Yr Herald Cymraeg

COLEG ABERYSTWYTH. I Tn nghyfarfod. diw«ddaf cyixghor y cxjleg,^ der'byniwyd llytihyr oddiwrth ysgrifenydd'on sj der'byniwyd llytihyr oddiwrth ysgrifenydd:on Cymdeithas y Oyn-fyfyrwyr, yn hysbysu fod y gymdtithas yn barod i roddi i gystadku-|| ,v aetlh ysgoloriaetJi o 40p y flwyddyn am ddwy flynedd i gynfyfyrwyr fyddent wedi enill fl, Ilyn graddau yn un o birifysgolion y Deymas Gyf-ffil unol. Bwriedir yr ysgoloriaeth i galonogi3| efrydiaeth. uwdhraddol. Pasiodd y cyngliorM bleidlaie galooiog o ddiolah i'r gym doit has am || y cynnyg hacliollus..

S YM D UIaUAULLOH 6AD • 1 PORTHMADOG- I ARtRTVED. —■ Idea, Captain Williams, || from Cardiff; Margaret, Jonee, PwLheli; S My Lady, Johns, do. Three Sisters, Aberaeron; Energy, Tiffin, Penryn; Sarah Davies, Daviee, Holyhead; Cordelia, Davie6, Bidefard; Volunteer, Jones, Dundalk; Re-g beoca s.a., Roberts, Liverpool; Mlaggie Hawthorn, Arbroath; Martha Jane, Da vies, SB Aberaeron Jane, Morgans, do. Edith B Eleanor, Price, Swansea; Ellen lboberts, Robert, New Rose; Samuel Holland, Owens, Dublin. K SAILED.—Linus, Captain Watkins, for Fiume; Picton, Hansen, Bremen; George Henry, Jones, Harbiirg; Yearns, Parry, Aalborg; Maggie s.a, Hawthorn, A;rbroo.ili and Dundtee; Rebecca s.s., Roberts, Liver- pooi.

UMEB DiaWBSTOij I MERCHED GOGLEDD CYMRU Cynnaliwyd cyfarfod o Irwyligor gweiiihiolB yr undeb uchod yn y Westminster Hotel, Oaerlleon. ddydd Llun, prv'd y daeth nifergj luoeog o'r aelodau yn nghyd o wahanolS barthau y Gogledd. Oymerwyd y gadcir gan Mrs Hughes, Manchester, yr hon sydd new- ydd ddychwelyd adref o'r America, lie y bu yn aros ami y ddau fis diweddaf, ac yn presennoli ei hun yn nghyfarfodydd pwysig Oynnadledd Merched y Byd, y rhai a gyn- nelcd yn Toronto, Canada, a BuffaJo, -New York. R Mewn atelbiad i longyfarchiadau gwTesog yg cyfarfod ar ti dychwe"liad:, rhcddodd Mrag Huighes adroddiad dyddorol ohanes y eymud-g iad dirwestol yn yr America, a gweithrediadaun y oyfarfodydd a nodwyd, y rhai, meddai, a nodweddid gan yni a sel èlílino. S Yn ddilynol, pasiwyd) pleidlais o Lon-g gyfarohiiad i Miss Davies, Bdfocd-strecl., Lerpwl, ar y safle anrhydedd'us y goeodwydB hi ynddi yn etholiad Bwrdd Ysgol Lerpwl. ■ Yna aethpwyd trwy waith arferol y cyfar-S fod. Derbyniwyd adroddiadau dyd-dorol am gynnydd y gwaith yn y gwahanol siroedd, aca yr oedd rhai ohonynt yn galonogol iawn. H

Y DIWEDDAR BARCH D. S STANLEY DAVIES. I Hysbysir am farwolaeth y Parch D. Stan-1 ley Davies, cyn weinidog eglwysi Aumbynoli Llanbrynmair. Brodor o Clydach ydoedd Mr Davies, a dechreuodd bregethu tna. 1860. Yn 1863 aeth i Goleg Coffadwriaethol Aber- R honddu, lie yr oedd yn gyd-fyfyrwyr ag ef y Parchn J. Morlais Jones, Llundain; D Lewis Probert, a W. Jansen Davies. Yn 1867 derbyniodd alwad i weinidogetlitra I i eglwys Gymreig Mount Seion, Casnew- ydd, lie yr ordeiniwyd ef, a lie yg llafuriodd yu llwyddiannus hyd 1874, pry( y symudodd i Llanfyllin i fod yn weinido eglwys Pendref. Yn 1884 symudodd drachefn i ddilyn y Parch Dr Oweu Evans, Llundain, fel gweinido^ eglwvsi Llanbrynmair, Bu yn« gwasanaethu gyda llwyddiant mawr yno hyd y llynedd, pan yr ymddiswyddodd ohcrwyddfi gwaeledd iechyd. Yn ystod ei arobiad" y sir Drefaldwyn gwnaeth Mr Davies ei hun yn dra adnabyddus trwy Ogledd Cymru, a yr oedd gofyn mawr am ei wasanaeth mew cyfarfodydd pregethu. Etholwyd ef yn lly- wydd Undeb Aunibynol sir Drefaldwyn, M am flynyddau bu yn olygydd y "Dyddiadnr Annibynol." Y, rif,,nai yn fynych i'r "Dysg- edydd a chylcbgronau Cymreig ereill. N Ymadawodd Mr Davies ag ardal Llan brynmair yn mis Medi gan fyned i Casnew- ydd er ceisio adferiad iechyd. Yno bu farw ac y claddwyd ef dydd Mercher. | Y Sabbath diweddaf, pasiodd eglwys Heo Gapel, Llanbrynmair, bleidlais o gydym- deimlad a gweddw a theulu yr ymadawedigfi yn eu profedigaeth, a phenodwyd Mr G. H Peate i gynnrychioli yr eglwys yn yr angladd.

