym- daith filwrol i lawr prif heol y ddinas, a, mawr oedd y sylw a rodd iddynt. Yr oedd yr olvgfa vn d WVH. ar gof i mi am orymdaith a weiais ym Methesda lawer blwyddvn yn ol. Yr oedd cigydd yn yr ardal wedi prynu tarw anghyn'red:'n o drwm gan y diweddar Cyrnol Piatt at v Nadolig. Ac er mwyn galw sylw ato trefnodd v cigydd i gael sêindorf yr ar- dal i ganu o'i flaen ar hyd yr heol. Dyna orymdaith oedd hono. Yr oedd preswylwyr yr a.rdal bron oil allan o'u tai v prydnawn hwnw. Bu son drwv y cvlchoedd am hyn yn hir, a. chafodd y cigydd ei hysbysebu vn g-impus. Yr wvf yn sicr fod lliaws yn Bethesda yn cofio am hyn. CYXGHERDD GWYCH. Ynadduldv Pendref Bangor nos Fercher, I-Nlaei. v vn lvwvddu. a Mr. W. O. \^a;;ord (Kiwilym Menai) yn arwain yn berta doniol. Y orif gantovion oeddvnt, Llinos; Lleyn, Mri Grrt- fitll1 Owen. H. Yaughan Davie*, Caernarfon. Beehgvn v Clio." a chor dan arweiniad Mr Gr iffith Jones, etc. Yr oedd dig an o :m- rywi'aeth yn y cyngherdd a chynuiliad llios- og. Nos S'idwrn a'r Sui cynt yr oedd y Pavchn Elfed Lewis. M.A.. a'r Parch !). Stanley Jones. Caernarfon yn pregethu yn vr un addo'.dv i gynulleidfaoedd llicoog i, Mae yr enwau 'hyn yn ddigon i hnft f0." yno brecrelhu da ac effeithiol. Nid btiwdd vd,-w cael cvniilleidfa fawr i gyfarfod pre- gethu y dvddiau hyn. ond gallwyd s:crh.'u hynv ym Mhendref, eglwy-? He v g'.vs'.nidc- gaetha y Pa'a/h 0. El,.is Williams. OLYNYDD MR. WILLIAM JONES, A.S. Yr wyf yn ysgrifenu hyn cyn dydd Sad- wrii yr anwser y gwneir yn 'iiysbvs gaidvniad v rjlei'dleisio yng Nghonwy, ond yr wyf yn gweled mae y gwr sydd yn mynd i enill y frwydr1 ydvw Mr. Rees. Gwlv a wna aelod campu.s yn ddiau fel y buasai er- am h%vd vn debyg o wneud. Dichon y cofir i ni pan yn cyfeir:o at v mater gynta; ■awkTrymu y -tvy.cldo-,n pwy oedd vn mynd ] ervilll. Po buasai v matter vn cael ei ben- derfynu ar unwaith credaf mai Mr. E. R. Pavies fuasai yn llwyddo. Y itro diweddaf vr {" 'f'TI'c, ¡'¡:;ry!Ïla: f--i- irhagcV.ygon un arall o'r ymgeiswyr yn gloewi. Wrth fvnd a dod vr oeddwn yn caei cvfle i weled a chlvwed na fedd yr oedd rto'hr'ti vn myned vmlaen. ac vr oeddwn wedi r ca-uo-'ird er's dvdd>.ii Mr. Carado,T Rees oedd vr un i, iwyddfti. Rhoddid gair da iawn ir j'nijreiswvr eraill mewn rhai ardaloedd. V v> wir" cl"T'va :s mas' Mr. E'Vs W. Roberts^ oedd wedi rhoddi yr anerchird goreu o'r ol vm Mif4t1lei8,1a. 'Gweitbiodd. rhai V-ri ,qel)»g, {a nvddlawn dros yr un a dvbient oedd y eym- hwvsaf. Bellach ii,d oes ond d:sc;wyl v bvad i Mr. iCaradog Rees wneud ei ran i ddvrc'nafn Cvmru a gofa.lu am hawlian gwerin y wlad. ZABULON HUWS. Swyddfa'r Herald, Caernarfon.