ARIANDY CENEDLAETRD CYMRJ. 1 Yn Heddlys Bow-street, Llundain, ddydcMj Linn, gerbron Syr John Bridge, aed y mlaen a'r cyhnddiad yn erbyn y Milwriad F. R. Howell, Kensington; Thomas Cory Reading; a Henry Ellis Collins, Glyn Neath, Deheudir Cymru, o gymeryd yn anghyfreith lawn a thrwy dwyll y swm o 30,000p, arian perthynol i Ariandy Cenedlaethol Cy Erlynid gan Mr Avory a Mr Guy Stephenson ar ran yr Erlynydd Cyhoeddus.:ac amddiffynid Cory gan Mr C. F. Hill, Howell gan Mr Bodkin, a Collins gan Mr Hugh Fraser.—Y tyst cyntaf ydoedd F. R. Crawshay, Lee-on- Solent, yr bwn fu yn un o gyfarwyddwyr cyntaf Ariandy Cenedlaethol Cymru, a chad- eirydd i fyny i Medi, 1883. Yr oedd yn gyf- arwyddwrhyd 1893, pryd y dirwj»wydyr I ariandy i fyny. Holwyd y tyst hwn mew perthynas i gyfarfod o'r cyfarwyddwyr a gynnaliwy? mewn ystafell wely yn Savoy Hotel, Llundain. Yno y cymerodd y drafod4| aeth le pa un a unid ariandy Pugh, JonesJ a'i Gyf., a'r Ariandy Cenedlaethol. Ni oedd yn cofio a basiwyd penderfyniad i' perwyl hwnw yno ai peidio. Yna darllen- odd Mr Avory benderfyniad o'r llyfr cefnod. ion, yr hwn a ddywedai fod y cyfryw ben- derfyniad wedi ei basio, ac fod dau gyfar- yddwr wedi eu penodi i gario yr uniad allan ac fod penderfyniad arall ar y llyfr yn dy B weyd fod Mr Collins i dderbyn 30,000p am yf gwaith. Nii oedd gan y tyst unrhyw go am ddim cyffelyb yn cael ei basio. Nid oed ef yn cofio yn mha gyfarfod y penderfynwy uno Ariandy Pugh, Jones, a'i Gyf. a' hariandy hwy. O'r diwedd dywedodd y tvst ei fod yn credu mai ar y 19eg o Ragfyr, 1690, y cymerwyd drosodd ariandy Pagh Jones a'i Gyf. B Dydd Mawrth, rhoddwyd tystiolaeth gan y Milwriad Hair, Trosnant, Pontvpool, un og gyfarwyddwyr Ariandy Cenedlaethol Cymru | o 1880 hyd ei ddirwyniad i fyny, a M Charles E. Dovey, yr hwn oedd wedi ei ben- odi yn gyd-ddirwynwr a'r carcharor Cory y Mehefin, 1893, er cario allan uniad yr Ariandy Cenedlaethola'r Metropolitan Bank Nid oedd dim gair o son yn y cytundeb i gymeryd Ariandy Pugh, Jones, a'i Gyf. drosodd am y 30,000p.—Gohiriwyd gwran- dawiad pellach yr achos, a chaniatawyd yr un meichniaeth ag o'r blaen. I

Yr oedd ui o ddynion yn cyxiaeiyd ci mawr| ar. yr afon mewn owch er mwyn boddi'ri anrfail. Wrth gedsio taflu'r oi drois ymyll y cwch trodd y c-weh a boddodd y tri dyn. N ofiodd y ci i'r lan. B

ak26.A r, ] Sore Throats. | j J "You cannot do better than gargle S S J with 'CONDY. E 1 9 Sir Morel/ Mackenzie, M.D_ K H | ^CONDY'S | m Remedial FLUID. 11 BEWARE OF ft BEWAKE OF SUBSTITUTES. ra j m tnsist on buying "CONDY'S." g

MARWOLAETfl Y CYN- AELOD DROS F; N. Yr wythnos hon mae genym y gorchwyl proddaidd o bysbysu am farwolaeth Mr Thomas Lewis, Bangor, yr hyn a gymeroddj le yn ei breswylfod yn hwyr nos Fercher. j Hyd yr etholiad gyffredinol ddiweddan 'cynnrychiolai Mr Lewis sir Fon yn Nhy'ri Cyffredin er's 1886, ocd gwrthododd gymerydl ei enwi fel ymgeisyddy pryd hwnw oherwyddi waeledd ei iechyd. Am y tair blynedd di- weddaf bu yn wanaidd iawn o ran ei iechyd | ac ychydig ddyddiau cyn ei farwolaeth y oedd y meddygon wedi rhoddi i fyny po | gobaith am ei adferiad. Ganwyd Mr Thomas Lewis yn y flwyddyn j 1821 yn Nghemaes, Mon. Derbyniodd ei| addysg yn Ysgol Genedlaethol LlanfechellJ ond ymadawodd o'r ysgol vn bur ieuanc ie fyned yn egwyddorwas at Mr J. Elias, mabfe yr enwog Jobn Elias, yr hwn oedd yn cario| masnach eang yn mlaen fel marsiand wr gwenith a blawd. Pan yn ddwy ar bymtheg| ,oed gadawodd wasauactb Mr Elias ac aeth i| lagor busnes gyda chyfaill yn Mangor. YB| mhen ychydig amser, modd bynag, torwy [cysylltiad ei gyfaill a'r fasnach, a gadawydv Mr Lewis i'w chario yn mlaen ei hun. Profodd? g ei hun yn ddyn o aliu masnachol ardderchog, al thrwy ei ddiwydrwy dd a'i f edr usr wydd llwydd J odd i wneyd un o'r masnachoedd™mwyaf| yn y Dywysogaeth. Yn 1846 priododd Laura, y thrwy ei ddiwydrwy dd a'i f edr usr wydd llwydd J odd i wneyd un o'r masnachoedd™mwyaf| yn y Dywysogaeth. Yn 1846 priododd Laura, merch Mr Henry Hnghes, Tygwyn, Llan- ,ac llyfni. Yn 1866, ymneillduodd o'r fasnach a dechreuodd foddloni ci awydd mawr i deithio o'r ameer hwnw hyd nes y daeth yn ymgeisydd Seneddol dros ei sir enedigol, i'treuliodd lawer o'i amser yn teithio o wlad ij wlad. YU naturiol awydd cyntaf Cymroi wedi ei ddwyn i fyny fel Mr Lewis yn yr| wlad. Yll naturiol awydd cyntaf Cymroi wedi ei ddwyn i fyny fel Mr Lewis yn yr| Ysgol Sul fyddai my aed i wlad Canaan. Y? ajwlad dramor gyntaf y talodd Mr Lewis ym Sweliad a hi ydoe:ld Palestina, ac oddiyeev saeth i'r Aip'.fe. Ar ei ddychweliad i Gyrnru* lyr oedd gofyn mawr am dano fel darlithydd^ far ei deithiau i'r gwledydd pell. Ar ol yr! fymweliad yma a gv.iAd Canaan y' adechreuwyd ei adnabod with yr enw I\1 r'■ sThomas Palestina Lewis,i'w wahaniaethic ioddiwrth y Mr Thomas Lewis arall, yr hwn| loedd hefycl ag sydd yn byw yn Mangor, ac! yn ddyn blaecliaw yn mywyd cyhoeddus yj ddinas. Yn ddilynol, teithiodd Mr Lewis: trwy amryvv wleclydd ar y Cyfandir, af chroesodd troaodd i'r Unol Daleithau. Yn 1881, yn ngwmpeini y Parch T. Jermanj Jones, y cenadwr Cymreig adnabyddus, ym welodd a cbenadaethau y Methodistiai Calfinaidd yn Mryniau Cassia, India. Ef ydoedd y lleygwr Cymreig cyntaf dalodd ym- weliad a'r lie, a chreodd ei ymweliad ddydd j ordeb mawr. Ar ei ddychweliad oyflwynodds ei adroddiad ar waith y genadaeth i Gy-| manfa yr Hen Gorph. Cynnwysai hanesr ffafriol iawn am y gwaith, ac enynodd uewydd yn y inudiad ccnadol yn NghymruJ Yn 1886, gwahoddwyd Mr Lewis i sefyll fel yr ymgeisydd Rhyddfrydol ac Ymreol aethol dros ei sir ecedigol. Yr oedd y diweddar Mr Richard Davies, Treborth, y bwn oedd yn arglwydd-raglaw y sir, ac oed wedi cynnrychioli yr etholaeth yn y Seneddp flaenorol, wedi cymeryd ochr yr Undebwyjj yn y rhaniad ar Ymreolaeth, ac ni cheisiaf ail-etholiad. Boddlonodd Mr Lewis i sefyl ac ar ol brwydr galed, llwyddodd i orchfyg ei wrthwynebydd Ceidwadol, Captain G. Pritchard-Rayner, trwy fwyafrif o 296. Y ffigyrau oeddynt:—Lewis, 3727; Pritchard Rayner, 3421. Yn etholiad gyffredinol 18921 gwrthwynebwyd ef gan Mr Morgan Lloyd Q.C., ar ran yr Undebwyr Rhyddfrydol, y hwn oedd wedi bod yn aelod RhyddfrydoE dros Fwrdeisdrefi Mon cyn i'r etholaethl hono gael ei thori i fyny. Llwyddodd M Lewis i gynnyddu ei fwyafrif o 296 i 1718, al safai y ffigyrau y tro yma—Lewis, 4420 Lloyd, 2702. Yn gynnar yn 1894 amlygod Mr Lewis ei fod wedi penderfynu peidi ceisio ail-etholiad yn yr etholiad gyffredinolj a dewiswyd Mr Ellis Jones-Griffith, yr aelo presennol, fel ei olynydd. Byth er marwol. aeth ei wraig, yr hyn gymeroddj le yn| nechreu 1894, yr oedd Mr Lewis wedi bod yn| gwanychu. Gedy fab. y Cynghorydd Henrva Lewis. Bu farw mab arall iddo, Mr Thomas] Hugh Lewis, yn 1896. | Yr oedd Mr Lewis er yr amser yr aeth ij fyw gyntaf i Fangor wedi cymeryd rhanl flaenllaw fel lleygwr yn ngwaith y Method-i istiaid Calfinaidd. Yn fuan cafodd yr enw o fod yn ddyn o farn addfed, ac nid oedJS braidd yr un bwrdd neu bwyligor pwysig yn nglyn a'r enwad nas gofynid iddo ef aistedr], arco. Yr enw hyn barodd iddo gael eil dderbyn fel ymgeisydd Seneddol. Yn Senedd yr oedd yn un o'r aelodau distaw, y cyfyngu ei fcran i bleidleisio gyda'i blaidj Eiyd nes i'w iecbyd dori i lawr gelwid arno » ddarlithio trwy wahanol ranau o Gymru, y enwedig yn ei etholaeth ei hun. Yr oedd ei ddarlithiau yn llawn o synwyr cyffredin, a rhoddai bob amser ddatganiad croew o'i far ar gwestiynau » mudiadau y dydd. Fel rheol, siaradai yn Gymraeg. Yr oedd yn| ddirwestwr selog, ac yn ei ieuenctyd, pan! nad oedd y diwygiadau y dadleuai drostynt mor boblogaidd ag y maent yn awr, bernid ef yn dra chyffredinol oherwydd ei frwdf ryd- edd yn hyrwyddo yr achos. Ei brif bwnc ar y llwyfan gwleidyddol ydoedd Dadgysyllt- iad, ac am flynyddau cyn myned i'r Senedd yr oedd yn ddadleuwr selog drosto. Nid oedd yn genedlaetholwr cryf fel rhai o'i gyd- aelodau ieuanc, ond nid oedd byth ar ol y mwyafrif o'r blaid Gymreig, ac yr oedd pob mudiad Cymreig teilwng yn sicr o gael ei gefnogaeth. Yr oedd ei ddull boneddigaidd, ei gymedroldeb a'i unplygrwydd amlwg wedi gwneyd ei gydwladwyr-o bob plaid bolitic. aidd—yn hoff iawn ohono. Fe gofir am dano yn hir fel dyn a wasanaethodd ei wlad gyda symlrwydd calon ar hyd ei oes. YR ANGLADD. Cymerodd yr angladd le ddydd Sadwrn, yn cychwyn am un ar ddeg. Claddwyd yn! Glanadda. Gwasanaethwyd wrth y ty gaul y Parch D. D. Jone3, a chan y Parch D.| Rowlands yn y gladdfa. Y prif alarwvrl oeddynt Mr Henry Lewis (mab), Mr W.s Lewis Jonep, Parch G. I). Hugnes, Man-!¡ Ichester, a Mr T. L. Rowlands',(neiau), Master Trevor A. Lewis (wyr). Yn mhlith perthyn- asau ereill yr oedd Mri W. T. Roberts, Ban- gor H. Shelton Jones, Llangefni; a W. Owen, Llanfairfechan. Yr oedd dirprwy- aethau yn bresennol o'r gwahanol eglwysi Methodistaidd, yn cynnwys Twrgwyn a'r Tabernacl, yn mha rai y bu Mr Lewis am amser maith yn ddiacon. Ar yr arch yr oedd y geirian: 11 Thomas Lewis, ganwyd Tach- wedd 21ain, 1821, bu farw Rhagfyr 1897, yn 76 mlwydd oed." wedd 21ain, 1821, bu farw Rhagfyr 1897, yn 76 mlwydd oed."