DEDFRYD DE WET' Chwe* Mlynedd o Garchar a 9,20CO o Ddirwy Y mae'r Cadfridog De Wet wedi cael ei ddedfrvda i chwe' blynedd o garchar a dirwy > £ 2,000. Dygwyd y prawf i derfvniad ddydd Llun a chaed ef yn euog ar y wyth cyhuddiad cyn- taf o fradwriaeth, ac yn ddi-euog ar y ddau arall, sof o dorri (cymundeb !y telijgranv- myned ymlaen i ymuno a'r Germaniaid. Der- byniodd y Llys ei ddatgniad nad oedd yn bwriadu ymuno a'r gelyn. Yr oedd y Ilys yn orlawn. Traddododd v Barnwr Lange ei ddedfryd, a bu am ddwy awr yn ei darllen. Wrth roddi'r ddedfryd rhoddodd ei ar glwyddiaeth bwyslais ar safle bwysig »De Wet fel arweinydd y bobl, a dywedodd "onibai am danoch chwi ac eraill oedd yn gysylltiedig a chwi ni fuasem wedi clywed dim am wrth- ryfel." Ar ol y ddedfryd, dywedodd dadleuydd y diffynydd ei fod yn dymuno iddo ddweyd ei fod wedi gweithredu fel y gwnaeth oddiar ar- gyhoeddiadau crefyddol dwfn.

CAPEL PENDREF (A.) CAERNARFON Ordeinio a Sefydlu Mr. J. Camwy Evans Yr wythnos ddiweddaf, Ngihi.wel Pcn- .In:i, Caeriiaifon, cytihalivAd cyfarfodydd or- deinio a sefydlu Mr. Camwy Evans, o Golcg Bala-Bangor, fel gweinidog. B'(}d0" o'r Wlad fa, Patigoivia, yw Ir. Evans, ond y ma. bod yn y wlad hon -'i's wyth mlynedd yn mynd trwy gwrs o a d-dysg yiag Bala-Bangor. Xc's Ffci-chcr piegtthw-yd gan y Prifaihraw T. M.A., (Coteg Bala-Bangor), a'r Parch Pelcr Price, M.A., D.D.—y diweddaf yn pregethu y "Si.ns i'r Eglwys." Bore Ian pregeth'wyd gan y Piifathravv T. Rees, ar "Natur Eg;wys." Caed prcgetii rymus. Cym- "Natur Eg;wys." Caed prcgetii rymus. CJm- ] yr At-ar-i Morgan Junes hefyd ian yn y g'wasanaeth. Cy'rihaliwyd y gwasanaoth ordeinio yn y .prydnawn, dan lywydd'iaeth y Parch D. Stanley Jones. Decbreuwyd y gwasanaeth grun y Paicih Ellis Jones, jibenezer, Bangor, oglwys .1Iey bu 1:r. Camwy Elvails yn bur daefuyddiol. Sylwodd y Cadeirydd fod' y cyfa.rfod yn un y cymerid dyddordeb mawr yndido, a da oedd .gandido weled; cymaint yn bresenol i grceshaw.u Mr. Evans a dymuno yn dda id'do. Yr oedd llawer o liyny ddau'wedi myned heijio, er's pan y cynhaliwyd cy far fod o'r fath o'r y blaen ym Mihendref. Yn 1828 y bu cyfarfod cyffe ty b, Ganhyny nid oedd yi). rhyfcdd fod (lyddo-i'deb mawr yn cael ei gymeryd yn y cyfarfod presenol. Galwodd lr. Jones ar y Pairclh T. J. Teynon, Cwmyiglo, i "holi'r got'yn- iadau i'r yrogeisyd'd. am y weinido;gacth." Mewn atebiad i'r gofyniadtau dywedodd Mr. Evans ei fod wedi ei fagu -ar aelwyd g-refyddol a.c wedi cymeryd dyddordeb mawr yn ngwaith yv eglwys ym. moireu ei oes. Yr oedd myned yn bregethwr yn ddlelfryd ganddo er's pan yn