— t Yn oJ y gyfraitih, ihaid i foneddiges fydd; •yn dyst gacli i fyny ei gorchudd, fel y gall' I y lhetthwyr weled ei gwynebpryd, mewn: trefn iddynt allu, os yn angenrheidiol, farnu ■wrth ei phrydweddau.

AT Y GOLYGYDD. OWYN 0 LANBERIS. Syr,—cwyn gyffredinol yn y pen- tref hwn oherwydd ymddygiad beehgyn. a dyniom ieuaino ar iioeweitluau gwaith, ao yn eorwedtig Sujliau. iaith ja arferir, y gwi, yr yemecio a phoeri, I tanio imitches ar y dryeau, ao hyd I yn nod dawn|sio, yn mtyned. yn mlaeai er rhwystr a phoe^n, nid yn unig i ddynoliaeth, oind i achos orefydd. Sicrhaf i clnvi, o enau un o'r gwyr paxchusaf yn y j! He, fod o'r braidd yn anmhoeibl ciywed y pregethwT, Sul neu ddau yn ol, yn tradd- odiei bregeth, gan faillt y twrf tuaUan. | Mao rhybuddion parchuR yn- 00 wedi cael I m rhoi hefyd yn ffeaiestri y mastnachdai— end i ddim pwi]»as. Beth "ydid i'w wneyd, 1 a pha fodd y daw heddweh ? Mae y treth- 1 dalwyr wedi pasio i gael goleuadau ar hyd | yr heolydd, pryssured y dydd a'r nos y gwelwn hwy i fyny, yna bydkl modd, 06 yn atigenrJueidjioi, adnabod y ihai euog. Gobeithiaf y ca y sylw gwirioneddol hwn yr effaith briodol.—Yr edddoch, UN O'R LLE. MON A CHYMRU GYF AN. I SyT,—Yr wyf yn "Genedlaetholwr Oym- reig," twymn-galon, a thrwyadl. Ac fel y I cyfryv", yr wyf yn llawenliau wrth weled I Cymru yn llwyddo, a'r genedl Gymreig yn L yn yiiuldeffro i'w hanglienion yn mhob I gwedd ac yn penderfynu gwneyd ei hunan | yn alCiu o bwys, a dylanwad daionus, yn y byd ac yn y deymas gyfunol, o 00 un y mae yn gyfmn mor atnrhydeddxis, a hyny mewn I llawesr ystyr. I Ein liymraiiiadaii "gwladol" a "ohrefydd. | ol," a fu ein prif endid yn y gorph en ol; lac undeb a fydd ein nerth at y dyfodol I pwysig sydd o'n blaen, a hyny yn unig a I sicrha ein llwyddiant. Am hyny, ym- i wasgarwn at ein gilydd, a dysgwn gyd- I symud, a ehydtweithredu, ftl y byddwn 3 unol, disgybledig, a. pheaideitfynol a pha rod, | j ymCadd1 droe iaiwnderaii ei'ii gwlad, a I gorehfygu, pan ddaw yr ad eg i hyny. 1 Y mae arnom eisiau rhyw drefniant I cvfaddas, drwy ba un y gall yr holl genedl, ■| diwy gynnrychiohvyr etlioledig o'i phlith ei H hunan, ddyweyd ei bam yn eglur a hyglyw, 1 ar bynciau pwyisig y dydd, a. hyny yn y f| fatli fodd, ac a fydd yn argyhoeddi ei chyn- 1 nryohid^yr Seneddol y dylent gyd«synioi, a :f,1 chyd-^ym'.id, fel un gwr, i gaxio allan yr g hvn a ddymunir yn gyffredinol gan y wlad 1 a'r genedl a gynnryohiolant. I Credwn fod y "Oynghrair Oenedlaetliol" a fwriedir yn drefniant cyfaddaiS ar gyfer y dyboa hwn. Yr ydym yn oredu ei fod yn ymgaas deg a gonest- i gyfarfod a'1" an- hawsidier sydd wedi bod mor andwyol i ni yn y gorphenoL Dylai yr holl wlad barchu yr amcan sydd o'r tni ol i'r symudiad hwn, ao yndradiu i geisio i ddeall, a rhoddi y fFurf oreu ffydd yn hoeibl iddo, drwy ym- drafodaetli bwyllog a gofalus, yn y Gynnad- H I edd a gynnelir yn fuan i'r dyben hwnw. S Hydera-f yr anfona pob rhan o'r wlad gyn- mychiolwyr i hono, ac na fydd i .sir Fon p goili ei hen henw da, ao ardderchog, trwy t beidio cyd-weithredu yn y cyfwlrg pwysdg hwn.—Ydiwyf, yn gywir, I GEORjGE WILLIAMH P Trem ESlian, Amlwch, 27ain Tach wedd, 1897. i Y PARCH P. J. ROBERTS, ABER- I MAW, A'R OOHEBYDD. Syr,—Dywed "Y Gohebydd" hwn nas Syr,—Dywed "Y Gohebydd" hwn nas Ss gwyr d'dim am fy "G-roeg" i, ac nad yw yn S| meddwl ei ddysgu hyd ed fedd. Gresyn ei S fod wedi dy^u Groeg yn rhywle t>ydd wedi g ei ddwyn i ddinystr yn mho'L cyn cyrhaedd y bedd. Nid yw yn yegrifenu dan ei enw jji priodol, a da iddo hyny yn ddiau. Pe m gwnelai hyny ni byddai angeai i mi ysgtrif- etiii sill yn ydhwaneg- S RQioddaf yma dldan ddifyniad cywir O'T hyn ymddangoeodd yn y "Cambriaaii News, fl Taohwedd 19eg —"Dywedodd y Parch P. M Jones Roberts (ar ddechreu cyfarfod y fcreth- daRwyr*, Tlaiohwedd 12)fed) fod ddo air P pwymg i ddyweyd. Cyfeanai at yr adrodd- » iadau gyhoeddwyd yn' y ^'Manchester g Goiardiein." Nid oedd adtroddiad y cyfarfod H diweddaf gynnaliwyd dan nawdd undeb y H trethdalwyr yn un cywir, fel y nodwyd 1 allan ganddo ef menti llythyr anfonwyd I wedi hyiny i'r papyr hwnw. Oyfarchodd | Mr J. H. RibhaJde, oadearydd yr undeb, y I cyfarfod. Dywedodd tmai y pefah cyntaf I iddo i'w wneyd