ieuanc. Argymhellwyd ef i fyned i'r weinidogaebh gan ei eglwys a ehvda'r amcan Ihiwiniw daidtih drosodd o'r Wlad'fa i Gymru. Credai fod yr eglwys yn foddion i ddatgudidio Duw i'r byd. Vstyriai ei bod yn anirhydedd i bie-gethu yr efengyl, ac yr oedd yn teimlo yn ddwys ac yn bryderus pan y cofiai am ei gyfrifoldeb. Ceisiai fod yn gyniorfhwy i'r tlawd, yn gysur i'r claf; ceisiafi. hdyd helpu'r ieuanc, a dwyn y plant i fynu i ofTlli Duiw a pbarchu dyn. I gynhaedd hyn gobeithiai J caffai eu cydymdeimlad a'u e./dweithrediad. Yna gofynodd y Cadeirydd am yr ar.wydd- ion. Ar ran eglwys Pendref -cododd nifer « I PARCH. J. CAMWY EVANS. aelodau dewisedig i arwyddo yr alwad. Ar ol hyny gofynodd y Cadeirydd i'r gytnuHeidfa godi ar eu traed i aTwyddo eu bod yn cro-es- hawu Mr. Evans i'w pEt-h. Gwnaed hyny. Offayniwvd yr Tirdd weddi gan y Parch Lewis Williams, Bonitnewyd.'d, ac yn dilyn caed pregeth—siars i'r -vein idog-gan y Pai"dh J. J. Williams, Treforris, yr hwn a sylfaenodd ei 'syiwadau ar y geiriau, "Ar gwnaeth fi yn saeth loew" (Esiah 49, 2). Sicrhaodd v Cad'eirydd Air. Evans y cai ge'iiogaefch holl weinidogion y dref. Sylwodd Mr. Beriah Evans, ar ran eglwys Pendref, fod yr alwad i Mr. Evans yn un hollol unfrydol. Yn fwy na hyny, yr oedd pedair cenhedlaeth wedi cymeryd rhan yn yr alwad hen boibl pedwar ugain mlwyddl oed a phlant pedair blwydd oed oed. Ymysjg y Thai hyny yr oedd Tihai oeddynt yn cofio gweini- d^^aeth Caledfryn amryw yn cofio gweini- dogaeth Dr. Roberts (Dewi Ogwan) nifer ■nawr fu dan weinidogaeth y Parch Alun Roberts a.'r mwyafrif fu da.n weinidogaeth y diweddar Bryrjioy Roberts. Pendref oedd v CbpsRl hrnaf yn y dref. ac yr oedd ganddo draddodiadaiu rhagorol. Yr oedd y diiflton- a': swyddogioi: yn brec.dd^vydio breu- ddwydi" ain v cewri C-vmreig fu y.n llanw pr.lpud Pendref, ac yr ve.i.¿ y bobl ieuainc yr. gwelec gweiedig^etban.. Nid oeddivnt am fy.v ii- d'-3ddod:a:i-au ) g.r»rpfh.eiw»I. Yr oed.d gan gavel Pendre' geu,hadr.evh 'w ooa-rio allan yng N.ghaerr.a.rfon, a ,11n I a.r.a.n v srenhadaeth hono trwy gynorthiwy Mr. Camwy Evans. Yr oedd Pendref yr baron wedi g.wneyd llawer i Gaernarfon. Hi rc.ddadd enedigapth i Gapel Salem, ac in cbaiodd y dref well eglwys i gvnorthwyo Pendref a'r eglwysi eraill na Salem. CYFLWYNO ANERCHIAD. Cyflwynodd Mr John' Williams, ysgrifen- ydd yr eglwyis. anerchiad gor^ured.ig,, o waftih Mr. Evan Williams, Minfor. Caernarfon, i'r Parch D. Stanley Jones, fel* cydnabyddoact'i yr eglwys o'i wafinneith diflino a'i garodig- rwydd yn ystod y (klwy iiynedd a hancr y b ] Pendref heb weimdag. Darllenai yr anerch- iad fel y canlyn :— "I'r Parch D. Stanley Jones, Caernarfon. "Annwyl a Pharchedig Syr:- "Drwy hyn, dymuna Eglwys Annibynol Pendref, Caernarfon, amlvgu ei gwerthfawr- ogiad uchel o'r"gwasanaeth parod a'r eared;g- rwydd diflino a wnaethoch iddi ym mhob ogiad uchel 0 r zwasanaehparod a'r caredg- I rwydd diflino a wnaethoch iddi ym mhob cylch am gyfiiod_<j^dros ddwy flynedd a ban- ner v bu heb neH Vw bugeilio. "Yrng nghanol dyledswyddau trymion eieh Eglwys eich hun yn Salem, a'r galwadau ami am eich gwrasanaeth yng ngwyliau mawr yr enwad ym mhob rhan o'r Dywysogaeth a ddeuent fel canlyniad naturiol y lie blaenHaw a. enillodd eiclj, ^doniau ym mhwlpud eich gwad, ni phallodd eich gofal caredig am dan- om ni ym Mhendref un amser. Gwei'i'asoeh i holl reidiau yr egIwys hon gydr naroJ- rwydd mwyaf, pryd bynnag y byddai galwad am hynny, ac estyn cymwynas i b.<vb a adeu- enit a,r eich gOlfyn-fel pe bae yr eglwys hon o dan eich gofal bugeiliol. "I'r gofal parod a diflino hwn o'r eiddo.h y pnodolwn i raddau helaeth y ffaith na dd'- oddefodd yr eglwys mewn dim hanfoj.)1 am y tymor hir y bu heb weinidog sefydl ^g "Yn awr. pan y mae cyfnod ei gweddwdod wedi terfynu, a gweinidog weii cael ei or- deinio i'w bugeilio, temla yr eg".wys iwym- edigaeth i osod ar gof a chadw yr amlygiad hwn o'i dyled drom a'i diolch :nawr i chwi am y llafurus gariad a ddangosasoch y n y pethau hyn oil. "Gan ddymuno i chwi a'r eidci.ydi bob llwydd a bendith yr Arglwydd ar holl gvlch eich gwaith, a blynyddoedd lawer eto o was- anaeth gwerthfawr yn Ei Winllan Ef i chwi." Arwyddwvd yr anerchiad, ar ran yr egi.\ ys, gan y AIri Beriah Evans, Edward Owen, John Williams, H. E. Roberts, David Williams, Hugh Jones (diaconiaid), a'r rhai canly-icl ddewiswyd i gynorthwyo gyda'r mater o ddewis gweinidog Mri T. J. Roberts, John Jones, J. D. Williams, Ellis Griffith, W Harding, a Evan Roberts. Diolchodd y Parch D. Stanley Jones am y weithred brydferth hwn o eiddo cvfeillion Pendref. Yr oedd vr hyn a wnaeth yn lafur cariad. Nid oedd wedi dychmygu cael y fath anerchiad. Yr oedd angen, meddai, weith- redoedd o'r fath i galonogi gweinidogion. Caed anerchiad gan y Bonwr W. M. Hughes a'r Bonwr E. J. Williams, ar ran eg- lwysi Patagonia. Dywedodd y blaenaf fod yn dda iawn ganddo allu bod yn bresenol yn y gwasanaelth hwnw. Yr oedd yn compliment i Mr. Evans. fel un o blant v Wladfa; ac hefyd i'r eglwys yn G-aimen argymhellodd Mr Evans i fyned i'r weinidogaeth. Yr oedd yn adnabod Mr Evans er's pan yr oedd yn blentyn. ac yr oeddynt v diwrnod hwnw yn gweled ffrwyth vr hyfforddiant grefvddol oedd wedi ei gael. Yr