oedd cadarnhau yr hyn a | ddywedwyd gari y Paroh P. Jones Roberts." | Ceasia "Y Gohebydd" hwn berswadio eich | darlleaiwyr nod' oedd bron oieb o'r trebhdal- 1 wyr yn g>wvbod at ba beth yr oeddwn yn i cyfeirioL Na f eddy lied y doethawr Kydd I newydd gaeJ ei gyflogi i anfon adiroddiadau | o'r alwlal, fad' trbthdalwyr Abei'mawi mor | ddwl ag y goeodir hwynt allan ganddo ef ar s goedd gwla/35. Tybed y dywed fod cadteir- | ydd yr undeb hefyd vn y tywyllwch ? Cad- I tunihaodd y cadeirydd y cyfan a ddywedais, i ac er gwaethaf hyny myn "Y Gohebydd" I dysgedig a doefch hwn, yn ei lythyr diwedd- S af, fod y penderfyniad y cyfeirir ato wedi 1 ei roddi i'r cyfarfod. « Llawer mwy teilwng fuasai iddo gydnabod I ddarfod iddo ef anfon ei adroddiad i'r "Mon- || Guardian" cyn fod y cyfarfod hanne* |j krwodd, a ohvn bod son o ywbl am y pen- S derfyniad hwnw ynddo. a Drua« ohono! Ni feddyliaie ci fod mor P gwbl gibddall. Gwyddai pawb synwyrol « fod fy mhettiderfyniad yn cynnwvs ymddir- s iedaeth yn y cynghor presennol. Peth arall g a hollol wahanol oedd gorchymyn i'r H cynghor fyned yn mlaen gyda'T apel i lya 9 uwchaf y gyfraith. H Rihag cfn na sylwodd, gan faint ei fraw, lyn y cyfarfod: olaif gynnaliwyd, bydded hy&- S bys iddo ddarfod i mi bleidleisio yn agored jl ymddiriedaeth yn y cynghor presennol. Ni g wmaf sylw pellaoh o'i lythyrau o« na 9 fvddant dan ei enw priodol. fi P. JONES ROBERTS. a Epworth "Villa, Abermaw, p Rhagfyr 2il, 1897. I BRENHINOEDD Y BYD. H Syr,—Ni wnaf wadu nad yw brenliinoedd M a brenhinie»?au;, nad yw ymlierawdwyr ao y yinherodresau wedi gwneyd llawer o ddlaioni lyn y byd ond credaf eu bod wedi gwneyd Hilawer mwy o uiwed, a dinystr, a drygioni, g a'u bod hwy teuluoedd a'u perthynaeau H wodi llanw y byd a helanedd. ao wedi B mwydo y ddaear ag afonydd o waed dynol, E wrtih geisio cool allan pa un ohonynt oedd »i Jywodraethu, ao yn mha un yr oedd yr | hawl ddwyfol yn gorwedd. Gallesidl tybied BOB oedd ganddynt hawl dd'wyfol, na fuasaa ra angen gahv am hawl y oltedd i benderfynu y gddadl. | Gofidus vw meddwl fel y mae cenedloedd |! a< phobloedd wedi tywallt gwaed eu gilydd g er penderfynu pwy oedd i lywodraethu dros- tynt, a gwaeth fyfch fel y tywalltai Cymry S wacd eu gtilydld, oheTwyddf c-werylon eu S tywysogion, a phob gwlad i raddaiu mwy li-ieu yr un fath, fel rhyfel y Rhosynau yn |1 Lloegr. Gwir fod y byd yn dod yn gallach |j gyd'a golwg ar hyn nid ydynt heddyw yn H meddwl nas gallant fodoli oni chant frenhin g neu frenhines, ymlierawd'WT neu ymherod- res, i'w llvwodraetihu. canyfl y mae gwerin- iaec.h fawr yr Unoi Daleithau a gweriniae-th fawr Ffrwino yn gallu gwneyd hebddynt yn gceod y mab hynaf i eisitedd ar or&edd, tra y ma«3 y mtsiblon eredll yn WTtili odedig, ao a welir mewn rhoddi yr ho'l y?tad i'r mab hynaf a gadael y lledll o'r plaint yn mhell |i bi_:rifm. mewn rhoodi aaighyfiawndler mewn ÏPlaw iddo, er o'r un tad a'r un fam. Gwncir y ddamfwain o gael ei eni yn gyntaf iddo gael byd da helaethwych beunydd, tra y gwnoir gorfodi y wlad i gadw y plant ereill mewn amrywioj ffyrdd; gwelir hyn mewn fotio arian yn flvnvddol, filoedd a miloedd o bunnau, er cadw i fvny y Teulll Brenhino'l, tra v mae y Frenhines yn cael 386.0010 miloedd: pulinau yn ailian poced neu yn gvflocr; tua y telir cositiau ei phalas- dai a'i gw.yisi cm, a pttileserfadtau, Gellid tybied y gaUai ofaJu am ei deulu. gyda, N dywedcr, fod y wlad yn gofoia OlD Dywyweg Cymru-ei brenhin dyfodol Tebyg ydyw aohoe y gwyr mawr, gwna y mab hynaf I lyncu y rhan fwyaf o'r eiddo, felly rhaid gosod un mab yn y fyddin, mab arall yn yr Eglwyia, a'r pedwerydd yn rhywbeth arall. yn lie rbanu rhyngddynt holl eiddo y tad. Gwnedr hyn er oadw i fyny y mawrion rhodreegar hyn, ie, hyn ydynt i raddau mawr iawn. Nid ydynt, yn SlÍwr, yn waeth dynion na chwi a miimau, eithr y moo eu temtafsiyjuaru yn enbyd—digonedd o arian, a digonedd o segurdod! Pa ryfedd eu bod. yn myned ar gyfeiliom ? Deled cydraddokleb yn y wlad hotn a'r gwledydd. Goeoder i bob un yr un gyfran o lafur, a gofeoder i bob un hefyd yr un gyfrlan o angeairheddiam a miwynianniau. Nid fel yn awr—rhai yn cael yr holl lafur, I ao ereill yn cael yr hoEi fwyniaait. Annheg ymai, a drwg trsbywydldoj.