oedd yn dod o deulu parch- us. Credai mai Mr Evans oedd y dyn cyntaf anwyd yn y Wladfa i gael ei alw i fod yn weinidog yng Nghymru—gvda'r Annibynwyr, beth bynnag. Yroedd ei ddewisiad gan Ben- dref vn galondid at yn gysur mawr V' Wlad- fa Gvmreig. Yr oeddynt yn teimlo fod y Wladfa wedi gwneud rhvwbeth dros Grist. Gobeithia; o galon y caffai Mr. Evans weinidogaeth !wv- ddianus ym Mhendref, ac y byddai i'w waith rodd' boddlonrwydd a phleser i'r aelodau. Sylwodd y Bonwr E. J. Williams fod > WJadfa dan ddyled i Gymru gan iddi roddi iddynt gewri, megys Mathews, Lewis Hum- phreys, D. Lloyd Jones, John Caerenig Evans, R. R. Jones (Niwbwrch)—y rhai hyn gyda'r Annibynwyr. Yna aeth Robert Jones, tad y Parch. R. J. Jones, Twrgwyn; Bangor. Yr oedd y Wladfa heddyw yn talu yn ol ei dyl..¡j i Gaernarfon am iddi roddi iddynt Lewis Jones. Petai iddynt edrych ar Michael Jones fel Kitchener y Wladfa, Lewis Jones fuasai Svr John French (cliwerthin). Buasai 'Of íy siaradwr) 'yn falch petai mam a thad Vr. Camwy Evans yn bresenol yn y cyfarfod. (-d v Caisar oedd yn gyfrifol am nad oeddynt yno (chwerthin). Caed sylwadan pellach gan Mr. Griffith Jones, B.A., ar ran myfyrwyr Coleg Bala- Bangor, gan y Parch. Ishmael Evans, ar ran Eglwvsi Rhyddion y dref, a chan v Parch. Henry .Tones, Trefriw ar ran Cyfarfod Chwar- terol Ai-fon. Ar y terfyn dywedodd y Parch T), Stanley Jones fod un ffaith ddyddorol a Phendref na chrybwyllwyd mohoni gan yr ell o'r siaradwyr ereill. Ar ddechreu y ganrif ddiweddaf, pan yr oedd Ymneilltu- wyr yn cael eu herlid yng Nghaer- narfon. cafodd dan bregethwr Metli- odistaidd, a. ddaethant i'r dref eu hunain mewn perygl mawr. Nid oedd le y gallent fentro traddodi eu neges. Ond daeth eglwys Pendref i'w cynorthwyo. RhoddodcP gweini- dog enwog yr eglwys—Dr. George Lew's, yr hwn a. ordeiniwyd yn 22 mlwydd oed-locht, iddynt ym Mhendref, a chan fod Pendref yn addoldy oedd wedi ei gofrestru yr oedd yn Ile dio,,el i'r pregethwyr a erlidid. Da fyddai i Fethodistiaid heddvw gofio mai i ysbryd eangfrvdig Pendref a'i gweinidog vr oeddynt i ddiolch am allu codi baner Methodistiaeth yn y dref. Terfynwyd y cyfarfod trwy i Dr. Owen Davies (B) offrvmu gweddi. Yn yr hwyr pregethwyd gan y Parchn. J. J. Williams a Peter Price. Dechreuwvd y gwasanaeth gan y Parch. J. E. Hughes, M.A.. ( B.D. Caed cyfarfodvdd rhagorol a chynulliadan ma wrion.. Mawr ganmolid y trefniadau a. wnaed gan y merched cj'sylltiedig ag Eglwys Pendeef ar gyfer dieithriaid ac eraill. Caed benthyg yr ystafell uwch ben y Llyfrgell Rydd, ac ynu y parotowyd bwyd am ddau a banner awr wedi pedwar.