—Yr edddocih, &c., D. FF. DAFIS. GREDDF YN TRECHU RHESWM. Syr,—Nid llawef o Sfabbathau sydd1 wedi myned heibio er pan wnaod caeglaad trwm yn un o'r capelau yn y Morfa., Porthmadog, at gynnal v'ByykIin yn Ngihwm Rhondda; ao yn oil a welaifl yn y newydd- iaduir, mae un yn MlhorHhmadog wed(i tan- ysorifio lOOp at gynnal y "Fyddin Ymoeod- ol." Ffodd bynag, fcl yIj hystbyswyd yn yr "Herald," aeth lCong a glo 8 dtraeth. y Morfa, a bu raid taflu rhan o'r llwyth i'r mor er ei hysgafnhau, i'w chael yn ddyogel o'r perygl. Pan ddeaUodd "eryrod" y Morfa fod y "gelain" wedi disgyn> ar y t-raeth, prydnawn Sabbath, Tachwedd 21ain, ym- gasglaeant yno yn llu mawr, a dechreuwyd o ddifrif larpio y gelaim, a hyny øyn agoir drysau y capelau—chwech y nos—er mai teneu oedd1 y oynnulliadau, ao o dan arwein- iad yr is-swyddogion, ni thalfyrwyd aonser eu I cadwraeth. Yn un o'r capelau, caed pre- geth ar droedigaeth "Saul yr erlidiwr," yr hon yn rhagluniaethol ao amserol iawn a araddod'wyd, ac a atebai i gyflwr pobl y capelau yno. Sleatyddfwf o'jr h IftaiySaf oedd Saul cyn cael "y goleu," ond er hyny yn byw yn "y Tywyllwch edthaf. Dysgodd W. Reea, D.D., Lerpwl, ei gath i ddal can- wyil iddo pan yn yegrifenu a phan welodd y Parch H. Reevs, ei frawd, hyny cododd dadl rhwng y ddau frawd ar y pwnc, Pa un ai rheswm ai gmlidf yw y cxyfaf, ac mewn trefn i setlo y dd'adl, daliodd Henry lygodi- en, ao aeth a hi at William, a phan yn prysur ysgTifenu a'r gath yn dal y ganwyll. gollyngwyd hi ar y bwrdd, ac ar amrantiad taflodd y gath y ganwyll a rhuthredd i'r llygoden, gan adael y ddau frawd yn nghatnoi y tywyllwch i .ryfeddu ar allu cath i setlo dadleaon. Nid rhyfedd, gan hyny, oedd! i'r "Sialvation Army man" wed die, HGwna ni oil yn gatJiod." 0 nos Sabbath hyd nos Fercher, huwyd yn ymosod ar y gelain yn dd'idor, ond ar dip llanw, a mawr y gwaith a wiraed. YV oedd: mierehed a gwragedd o'r Borth a'r Morfa a dim ond eu trouseii peisiau yn y dwfr—dynion a meibion ie, teuluoedd eyfain yn ymborthi ar y gelain. Ni bydd eisieu tan ar lawer hyd y flwyddyn 1900. Sihrydiir yn bresennol fod yn rhaid talu am y glo a. godwyd oddiar y traeth, a gwys i'w cliodi ar y rhai a gymer- odd yr hyfdra i gyimeryd glo oh oni—tra y dynion ^F^WYDDIOGOL yr y^wirfiaeth el allan o ran arall ohoni. Pan ddaeth y si allan am dalu a chospi, gofynodd un ca.stog i arall a gydgariad o'r ysglyfaeth, pa. eawl llwyth trol a gafodd ef. faoligen," meddai, ond pan ddywedodd y Hall wrtho y byddai raid talu. nid oedd wedi cael dim ond tri llwyth. Fel hyn y mae "eryrod" yn gallu HridiwStÎo numberS" i ateb dybenion person ol, neu liwio pobpebh a'r lliw a hoff- ant. Olld yma cyfyd1 y cwestiwn. Pa un o'r numbers pha. Iiw ei gymeradiwva y oapeIa.ui A pha liw a numbeT a gymeradwyir yn y police- station ? Digon tebyg y da.w y oapel a'r po'iee- Ftation i wrthdiarawiad a'u gilydd, ac y cyfyd cwestiwn yn mhellach, Pa un ai y pregeth- wn ai y policeman svdd yn fwyaf gwasan- M'thgar 1 AMSlER A DDENGYS.

ARWERTBIANTAU. MEISTRI DEW A'I FAB YN RHXITHYN. Dydd LIun, bu y Meistri Dew a'i Fab, Bangoir a Llandiwlna, yn Rhuthyn, yn gwerthu yr eiddo rhydd-ddaliadol a adna- bydddr wrth yr enw Plaanewydd, gyda darnftu o dir a bythynod, a. chynnwysai yr oil 14 o erwau, 2 roodk, a 32 polai Gwertth- wyd yr eiddo yn un lot i Mr Lumley, aID y swm o 2520p. GLASFRtYN FAWtR, IiLANGYBI. Dydd Meroher, yn y Crown Hdel, Pwll- hOO; cynmygiai Mr Dew, fftirni adnabyddus Glaefiyn Fawr, Llangyfbi, a'r wertfh, yr hon a gynnwys lOOa. Or. 37p. c dir, yn nghyda hawliau dyifirol rhagorol a gyflenwa Pwllheii, tbc. Yr oedd y eynmul'liad yn barehus a hynod boblogaidd, a'r cynnygion yn fywiog de«hreu i'r dwood. Prynwyd y fferm gan Gynghor Tretfol Pwllheli, am r swm o 6360p. Gweifthredrd ar ran y cynghor gan yr Henaduriadd R. Jones, W. Anitfiony, Ac. Gweithredid yn lle-ol ar ran y gwerthwr gan Mr CStedwyn Owen, cyfreit.hiwr, Pwllheli, a Mr Thoonas Roberts, pedffiannydd, Porth- madog. Rflioddir canmoliaeth gyffredinol 1 waith y Oynglhor Tre!<i., gan y cymiwysa gronfa ragorol o ddwfr i boblogaeth fawr. Pe aigwyddassr i feddiant rhai rejlI, gallasai arwain i anhawsder a t'lraul enfawr gan mad prydleeol oedd meddiant y gcrplior- aeth o'r lie.

SUT I OCHEL RHAG PESWCH AC ANWYD. Mae rhai pobl os a'Dt allan i'r gwlaw ysgafnaf, yn sicr o gael anwyd, a digwydda hyn mor ami fel y maent mewn trafferth beunyddiol. Pe bai pobl o'r fath, pan yn teimlo'r anwyd yn dechreu cydio, yn cymer- yd Emulsion Petroleum ADgier mewn doses ilawn, cawsant ef yn hynod o effeithiol er gochel trafferthion pellach. Nis byddai y gwddf yn dolurio ond ychydig, ac ni chaw- sent ond ychydig, os dim, gofid gyda phea- wch. Mewn gwirionedd, braidd byddai iddynt wybod fod arnynt anwyd o gwbl, mor yagafn byddai'r ymosodiad ac mor fuan y byddai trosodd. Ond yn well byth, pe byddid yn cymeryd yr Emulsion yn gyson yn ystod y misoedd gwaethaf byddai bron yn sicrhau rbyddid oddiwrth unrhyw ym. osodiadau o'r fath hyn. Yr ydym wedi cael adroddiadau boddhaol dros ben oddiwrth feddygon am ei effeithiolrwydd i gadw pes- wch ac anwyd draw. Gochelwch rhag efel- ychiadau wneir gyda petroleum cyffredin. Ceir yr olew ddefnyddir yn Emulsion Angier o ffynnonau srbenig, a phurir ef yn arbenig at afiechydon mewnol. Ceir ef gan bob fferyllydd am 2s 9c, neu 4s 6c. Gellir cael potel yn esiampl yn rhad drwy y llythyrdy dim ond anfon tair ceiniog i glirio'r clodiad. The Angier Chemical Co., Ltd., 32, Snow Hill, London, E.C.

Dydd Gwyl St. Andreas (ddydd Mawrth, y 30ain cynfisol), gosodwyd y Parch Canon Davry, Tyddewi, miewn meddiant oï swydd fell Deon Llandaf, gan y Gwir Barchedig Es- goo Lewis, yn ei Eglwys Gadeiriol, rwdJ y daeth cynnuEeidfa fawr yn nghyd o boD Than o'r esgobaeth. Oynndid y gwasanaeth am dit o'r giodh er mwyn galluogi dyeithciaid o bell i gyrhaiedd i'w cartrefi yr un noson. Oaf- odd y Deon newydd groeeawiad brwdfrydtg i'r eegobaetli. EXTRACT FEOM A LECTURE ON FOODS AND THEIR VALUES," BY DR ANDREW WILSON, F.B.S.E., etc. —If any motives first of dne regard for health, and second, of getting full food value for money expended—can be said to weigh with us in choosing our food, then I say that Cocoa (Epps's being the most nutritious) should be made to replace tea and coffee without hesita- ¡ tion. Cocoa is a food; tea and coffee are not foods. This is the whole science of the matter in a nut-hell, and he who runs may read the obvious moral of the story." 575rl98o LETTER-PRESS PRINTING GOOD and CHEAP at OFFICE, CARNAR\ 0." ^«|»A/VVVVVVVVVVVVVVWVVVVVVVVVVVvVVVVVVVVvvvvvvvvvv laiim I f;(' 1 JOHN N 9 S11 !'■< 5 Addefir yt» gvffrcdinol cu bod y cwerth goreu am yr arian mewn <} i:iu;nHn a \velixkl y b.vd eriocd. Cei'r hwy mewn Dau Fiethyn da parhnol C1U-A10T .vr«l!(iL John iNolm- >;>r '-a f S yn dal tywydd ac yn giyd; a. DillaU Cot John Noble. jseb-iyfn ae <• w\ sau v»aafnaeli. 5 nATDVEiA^ o'r ddau fath a Llyfr Dillad iitwy*M a av.fonir i bawh a oi.wir y i:ap> < S PAI KYmAU hwn, acni raid eudyeWtdyd. V,\ KIlAl> 'LRW A'M. j jvn= 1 ^:h ;^|^1 y; v j jvn= 1 ^:h ;^|^1 y; v I YSYSOMEWr'l8TOOra»| < J ohyd^yn.y :.c:i A r< S J LUW/IAOVN HCU. DC^LT-A- S DAU:-Du,lwy:cLu, '¿; t j Sage, M yrti i Rub/, t f J Cinnamon, L^wydliw, Por- y^ I P^0rai ^an J^ Ron nvnn n^y^ C rFKOG BOB uYDU Omi a wneir ac a anfonir/ *^0^ JOHN NOBLE, ymaith o fewn y deuddeng awr. > J CVLLUN 802. — Gwisg Haniifr »ty O^jiiau Ptnr-IxFudo^i^iidland." S J Gini wedi «i gwneyd yn dda. fod: yn y ffrynt. Pris 5 tl Corph lluniaidd, ffrynt llawn, V^a6«. aml/Ctair modI: Byddwch CVStat agcnwls gyda pletiaul rt/Oboc» a boty- ch-roneg. I' U Cludiad —v aaaur hurt can vn S man ffinsiol. I U'Oskirt wedi ei Ca■ wedi ei wcu vn paP"r Pa" y" ? 'i gwBeyd g«n deiliwr gvda thri y darlun) am J/- arcneDu. J boca. PTJH 10/6 yn gyflawn wedi ei ILJ^)-Capiaa Tam- < phacio yn ofalus a thalu y cludiad 0 -Shantei' « wlan wodi CYNIXUN S12—Gwisg ddcsthis a ^wasanaelliar i foned- J <[ jc. yn chwace" ¥ Skirt ei hun ou yn dda i Joned- dipes ieuange, v corpli wedi ci leinio a'i dori yn dda, ae J { imi/E. Cludiad Co. digeaan yr u» brif. wedi ei drimmio a bred Rueiaidd. Skirt wedi ei e^neyi vn 3 ■I Nig gellir cael gwisg ddiledryw ac wedi ei gwneyd yn dda '7.: /f,n'0llnu hyd yu y udlad ■ onest John Noble ond yn nnig gan- h 9 -H/6 yr un. ■ JOHN NOBLE, LTD., "g." MANCHESTER. HOUiOWAYB PlJJiS OliWMJSOT THE BEST MEDICINES FOR BEMALE USE. THE PILLS purify the Blood, correct ail disorders of the interim.! organs, aid &re in valuable in all complaints incidental to Females. THE OINTMENT is the most reliable Remedy for Chest and Throat iif6Ct-c>E?; Gout^Bheumatieni, Stiff Joints, Old Wounds, Sores, mcers, and all Skin Di,36a8e1,- M>iiiulac?ureci only at 78, NEW OXFORD STREET, LONDON; And Sold by all Medicine Vendors throughout the World. R.B.