ACHOS Y BADDONAU Dydd Mawrth. dechreuodd achos George Joseph Smith, a gyhuddir o foddi tair o fer- ched mewn baddonau. Cymer y prawf 'e yn yr Old Bailey, Llundain. o flaen y Barnwr Scrutton. Cymerid dyddordeb an ghy fired in vn yr achos ac yr oedd v Ilys yn orlawn. Erlynid gan y Mri. Bodkin, Travers Hum- phrey, a-Cecil Whiteley. Amddiffynid gan Mri Hall, K.C., Montague Shear- man, a H. G. Bushe. Cyhuddwyd Smith i ddechreu o lofruddio Bessie Mundy yn Herne Bay. Atebodd, mewn I'ais crvf, "Dieuog." Cymerai ddyddordeb mawr yn yr achos. Bydd i'r prawf barhau am ddyddiau. j

!,IIUIIDlbWHMP I I When you wish I ( to Furnish 2 = Ycra naturally desire to visit a = = firm whose immense stock gives E you scope to indulge your own in- = E dividual taste. Value of course E E is an important factor, and value = E is our speciality. — E Therefore E p Visit oar Extensive Showrooms = Ë containing everything for the = = complete furnishing of your = = house. Here the largest selec- = tion of furnishing goods in the r; = North of England may be in- = = spected without any obligation r: I whatever to purchase. E = = = I E Every article marked in plain = figures and every transaction = E backed by a 50 years' reputation for = = honest straightforward trading. = E | Goods packed and dispatched E I carriage paid to any railway = I station in Great Britain if = I over f2 in value. E: mmm A London -RoaA. o LIVBRPOQIm

DISGl BLAETH 'EGLWYSIG (AT OLYGYDD YR "HERALD CYHAAT. '). lyr,-Pan mai cymaint o son am ddisgyblu yn yr awyr filwrol, daeth ymofyniad i'n mtdd- wd—^Beth am ddisgyblaeth Eglwysig, neu gre- fyddo! ? Ni ddywedwn ddim am le y cyfryw mewn crefydd, y naill ffordd na'r llaIl, ond mae'n amlwg ei-bod, yn ymarferol, wedi colli ei lie. Ac os cymerodd rhywbeth arall ei He mewn rhyw ffurf, mae'n debyg mai "torri ailau" aelod yw hyny. Ar dir rheswm ac Y.sgrythyr, tybiwn fud mwy o gysondeb mewn hyd yn oed ddisgyblaeth na'r olaf. "Gad ef y flwyddyn hon eto," yw iaith dis- gyblaeth, ond "torr ef i lawr," yw iaith ddi- diugaredd y "torri allan." Mcr bell ag y mae ymddygiad afreolaidd yr eglwys yri I myn'd. saif rhwng y cyfryw aelod torredig a'i adferiad. Yn He ceisio "argyhoeddi r cyfryw rhvngddo ag- ef ei hun mewn cariad," rhaid cael dangos haw], uiibenaethol cymdeithas bell o gael ei llywodraethu gan Ysbryd Crist, nid "gan gvdoddef eu giydd mewn cariad." Ar dir rheswm. nis gall y "torri allan" fod o ddiben effeithiol er gwell: oblegid vn yr eg- lwys, ac nid yn y byd, mae'r cyfle a'r modd- ion adferiad tebvgol. 'Rhaid cyfrif am hyn i ddiffyg vsbrydolrwydd yr Eglwys, ynghyda'i 9 I Iyn ;ad caeth i'r llvthvren. Am yr un achos cyfrif am syniad cyfeiliornus yr Eglwys am bechodau mewn ystyr gymhaiiaethol. Mor bell ag v goddefir y rhai sy'n euog o bechodau: tebyg i'r rhai hyn yn yr Eglwys. nid yw'r pechodau yn bechodau-eill-ill addoliaeth, eodineb. lladrad, cyHoydd-dod, meddwdod, givthirieb. cribddsiliaeth. trais, gormes, cen- ligen. Hid. maiais rhagrith etc. Ond pwy erioed dorrwyd allan o fod yn rhagrithiwr iieii., gybvdd? Am un peth vn arbennig v torrir- nil allan o'r Eglwys heddyw nid am aniweir- deb yn hollol ond am lithriad y mcesol a'r rhinweddol ei gymeriad yn ami. Wrth ddweyd hvn, nid ydym am dynnu i lawr safon bywyd yr Eglwys, ond dvwedwn v dviai fod yn fwv evi-n foesol fel athrawes bywyd ac ymarweddiad, drwv gondemnio pcchod yn fwy na phechodau yna, ymddygai yn fwv cysou ag Ysbryd Crist, "gan vst-vried ein gilydd yn wel! na ni ein hunain." Ond !—ac v mae lie anvhydeddus i'r "ond" vn y cysylltiad hwn hfvd-yr hyn o'i gvfioithu yw.ond arian a guddia liaws o bechodau. Yn o-weled hVJ), nid rhyfedd f-d yr effro yn gadael pvrth Seion.—Yr eiddoch. et" AMOS.

YR YSGOL HAFI GYMREIG a (AT OLYGYDD YR "HERAI.D CYMRAEG."). Ryr,-A af fi eich cnniatad caredig arferof i a'w syiw at vr Y so'oj Haf ncbod ? Mae yn ddianghenraid i ganmol gwaith yr Ysgol Haf. Mae bellach yn dair ar ddeg mlwydd oed. a sieryd yn awr drosti ei hun. Mae ei rhesti, o ddarlithwvr yn gwarantu ei -llwyddiant add- ysgol y flwyddyn hon eto. r rhestr hon vn cynnvvvs Svr Isambard Owen. D.C.L.. Proff. -T. E. Lloyd. M.A.. Proff. J. Morris Jores, M.A. Mr. S. J. Evans, M A.. Mr. 11 T Evans, M.A. Mr Howell HoweiK Mr. T. W Berrv. Mr. Ernest E. Hughes. M.A.. Mr Ifor W' M.A.. Mr. David Samuel, M.A.. Mr John Griffith. Pa-h H El- fet Lewis. M.A Parch J. Dyfnallt Owen. Mr Morgan Watkins, M.A., a Mr. Evan R. Davies. Ymdrechir sir-rhau rhwyddineb ar y rheil ffordd fe: y gallo'r myfyrwyr gyrraedd Pwll- heli gyda chvn lleied n drafferth ac anghyf- leustia- ag svdd 1"" bosibl. Os af cant o vmwe'wyr a Phwllheli awyddns i deithio tuag yno ar y 31ain o Orffennaf addiva Cwmni'r Cambrian vedeg hen yno heb eisien newid. Danfonir i-ba-Ieni ac amserlenni'r ^"s-rol Haf, ynghyda llawlvfrau, yn cynn>'vs rhestr o le-. tvdai. ar dderbyniad cais am danvnt. D? -TAMES (Dpfvnnog). Ysgri.fennydd Cymdeithas yr Iaith Gyinraeg,. Treherbert.

TO BRING HEALTH to the ailing, the weak and infirm, j | When Nature gives way beneath the strain Tired mothers gain ILTT/ J of work or disease, the choice of the right new energy and WlfiT,. ft builder-up is all important. strength from a course \J n L It is a grave mistake to rely on mere of SCOTT'S Emulsion. stimulants, when the worn and wearied body Wearied workers, espe- craves for nourishment and when, only by cially those who work in t re-building wasted tissues and nerves, health confined places, avoid lung can be restored. trouble and grow stronger SCOTT'S Emulsion builds up weakly men, by takiDg r6gUlar C°UrSeS °f SC0TT'S women and children in a most remarkable way. fit gives health, strength and vitality. It After illness or operation, a course of SCO^r'S shortens enriches the Mood, and, in this way, exerts Perio.d, of convalescence and restores health a powerful influence on the nerve centres an 8 of the body. You can safely give SCOTTS Emulsion to the yovngrst baby, You can daily see the patient growing bright mo^ delicate invalid, or the strongest, adult, icith an and stronger under the influence of the equal certainty of excellent results. health-restoring power of SCOTT'S. SCOTT'S Emulsion is used in hospitals and consumptive And the benefit which SCOTT'S Emulsion Sanatoria throughout the world. Four generations of brings is permanent benefit, because it is the oc ors ave Prove 1 • natural result of a body-building process. But, never accept an imitation. INSIST on genuine health-restoring power of SCOTT'S. SCOTT'S Emulsion is used in hospitals and consumptive ? And the benefit which SCOTT'S Emulsion Sanatoria throughout the world. Four generations of brings is permanent benefit, because it is the oc ors ave Prove 1 • natural result of a body-building process. But, never accept an imitation. INSIST on genuine TRADE AFARK on every package. SCOTT'S EMULSION