—Adv.ne jrHti", at the above address, daily, between the hours of 11 and by iattezi S W I NEUINiS! FOOD I. | For INFANTS and INVALIDS. J f MELON'S FOOD when prepared is similar to Breast Mi!k. ( Samples free from MELLIN'S FOOD WORKS, mCKHAM, LONDON, S.E. I ) I Y Fedy gini aeth Fawr iivmreig at Beswcb. I I'. i\ r! II f II I, Ii /1 TRADE MARK. NJD YDYW > J COUGH MIXTURE Yn mhlith y Darpariaethan bYJiY sydd yn caol v PESWCH. eu hargymhell at BOB AFJECHYD, end yn unig at Anhwylderau juxf ANWYD. Y FREST, MeSis Anwyd, Peswo.h, Asth»:.s. Pas, "Crygni, T-J5XfPF^WXnflft orrtrxf A Bronchitis, Caet'ndra, r Anadl, IASTHMA. Poeri Gwaed, BRONCHITIS. Mr E. DAVIES. Glvn«rthen— fj/ W 'Gallaf roddi i'ch COUGH MIXTURE y ganmoliaeth uchaf fel Meddy;vr>i&eth ar gyfer „-T » INFLUENZA. Anhwylderau amrywiol y Gwddf a'r TYSTIOLAEfHAU. PESWCH HEN A INT. Dywed Mr H. A. EVANS, Poat-offioe, Tre- Dr Rains, M.D., L.R.C.P. M &.C.S., L.S.A. lech:— Manchester, says:—" Having p. tliorough know- Many in this part say that they never used ledge of the intimate compoesir >r> !1f Daviea'a anything equal to DAVIES'S COUGH MIX- Cough Mixture,' I can with fV greatest oon- TURE for Cough and Bronchitis." fidence assure those afflicted irritable iTOvn Cough—as in Chronic Bronch ia, Bronchial ,r c D Affections, Spasmodio Asthma, Ac., that it ia Mr ROBERT MORGAN, 45, Cwmavon Road, iikejy t0 be extremely serviceable-, giving great aberavon:— r, A relief and comfort." Yr wyf yn eich bendithio chwi am d^co, ac Dan ochain anwyd vn nychu -4;r lungs y mae wedi gwneyd lies annhraethol yn fy Yn rhyw lesg weithredc nheuln, at Anwyd a Pheswch." Mwy cais trwy y Cough cu, PESWCR AR GANTORION. Oes o iechyd ddi-besycha, DAVID JENKINS, Ysw., Mas. Bac., Aber- .——-— ———————————— ——————. ystwyth:— PEIDIWCR u Having suffered from an irritable Cough Cymeryd eich twyllo gan unrhyw "feIyohiad o last Christmas, I took a bottle of DAVIES'S T^ATTTPCO porr/IN COUGH MIXTURE, and by the following day DAVIES S COUGH.a LRES I was quite free, and able to follow my publie GOFALWCH eafan?Toth, 1888. DAVID JENKINS. Fod ? Tra^e Mark^clwd y yolwg. PESWCH AR BLANT. Y Real Thing—DAVIES'S ("i rTGH MIX- Anmhrisiadwy i bob teulu." TURE, Paratoedig gan HUGH DAVIES, Fferyll- Dywed Mr Hughes, Gol. y Dydd ":— ydd, Machynlleth. •• Y mae wedi bod o werth anmhrisiadwy yn BRYSIWCH fv nheulu, a bob am- er wedi bod yn jlwyrldian- 1 .eisio potelaid gan y Fferylr/dJ nesaf atocb, tins i wella yr Anwyd." cyn i'r Anwyd fyned yn Sold by Patent Medicine Vendors everywhere, Is ltc, 28 9c, a 4s 6n. PREPAKBD ONLY BY HUGH LADIES CHEMIST, MACHYNLLETH. Qualified Dispenser of Medicines of the Apothecaries' Hall, London, MEDALLIST OF THE SOUTH LONDON SCHOOL OF PHARMACY. DIFFYG TREULIAD. DAVIES'S HORSE PO VPER, Tw-rrrpiq>q Gyda dogn obono ddwy wa ti; n yr wythnos (yn amlach yn y gauaf) gal! Ferchenogion TONIC ANTIBILIOUS PILLS Ceffylan sicrhau y bydd eu Ceffylau mewn AT DDIFFYG TREITLIAD. cyfiwr iach a chalonog. Bydriiu t yn fwy ys- Davies's Pills at Ddiffyg Treuliad. Pry inl- » chyrhaeddant lawer c weh pris yn y f arch nad. Davies's Pills at Boen yn y Cefn. Ijavjes's Horse Powder yd^ w y moddion Davies's Pills at Guriad y GaJon. dyogelaf at gadw CtffyJau c c) fl wr da, ae Davies's PUls at y Piles a'r Gravel. at Ceffylau fyddo wedi en c ,.eitbio yn or- J mo ol, a thrwy hyny wedi n ;cd I earych yn Davies's Pills at y Ddanodd. s&lw eu gwedd Argymhellir ef vu neillduol at Davies's Pills at wvnt yn yr Ystumog. wei.a'r blewyn, at y dwfr, ilio y cymalau, Davies's Pills at boen yn y Cylla. yn ogystal a chodi yspryd yr a,, if«il. iyaviCC /j u ^1,Ji 068 dim Antimony yn^ua. nac unrhyw Davies's Pills at ddiffyg awydd bwya, gyffyr peryglus arall, ac y masjn ddyogel i Davies's Pills, dyogel hollol. sbni-an yn mhob cyflwr. 4 j; Mown Tins, Is yr un; 10s y wsiu. Davies s Pills, sugar coa e Telir cludiad dwsin i unu-y» gvfciriad ar Davies's Pills^ls ljc y box gan bob Drnggm. dderuyniad Postal Order am life